Cao-akkoord: zinnig en zuinig

Transcriptie

1 PersoneelsBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 38 NUMMER augustus 2013 Cao-akkoord: zinnig en zuinig Het waren stevige onderhandelingen. Maar vakbonden en werkgevers zijn het deze zomer toch eens geworden over een nieuwe CAO voor de medewerkers van UMC St Radboud en de andere universitair medische centra in Nederland. Een evenwichtig en acceptabel akkoord, vinden vakbonden en werkgevers. Jeroen Balemans Een loonsverhoging van 1 procent per 1 oktober 2013 en nogmaals 1 procent per 1 augustus 2014, twee keer een eenmalige uitkering, verhoging van het persoonlijk budget, afschaffing van de jeugdschalen, maar ook verhoging van de leeftijd waarop medewerkers de vrijheid hebben om geen avond- of nachtdiensten meer te draaien van 55 naar 57 jaar. Deze en andere afspraken zijn opgenomen in het onderhandelaarsakkoord dat de werkgeversorganisatie van de UMC s (de NFU) en een aantal bonden begin juli met elkaar hebben gesloten voor de medewerkers van de universitair medische centra. De afspraken worden bindend als de leden van de bonden en het NFUbestuur instemmen met de afspraken. Die hebben daarvoor tot begin september de tijd. De onderhandelaars van de bonden hebben een positief stemadvies gegeven. De CAO heeft een looptijd van twee jaar: van 1 april 2013 tot 1 april Zes gespreksrondes waren nodig om het eens te worden. Maar met het akkoord dat er nu ligt, kunnen alle partijen goed leven. Voor wat betreft de loonparagraaf zijn wij van mening dat wat er nu ligt het hoogst haalbare is voor dit moment. Dit afwegende tegen de andere punten waarin diverse verbeteringen zijn opgenomen, zijn wij toch tot de conclusie gekomen dat er een evenwichtig akkoord ligt, meldt bijvoorbeeld vakbond NU 91. Zeker voor deze tijd, waarin het belangrijk is de kosten in de gezondheidszorg in de hand te houden is dit een heel acceptabel akkoord, schrijft RvBvoorzitter Melvin Samsom in zijn blog op Intranet. Samsom zat namens de werkgevers samen met Jan Kimpen, de voorzitter van UMC Utrecht aan de onderhandelingstafel. Hij noemt het CAO-akkoord zinnig en zuinig. Dat geldt ook voor de in diezelfde maand gemaakte afspraken met het Rijk over medisch-specialistische zorg. We hebben als NFU-bestuur, waar alle voorzitters van de acht UMC s zitting in hebben, ons best gedaan voor de belangen van de UMC s, de patiënten, de zorg, het onderzoek en de medewerkers, aldus Samson. De inhoud van de akkoorden sluit goed aan bij de strategie van het UMC St Radboud: A significant impact on healthcare willen maken, kan ook in tijden van crisis. n Meer info over de wijzigingen in de CAO vind je op pagina 11. Pagina 3 Sneldiagnose voor álle kankerpatiënten in het Radboud Pagina 5 Transplanteren van mensen en kennis Interview met prof. Harry Suryapranata Pagina 6 Op zoek naar de patiënt als partner in het wild Pagina 9 Kleine vaten, grote problemen

2 radbode IN BEELD En verder... In bedrijf 4 Wetenswaardig 9 Mensen, IM 10 CAO-akkoord: wat verandert er?, Het moment 11 Ethiek, Serious Gaming 12 Colofon Radbode is het personeelsblad van het UMC St Radboud. Oplage: Redactie: Nelleke Dinnissen, Jannie Meussen, Gijs Munnichs en Marjan Wassenaar. Aan dit nummer werkten mee: Jeroen Balemans, Debbie Derks-Holland, Flip Franssen, Frank Muller, Norbert Steinkamp, Marc van Teeffelen. redactie@sb.umcn.nl, telefoon: (024) Correspondentie: vragen over bezorging en abonnementen via redactie@ sb.umcn.nl Redactieraad: Peter van Dijk, prof.dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat. Vormgeving en lay-out: Puntkomma Nijmegen Druk: Nieuwsdruk Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet, , zandvoort@bureauvanvliet.com Abonnement: 13,60 euro, informatie Hans Fleurkens, De volgende Radbode verschijnt donderdag 19 september Een nieuwe lichting eerstejaars studenten Geneeskunde en Biomedische Wetenschappen verovert de campus. Gehuld in het t-shirt van hun mentorgroepje volgen zij in de introductieweek het onderwijsprogramma in de Lammerszaal. Foto: Marc van Teeffelen Zoveel loonstrookjes worden er maandelijks verstuurd naar de medewerkers van het UMC St Radboud. Jaarlijks zijn dat ruim A4 tjes die uitgeprint worden en bij ons op de deurmat vallen. Vanaf september gaat het Radboud over tot het digitaal verstrekken van de loonstroken en de jaaropgave. Dit kan een aanzienlijke besparing opleveren. Bovendien is het duurzaam, want er hoeven minder bomen omgekapt te worden. Plus: er zijn ook voordelen in gebruikersgemak. Zo is de digitale loonstrook al beschikbaar vanaf het moment dat het salaris is overgemaakt, dus dagen eerder dan op papier. Meer informatie over de digitale loonstrook ontvangen medewerkers bij de papieren loonstrook eind augustus. Daar krijgt iedere medewerker de keuze voorgelegd hoe je de loonstrook wilt ontvangen: digitaal of toch liever op papier. De besparing die ons UMC kan realiseren met de digitale loonstrook is een van de ideeën uit de koker van Samen Slimmer Beter vorig jaar. Medewerkers konden toen zelf besparingsvoorstellen aandragen. De digitale loonstrook is een coproductie van HR en Beter 2.0 en komt vanaf 27 augustus beschikbaar via intranet Mijn Radboud Mijn Loonstrook. Onder Mijn Radboud