Examinering in de praktijk: Goed voorbeeld doet goed volgen

Transcriptie

1 Examinering in de praktijk: Goed voorbeeld doet goed volgen kaders stellen leren examineren diplomeren construeren en vaststellen kwaliteitsborging

2 Procesarchitectuur Examinering Kwaliteitsborging procesgebied / processen / deskundigheid input: WEB / KD / SEP Kwaliteitsborging procesgebied / processen / deskundigheid Kwaliteitsborging procesgebied / processen / deskundigheid Besluit tot diplomeren Opstellen en vaststellen examenvisie Opstellen examenreglement Opstellen handboek examinering Leren Bespreken examenplan Verzamelen leerresultaten Go / No go beslissing examenaanvraag Vaststellen Inschrijving student Examen aanmelding Besluit inhuur / zelf Uitvoeren Beoordelen Vaststellen resultaat Kaders stellen Opstellen examenplan Match Kwaliteitsborging procesgebied / processen / deskundigheid Examineren Start ontwikkeling opleiding Examenaanbod Uitvoeren Beoordelen Vaststellen resultaat Vaststellen Construeren en vaststellen Construeren examens Vaststellen examens Besluit inkoop / constructie Besluit tot diplomeren Inkopen examens Vaststellen examens Kwaliteitsborging procesgebied / processen / deskundigheid Kwaliteitsborging procesgebied / processen / deskundigheid 2

3 Inleidend Weten waar het mbo-diploma voor staat Bent u betrokken bij examinering in het mbo? Dan kent u vast de Procesarchitectuur Examinering. Sinds de introductie van het examenprofiel in 2008 is forse vooruitgang geboekt met de zes procesgebieden zie het schema hiernaast als geheugensteuntje. Hoe organiseren we en geven we vorm en inhoud aan de examens? Daarover gaat de architectuur die heel plezierig! de samenwerking tussen scholen en bedrijfsleven heeft versterkt en de uitwisseling tussen scholen heeft bevorderd. Het doet goed om te zien dat het mbo stevige stappen heeft gezet: we beschikken nu over gezamenlijke kaders voor de examens, hebben een gemeenschappelijke begrippenlijst en maken gebruik van diverse servicedocumenten. Het biedt studenten, ouders en bedrijven duidelijkheid; zij weten waar een mbo-diploma voor staat en wat ze er aan hebben. De grondvesten van elk diploma, zou je kunnen zeggen. In deze brochure komen de procesgebieden uit de procesarchitectuur tot leven; tips, verwijzingen en acht sprekende praktijksituaties laten zien wat er in het mbo allemaal gebeurt op het gebied van examinering. De komende jaren voorzie ik kansen voor het verder regionaal inkleuren van het examen, samen met bedrijven uit de regio. Goede afspraken kunnen leiden tot minder toezicht op de examinering. We willen toe naar een situatie dat de Inspectie van het Onderwijs zegt: Jullie hebben het examenproces zo goed ingericht en de kwaliteit zo sterk geborgd, dat wij slechts beperkt toezicht hoeven te houden. Zo werken we samen aan examinering om trots op te zijn! Frida Hengeveld voorzitter Landelijke Regiegroep Examinering directievoorzitter AOC De Groene Welle en bestuurslid MBO Raad 3

4 Leren Kaders stellen Match Examineren Construeren en vatsstellen Ks Kaders stellen Kwaliteitsborging procesgebied / processen / deskundigheid Opstellen en vaststellen examenvisie Opstellen examenreglement Opstellen handboek examinering Vaststellen Kaders stellen Opstellen examenplan Vaststellen examenplan kwalificatiedossier examenreglement examenvisie Wet Educatie Beroepsonderwijs (WEB) sectoraal examenprofiel handboek examinering opstellen en vaststellen examenvisie De visie op examinering is onderdeel van de algemene visie van de organisatie op het organiseren van de kwaliteit van het onderwijs. Het bepaalt de keuzes voor de verdere organisatie van examineringprocessen. Check: Examenvisie voor de hele onderwijsinstelling of voor een sector. Beleid over zelf doen of uitbesteden. Haalbaarheid, uitvoerbaarheid en betaalbaarheid van de examinering. Hoe is het werkveld betrokken bij de examinering (invoering sectorale examenprofielen)? Hoe om te gaan met examinering voor specifieke leertrajecten? Examenvisie moet passen bij de cultuur en mogelijkheden in de organisatie. Tip! Meer checklists voor onderdelen van examinering zijn beschikbaar op Opstellen examenreglement In een examenreglement staan de formele regels en afspraken waar iedereen die betrokken is bij examinering en diplomering zich aan houdt. Denk aan fraude, herkansing, bewaartermijnen, beroep, et cetera. Het gaat om formele juridische afspraken en kaders. 4

