Koninklijke Boekverkopersbond

Transcriptie

1 Jaarverslag 2014 Koninklijke Boekverkopersbond Het jaar van de ommekeer?

2

3 Inhoudsopgave Jaarverslag 2014 Voorwoord door de KBb-voorzitter 5 Hoofdstuk 1: De boekenmarkt in Markt van het A-boek Positieve marktsignalen en creatieve aanpassing Retailketens onder druk Toenemende digitalisering in zakelijke en educatieve markten Digitale boekverkopers groeien verder Verkopen A-boeken naar genres 11 Hoofdstuk 2: KBb in Noodzaak van een herstructurering De KBb: voortbouwend op een solide financiële basis Herstructurering van de KBb in Herstructurering van de Nederlandse Boekenbon BV Herstructurering van Boek & Bedrijf (SAB) BV 19 Hoofdstuk 3: De ontwikkelingen in Wet op de Vaste Boekenprijs Cao-overleg SZW-subsidie Marktonderzoek geïntensiveerd KBb als middellijk CB-aandeelhouder Overige bestuursactiviteiten Boekenbon BV Boek & Bedrijf (SAB) BV 26 Hoofdstuk 4: Beleidsspeerpunten in Belangenbehartiging CB-aandeelhouderschap Boekenbon BV in Boek & Bedrijf BV in Hoofdstuk 5: Activiteiten KBb / Boekenbon / Boek & Bedrijf 31 Hoofdstuk 6: Overzicht Ontwikkeling ledenbestand KBb-bestuur en -ledenraad Medewerkers per 31 december Samenstelling besturen, commissie Vertegenwoordigingen in de boekenbranche Vertegenwoordigingen in overige organisaties Ereleden 37 3 Jaarverslag Koninklijke Boekverkopersbond 2014

4 1

5 Voorwoord Van het bestuur Het jaar van de ommekeer? 2014 was zowel voor de aangesloten boekondernemers als voor de KBb een omslagjaar. Het heeft er alle schijn van dat de boekenmarkt eindelijk de bodem bereikte, en uw belangenbehartigers gaan terug naar de basis om samen de slanke en compacte ondersteuning te bieden waar u, als leden, behoefte aan heeft. Over de ontwikkeling van de boekenmarkt kunnen we kort zijn. De omzetten liepen per saldo met 7,9% terug, in lijn met de dalende trend van de afgelopen jaren. Alleen de educatieve en online markten noteerden een magere plus. Maar vanaf het derde kwartaal werd een voorzichtige kentering zichtbaar; de verkopen stabiliseerden zich op het niveau van het jaar daarvoor. Dit is voor een belangrijk deel te danken aan het weer aantrekken van de economie en dus van de consumptieve bestedingen. Maar we zien ook een ontwikkeling die zicht biedt op een duurzaam vraagherstel. Bij veel lezers groeit het bewustzijn dat een florerende en rijk geassorteerde boekwinkel in hun omgeving onmisbaar is als cultureel erfgoed en literaire ontmoetingsplaats. Tegelijkertijd dienen zich nieuwe ondernemers aan die op een andere manier naar de toekomstkansen van het boekenvak kijken. We leiden dit af uit de positieve afwikkeling van het geruchtmakende Polare-faillissement. Zestien van de twintig winkels uit de boedel maakten een (succesvolle) doorstart, een vooraf ondenkbaar hoog geacht percentage op een krimpende markt. Bovendien waren enkele van de doorstarts alleen mogelijk omdat particulieren (onder meer via crowdfunding) bereid waren te investeren in de toekomst van hun boekhandel. De businessplannen van de doorstarters leggen overigens allemaal de nadruk op het met voorrang herstellen van de breedte van het assortiment. Daarnaast is er meer aandacht in het winkelconcept voor de leesbeleving, komt er een professioneel online kanaal naast het fysieke verkoopkanaal, worden de veranderende behoeften van de klanten regelmatig onderzocht, kijkt men kritisch naar de strikt noodzakelijke hoeveelheid vierkante meters winkelruimte, en wordt via internet en sociale media een band opgebouwd met lezers in regio of postcode. Intussen blijkt dat deze aanpak werkt. De meeste van de op deze manier gerevitaliseerde boekiconen (zoals Broese, Donner en Scheltema) krijgen meer klanten binnen en noteren voorzichtig zwarte cijfers. Voor het eerst in jaren. De conclusie is duidelijk: de boekhandel is in de greep van de creatieve aanpassing. Op de fundamenten van het oude wordt gebouwd aan de boekwinkel 2.0, een onderscheidende verkooppropositie waarin nu nog concurrerende leesvormen naast elkaar worden aangeboden en het bieden van een leesbeleving net zo belangrijk is als de transactie. Op haar beurt realiseert de KBb zich dat haar leden juist in deze tijden behoefte hebben aan een ultraslanke vorm van belangenbehartiging en ondersteuning bij het revitaliseren van hun ondernemingen. 5 Jaarverslag Koninklijke Boekverkopersbond 2014