staan ook HR-tools als Mijn Ontwikkeling, Mijn Tijd en Mijn Radboudkompas. Al deze tools ondersteunen medewerkers in de Radboud Manier van Werken en passen in de ontwikkeling om medewerkers toegang te geven tot hun persoonlijke informatie. Op Mijn Loonstrook vind je ook alle info over de inlogprocedure en het gebruik. De loonstrook is alleen toegankelijk met je wachtwoord en z-nummer, waarmee de informatie over je salaris ook goed beveiligd is. GM getweet Janneke onderzoekt meerwaarde Google Glass bij operatie. Van Google Glass naar Google Care Glass? Dokter 15 aug Bekijk hier beelden tijdens kaakoperatie werden gemaakt dmv Google Glass. web/nieuws-1/ /google-glass-handig-bij-operatie.htm Ook perfecte tool voor bij opleidingen en examen. k e u n i n 16 aug Zoveel meer mogelijkheden voor medici watch?v=vxzi7... #LEAPMOTION 16 aug Ik snap het niet, ik snap het niet is ZO vooruitstrevend in alles #tegek...behalve op het gebied van ME! Why on earth? 1/2 annemieke schakelaar@anneschakelaar 15 Aug Bijzonder, GoogleGlass op gehad. Bril die gezondheidszorg gaat veranderen. Kijk 18u #OmroepGld pic.twitter.com/ts5hzij9vx 16 Hoeveel ICA studenten waren bij het Google Glass experiment in Radboud betrokken? En uit welk studiejaar? AGENDA Algemeen zaterdag 31 augustus, publiekssymposium Mindfulness. Het is bedoeld voor patiënten, mantelzorgers, professionals en overige belangstellenden. Besproken worden de laatste ontwikkelingen op het gebied van mindfulness. Locatie: Studiecentrum UMC St Radboud, van tot uur. Meer informatie en aanmelden: 19 september, Masterclass Future of games in health is now. Kijk voor meer informatie op pagina 12. Oecumenische vieringen Iedere zondag om uur in het Personeelsrestaurant. 25 augustus, voorganger pastor Jacqueline van Meurs, Koor Akkoord; 1 september, voorganger pastor Ans Bertens, Kinderkoor Huissen-Stad; 8 september, voorganger pastor Anneke de Vries, Gemengd koor In Voice. PAO Heyendael Voor programma en nadere info: Radboud Zorgacademie Sectie Bijscholing van de Radboud Zorgacademie verzorgt bijscholing voor medewerkers en voor externe klanten. Meer informatie: Radboudzorgacademie.nl bijscholing. Kijk voor meer agenda-nieuws op intranet. 2

3 beleid radbode sneldiagnose voor álle kankerpatiënten Binnen een dag opgelucht naar huis Binnen een dag kunnen we 80 tot 85 procent van onze patiënten opgelucht naar huis sturen: U heeft geen borstkanker. Daar doen we het voor, zegt Lenny Polman, verpleegkundig specialist. De mamma-poli is vijf jaar geleden gestart met sneldiagnose. Elke dag komen er circa zes vrouwen, dertig per week, vol spanning binnen. Sneldiagnose bij longkanker. De pathologisch cytodiagnostisch analist bekijkt samen met de arts al in de bronchoscopiekamer of er voldoende longweefsel is weggenomen. Foto: Marc van Teeffelen Goede communicatie op alle niveaus, einzelgängers passen er niet in, strakke logistiek en een hecht team, zo somt Polman de voorwaarden van sneldiagnostiek op. En snelle apparatuur, vult patholoog Peter Bult aan. We hebben bij de start een apparaat aangeschaft, nog steeds vrij uniek in Nederland, waarmee we binnen anderhalf uur het weefsel kunnen verwerken. Wie een verdacht vlekje op de longen heeft of een knobbeltje in de borst, wil zo snel mogelijk zekerheid: is het kanker of niet? Uiterlijk eind van dit jaar krijgen Radboud-patiënten voor álle kankersoorten liefst binnen één of twee dagen de uitslag. Het project RUCO-sneldiagnose is in volle gang. Jannie Meusen Patiënten die binnen het Radboud de diagnostische molen ingaan voor longkanker, krijgen binnen twee dagen de uitslag. Op de mamma-poli horen vrouwen binnen een dag of ze borstkanker hebben. Maar voor veel andere kankersoorten binnen de dertien oncologische zorgketens is de wachttijd langer. Een angstige periode, die je liefst zo kort mogelijk houdt. Daarom is hier het project RUCO-sneldiagnose gestart, in een cofinanciering met Ad6 (Alpe d Huzes). Ad6 heeft sneldiagnose namelijk ook als speerpunt opgepakt, onder de noemer: wij willen slapeloze nachten reduceren. Hele klus Ons streven is uiterlijk eind van dit jaar sneldiagnose te realiseren voor alle 25 oncologische zorgpaden, vertelt projectleider Jessica Vogel. En dat is een hele klus. Vergelijk het met de brug die een paar weken geleden in Rotterdam is vervangen door een nieuwe. Dat lukt in een dag, maar daar gaat ontzettend veel voorwerk aan vooraf. Dat geldt ook voor de sneldiagnose. Per kankersoort zijn er veel partijen bij betrokken. Verschillende medische specialismen en disciplines, dienstverleners als Pathologie, Radiologie en bijvoorbeeld Nucleaire geneeskunde. Je moet samen spijkerharde afspraken maken, wie wanneer in het proces in actie komt. Eén zwakke schakel en het stagneert. De tijd is er volgens haar rijp voor, omdat met de start van het Radboud Universitair Centrum voor Oncologie (RUCO) in 2009 de multidisciplinaire samenwerking sterk is verbeterd. Zo snel als mogelijk Zo mooi om te ervaren, hoe bevlogen alle betrokken medewerkers zijn, zegt Vogel enthousiast. Inmiddels zijn alle oncologische zorgpaden in kaart gebracht. Voor de ene kankersoort is sneldiagnose lastiger dan voor de andere. Het streven is echter: doe het zo snel als mogelijk en wenselijk