5 Opstellen examenreglement, Alfa-college, Groningen Examenreglement dat juridisch correct én begrijpelijk is Het examenreglement in één zin: Het juridisch kader waarborgt voor elke student de transparantie en de betrouwbaarheid van het examenproces. Het examenreglement van het Alfa-college is compact en begrijpelijk. Het bevat informatie over onder meer: organisatie van de examens regels voor deelname aan een examen procedures bij onregelmatigheden communicatie over uitslagen inzage en bespreekrecht bewaring van gemaakt examenwerk procedures voor bezwaar en beroep vrijstellingsprocedure herkansingen. Elk jaar actualiseert het Alfa-college het examenreglement volgens een vaste procedure en stelt het opnieuw vast. Verandering in wet- en regelgeving, bijvoorbeeld, kan leiden tot aanpassingen. Studenten zorgen voor inbreng via de deelnemersraad. Dick Koops, beleidsmedewerker examinering: Voor iedereen begrijpelijke definities en regels, dat staat voorop in ons reglement. De laatste grootscheepse wijziging hebben wij doorgevoerd in het licht van het competentiegerichte onderwijs. We hebben het accent verschoven van de beoordeling per vak naar een integrale, competentiegerichte beoordeling. Naast het opleidingoverstijgende reglement hebben we uitgebreide gestandaardiseerde onderwijs- en examenregelingen per opleiding. We staan aan de vooravond van de volgende wijziging: de centrale examens voor Nederlands en rekenen. Hebben we al aangekondigd in de nieuwste versie van ons reglement. >> 5

6 Dick Koops: Het examenreglement moet begrijpelijk zijn. Daarom leggen we het concept voor aan studenten. Concepten toetsen Draagvlak bij studenten en ouders Wij stellen het examenreglement jaarlijks via ons digitaal portaal ter beschikking aan alle studenten. Aankomende studenten kunnen het reglement inzien voordat ze een onderwijsovereenkomst ondertekenen. Studenten adequaat informeren vinden we heel belangrijk. De zorg voor goede informatieverstrekking is natuurlijk niet voor niets vastgelegd in de Wet Educatie Beroepsonderwijs. Voorafgaand leggen we de concepten voor aan het overlegorgaan, waarin studenten zijn vertegenwoordigd. Daar toetsen we ook of het begrijpelijk is geschreven. Het reglement moet in balans zijn: begrijpelijk aan één kant, juridisch correct aan de andere. Studenten kunnen gebruik maken van de bezwaar- en beroepsmogelijkheid. Wij voldoen aan de wettelijke eis van onafhankelijkheid. De commissie van beroep bestaat uit externen: de voorzitter en zijn plaatsvervanger en de twee leden en hun plaatsvervangers. Ik fungeer zelf als secretaris van de commissie. Toekomstplannen? We willen studenten blijven betrekken bij het vaststellen van regelingen. Dat draagt ook bij aan het draagvlak. We willen studenten en hun ouders laten zien dat de examinering hier goed georganiseerd en juridisch verankerd is. De procesarchitectuur is voor onderwijsinstellingen een goed hulpmiddel om te checken of de examinering integraal op orde is. Onderlinge kennisuitwisseling tussen mboscholen helpt natuurlijk ook. Meer succes door: Deskundigheid van mensen die de examenvisie, het examenreglement en handboek examinering opstellen (bekijk de functieprofielen op Draagvlak in organisatie. Toegankelijkheid van de documenten, vooral het handboek examinering. Inbedding integrale kwaliteitszorg. Betrokkenheid van het werkveld. Volkomen onafhankelijk Johan Kruger, plv. voorzitter commissie van beroep Examens Alfa-college: De beroepscommissie komt in beeld als een klacht of geschil over het examen helemaal vastzit. Dat komt gelukkig zelden voor. De examencommissies lossen de meeste klachten in het voortraject op. Ik heb als plaatsvervangend voorzitter zelfs nog nooit een zaak behandeld. Of dat iets zegt over de kwaliteit van de examinering, weet ik niet. Misschien haken mensen af, omdat ze zo n procedure een te lange weg vinden. Aan de andere kant: onze samenleving is onderhevig aan juridisering, de mensen zijn meer dan vroeger geneigd hun recht te halen. De onafhankelijkheid van de commissie is voorwaarde om het werk goed te kunnen doen. Dubbele petten, dat werkt niet. Ik heb weliswaar bij het Alfacollege gewerkt, maar met mijn juridische achtergrond en ruime ervaring in het bedrijfsleven ben ik volkomen onafhankelijk. Meer informatie Checklist met onderwerpen voor examenreglementen: Examenreglement Alfa-college: 6