6 Hoewel de financiële situatie daar niet om vroeg, hebben we als bestuur en directie in 2014 daarom gekozen voor een back-to-basics-strategie. Door overtollige kosten weg te snijden, te focussen op kerncompetenties, en additionele activiteiten uit te besteden via het leanstartup-principe, zijn we klaar voor een toekomst met (mogelijk) minder leden, minder inkomsten, maar ook met minder risico s en meer dossiers. Goed is ook dat op deze manier voldoende investeringsruimte wordt vrijgespeeld om innovaties te blijven steunen. Want er zijn nog wel wat verbeterslagen te maken voordat we weer van een structureel gezond boekverkoperskanaal kunnen spreken. Namens het bestuur: Ed Nijpels, voorzitter KBb Fotografie: Keke Keukelaar Bilthoven, april 2015 Jaarverslag Koninklijke Boekverkopersbond

7 Hoofdstuk 1 De boekenmarkt in 2014 Einde aan de daling? Met een omzetdaling van 7,9% naar 466,7 miljoen euro was 2014 het zevende jaar op rij dat de verkoop van A-boeken daalde en zelfs forser dan tot dan toe. Maar het is ook het jaar waarin zich de eerste signalen aandienden dat de einde van de daling in zicht is. Eindelijk Afzet 49,2 46,1 43,5 39,3 35,3 Groei -0,5% -6,1% -5,5% -9,3% -10,0% Omzet 619,0 587,5 544,8 508,7 466,7 Groei -3,5% -5,1% -7,3% -6,4% -7,9% Afzet en omzet A-boekenmarkt (alle talen, excl. e-books) 2010 t/m 2014 bron: KVB-SMB/GfK 1.1 Markt van het A-boek Lang zag het naar uit dat het weer aantrekkende consumentenvertrouwen (en dus een groei van de particuliere bestedingen) aan de boekenbranche voorbij zou gaan. Want in de eerste helft van 2014 werden weer veel minder boeken verkocht dan in dezelfde periode een jaar eerder. Het faillissement van boekenketen Polare zorgde in de lentemaanden bovendien voor extra omzetverlies, en alle publiciteit eromheen versterkte het negatieve marktsentiment nog eens. Mede doordat enkele belangrijke verkooppunten gedurende de afwikkeling van het Polare-faillissement gesloten bleven, stelden ook de opbrengsten van de nationale boekpromotie-instrumenten in deze periode teleur; de verkopen van fysieke boeken gingen in de Boekenweek zelfs hard onderuit (-18,1%, na een plus van 3,9% in 2013) en ook de Maand van het Spannende Boek (-16,2%) bleef achter bij de score van het jaar daarvoor. Maar vanaf het derde kwartaal werd een voorzichtige kentering zichtbaar. De beter dan verwachte verkopen van de traditioneel in deze periode gehouden Kinderboekenweek waren een eerste indicatie; de in 2013 nog fors lagere verkopen van kinderboeken lieten in de editie van 2014 een bescheiden plus (2,9%) zien. En hoewel de voor de omzet belangrijke cadeauperiode rond Sinterklaas en Kerst nog wel een veer moest laten (-3,1%), was dat verval minder groot dan in voorgaande jaren. Met name de aantrekkende verkopen van strips, cadeauboeken, kinderboeken informatief, van uitgaven over gezonder leven, en van informatieve non-fictieboeken waren verantwoordelijk voor deze positieve impuls van de kassa-inkomsten. 7 Jaarverslag Koninklijke Boekverkopersbond 2014