is voor de patiënt. Je zou denken dat het voor ons appeltje eitje is, zegt longarts Miep van der Drift. Wij werken immers al vanaf Je moet samen spijkerharde afspraken maken, wie komt wanneer in actie 1998 met sneldiagnose. We hebben er zelfs verschillende prijzen voor gekregen. Maar het kan nóg beter, vinden wij. Er komen nu vier patiënten voor sneldiagnose op woensdag en donderdag. Dat betekent dat een nieuwe patiënt met een verdacht vlekje op woensdag, een week moet wachten. Om de doorlooptijd te versnellen, gaan we de sneldiagnose daarom splitsen in dinsdag en woensdag twee patiënten, en woensdag en donderdag twee andere. En niet met één sneldiagnose-arts, zoals nu, maar met twee. Dat is minder kwetsbaar. Zo n ogenschijnlijk kleine verandering moet je wel weer met zeven verschillende partijen afstemmen. Een heidens karwei, maar wel heel belangrijk voor de patiënt. n 3 Secretaresses, verpleegkundig specialisten, chirurgen, oncologen, radiotherapeuten, pathologe, de neuzen moeten allemaal dezelfde kant op staan. Wij zijn daarom vooraf op elkaars werkplek gaan kijken. Hoe gaat zo n weefselonderzoek bij Pathologie? Aan de hand van een kalkoen met een olijf erin hebben we bij Radiologie kunnen zien hoe een echo-geleid biopt wordt uitgevoerd. Interessant om in elkaars keuken te kijken, bovendien leer je elkaar zo beter kennen. Inmiddels zijn we een hecht team, door schade en schande wijs geworden. Zorg dat één iemand alle touwtjes in handen heeft. Dat is de belangrijkste tip die Polman iedereen mee wil geven. Wij, de drie verpleegkundig specialisten, trekken direct aan de bel als er iets mis dreigt te gaan. Enthousiasme Het kost veel inspanning, vinden Bult en Polman, maar daar tegenover staat het enthousiasme van de patiënten. Polman: Zij zijn zo blij dat ze binnen een dag de uitslag hebben. s Morgens doe ik de intake, ze krijgen daarna een mammografie, echo en eventueel een punctie. Patiënten die géén kanker hebben, gaan goed voorgelicht naar huis. Vaak weten ze het verschil bijvoorbeeld niet tussen een cyste of tumor. Ze denken dat borstkanker pijn doet. Je kunt veel bezorgdheid bij hen wegnemen, waardoor ze niet binnen een half jaar weer op de stoep staan. Over de patiënten die wél kanker hebben, heeft één van de verpleegkundig specialisten elke dag om uur een overleg met een patholoog, chirurg en radioloog. Eind van de dag kunnen we de patiënt én de huisarts de uitslag geven met een voorlopig behandelplan. Bijvoorbeeld: u heeft borstkanker die met een borstsparende operatie goed te behandelen is. Wat volgens Polman een mooie bijkomstigheid is, is dat ook het vervolgtraject strakker verloopt. Na sneldiagnostiek, wil je natuurlijk ook een snelle behandeling. Je merkt, iedereen is bereid een tandje harder te lopen.

4 in bedrijf radbode AIOS MKA-chirurgie Hossein Ghaeminia (in het midden) filmt een operatie met Google Glass. Innovatie Veel mogelijkheden Google Glass voor zorg Google Glas is een van dé innovaties van het moment. Deze bril met ingebouwde computer kan zo n beetje alles wat een smartphone kan: van het navigeren naar je bestemming tot het maken van foto- en filmopnames, van het lezen van mails tot het verrichten van betalingen. Alleen lees je de berichten nu af via een geprojecteerd schermpje in de rechterbovenhoek van de bril. Grote voordeel: je hebt je handen zo goed als vrij. Google Glass reageert op spraakherkenning of door met je vinger over de brilpoot te bewegen ( swipen ). Lucien Engelen, directeur REshape, is een van de zes zorgmedewerkers wereldwijd die de Google Glass mag uitproberen. Via presentaties en ontmoetingen met mensen binnen en buiten het Radboud verkent hij welke mogelijkheden de bril heeft voor de zorg. Zo is in het Radboud onlangs een operatie (verbreding van de onderkaak) gefilmd met Google Glass. Heel leerzaam voor bijvoorbeeld chirurgen in opleiding. Want je kijkt letterlijk door de ogen van de opererend chirurg, vertelt Engelen. Omgekeerd is ook een AIOS (assistent in opleiding) met de bril gefilmd tijdens het opereren. Dus de opleidende chirurg kan zo precies zien wat de AIOS deed. In presentaties toont Engelen in een filmpje wat er straks mogelijk zou kunnen zijn met Google Glass. Een verpleegkundige loopt naar een patiënt in bed. Via gezichtsherkenning krijgt hij de belangrijkste gegevens uit het dossier van de patiënt in zijn bril te zien. De bril toont belangrijke info uit zorgprotocollen. De patiënt heeft een wond op zijn arm. Via Google Glass wordt een foto van deze wond gemaakt en verstuurd naar een collega om te bespreken in een videoconsult. Intercollegiaal overleg, het filmen van operaties of het digitaal raadplegen van protocollen; het zijn geen nieuwe mogelijkheden. Maar door Google Glass worden ze nog sneller en makkelijker toepasbaar, aldus Engelen. Hij verwacht dat we massaal aan draagbare computers als deze bril gaan: wearables genoemd. Na de pc, laptop, smartphone en tablet is dit dé volgende stap. Men is zelfs al lenzen aan het ontwikkelen die hetzelfde als Google Glass kunnen. Naar verwachting volgend jaar april komt Google Glass op de markt. GM Heb je vragen over Google Glass of wil je meedenken over de mogelijkheden in de zorg? Neem via yammer op twitter contact op