7 visie processen verantwoordelijkheden en bevoegdheden procedures taken Handboek Examinering In hun Handboek Examinering beschrijven mbo-scholen de visie, processen, procedures, taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van alle betrokkenen bij examinering. De Procesarchitectuur Examinering kunnen zij als hulpmiddel gebruiken bij het opbouwen van het handboek. Er zijn onderwijsinstellingen die kiezen voor een digitaal systeem, waarbij het per doelgroep duidelijk is welk stuk van het handboek van toepassing is. Een digitale versie van de procesarchitectuur vindt u op Opstellen Handboek Examinering, ROC Eindhoven Het examenproces als klikmodel ROC Eindhoven heeft afscheid genomen van het Handboek Examinering. De dikke map is vervangen door de interne webapplicatie Protos. Dit digitale examenhandboek omvat: het examenreglement stappenplannen voor het opstellen van een examenplan handleidingen tools, formulieren, modelbrieven, checklists overzichten van wet- en regelgeving. De processen in de applicatie zijn ontworpen door een werkgroep, die bestaat uit vertegenwoordigers van de scholen en ondersteunende diensten. Na vaststelling door het college van bestuur heeft ROC Eindhoven alle informatie beschikbaar gesteld via het bedrijfsintranet. Medewerkers van examenbureaus en docenten hebben vanaf elke werkplek toegang tot de informatie. Het roc past de inhoud jaarlijks of zo nodig tussentijds aan veranderende wet- en regelgeving aan. Of aan gewijzigde inzichten. >> 7

8 Inge van de Veerdonk: Door ons handboek kun je klikkend navigeren. Inge van de Veerdonk, onderwijskundige van de dienst Onderwijs & Studentenservice ROC Eindhoven: Inge van de Veerdonk Bij ons staat het handboek examinering niet meer in de kast, maar op je beeldscherm. Processen zijn schematisch weergegeven en al klikkend kun je er doorheen navigeren. Documenten kun je bekijken en desgewenst printen. Hiermee is de procesarchitectuur een klikmodel geworden, toegespitst op onze eigen organisatie en manier van werken. Met de zoekfunctie kun je snel vinden wat je nodig hebt. Het handboek is altijd actueel, herzien en aanpassen doen we jaarlijks. Het is in korte tijd een belangrijk hulpmiddel geworden. Opstellen en vaststellen examenplan Het examenplan geeft per kwalificatie een overzicht van de examenproducten en/of combinaties daarvan (praktijk en theorie) die een mbo-instelling inzet voor kwalificerende beoordeling. In het examenplan staat binnen welke omgeving (onderwijsinstelling of beroepspraktijkvorming) de beoordeling moet plaatsvinden. Hierbij houdt een onderwijsinstelling rekening met de praktische haalbaarheid van beoordeling binnen de praktijksituatie en de afspraken in het sectoraal examenprofiel. Hans Bataille, medewerker examenbureau School voor Welzijn, Cultuur & Onderwijs ROC Eindhoven: Alle relevante informatie staat nu bij elkaar en is gemakkelijk te vinden. De informatie is up-to-date. We komen met een expertgroep twee tot drie keer per jaar bij elkaar om te actualiseren en bij te stellen. Mijn indruk is dat alle scholen van ROC Eindhoven dit systeem goed gebruiken, in ieder geval door de medewerkers van de examenbureaus. Hierdoor is de examinering roc-breed beter op elkaar afgestemd. Ik zie de procedures en organisatie van de examens uniformer worden. Dat is pure winst. In een examenplan staan de examens (kwalificerende toetsen) voor: Het beroep: de werkprocessen uit het kwalificatiedossier. Ook de eventuele wettelijke beroepsvereisten staan vermeld. Eisen bij Leren, Loopbaan en Burgerschap: soms is er alleen een verwijzing naar de kerntaken, in andere gevallen ook naar de werkprocessen. Nederlands, rekenen en moderne vreemde talen: de vaardigheden/domeinen worden benoemd. Soms is het te behalen referentieniveau opgenomen. In alle examenplannen staan de te examineren werkprocessen uit het kwalificatie dossier. Kerntaken, competenties en exameninstrumenten komen in bijna alle gevallen terug. Soms nemen mbo-instellingen ook diploma-eisen op voor de beroeps praktijkvorming, die als onderdeel van diplomering voldoende moet zijn, en voor de vrije ruimte, die als onderdeel van diplomering behaald moet zijn. Meer bekendheid Toekomstplannen? Meer interne bekendheid geven aan het systeem. Zeker bij docenten die als constructeur of assessor bij de examinering betrokken zijn. Niet alle docenten kennen de procesbeschrijvingen en het nut ervan. Opsteker: ook andere mbo-scholen hebben belangstelling getoond voor het instrument. Meer succes door: Toegankelijkheid van het handboek, informatie moet voor een ieder snel en eenvoudig beschikbaar zijn. De inhoud van het handboek moet aansluiten op de processen zoals deze daadwerkelijk plaatsvinden rondom examinering. De actualiteit van het handboek. 8 Meer informatie Voorbeeld van een procesbeschrijving Checklist van de werkgroep Werken in de Praktijk (onderwerpen uit examen handboeken)