8 1 1.2 Positieve marktsignalen en creatieve aanpassing De verklaring voor het nog uiterst fragiele vraagherstel moet voor een belangrijk deel gezocht worden in de iets ruimere portemonnee van de consument. Bovendien kreeg de vraag naar het A-boek een extra impuls door enkele exceptionele succestitels. Maar er dient zich ook een (hopelijk) blijvende verandering aan in het koopgedrag van een steeds groter wordende groep boekenliefhebbers; juist door de problemen van de laatste jaren zijn ze zich er beter van bewust dat de aanwezigheid van een florerende boekhandel met een breed assortiment in hun leefomgeving een cultureel erfgoed is dat waarde toevoegt aan hun bestaan en daarom hun klandizie verdient. De onverwacht grote belangstelling voor enkele crowdfunding-initiatieven online financieringsmodellen waarbij particulieren geld leenden aan ondernemers om een doorstart van boekhandels uit het Polarebankroet mogelijk te maken moet zo gelezen worden. Ook is het een bewijs dat er bij deze groep voldoende vertrouwen is in een profitabele toekomst van de fysieke boekwinkel. Een andere aanwijzing dat het einde van de daling is bereikt, is dat de verkopen van de meeste zelfstandige breedassortimentsboekhandels op niveau zijn gebleven. Zeker als ze hun winkelconcept hebben aangescherpt of verbreed. In de ogen van hun doelgroepen differentiëren ze zich door de diepte van het aanbod, door inhoudelijke kennis van titels, door vriendelijke medewerkers die de smaak van hun klanten beter kennen, en door het aanbieden van een omni-channel omgeving. Zo is de algemene boekhandel tijdens de zeven jaren van neergang er steeds meer in geslaagd zich creatief aan de realiteit aan te passen. De winnaars hebben hun winkelconcept en de benodigde vierkante meters winkeloppervlak tijdig aangepast, hun assortiment op maat gemaakt van de zorgvuldig in kaart gebrachte veranderende amusements- en informatiebehoeften bij hun doelgroepen, ze hebben omni-channel concepten geïntroduceerd en focussen zich op het versterken van de winkelbeleving door hun klanten. De verliezers houden te lang vast aan bestaande bedrijfsmodellen en missen de aansluiting met de hedendaagse consument die verwacht dat koopgemak, de beleving van het transactiemoment en fysieke en online servicemodellen op een unieke manier worden gecombineerd. Omzetontwikkeling A-boekenmarkt (alle talen, excl. e-books) bron: KVB-SMB/GfK Jaarverslag Koninklijke Boekverkopersbond

9 Hoofdstuk 1 De boekenmarkt in Retailketens onder druk De marktveranderingen dwingen ook de retailketens tot een heroriëntatie op hun onderscheidende vermogen. De aloude succesformule zorgen voor schaalvoordelen, merkbekendheid en een brede aanwezigheid op high-traffic locaties alleen werkt niet meer. De consument is op zoek naar online en fysiek koopgemak en is door een teruglopende merkentrouw steeds minder gevoelig voor de brede herkenbaarheid van een winkelconcept. Veel ketens worstelen met de aanpassingen die dit van hun concept en verdienmodel vraagt en constateren dat sommige van hun leden de flexibiliteit en het ondernemerschap missen om deze transitie met succes te volbrengen. Daarmee dreigt een vicieuze cirkel; door gedwongen winkelsluitingen neemt het aantal verkooppunten af, waardoor de schaalvoordelen voor de achterblijvende leden minder worden en de aantrekkelijkheid om deel uit te blijven maken van de keten afneemt. De oplossing ligt in het aanbieden van een omni-channel omgeving waarin gemak en gewin op een onderscheidende wijze worden samengebracht. Veel van onze leden lijken de boodschap goed te hebben begrepen; zo zijn Read Shop en Libris Blz. ver gevorderd in hun transitie. Bruna probeert de krimp van de fysieke winkels te keren met de inzet van het online-kanaal en nauwere samenwerking met strategische partners. AKO profileert zich met het Voor Nu - concept als winkel voor het moment, waarbij ako.nl in iedere winkel beschikbaar is. 1.4 Toenemende digitalisering in zakelijke en educatieve markten 2014 stond voor de branchevereniging vooral in het teken van digitalisering. In alle marktsegmenten spelen intensieve en complexe discussies rondom het toenemende gebruik van digitale leermiddelen. In het primair onderwijs zijn Heutink en KG&Rolf sterk betrokken bij het initiatief Basispoort, het Programma van Eisen van de PO-raad en het Doorbraakproject van Economische Zaken en OCW. De kern van al deze initiatieven is dat alle betrokken partijen de randvoorwaarden proberen te creëren voor een gemakkelijk kunnen zoeken en vinden van leermiddelen door scholen, leraren en leerlingen en het feilloos kunnen leveren van deze middelen door distributeurs, uitgevers en ELO-partijen. Hiervoor zijn duidelijke afspraken (standaarden) onontbeerlijk en speelt ook in toenemende mate de bescherming van de privacy van de leerling een doorslaggevende rol. Deze vraagstukken zijn niet statisch: het wetgevend kader is aan verandering onderhevig, de eisen van de gebruikers worden steeds hoger, de afspeeltechnologie verandert en de leermiddelen worden steeds rijker. Het komend jaar verwachten wij een verdere intensivering van deze gesprekken op brancheniveau. Wat voor het primair onderwijs geldt, geldt ook voor het voortgezet onderwijs en het mbo. Van Dijk Educatie en Iddink maken zich al jaren sterk voor een zo feilloos mogelijke levering van digitale leermiddelen vanuit de stichting Edu-iX en het samenwerkingsverband met de uitgevers, SBDL en de stuurgroep ieck (met Kennisnet en de scholen). Het afgelopen jaar zijn daar goede stappen in gezet maar tegelijkertijd 9 Jaarverslag Koninklijke Boekverkopersbond 2014