met Lucien Engelen. Epic Ben je voldoende computeren typevaardig? Het nieuwe elektronische patiëntendossier van Epic gaat op 27 oktober live. Komende maanden worden duizenden medewerkers getraind om Epic eigen te maken. De verwachting is dat alle medewerkers die straks met Epic gaan werken, met een computer om kunnen gaan en kunnen typen. Mocht dit niet zo zijn of twijfel je hier aan, neem dan contact op met je leidinggevende. Er zijn tal van mogelijkheden, bijvoorbeeld intern via de cursus Computervaardigheid A tot Z van de HRM-academie ( of extern via het Europees Computer Rijbewijs van de LOI of NTI, om ervoor te zorgen dat je over de noodzakelijke basisvaardigheden beschikt. Plastische chirurgie Opleiding terug in het Radboud De Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten (RGS) heeft het UMC St Radboud erkend als opleider voor de opleiding plastische chirurgie. In april is de afdeling Plastische Chirurgie hiertoe gevisiteerd. Prof.dr. Dietmar Ulrich (afdelingshoofd): Ik ben zeer verheugd dat de opleiding weer terug is in het UMC St Radboud. Met een vrijwel nieuw team hebben wij het afgelopen jaar veel werk verzet om de plastische chirurgie in ons ziekenhuis weer op de kaart te zetten met nieuwe thema s, goede resultaten en tevreden patiënten. De terugkeer van de opleiding is dus een mooie beloning. De opleiding plastische chirurgie duurt vier jaar en heeft als thema s: basis plastische chirurgie, esthetische plastische chirurgie, kindplastische chirurgie, hand- en polschirurgie, mamma en reconstructie, wond- en littekenbehandeling en hoofd-/halschirurgie. Draadloos internet Alle gebouwen krijgen Wifi Alle gebouwen van het UMC St Radboud beschikken vóór februari 2014 over een Wifi-verbinding. Half oktober is het draadloze netwerk beschikbaar op alle zorglocaties. Voor de overige ruimtes, zoals kantoor- en onderwijslocaties, is het in februari mogelijk om via Wifi te internetten en de interne systemen te raadplegen. Momenteel is men al bezig met het aanleggen van het Wifi-netwerk op de zorglocaties. Dit moet gereed zijn voordat Epic, het nieuwe elektronische patiëntendossier, live gaat op 27 oktober, zegt projectleider Petro Boef. Zo kunnen zorgverleners ook mobiel, via smartphone, laptop of tablet, goed en snel het EPD gebruiken. Het Wifi-netwerk is straks beschikbaar voor medewerkers, studenten, patiënten, gasten en bezoekers. Medewerkers moeten eenmalig met hun z-nummer plus wachtwoord inloggen, om zo overal te kunnen internetten en toegang tot het UMC-netwerk te hebben. Overigens blijven de pc s via bedrading toegang houden tot het netwerk, aldus Boef. Dat blijft het snelst. De Wifi-verbinding garandeert daarnaast dat je overal, op alle plekken in de gebouwen, ook mobiel snel toegang hebt tot internet en het UMC-netwerk. Patiënten, bezoekers en gasten hoeven straks geen inlogcode te hanteren, maar kunnen direct gratis draadloos internetten. Zij maken gebruik van een gastennetwerk en kunnen uiteraard niet bij het netwerk van de medewerkers. Ook voor studenten is er een eigen Wifi-netwerk. Voordelen voor hen zijn dat ze in elke collegezaal straks draadloos het internet op kunnen, aldus Boef. Zo zijn vernieuwende onderwijsvormen, met meer toepassingen van internet, ook beter te realiseren. Komende maanden gaan de installateurs (verder) aan het werk om het Wifi-netwerk aan te leggen. Plafonds worden opengebroken, er worden kabels getrokken en toegangspunten (zenders) geplaatst. Een flinke klus. In getallen uitgedrukt: de zorglocaties beslaan zo n vierkante meter aan ruimteoppervlakte die voorzien wordt van Wifi. In totaal is in alle gebouwen eind dit jaar vierkante meter aan oppervlakte uitgerust met een draadloos netwerk. GM Medicatieverificatie bij ontslag Patiënt en apotheker bespreken veilig medicijngebruik Een patiënt die na een ziekenhuisopname naar huis mag, krijgt vaak een lijst met nieuwe of andere medicijnen mee. De arts of verpleegkundige bespreekt de medicatie met de patiënt alvorens die met ontslag gaat. 4 Maar door drukte wil dat er wel eens bij inschieten. Afdeling Orthopedie kiest voor samenwerking met de Apotheek voor medicatieverificatie bij ontslag. Onlangs hebben zij een pilot succesvol afgerond. Jacco van Hulst, hoofdverpleegkundige Orthopedie: We sturen een dag voor de ontslagdatum de recepten naar de Apotheek. Op de ontslagdatum komt een apotheekmedewerker langs met de medicatie en met informatie op papier voor de patiënt. De apotheekmedewerker voert ook het gesprek met de patiënt. Hij legt uit hoe het medicijn werkt, wat eventuele bijwerkingen zijn en hoe de interactie is met andere medicijnen die de patiënt al gebruikte. Met deze werkwijze hoeft de patiënt na het ontslag niet meer in de rij te staan bij de Apotheek. Hij voert met de expert een gesprek over veilig medicatiegebruik en kan in alle rust vragen stellen. Met de samenwerking bij de ontslagfase is de cirkel voor Orthopedie en Apotheek rond. Eerder al startten zij met medicatieverificatie bij het opnamegesprek. Volgens apotheekmedewerker Maaike Vermeulen een belangrijke stap om medicatiefouten een van de VMS-thema s terug te dringen. Wij vergelijken het medicatieoverzicht van de huisapotheek van de patiënt met diens daadwerkelijk