9 Leren Kaders stellen Match Examineren Construeren en vatsstellen Kwaliteitsborging procesgebied / processen / deskundigheid Leren Bespreken examenplan Verzamelen leerresultaten Go / No go beslissing examenaanvraag Le Leren student examenaanmelding leerresultaten onderwijs volgen match inschrijven Leren Voor de volledigheid staat in de procesarchitectuur het onderwijstraject leren. De student start na zijn of haar inschrijving bij een mbo-instelling met het volgen van onderwijs. Dit leidt tot een moment dat hij of zij mag deelnemen aan de examinering. 9

10 Leren Kaders stellen Match Examineren Construeren en vatsstellen Cv Construeren en vaststellen Construeren en vatsstellen Construeren examens Vaststellen examens Besluit inkoop / constructie Inkopen examens Vaststellen examens Kwaliteitsborging procesgebied / processen / deskundigheid vaststellingscommissie examencommissie examenproduct kwalificatiedossier programma van eisen examenplan Besluit inkopen/construeren Een mbo-instelling kan verschillende redenen hebben om examens in te kopen: Principieel besluit: de instelling heeft deze beslissing dan al bij het opstellen van de examenvisie genomen. Bedrijfseconomische overwegingen (kosten). Beschikbaarheid van in te kopen examens (voor bepaalde branches). Deskundigheid van de eigen mensen. Afspraken met de branche. Wettelijke eisen. Ervaringen uit het verleden. Op is een kostenmodel voor examinering beschikbaar. U kunt de kosten per student voor examinering uitrekenen. Construeren examens, ROC van Twente Examens construeren doen we samen Examens inkopen of zelf construeren, het verschilt per mbo-school. Doorslaggevend kan de beschikbaarheid van goede en goedgekeurde examens zijn. Soms bieden samenwerkingsverbanden die aan. Zoals Stichting Praktijkleren met 41 aangesloten roc s. En Prove2Move van ROC van Twente, Landstede en Deltion College dat examens ontwikkelt op het terrein van zorg en welzijn. Organisaties uit de beroepspraktijk hebben hierbij een behoorlijke vinger in de pap. >> 10

11 Basje Andringa: Taal van de student gebruiken. Beoordeling inspectie Het werkt zo: ontwikkelaars van drie roc s maken met een projectleider van Prove2Move de eerste concepten voor de proeven van bekwaamheid. Klankbordgroepen met werkbegeleiders uit de werkvelden beoordelen deze. Ook docenten en studenten van de roc s kijken ernaar. De ontwikkelaars verwerken de opmerkingen in een tweede concept dat naar een vaststellingscommissie gaat. Ook deze commissie bestaat uit vertegenwoordigers van de leerbedrijven en de aangesloten scholen. Feedback leidt eventueel tot een derde concept. Daarna volgt vaststelling door de vaststellingscommissie en stelt Prove2Move het examenproduct beschikbaar voor leden en klanten. Een aanpak die goed aansluit bij de stappen uit de procesarchitectuur. Basje Andringa, examenspecialist van het College voor Zorg en Welzijn (ROC van Twente): Vanaf 1996 hebben we in de regio al de koppen bij elkaar gestoken voor een betere aansluiting bij de arbeidsmarkt. Prove2Move heeft dit doorontwikkeld en verkoopt de examens ook door aan zo n zeven andere onderwijsinstellingen. Ik ben als constructeur actief in één van de ontwerpgroepen. Het geheim van een goede constructeur? Je moet een helikopterview hebben en kennis hebben van het werkveld, het onderwijs en het kwalificatiedossier. En dat kunnen vertalen in goed beschreven examenopdrachten. Dat laatste is vaak nog het moeilijkst, want je streeft ernaar de taal van de student te gebruiken. De klankbordgroepen staan garant voor inbreng van de zorg- en welzijnsinstellingen. Die hoeven nu niet bij de drie roc s afzonderlijk aan te schuiven. We hebben zo een breed draagvlak voor de Proeven in de praktijk. Een ander voordeel is dat de inspectie deze examens al beoordeelt bij Prove2Move of bij één roc dat ermee gaat werken. Beoordeling bij andere roc s die de examens gebruiken, is niet meer nodig. Meer succes door: Deskundigheid van de toetsconstructeur, zie de functieprofielen op Het kwalificatiedossier en de mogelijkheid tot goede vertaling naar het examenplan. Deskundigheid van de vaststellingscommissie. Kwaliteit van het examenplan en de vertaling naar het programma van eisen. Meer informatie: Vaststellen examens Een toetsconstructeur maakt aan de hand van het programma van eisen de examenproducten. Hiervoor krijgt hij of zij een heldere opdracht van de examencommissie/leidinggevende. In het Handboek Examinering staan de taken en verantwoordelijkheden van de toetsconstructeur beschreven. De vaststellingscommissie stelt vast of de examens voldoen aan het examenplan en het programma van eisen. Van belang: check op de dekking van het kwalificatiedossier en de toetstechnische kwaliteit. Henny Braakman, praktijkopleider bij thuiszorgorganisatie Carinova, lid vaststellingscommissie V&V bij Prove2Move: Bij de beoordeling van de proeven van bekwaamheid vraag je je af: is zo n opdracht in alle instellingen uit te voeren? Soms constateer je wel eens: ja, dat kan eigenlijk in de thuiszorg niet. Of je komt competenties tegen waarvan je je kunt afvragen: is dat helemaal in elke werksituatie haalbaar? Daar praten we over met elkaar. Soms leidt dat tot aanpassing. Als thuiszorgorganisatie besteden we veel aandacht aan de opleiding en coaching van de praktijkbegeleiders, die zich bij het beoordelen van de proeven heel anders moeten opstellen dan in hun dagelijks werk als begeleider. Zolang ze zich van die rolwisseling bewust zijn, lukt dat meestal wel. We hanteren natuurlijk scoringsformulieren, maar vaak komt het toch aan op die ene vraag: zou je deze kandidaat naar jouw cliënt durven sturen? Prove2Move werkt nog aan verbetering van de beoordelingsformulieren. Ook wordt gekeken of behalve voldoende of onvoldoende ook een goed scoren, mogelijk is. 11