10 1 bleek dat een belangrijk deel van de digitale materialen van de uitgevers niet voldeed aan de systeemeisen en daarmee voor veel problemen zorgde. Vanuit KBb-E is intensief deelgenomen aan alle initiatieven zoals ieck, Programma van Eisen van de VO-raad, het Doorbraakproject etc. en ook hier verwachten wij het komend jaar geenszins een afname van deze afstemmingsactiviteiten. Wat ons zorgen baart is het ogenschijnlijke gebrek aan regie vanuit de onderwijssector op al deze processen. Om slechts één voorbeeld te noemen: bij het in het leven roepen van een zogenaamde Nummervoorziening (om alle leerlingen een uniek onderwijsnummer te geven voor verbeterde communicatie en toegang) bleek onlangs, na meer dan een jaar studeren, dat eerst een wetswijziging moet plaatshebben voordat deze nummervoorziening in het leven kan worden geroepen In het mbo zijn ook diverse landelijke initiatieven zoals mbo-cloud (en ook weer ieck) van verschillende groepen mbo-instellingen die proberen de digitale keten te stroomlijnen, met meer of minder succes. Van Dijk Educatie en ook Lisette Werter participeren zoveel mogelijk in deze initiatieven om te zorgen dat een betrouwbare levering gewaarborgd is. Het afgelopen jaar hebben een aantal mbo-instellingen de stap naar de ieck-standaard voor digitale leermiddelen gemaakt, zij het met de nodige moeite. Komend jaar verwachten wij een gestage ontwikkeling op dit gebied. In het hoger en wetenschappelijk onderwijs zijn de ontwikkelingen op digitaal gebied minder stormachtig. Het gebruik van e-books neemt slechts mondjesmaat toe en ook voor 2015 verwachten wij geen grote veranderingen op dit gebied. Om de toenemende mate van activiteit zo goed mogelijk te blijven uitvoeren heeft de KBb-E-sectie budget vrijgemaakt voor een coördinator (deeltijd). Deze coördinator zal er voor moeten zorgen dat de belangen van de verschillende groeperingen binnen de KBb-E goed worden behartigd aan alle tafels en zal er ook voor moeten zorgen dat de KBb-E zoveel mogelijk met één stem spreekt. Tenslotte is nog vermeldenswaard dat KBb-E actief heeft geparticipeerd in het initiatief Leerkracht! van Jaap Versfelt. 1.5 Digitale boekverkopers groeien verder De groei van het aantal uitsluitend digitale boekverkopers heeft zich in 2014 doorgezet. Aan het eind van het jaar telden we er 180, waarvan bol.com met afstand de grootste en bekendste is. Maar met de komst van Amazon op de Nederlandse markt zullen de verhoudingen worden opgeschud, zo luidt de verwachting. In de zestien landen waarin Amazon tot nu toe actief is, heeft het bedrijf steeds voor een zelfde tactiek gekozen: er wordt fors geïnvesteerd om de consument aan het digitaal lezen te krijgen en het competitieve landschap blijvend te veranderen om andere digitale aanbieders uit de markt te drukken. Gezien het feit dat het digitale marktsegment in Nederland nog altijd maar beperkt is en het aantal aanbieders relatief groot, zal de komst van Amazon daarom ook in dit segment voor een consolidatieslag zorgen. Jaarverslag Koninklijke Boekverkopersbond

11 Hoofdstuk 1 De boekenmarkt in Verkopen A-boeken naar genres 15,8 % 3,4 % Fictie -12,5% 37,9 % Non Fictie Vrije Tijd -8,9 % Genreverdeling Nederlandse A-Boekenmarkt 2014 Non Fictie Informatief Kinderboeken -1,5 % -6,7 % 23,1 % Overig 7,1 % Totaal -7,9 % 19,7 % bron: KVB-SMB/GfK Fictie Met minder verkochte boeken is dit vanouds grootste marktsegment ook de grootste bleeder. De meeste pijn werd gevoeld in de teruglopende omzetten in pockets (-55,7%), en in de genres thrillers (-24%), literaire fictie (-21,3%) en populaire fictie (-16,3%). Ook de vertaalde literaire romans (-25,6%) en literaire thrillers (-9,8%) bleven ondanks enkele incidentele verkoopsuccessen fors achter bij de gerealiseerde omzetten van een jaar eerder. Non-fictie vrije tijd Het segment leverde 8,9% aan omzet in. Opvallend waren de teruglopende verkopen in het genre eten en drinken (-11%) en de subgenres reisgidsen (-6%) en lifestyle (-32%). Bestsellers als Kieft en Band-It (de nummers 1 en 2 op de ranglijst van best verkochte boeken in 2014) konden deze verliezen niet voldoende compenseren. Non-fictie informatief De omzetdaling was met 1,5% gelukkig maar beperkt en daarmee presteerde dit segment verhoudingsgewijs het beste. Dat was te danken aan het opmerkelijke succes van het genre gezondheid algemeen. De groeiende belangstelling voor bewuster leven, eten en gezond ouder worden vertaalde zich in méér verkochte boeken in het genre. Ook de onverwachte hype rond de door de Franse econoom Thomas Piketty aangezwengelde discussie over de vermogensverdeling zorgde vooreen compenserende verkoopimpuls. Kinderboeken De verkopen in het genre vertoonden een grillig beeld. Er werden per saldo (-6,7%) minder kinderboeken verkocht. De pijn werd vrijwel volledig veroorzaakt door het tegenvallende verkoopresultaat (-47,2%) van algemene kinderboeken. Positieve uitschieters waren de genres non-fictie (een verdubbelde omzet in boeken voor kinderen van 12 jaar en ouder), non-fictie boeken voor jongere kinderen (+4 %) en kinderpoëzie (+3%). 11 Jaarverslag Koninklijke Boekverkopersbond 2014