gebruik. Meestal verschilt dat nogal. Vervolgens maken we een compleet overzicht van wat de patiënt inneemt en zetten dit in het EPD. Na de operatie wordt de medicatie indien nodig aangepast door de arts. Het ontslaggesprek is de laatste stap. We spreken de nieuwe medicatielijst met de patiënt door en stellen de huisapotheek op de hoogte. De samenwerking tussen Orthopedie en Apotheek bij de ontslagfase is niet onopgemerkt gebleven. Ook Neurochirurgie en Plastische Chirurgie hebben belangstelling, geeft apotheker Bart Mulder aan. Afdelingen zien in dat medicatieverificatie de kwaliteit van zorg verbetert. Dat medicatieverificatie geen overbodige luxe is, blijkt wel uit cijfers van de VMS Veiligheidsagenda. Incomplete medicatieoverzichten veroorzaken 27 procent van de voorschrijffouten in de Nederlandse ziekenhuizen. Bij meer dan de helft van de patiënten die opgenomen wordt, treden overdrachtsfouten of voorschrijffouten in de medicatie op. MW Nationaal Donor Monument Radboud ontvangt replica Op donderdag 4 juli heeft de Stichting Nationaal Donor Monument een replica van het Nationaal Donor Monument geschonken aan het UMC St Radboud. Piet Legerstee, initiatiefnemer van het monument, onthulde de replica. Het monument is een herinnering aan alle anonieme donoren die hun organen hebben afgestaan. Het donormonument is een plaats waar ontvangers van een transplantaat hun donor kunnen bedanken. Daarnaast is het een plek Foto: Debbie Derks-Holland waar nabestaanden van donoren troost kunnen vinden, want door de keuze van hun familielid of vriend hebben anderen een nieuwe kans gekregen. Daarnaast draagt het monument, als nationaal symbool van donorschap, bij om degenen die nog geen orgaandonor zijn te stimuleren ook donor te worden. Het Nationaal Donor Monument bestaat uit het beeld de Klim. Het staat symbool voor enerzijds een transplantatiepatiënt die dankzij zijn donor naar een nieuw leven klimt en anderzijds een nabestaande die uit een dal van verdriet klimt doordat de overleden donor in iemand anders voortleeft. Het monument is ontworpen door Egbert Hermsen en uitgevoerd door kunstenaar Ben Overkamp. Het oorspronkelijke monument bevindt zich bij de Grote Kerk van Naarden. De replica is te vinden op verpleegafdeling E22, waar niertransplantatiepatiënten worden opgenomen. MW

5 interview radbode Transplanteren van mensen en kennis Harry Suryapranata richtte in 2006 met zijn vakgenoten een hartcentrum op naast het Cinere ziekenhuis in Jakarta. Het vertellen van mijn verhaal bleek niet genoeg. Een vast punt helpt om nieuwe inzichten te laten beklijven. Foto: Flip Franssen Internationale samenwerking verruimt de blik en biedt mogelijkheden om kennis te delen. Prof. dr. Harry Suryapranata, hoogleraar interventiecardiologie, zet zich in om zijn kennis wereldwijd te verspreiden en samenwerkingsverbanden aan te gaan. Nieuwste wapenfeit is de uitbreiding van de samenwerking met de Universiteit van Bandung, Indonesië. Marjan Wassenaar Begin jaren 90 ontdekte Harry Suryapranata toen nog met zijn Zwolse vakgroep dat dotteren levensreddend is bij een hartinfarct. Het duurde vijftien jaar om de rest van de wereld overtuigd te krijgen van dit inzicht. Waarom besloot u uiteindelijk een hartcentrum in Indonesië op te richten? Jarenlang heb ik veel gereisd naar Azië en Oost- Europa om ons gedachtegoed over dotteren bij een hartinfarct te verspreiden. Maar het vertellen van mijn verhaal bleek niet genoeg. Je draagt je kennis over en dat verwatert als je weer vertrekt. Een vast punt helpt om nieuwe inzichten te laten beklijven. We hebben daarom in 2006 de afdeling Cardiologie van het Cinere ziekenhuis in Jakarta overgenomen en er een zelfstandig hartcentrum van gemaakt. In de eerste drie jaren was er altijd een cardioloog vanuit Zwolle aanwezig om kennis over te dragen. Ook kwam er een verpleegkundige van de hartbewaking over. Daarnaast vond ook uitwisseling van artsen en verpleegkundigen naar Nederland plaats. Zo konden we lokaal artsen en verpleegkundigen opleiden volgens de in Nederland geldende normen. Ik noem dat het transplanteren van mensen en kennis. Dé manier om in korte tijd een volwaardig hartcentrum neer te zetten. Hoe was het om in het hartcentrum in Jakarta te werken? Hier in Nederland klagen we wel eens over ons zorgsysteem, maar we zijn wel allemaal verzekerd. De operateur kijkt niet wie hij op tafel heeft, hij haalt alles uit de kast om de patiënt beter te maken. Die luxe heeft een dokter in Indonesië niet. Hij wordt voortdurend geconfronteerd met de vraag: kan deze patiënt de behandeling betalen? Dokter zijn is dan mentaal zwaar. Mijn eerste patiënt met een hartinfarct kon niet gedotterd worden, want hij had geen geld. Dat vond ik verschrikkelijk. Weten wat de beste behandeling is, maar het niet kunnen uitvoeren. Die eerste keer heb ik zelf garant gestaan. Maar dat houd je niet vol. Toen hebben we een stichting opgericht en donateurs geworven. Als er nu iemand zonder geld binnen komt, kunnen we het geld uit de stichting gebruiken. Er is nu één centrum, op één plek. Hoe zit het met de rest van Indonesië? De spin-off van dit hartcentrum is groot. Ik heb daardoor een samenwerkingsovereenkomst kunnen realiseren tussen de Indonesische en de