12 Leren Kaders stellen Match Examineren Construeren en vatsstellen Ex Examineren Besluit inhuur / zelf Uitvoeren Beoordelen Kwaliteitsborging procesgebied / processen / deskundigheid Uitvoeren Beoordelen Vaststellen resultaat Vaststellen resultaat Examineren inkopen zelf uitvoeren inhuren expertise simulatie tussenvormen Examineren: inhuur / zelf uitvoeren, Graafschap College, opleidingengroep Informatie & Communicatie Landelijke uitstraling met regionale inkleuring Het Graafschap College heeft het examen (bol 4) in twee delen gesplitst: een praktijksimulatie op school, waarbij gebruik wordt gemaakt van het format dat Stichting Praktijkleren heeft ontwikkeld. In deze praktijksimulatie komen alle werkprocessen uit het kwalificatiedossier aan de orde; een afstudeerproject in het bedrijfsleven, dat de student zelf in samenspraak met het bedrijf uitvoert. Hier is de context van het bedrijfsleven leidend. Niet alle werkprocessen hoeven per se aan de orde te komen. De eindexamenkandidaat ontwikkelt zijn afstudeerproject in het laatste half jaar van de opleiding. Dat gebeurt in nauwe samenspraak met het stagebedrijf, maar ook de stagebegeleider van school is hierbij betrokken. Als de betrokkenen het eens zijn over opdracht en aanpak, gaat de student aan de slag in het bedrijf. Hij houdt de begeleider van school via een weblog op de hoogte van de vorderingen. Er is een aantal formele controlemomenten. De student plant na 16 tot 20 weken zelf de eindpresentatie in overleg met alle begeleiders. De eindbeoordeling gebeurt door de bedrijfsopleider van het bedrijf, de stagebegeleider van school en een lid van de examencommissie. Daarbij gaat het vooral om de vraag of de student het vastgestelde doel van de opdracht heeft gerealiseerd. Aan het eind van het jaar wordt de beste afstudeerstage bekroond met een prijs. >> 12

13 Arjan Meulenbrugge: Meeste stagiaires stromen door naar het hbo. Beoordeling inspectie Harry Brink, opleidingsmanager Informatie & Communicatie, Graafschap College: Met afstudeerprojecten in bedrijven komen we vooral tegemoet aan de vraag van het regionale bedrijfsleven. Bedrijven willen graag meewerken aan praktijkgericht onderwijs en het is natuurlijk goed als dat ook in de examinering tot uiting komt. We liepen er wel tegenaan dat bij die afstudeerprojecten niet alle werkprocessen uit het kwalificatiedossier aan de orde kwamen. Daarmee zouden we dus niet aan de eisen voldoen. Door het examen te splitsen in twee delen hebben we dat nu ondervangen. Het door ons ingekochte examen - een simulatie - voldoet aan alle landelijke eisen en daarmee dekken we dus het totale kwalificatiedossier af. Deze aanpak levert een optimale mix. Ons examen is eenduidig en landelijk herkenbaar en speelt anderzijds in op de regionale behoefte van de bedrijven. In onze regio is een flink aantal kleinere automatiseringsbedrijven gevestigd, die meer dan de grote automatiseerders in de Randstad om breed opgeleide studenten vragen. Neem een ICT-beheerder. Die moet ook een website kunnen ontwikkelen en onderhouden. In onze aanpak kan dat dus een onderdeel van de examinering zijn. Dat is eigenlijk een plus bovenop het voldoen aan de landelijk vastgestelde eisen. De bedrijven stellen dit erg op prijs, zo blijkt jaarlijks uit onze tevredenheidsonderzoeken. Voor de studenten is het een voordeel dat ze breed zijn opgeleid en dat ze dit in een afsluitend project kunnen laten zien. Deze aanpak past wat ons betreft prima in de procesarchitectuur van de mboexaminering, omdat het een perfecte combinatie is van landelijke eenduidigheid en regionale inkleuring. Op het Graafschap College kijken we nu ook naar een meer gestandaardiseerde aanpak van de examens. Ik hoop dat dit model dan voor meerdere afdelingen in beeld komt. Arjan Meulenbrugge (staand) begeleidt een student Arjan Meulenbrugge, projectleider stagebedrijf HPU, Doetinchem: Wij zijn erg tevreden over deze manier van examinering. We hebben er echt iets aan als bedrijf. Een van de studenten van het Graafschap College heeft ons bijvoorbeeld geholpen bij het ontwikkelen van een module productvariatie in ons huidige content management systeem. De student die gemotiveerd is en initiatief toont heeft een streepje voor. Onze mensen zijn dan bereid om ze een stapje verder te helpen. De lat ligt in ons bedrijf behoorlijk hoog. We zien dat de meesten die bij ons stage hebben gelopen, doorstromen naar het hbo. Meer succes door: Deskundigheid beoordelaars/assessoren. Verwachtingenmanagement. Kwaliteit van de instrumenten. Processen/procedures naleven. Meer informatie