12 1 25 Best Verkochte Boeken in Kieft, Michael van Egmond (VI Boeken) verkochte exemplaren 2. Band-it!, Colleen Dorsey (Kosmos Creatief) verkochte exemplaren 3. De kraamhulp, Esther Verhoef (Ambo Anthos) verkochte exemplaren 4. Toen ik je zag, Isa Hoes (Ambo Anthos) verkochte exemplaren 5. Zusje, Rosamund Lupton (Boekerij) tussen en verkochte exemplaren verkochte exemplaren 6. Geachte heer M., Herman Koch (Ambo Anthos) 7. Powerfood, Rens Kroes (Unieboek Het Spectrum) 8. Bijbel in gewone taal (Royal Jongbloed) 9. De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween, Jonas Jonasson (Signatuur) 10. Donderdagskinderen, Nicci French (Ambo Anthos) 11. Epic Band-it!, Colleen Dorsey (Kosmos Creatief) 12. Een weeffout in onze sterren, John Green (Lemniscaat) 13. Gouden jaren, Annegreet van Bergen (Atlas Contact) 14. En uit de bergen kwam de echo, Khaled Hosseini (De Bezige Bij) 15. Veroordeeld, Karin Slaughter (Cargo) 16. De mooie voedselmachine, Giulia Enders (Luitingh-Sijthoff) verkochte exemplaren 17. Ik ben Pelgrim, Terry Hayes (A.W. Bruna) 18. Oorlog en terpentijn, Stefan Hertmans (De Bezige Bij) 19. Inferno, Dan Brown (Luitingh-Sijthoff) 20. Het leven van een loser. Gedumpt, Jeff Kinney (De Fontein Jeugd) verkochte exemplaren 21. Debet, Saskia Noort (Ambo Anthos) 22. De voedselzandloper, Kris Verburgh (Bert Bakker) 23. Goudkust, Suzanne Vermeer (A.W. Bruna) 24. De waarheid over de zaak Harry Quebert, Joël Dicker (De Bezige Bij) 25. Ripper, Isabel Allende (Wereldbibliotheek) Top-5 Nederlandstalige romans 1. Geachte heer M., Herman Koch (Ambo Anthos) 2. Oorlog en terpentijn, Stefan Hertmans (De Bezige Bij) 3. Ik kom terug, Adriaan van Dis (Atlas Contact) 4. Tegenlicht, Esther Verhoef (Ambo Anthos) 5. Kom hier dat ik u kus, Griet Op De Beeck (Prometheus) Jaarverslag Koninklijke Boekverkopersbond

13 Hoofdstuk 1 De boekenmarkt in 2014 Top-5 vertaalde romans 1. De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween, Jonas Jonasson (Signatuur) 2. Een weeffout in onze sterren, John Green (Lemniscaat) 3. En uit de bergen kwam de echo, Khaled Hosseini (De Bezige Bij) 4. De waarheid over de zaak Harry Quebert, Joël Dicker (De Bezige Bij) 5. Ripper, Isabel Allende (Wereldbibliotheek) Top-5 spanning Nederlandstalig 1. De kraamhulp, Esther Verhoef (Ambo Anthos) 2. Debet, Saskia Noort (Ambo Anthos) 3. Goudkust, Suzanne Vermeer (A.W. Bruna) 4. Vraag niet waarom, Simone van der Vlugt (Ambo Anthos) 5. Winterberg, Suzanne Vermeer (A.W. Bruna) Top-5 spanning vertaald 1. Zusje, Rosamund Lupton (Boekerij) 2. Donderdagskinderen, Nicci French (Ambo Anthos) 3. Veroordeeld, Karin Slaughther (Cargo) 4. Ik ben Pelgrim, Terry Hayes (A.W. Bruna) 5. Inferno, Dan Brown (Luitingh-Sijfthoff) Top-5 kinder- en jeugdboeken 1. Band-it!, Colleen Dorsey (Kosmos Creatief) 2. Epic Band-it!, Colleen Dorsey (Kosmos Creatief) 3. Het leven van een loser. Gedumpt, Jeff Kinney (De Fontein Jeugd) 4. Dagboek van een muts. Nikki weet raad, Rachel Renée Russell (De Fontein Jeugd) 5. Dagboek van een muts. Hopeloos verliefd, Rachel Renée Russell (De Fontein Jeugd) Top-5 lichaam en geest 1. Powerfood, Rens Kroes (Unieboek Het Spectrum) 2. De mooie voedselmachine, Giulia Enders (Luitingh-Sijthoff) 3. De voedselzandloper, Kris Verburgh (Bert Bakker) 4. Het voedselzandloperkookboek, Pauline Weuring & Kris Verburgh (Bert Bakker) 5. De moed van imperftie, Brené Brown (LeV.) Top-5 levensbeschrijvingen 1. Kieft, Michel van Egmond (VI Boeken) 2. Toen ik je zag, Isa Hoes (Ambo Anthos) 3. Ik, Zlatan, Zlatan Ibrahimovic met David Lagercrantz (Ambo Anthos) 4. O, Louis, Hugo Borst (VI Boeken) 5. André Hazes & ik, Jos van Zoelen (Centertainment) bron: CPNB Top Jaarverslag Koninklijke Boekverkopersbond 2014