Nederlandse Vereniging van Cardiologie. Ook heb ik de European Society for Cardiology benaderd, die de Indonesische vereniging heeft geadopteerd. Voor Indonesië is dat een pluspunt, zij worden daarmee internationaal zichtbaar. En dan natuurlijk de samenwerking met de Padjadjaran Universiteit in Bandung. Het hartcentrum in Jakarta kan daardoor aan onderzoek en opleiding doen. Ook voor het Radboud is de samenwerking belangrijk. Het onderstreept de internationalisering en stelt ons in staat om studenten, fellows en promovendi uit te wisselen. Waarom is die samenwerking juist voor Cardiologie van belang? De band tussen het Radboud en de Padjadjaran Universiteit bestaat al langer. Afdeling Interne Geneeskunde werkt al vijftien jaar met hen samen en heeft daardoor veel kennis opgedaan op het gebied van infectieziekten. Het wordt nu meer en meer duidelijk dat bijvoorbeeld aderverkalking door een ontstekingsreactie kan ontstaan, als gevolg van een infectieziekte. Met onze cardiologische kennis en de kennis over infectieziekten in Bandung gaan we onderzoeken welke relatie er bestaat tussen een ontstekingsreactie en toekomstige aderverkalking. Daarnaast lijkt er verschil te zijn tussen het stollingsmechanisme van Westerlingen en Aziaten. Zo komt een nabloeding na een open hartoperatie vaker voor bij Indonesische dan bij westerse mensen. Wereldwijd is er niet veel bekend over deze verschillen. Ook dat gaan we onderzoeken. Wat drijft u in uw internationale werkzaamheden? Ik vind dat we er iets aan moeten doen dat veel kennis in Azië en Oost-Europa niet aanwezig is. Het geeft mij voldoening om mijn netwerken aan elkaar te koppelen en kennis te delen. Neem het jaarlijkse congres voor interventiecardiologen in Tokyo. Eind juli hebben we daar via een live uitzending vanuit het Radboud een transkatheter hartklepvervanging laten zien. Duizenden cardiologen in Azië hebben kunnen zien hoe wij hier een aortaklep vervangen zonder open hartoperatie. Het bijzondere aan onze methode is dat de hartklep wordt vervangen via een katheter in de slagader onder het sleutelbeen. Het Radboud is één van de weinige klinieken die gespecialiseerd is in deze methode. Cardiologen Helmut Gehlmann en Peter Kievit en cardiothoracaal chirurg Michel Verkroost stonden samen aan de operatietafel. Die multidisciplinaire samenwerking maakt dat we deze procedure goed kunnen uitvoeren. Niet alle klinieken zijn zo georganiseerd. Door de live sessie kunnen we onze expertise uitdragen en anderen helpen dit zelf te realiseren. U bent geboren op Bangka, getogen in Jakarta. Ooit overwogen om definitief terug te keren naar Indonesië? Deze vraag krijg ik ook vaak vanuit Indonesië: waarom kom je niet hier werken en wonen? Maar met één voet in Nederland en één voet daar bereik ik veel meer. Ik heb nu de beschikking over de technologie en mijn netwerk. Daar zit mijn meerwaarde. Als ik terug zou gaan naar Indonesië, zou ik dat kwijtraken. Overigens had ik dit als persoon alleen niet kunnen bereiken. Je hebt een organisatie nodig die achter je staat. n 5

6 reportage De patiënt als partner, persoonsgerichte zorg, is het motto dat je overal in het ziekenhuis tegenkomt. Maar wat moet je als verpleegkundige aan het bed ánders doen, om dat waar te maken? Zeven medewerkers van de Radboud Zorgacademie gingen vlak voor de vakantieperiode een week lang samen met zeven studenten van de hbo-v op Safari in het Radboud. Op zoek naar mooie voorbeelden van dat partnerschap. Radbode liep een dag mee. Op safari: het huis in, medewerkers interviewen, observeren, mee visitelopen en vooral ook veel gesprekken voeren met leider Celia Leenders. Op zoek naar patiënt als partne Jannie Meussen Dinsdag 26 juni verzamelen de verkenners van die dag zich in een leslokaal bij de Radboud Zorgacademie. Allemaal gestoken in bruine t-shirts met de tekst: Op zoek naar patiëntenparticipatie in het wild. De Safari in het Radboud kan beginnen. Het huis in, medewerkers interviewen, observeren, mee visitelopen en vooral ook veel gesprekken voeren met patiënten. Doel: indrukken en ervaringen opdoen en die vervolgens verwerken in lesmateriaal en workshops voor de hbo-v-studenten (Verpleegkunde) die in het Radboud stage lopen. Piekervaringen Briefing om uur. Jullie gaan vandaag onder meer naar verpleegafdeling Cardiologie, vertelt projectleider Nina Aalfs. Wat hopen we te vinden? Piekervaringen, voorbeelden hoe verpleegkundigen het verschil kunnen maken voor de patiënt. Hoe zij in kleine dingen met hun dagelijkse gedrag de patiënt als partner vorm geven. Hebben jullie de verkennerinstructie per mail ontvangen? Wel toestemming vragen aan patiënten hè, ook als je gewoon observeert. Stel open vragen. Leg het goed vast of neem het op met je telefoon, want we moeten het straks wel kunnen gebruiken. Rond uur op Cardiologie (C4C). Patricia van Griensven (opleider Radboud Zorgacademie) en hbov-student Floor Branje zitten op de afdeling aan het bed van een 85-jarige patiënt. Open- en eerlijkheid, dat vind ik het allerbelangrijkste, zegt hij stellig. En gelijkwaardigheid. Ik vind het prettig dat je niet alleen als patiënt, maar ook als mens wordt gezien. Ik zei net nog tegen mijn arts dat ik hoe dan ook over twee weken op vakantie ga. Gewoon doen, waar ga je naartoe? vroeg hij geïnteresseerd. Dat persoonlijke contact komt de samenwerking ten goede. Even in de koffiekamer. Op een prikbord hangen kaart- Patiënt als partner Hoe kunnen verpleegkundigen, in kleine dingen, het verschil maken voor de patiënt? Anneke Welmers, Floor Branje en Patricia van Griensven luisteren aandachtig naar verpleegkundige Merel Diebels van verpleegafdeling Cardiologie. De verpleegkundige die de patiënt als partner ziet: Blijft eigen aannames checken, vult niet in Denkt out of the box, ook buiten de protocollen Luistert goed en benoemt ook non-verbale signalen Stelt ook vragen over het partnerschap: hoe gaan we de beslissing nemen? Kijkt steeds over de muren van de eigen professie heen (de patiënt is uitgangspunt, niet de professie!). 6