14 Leren Kaders stellen Match Examineren Construeren en vatsstellen zelf uitvoeren Phoenix inhuur proeve van bekwaamheid examenproducten De groene standaard Examinering: inhuur / zelf uitvoeren, Agrarische opleidingscentra Groene scholen van Brabant tot de Achterhoek hebben één aanpak De agrarische opleidingscentra (aoc s) in Nederland werken op basis van het Actieplan Examinering - al een aantal jaren aan de kwaliteit van de examens. De aoc s hebben gezamenlijk geïnvesteerd in de thema s die nu in het examenprofiel zijn beschreven. Dit heeft ertoe geleid dat de examens sterk gestandaardiseerd zijn. Alle aoc s op Helicon na maken gebruik van de examens van De groene standaard, een samenwerkingsverband van de twaalf aoc s en kenniscentrum Aequor. Helicon heeft het eigen examenprogramma Phoenix. De beide programma lijken wel op elkaar, maar Helicon hanteert een duidelijke knip tussen onderwijs en examinering: er wordt pas geëxamineerd na afsluiting van het onderwijs. De andere aoc s nemen bij een aantal opleidingen al in schooltijd proeven van bekwaamheid af. Dat Helicon dit niet doet, heeft te maken met het grote aantal bedrijfsopleidingen. De afnemers daarvan stellen de knip zeer op prijs. >> 14

15 Martijn Teunissen: Digitaal beoordelen vermindert administratieve last. Martijn Teunissen en Jan Jacobs Beschermde internetomgeving De groene standaard staat garant voor een breed assortiment aan examenproducten voor groene mbo-scholen. De aoc s bundelen samen met kenniscentrum Aequor - hun innovatieve krachten in deze stichting bij het ontwerpen van de proeven van bekwaamheid. Ook de samenwerking met brancheorganisaties is hierdoor optimaal. Voor elk uitstroomprofiel is een beperkt aantal examenstandaarden ontwikkeld. Het materiaal staat op een beschermde internetomgeving voor de deelnemende scholen. Beoordelen met een tablet Martijn Teunissen, secretaris examencommissie Prinsentuin College in Breda: Onze examinering is eenduidig en transparant. De examens in Brabant zijn min of meer dezelfde als die in de Achterhoek. Dat geeft vertrouwen bij het bedrijfsleven. Het betekent ook dat we op de verschillende aoc s bij het construeren van de examens geen dingen dubbel doen. Bijkomend voordeel: actualiseren aanpassen doen we op slechts twee plaatsen: bij De groene standaard en bij Phoenix. De groene standaard toetst het geheel aan competenties van de studenten in de proeven van bekwaamheid in een zo reëel mogelijke beroepssituatie. De onderwijsinspectie heeft de examens in 2010 afgekeurd, omdat zij de beoordeling van de werkprocessen (competenties) uit het kwalificatiedossier afzonderlijk onderbouwd wil zien. Dit heeft geleid tot een aanpassing in het beoordelingsmodel en daarna goedkeuring door de inspectie van dit model. Om papieren rompslomp te voorkomen hebben enkele aoc s een digitale beoordelingsapplicatie ontwikkeld. De beoordeling gaat nu via een tablet. Deze applicatie is gekoppeld aan een softwaresysteem waarin het hele traject van planning, constructie, afname en beoordeling is geautomatiseerd. Dit geeft wel aan dat we als agrarische opleidingscentra innovatief bezig zijn en goed samenwerken. Met deze instrumenten verminderen we de administratieve last en kunnen de assessoren zich helemaal toeleggen op het beoordelen van kandidaten. Op dit moment gebruiken al negen aoc s het softwaresysteem voor digitale planning en vier aoc s de digitale beoordelingsapplicatie. De verwachting is dat meer aoc s gaan instappen. Meer informatie met de proeven van bekwaamheid. Inlogaccount noodzakelijk. Jan Jacobs, secretaris examens mbo, Helicon Opleidingen: Wij hebben een beperkt aantal proeven van bekwaamheid voor de hele sector. Per kwalificatiedossier zijn er hooguit drie proeven, twee van de groene standaard en één van Helicon. Dat is duidelijk voor de assessoren. Aan hun scholing besteden we overigens veel aandacht en geld. We spitsen dit toe op het afnemen van de proeven van bekwaamheid en de beoordeling ervan. Ze waarderen de gelegenheid om bij te scholen en zijn trots op hun certificaat. De examenkandidaten zijn tevreden over het examen. Goed presteren tijdens de proeve wordt direct beloond met een positieve beoordeling. Groen mbo wil de onderlinge samenwerking verder versterken om met het onderwijs en de examinering flexibel in te spelen op ontwikkelingen in de sector. Verdergaande scholing van in- en externe assessoren is hierin een speerpunt. 15