14 2 14

15 Hoofdstuk 2 KBb in 2014 Herstructureren op een solide basis In 2014 heeft de KBb enkele belangrijke stappen gezet op weg naar wie we willen zijn: een compacte, kosteneffectieve en dynamische serviceorganisatie van en voor boekondernemingen en boekondernemers, die in haar verschillende rollen waarde toevoegt voor al haar ledengroepen, de vitaliteit van de branche bevordert en staat voor de belangen van het boekverkoperskanaal zonder daarbij de marktverhoudingen te verstoren. Als de KBb is het onze kerntaak om de belangen van onze leden waar mogelijk te behartigen en zo de randvoorwaarden te scheppen voor een duurzaam en beter renderend boekondernemerschap. De KBb geeft voorlichting en fungeert als aanspreekpunt voor de branche, doet onderzoek en bevordert kwaliteit van het aanbod van goederen en diensten aan haar leden. Daarnaast treedt de KBb namens de leden op als middellijk aandeelhouder van het Centraal Boekhuis, wendt zij als assessor en twee afgevaardigde boekverkopers in het CPNB-bestuur haar invloed aan op het beleid van de CPNB, en en worden twee andere entiteiten Boekenbon BV en Boek & Bedrijf BV aangestuurd. Boekenbon BV heeft de taak om als zelfstandige marktbewerker de volle mogelijkheden van een giftcard voor de boekensector te exploiteren, en Boek & Bedrijf (SAB) BV is verantwoordelijk voor het ontwikkelen en aanbieden van programma s die boekverkopers op basis van co-creatie op weg helpen naar innovatie en een efficiëntere, kosteneffectieve en omni-channel bedrijfsvoering. 2.1 Noodzaak van een herstructurering In 2013 stemde de algemene ledenvergadering van de KBb in met een ingrijpend transformatieproces. De KBb moest weer dichter bij de leden staan, en haar netwerk en middelen aanwenden om hun belangen optimaal te behartigen en hen actief bij te staan bij het laten meegroeien van hun winkelconcepten met de veranderingen in vraag en de (digitale) omgeving. Maar terwijl dit veranderingsproces op schema lag, veranderde het speelveld drastisch in het verslagjaar. Drastischer dan voorzien. Zo vertaalde het uitblijvende vraagherstel naar het A-boek zich voor de KBb in een verder teruglopend ledental; in 2014 liep het aantal aangesloten boekondernemingen met 50 terug naar Dit betekent een aanhoudende druk op de contributie-inkomsten, temeer omdat de hoogte van de bijdrage wordt berekend op basis van over de hele linie teruglopende omzetten bij vrijwel alle categorieën boekverkopers (het educatieve segment uitgezonderd). In tegenstelling tot de omzetdaling daalden het aantal en de complexiteit van de dossiers niet. Sterker nog, deze namen toe. Bij Boekenbon BV was er sprake van een stabilisatie in omzet met een kleine winst. Het aantal distributiepunten is drastisch vergroot (vijfduizend punten). De Boekenbon is geherpositioneerd naar een maatschappelijk relevant cadeau met inhoud. Ondanks deze positieve kentering blijven de verkopen in met name het boekverkoperskanaal dalen. Wanneer deze structurele daling niet wordt gestopt, zal Boekenbon in 2021 weer verliesgevend zijn. Het Boekondernemer van de Toekomstprogramma van Boek & Bedrijf bleek erg succesvol. 15 Jaarverslag Koninklijke Boekverkopersbond 2014