7 radbode patiënten. Op de foto: student Melanie Hanique en seniorop- Foto s: Frank Muller Tips van patiënten en zorgverleners Niet invullen vóór de patiënt maar mét de patiënt. Vraag mij: Wilt u in deze fase meebeslissen? In plaats van: Dit zijn de mogelijkheden, zegt u het maar. Denk continue: doe ik dit in dialoog of is dit mijn eigen routine? Zorg voor empathie, je kunt met een warm hart nog steeds professioneel zijn. De vraag - kan ik nog wat voor u doen? is zo standaard. Dan weet ik het niet. En nu de vertaalslag naar het onderwijs De patiënt als partner, hoe brengen we dat in ons onderwijs? Dat kunnen we als Radboud Zorgacademie zelf verzinnen. Maar met tienduizend medewerkers en nog veel meer patiënten moeten de voorbeelden voor het oprapen liggen. Waarom gaan we niet gewoon het ziekenhuis in? Zo ontstond het idee van de Safari in het Radboud. In onze opleiding is er nu weinig aandacht voor de beleving van de patiënt, vindt de net afgestudeerde hbo-v student Sanne de Graaf. We werken wel veel met simulatiepatiënten, maar dan zorggerelateerd. Hoe ga je bijvoorbeeld om met een patiënt die halfzijdig verlamd is. De Safari in het Radboud heeft ontzettend veel inspiratie opgeleverd, vertelt projectleider Nina Aalfs, senioropleider van de Radboud Zorgacademie. Nog een hele klus om het nu om te zetten in concreet onderwijsmateriaal voor onze studenten. Eigenlijk zouden we alle studenten voortaan op Safari moeten sturen. Want die confrontatie met de praktijk maakt heel veel indruk. Voor Sanne was het een openbaring: Ook als stagiaire zit je snel vast in de routine van een afdeling. Nu, in gesprek met patiënten, merk je dat ze hele andere dingen belangrijk vinden. Niet hoe laat ze kunnen douchen, maar persoonlijke aandacht, geduld, het krijgen van goede informatie r in het wild jes. In de tijd dat ik hier was, bent u niet alleen namen geworden, maar vooral gezichten die echte interesse en zorg voor de medemens uitstralen, schrijft een tevreden patiënt. Het zit op Cardiologie kennelijk wel goed met de persoonlijke aandacht. Verbeterpunten Verderop in de gang lopen Dymphie Ariaens en Anneke Welmers, opleiders van de verpleegkundige vervolgopleidingen. Ze genieten zichtbaar, zijn zelf ooit in de verpleging begonnen. Zo leuk om al die enthousiaste jonge mensen bezig te zien, zegt Dymphie. We hebben hier een mooi voorbeeld van partnerschap van een oudere dame. Mevrouw mocht door de bijwerkingen haar medicijnen niet meer slikken tegen ritmestoornissen, waardoor ze heel onrustig werd. Ze vertelde de verpleegkundige dat haar tweelingzus met dezelfde kwaal, heel goed reageerde op een ander medicijn. Ze speelde het door. Dan gaan we dat bij u ook proberen, zo reageerde de arts. En ze werken inderdaad prima. Anneke: Opvallend is dat iedereen heel positief is over de zorg. Maar als je goed luistert, zijn er zeker verbeterpunten. En daarbij draait het altijd om: communiceren Een patiënt zei: Voor een onderzoek rijden ze je naar de gang. Maar hoe lang je daar moet wachten tot je wordt opgehaald, zeggen ze er niet bij. Daar word ik heel onrustig van. Of het voorbeeld van die andere mevrouw: Ze vragen vriendelijk, wilt u een plakje kaas of ham? Maar de broodbuffetkar blijft op de gang staan. Toen ik weer op de been was, zag ik pas dat er ook crackers en fruit op lagen. Ik wist niet dat ik daar ook om had kunnen vragen. Patricia van Griensven komt terug met een piekmoment van het visite lopen. Een verpleegkundige dacht goed mee met een hoogbejaarde patiënt die met ontslag mocht. De arts zei: Komt u over twee weken maar terug op de poli. Maar zij attendeerde hem erop: Waarom laten we haar niet teruggaan naar haar vertrouwde cardioloog in Boxmeer, lekker dichtbij huis. Snel contact uur, Patricia en Floor sluiten de dag af bij Christel van Riel, verpleegkundig specialist bij Kinderoncologie. Ze kijken hun ogen uit, wat Christel allemaal op haar ipad tovert rond het project Mijn Radboud thuis. Met als belangrijkste toepassing dat kinderen én ouders gemakkelijk en snel contact met haar kunnen leggen. Als ze een bericht met de groene button versturen, krijgen ze binnen 48 uur reactie. Kan ik in plaats van dinsdag op donderdag komen, dan kan papa ook mee.? Bij de rode button is het spoed. Laatst kreeg een kind thuis een epileptisch insult, vertelt Christel. Met facetime, waarbij je elkaar ziet, heb ik de ouders door dit moeilijke moment geloodst. Bel 112, ik blijf Er zijn zeker