16 Leren Kaders stellen Match Examineren Construeren en vatsstellen uitvoeren praktijkexamen beoordelen assessor kwalificatiedossier Melamo Fijnmetaaltechniek Niet lomp maar recht door zee Adri Schepers van Melamo Fijnmetaaltechniek uit Helmond kreeg in maart 2011 de prijs Beste Praktijkopleider 2010 van Colo. De jury was vooral te spreken over zijn inlevingsvermogen, geduld, vakkundigheid en didactische vaardigheden. Naast begeleider is hij ook assessor bij de praktijkexamens die zijn studenten in het Helmondse bedrijf doen. De meeste studenten die bij Melamo werken (bbl) of stage lopen (bol) zijn afkomstig van ROC Ter AA uit Helmond. Adri Schepers maakt - aan de hand van de eisen uit het kwalificatiedossier van de betreffende opleiding - zelf de praktijkopdrachten. De school keurt die vervolgens na een eventuele aanpassing goed. In een ruim tijdsbestek worden alle opdrachten gemaakt; in eerste instantie beoordeelt en tekent Schepers deze af. Hij heeft de opleiding assessor gevolgd en mag zich gecertificeerd assessor noemen. Na afsluiting van de praktijkopdrachten volgt een gesprek op school met de begeleidende docent en medewerker van het examenbureau. Het totaal wordt vervolgens beoordeeld met voldoende of onvoldoende. >> 16

17 Adri Schepers: Gemotiveerde jongens die moeite met leren hebben krijgen extra aandacht. Adri Schepers, praktijkopleider en assessor Melamo Onze manier van examineren voldoet aan alle eisen uit het kwalificatiedossier. Dan gaat het niet alleen om vaktechnische zaken, zoals buigen, frezen, tig-lassen en miglassen, maar ook om: veilig werken, tekening lezen, samenwerken met collega s, werken volgens een stappenplan en omgaan met gereedschap. Je hebt als assessor plotseling een andere rol, je bent even geen begeleider meer, maar daar heb ik geen moeite mee. En dat je een band met die jongens hebt opgebouwd, is geen beletsel. Niemand is ermee gebaat als je te vriendelijk beoordeelt. Ze willen na hun examen toch aan de slag. In dit bedrijf of ergens anders. Adri Schepers Het assessment moet op niveau zijn, dat is in ieders belang. Daarnaast moet je duidelijk beoordelen. Dat speelt ook een rol in de begeleiding die aan de examens vooraf gaat. Kijk, als het er niet in zit, heeft het ook geen zin een student examen te laten doen. Daar moet je niet omheen draaien. Je hoeft niet lomp te zijn, maar wel recht door zee. We proberen jongens die goed gemotiveerd zijn, maar moeite hebben met leren of concentreren, extra aandacht te geven. We slagen er vaak in ze goed over de eindstreep te krijgen en nemen ze daarna in dienst. We proberen als bedrijf toch onze maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen. Zenuwen Het voordeel is dat je over een wat langere periode kunt beoordelen, terwijl je vroeger de Kenteq-examens in drie dagen moest afnemen. Dat waren op zich ook goede examens, maar er kwamen dan toch wel wat meer zenuwen aan te pas. Dat is nu minder. De meeste studenten slagen hier, een enkeling heb ik wel eens moeten laten zakken. Een enkeling haalt het met de hakken over de sloot. Maar er zijn ook anderen die je eigenlijk een dikke negen zou willen geven. Het liefst zou ik voor de eindbeoordeling een cijfer geven. Nu is het voor allemaal geslaagd, terwijl sommige studenten er echt bovenuit steken. Dat zou je op de een of andere manier toch willen belonen. Meer informatie