16 2 WEL OF NIET AFSCHAFFEN DE WET OP DE VASTE BOEKENPRIJS 3.1 Wet op de Vaste Boekenprijs vast,- Al meer dan honderd boekverkopers hebben daar naar eigen zeggen aantoonbaar de vruchten van geplukt. Gek genoeg blijft het inschrijvingstempo laag ondanks de grote behoefte. Daarmee is er binnen nu en 2017 geen perspectief voor een rendabel bedrijfsmodel voor Boek & Bedrijf. Directie en het bestuur van Boekenbon BV en Boek & Bedrijf BV kwamen op basis van bovenstaande ontwikkelingen tot het inzicht dat er, naast de al ingezette strategische transformatie, op korte termijn ook kosten moeten worden gereduceerd en een organisatorische herstructurering moet plaatsvinden. Daarmee werd in 2014 een begin gemaakt en dit proces zal in 2015 worden afgerond. Deze kostenaanpassing werd doorgevoerd onder de commitment om de organisatie kwalitatief op hoog niveau te houden. Dit is nodig gezien de dossiers die KBb onderhanden heeft. Als belangenbehartiger was de KBb in 2014 een van de voortrekkers van de lobby die een voortzetting van de Wet op de Vaste Boekenprijs bepleitte, we maakten ons sterk voor een btw-aanpassing op e-books en we probeerden medestanders te vinden voor ons standpunt dat de met overheidsgeld gefinancierde bibliotheken door het aanbieden van digitale boekenplatformen de reguliere boekhandel oneigenlijke concurrentie aandoen. Daarnaast wendden we onze invloed bij de CPNB aan om de boekverkoper in hun campagnes meer gerichte aandacht te geven. Met het Centraal Boekhuis moeten wij in gesprek over het handhaven van de 24-uursdienstverlening bij de leverantie van boeken. 2.2 De KBb: voortbouwend op een solide financiële basis Positief is dat de vereiste aanpassingen kunnen worden gedaan vanuit een gezonde financiële basis. Ook 2014 werd door de KBb afgesloten met een batig saldo. Maar daar staat tegenover dat de resultaten over de afgelopen jaren een dalende tendens vertonen. De verwachte inkomsten voor de komende jaren staan onder druk. De verwachting is mede gebaseerd op de onder druk staande resultaten van het Centraal Boekhuis, dat vanaf dat jaar de dividenduitkering terug zal lopen. Daar komt bij dat is berekend dat de inkomsten uit contributies bij gelijkblijvend beleid in 2017 zullen zijn teruggelopen naar euro (2014: euro) en dat door diensten aan derden nog euro (2014: ) zal binnenkomen. Om als organisatie gelijke tred te kunnen blijven houden met de steeds zwaardere eisen die de leden en de marktomstandigheden aan haar stellen en om voldoende geld te kunnen blijven vrijmaken voor investeringen in de boekhandel van de toekomst, moet zorgvuldig worden omgegaan met de beschikbare middelen. Daarom werden in 2014 plannen ontwikkeld en geïmplementeerd voor een blijvende organisatorische lastenverlichting. De organisatiekosten dalen hierdoor in een periode van drie jaar van euro (2013) naar euro (2015). Bovendien zijn scenario s opgesteld voor hoe de organisatiekosten zich ontwikkelen bij een halvering van de dividendinkomsten. Jaarverslag Koninklijke Boekverkopersbond

17 Hoofdstuk 2 KBb in Herstructurering van de KBb in 2014 De ambitieuze herstructureringsplannen zijn voortvarend aangepakt. Uitgangspunt is een back-to-basics-strategie, die erop gericht is om het kostenpatroon en de organisatorische focus en samenstelling zo bij te stellen dat het transformatieproces naar een KBb 2.0 niet in gevaar komt door conjuncturele tegenvallers of omstandigheden. Daarnaast is gekozen voor een lean-startup-benadering: de KBb concentreert zich op haar kernactiviteiten als belangenbehartiger en de overige activiteiten worden uitbesteed aan of in samenwerking gedaan met gespecialiseerde partners. Voordeel van deze aanpak is dat voor de KBb de kosten en risico s begrensd zijn en dat de ontwikkel- en levertijden van de extern ondergebrachte diensten en producten kunnen worden teruggebracht. In 2014 is een begin gemaakt met het duurzaam verlagen van de operationele kosten. De totale lasten kwamen uit op euro (2013: ). Doelstelling is om deze stapsgewijs terug te brengen naar een gewenst niveau van euro structureel. De op termijn grootste kostenbesparing wordt behaald door de in het verslagjaar ingezette personeelsreductie. Met ingang van 2015 is de bezetting op het KBb-kantoor in Bilthoven teruggebracht naar 5,9 volledige arbeidsplaatsen; van medewerkers en contractanten werd met dankzegging voor hun inzet en betrokkenheid afscheid genomen. Ook is gekeken naar een beperking van de huisvestingskosten. Overwogen is om het kantoorpand in 2015 te verkopen en elders een pand of etage te huren. Vanwege een relatief lage te verwachten opbrengst tegenover relatief lage huisvestingskosten in het huidige pand is besloten vooralsnog niet tot verkoop over te gaan. Wel wordt intensief gezocht naar huurders voor een van de etages, op de bestaande locatie. 17 Jaarverslag Koninklijke Boekverkopersbond 2014

18 2 2.4 Herstructurering van de Nederlandse Boekenbon BV Boekenbon BV ziet zich al langer geconfronteerd met een teruglopende omzet en marktaandeel. De bestaande propositie is in het defensief gedrongen op een snel professionaliserende giftcardmarkt: waar nog maar tien jaar geleden de boekenbon nog nauwelijks met concurrentie werd geconfronteerd, is er nu een rijk, en overal beschikbaar aanbod van giftcards waar de consument uit kan kiezen. Om de positie van de boekenbon te heroveren moet het product worden herpositioneerd, moet er een bijzondere beleving aan worden toegevoegd, moet er een digitaal platform worden gebouwd en nieuwe samenwerkingsvormen ontwikkeld, en vooral: de boekondernemer moet weer gaan geloven in de boekengiftcard als middel om meer traffic naar zijn winkel te krijgen. Om de al eerder ingezette revitalisering van de Boekenbon (zie ook 3.7) te versnellen werd op advies van het organisatieadviesbureau Eden McCallum gekozen voor het 3 Horizonmodel. De eerste stap betreft het duurzaam terugbrengen van de kosten. Door afslanking van het personeelsbestand met 1,5 fte's wordt vanaf euro aan personeelslasten bespaard. De overige bedrijfskosten zullen op termijn met euro worden gereduceerd, onder meer door het (tijdelijk) schrappen van de marketingkosten. De aanname is dat dit omzetverlies met een geïnnoveerd product en een slanke ondersteuning op den duur zal worden goedgemaakt. Directie en bestuur van Boekenbon BV zijn voornemens om het kostenvoordeel uit de herstructurering te investeren in een campagne waarin boekverkopers door een combinatie van aangepaste provisies en innovatieve concepten worden uitgenodigd de boekenbon te omarmen. Jaarverslag Koninklijke Boekverkopersbond

19 2 KBb in 2014 BOEK & BEDRIJF Advies - opleiding - onderzoek 2.5 Herstructurering van Boek & Bedrijf (SAB) BV De behoefte aan een Boekondernemer van de Toekomst-platform blijkt binnen de boekensector (niet alleen boekverkopers maar ook uitgevers) erg groot en nog steeds groeiende. Het platform bewijst zich steeds meer, alleen blijkt gek genoeg het tempo van aansluiting op het Boekondernemer van de Toekomst-platform bij boekondernemers laag en vraagt zo langdurige investering van de KBb. De reacties en resultaten van de deelnemers aan het programma Boekondernemer van de Toekomst waren ook in 2014 onverdeeld goed. Uit onderzoek bleek bij de meerderheid de omzet tot 13% hoger te liggen dan de rest van de markt en men gaf aan duurzame verbeteringen in de eigen bedrijfsvoering te hebben doorgevoerd. Kortom, de huidige ontwikkelingen binnen en buiten het boekenvak grijpen in elkaar en hebben zichtbaar grote gevolgen voor winkeliers in het algemeen en boekwinkels in het bijzonder. Dat vraagt om een krachtige brancheorganisatie die samen met haar leden en de sector naar een vitale toekomst beweegt. Het co-creatie-platform van de Boekondernemer van de Toekomst is daarin een instrument dat tot dusver vruchten afwerpt. Bestuur en -directie van Boek & Bedrijf hebben er voor gekozen om met ingang van 2015 een outsourcingssenario uit te werken waarin alle activiteiten van Boek & bedrijf met betrekking tot Boekondernemer van de Toekomst en Vitaalabonnement worden overgenomen door een externe samenwerkingspartij. Het team van Boek & Bedrijf kan worden afgebouwd naar een back-to-basicsscenario vergelijkbaar met Boekenbon BV. Door het back-to-basics-principe toe te passen kent Boek & Bedrijf in principe geen tot hoogstens minimale kosten voor de KBb. Op deze manier kan de continuïteit op Boekondernemer van de Toekomst, Vitaal en onderzoek en kennis aan haar achterban gegarandeerd worden. Boek & Bedrijf wordt in de eerste helft van 2015 teruggebracht naar een minimale bezetting van 0,8 fte. Conform het lean-startup-principe worden nieuwe initiatieven op haalbaarheid getoetst en, mits rendabel met voldoende toekomstpotentieel, verder doorontwikkeld. 19 Jaarverslag Koninklijke Boekverkopersbond 2014

20 Jaarverslag Koninklijke Boekverkopersbond