18 Leren Kaders stellen Match Examineren Construeren en vatsstellen inkopen examinator beoordelings- en exameninstrumenten praktijkopleider Banketbakkerij Jacques van Bragt Kijken nu naar het hele proces Ruim de helft van de roc s in Nederland maakt voor examinering in de bakkerijsector gebruik van het Nederlands Bakkerij Centrum (NBC) in Wageningen. Het NBC beschikt over moderne praktijkexamens en over een theorie-examenruimte. De examenopdrachten worden ingekocht bij Examenwerk. Hierin ontwikkelen onderwijsorganisaties en bedrijfsleven samen beoordelings- en exameninstrumenten voor de sectoren: brood en banket toerisme en recreatie horeca facilitaire dienstverlening. Aanmelding van de studenten voor de examens verloopt via de school. Voor de beoordeling van de praktijktoets is er een beoordelingscommissie van twee personen: een docent uit het beroepsonderwijs en iemand uit de beroepspraktijk. De twee examinatoren geven punten voor de uitvoering van de verschillende vaktechnieken, de eindresultaten (producten), hygiënisch werken en algemene beroepsvaardigheden. Jacques van Bragt van de gelijknamige banketbakkerij uit Geldrop is één van banketbakkers die regelmatig examens afneemt in Wageningen. Zijn bedrijf is in 2010 uitgeroepen tot beste leerbedrijf in deze sector. >> 18

19 Jacques van Bragt: Zorgen voor goede, nieuwe aanwas in de branche. Jacques van Bragt Jacques van Bragt, banketbakker in Geldrop: Als praktijkopleider heb ik hier in de bakkerij elk jaar studenten, de meesten van ROC Eindhoven, maar ook wel van De Rooi Pannen en vorig jaar zelfs één van Zadkine uit Rotterdam. Ik ben al sinds 1992, toen ik de zaak overnam van mijn ouders, actief als opleider. Ik vind dat belangrijk om te doen: jongeren enthousiast maken voor het vak. En je moet toch zorgen voor goede, nieuwe aanwas in de branche. Daarom fungeer ik elk jaar ook een aantal dagen als examinator bij het Nederlands Bakkerij Centrum in Wageningen. De omstandigheden daar zijn voor iedereen gelijk. En omdat je als examinator geen betrokkenheid hebt bij de kandidaat, is het makkelijk om objectief te beoordelen. Er is bovendien een vrij strikt puntensysteem. Punten verdienen Ik heb ook trainingen en scholing gevolgd, zowel voor het opleiden als voor het examineren. Het examineren is sterk veranderd. Vroeger keken we meer naar het eindresultaat, nu kijken we ook naar het proces. Dus we observeren de kandidaat veel meer tijdens het werken aan de opdrachten en dan zijn er voor de verschillende eisen uit het kwalificatiedossier ook punten te verdienen. Een gevaar daaraan vind ik wel dat een student die uiteindelijk niet zo n goed eindproduct heeft gemaakt, toch kan slagen op grond van de punten die hij of zij tijdens de hele rit behaald heeft. Maar ja, het laatste criterium is natuurlijk toch de verkoopbaarheid van het product. Te vroeg op examen Ik heb wel eens het idee dat ze nu soms te vroeg op examen komen. Er zakken er best veel. Dat zou misschien door een wat strakkere aanpak tijdens de opleiding kunnen verbeteren. Het competentiegericht onderwijs heeft zeker goede kanten, maar ik geloof wel dat sommige studenten gebaat zijn bij een duidelijker programma. Ik heb het idee dat de snelle studenten sneller zijn geworden en de langzame studenten wat langzamer. Daar zou in de toekomst wat meer aandacht voor kunnen zijn. Meer informatie:

20 Leren Kaders stellen Match Examineren Construeren en vatsstellen Di Besluit tot diplomeren Besluit tot diplomeren Kwaliteitsborging procesgebied / processen / deskundigheid Examineren slagen assessor Diploma Voldoen aan eisen proeve van bekwaamheid zakken Bewijsstukken Nederlandse Kappersakademie De beste kappers zijn goede assessoren De Nederlandse Kappersakademie met vestigingen in Rotterdam (2), Den Haag, Amsterdam en Amersfoort is het eerste en grootste particuliere opleidingsinstituut voor kappers in Europa, opgericht in De opleiding telt zo n 300 studenten die in twee jaar tijd worden opgeleid tot juniorkapper (niveau 2) en kapper (niveau 3). Daarnaast is er een speciale ondernemersopleiding met lessen Algemene Ondernemersvaardigheden (AOV). De opleiding bestaat uit vier blokken van elk zes maanden met een grote nadruk op praktijkonderwijs (90%), deels in de eigen kapsalon en deels in de vorm van stage bij andere kappers. Elk blok wordt afgesloten met een praktijkexamen, bestaande uit meerdere proeven van bekwaamheid, zoals lang haar en (ont)kleuren. Twee assessoren beoordelen de prestaties van de studenten: één assessor is afkomstig uit de beroepspraktijk en één van de school zelf, maar dan wel van een andere vestiging. De twee assessoren en de voorzitter/secretaris van de examencommissie bepalen aan de hand van een beoordelingsformulier of de student voldoende dan wel onvoldoende heeft gescoord en daarmee de examenuitslag: geslaagd of gezakt. >> 20