verbeterpunten. Daarbij draait het altijd om: communiceren bij jullie Maar vorige week kreeg ik bijvoorbeeld ook een spoedvraag van ouders of ze hun kind die dag naar school konden sturen. Er heersten zoveel virussen, maar er was wél de schoolmusical. Voor ons niet acuut, maar voor ouders en kind heel belangrijk om snel te kunnen overleggen. Student Floor staat bij het vertrek beduusd bij de lift: Wat een mooi systeem. Ik kon meelezen op dat scherm. Wat ouders en kinderen allemaal met zo n verpleegkundig specialist delen! Je staat zo op afstand wel héél dicht bij hen. Rondetafelgesprekken Ook de eerder gehouden rondetafelgesprekken met onder meer patiën ten, verpleegkundigen, studenten en opleiders (ook van de HAN) leverden al veel materiaal op. Nina herinnert zich het verhaal van een 70-jarige patiënt met longkanker. Zij vond het heel fijn dat een verpleegkundige zich aanpaste aan háár tempo. Voor haar gevoel raasden de verpleegkundigen haar met 120 km voorbij, terwijl ze zelf bijna stilstond. Rust en tijd nemen is een belangrijke voorwaarde om überhaupt aan partnerschap toe te komen. Je kunt daarbij als verpleegkundige met kleine dingen zo het verschil maken. Door bijvoorbeeld te gaan zitten bij het bed, in plaats van te blijven staan. In dezelfde tijd geeft dat de patiënt het gevoel dat je echt tijd voor ze inruimt. De verkregen inspiratie van de Safari-week wordt omgezet in concreet onderwijsmateriaal voor de studenten. In september hebben we dat nog niet volledig uitgewerkt, maar het laaghangende fruit, de mooie casuïstiek, gaan we wel direct gebruiken. In eerste instantie voor de studenten die meelopen in ons hbo-v-plus traject, die alle stages in het Radboud lopen. Maar het materiaal kan bijvoorbeeld ook gebruikt worden voor de verpleegkundige vervolgopleidingen. Samen met de Verpleegkundige Adviesraad (VAR) en medewerkers van de HAN gaan we ervoor zorgen dat deze Safari een breed bereik krijgt. n Donderdag 28 juni, evaluatie laatste dag. Wij hebben Jopie Verhoeven, voorzitter van de Patiëntenadviesraad en RvB-lid Cathy van Beek geïnterviewd. Wat een enthousiaste mensen!, zegt student Jeske Laagland Winder. Cathy gaf aan dat we veel meer out of the box moeten denken. Ze vond het zo n mooi voorbeeld van die mevrouw. Voor wie verpleegkundigen een logeerpartij regelden met haar hele gezin, zodat de afdeling even haar thuis was waar ze zo graag naartoe terug wilde. Jopie kwam ook met een hele praktische tip, vertelt Nina Aalfs: Leer allemaal met tien vingers typen, want als je niet blind kunt typen met je ipad bij de patiënt, kun je geen oogcontact maken. En haar belangrijkste raad: Blijf je verwonderen. Je moet je continu afvragen, doe ik dat in dialoog met de patiënt of vanuit routine? Je zult je erop betrappen dat je veel vanuit routine handelt. n 7

8 Taal verbindt. Klaar voor een taaltraining die het verschil maakt? Keuze uit 18 talen: o.a. Chinees Duits Engels Spaans Nederlands voor anderstaligen Nieuw: Turks Start vanaf 16 september Expertisecentrum voor taal en communicatie van de Radboud Universiteit Nijmegen MINDFULNESSTRAININGEN Zie voor meer info: Voorproefje? Kom naar de workshop op het Mindfulness Publiekssymposium, 31 augustus 2013! KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS Voor de persoonlijke aanpak FRANSESTRAAT JA NIJMEGEN Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso. Door ruimte voor ruimte regeling 3000 m 2 bouwgrond te koop voor woning met inhoud van 1000 m 3 en 120 m 2 aan bijgebouwen. Ook mogelijkheid om 2 wooneenheden te bouwen. Algemeen: 12 km afstand Nijmegen - 6 km afstand snelweg A50/A73. Bijzonder: Landelijk wonen; rustige omgeving en op 10 minuten loopafstand prachtige uiterwaarden langs de Waaldijk. Contactpersonen: J. van Workum tel.nr en G. Savelkouls tel.nr Van Heemstraweg KH Winssen Naamloos :04 WIE REGELT ALLES VOOR U ONDER ÉÉN DAK? Korting op uw verzekering of hypotheekadvies-op-maat, snel gevonden! Tijd is kostbaar! U regelt daarom doeltreffend uw verzekeringen tijdens uw pauze of na werktijd. Wij, van Meeùs staan voor u klaar in het Radboud. Ook voor een hypotheekadvies-op-maat. De voordelen op een rij: Particulieren verzekeringen: 35% korting. Alles online of face-to-face regelen. Ook voor hypotheekadvies-op-maat. Maandelijks opzegbaar. Meeùs UMC St Radboud Geert Grooteplein-zuid 10, looproute GA Nijmegen KvK radboud@meeus.com Meer weten? Ga naar radboud.meeus.com of bezoek ons kantoor. Meeùs is onderdeel van Aegon. 8 Radbode_265x190mm.indd :14:01

9 onderzoek Kleine vaten, grote problemen Een fijn vertakt netwerk van bloedvaten voorziet de hersenen van de broodnodige zuurstof en energie. Aantasting ervan leidt tot aandoeningen als dementie en parkinsonisme. Frank-Erik de Leeuw van de afdeling Neurologie onderzoekt hoe dit precies in zijn werk gaat. Marten Dooper Onze hersenen zijn energieverslaafd. Ze verbruiken maar liefst 20 procent van alle calorieën die we via ons voedsel binnenkrijgen. Als grootverbruikers zijn de hersenen afhankelijk van een ongestoorde aanvoer van energie via een anatomisch uitgekiend stelsel van grote en kleine bloedvaten. Schade aan met name de kleine bloedvaten in de hersenen, bijvoorbeeld door langdurige hoge bloeddruk, diabetes, roken of weinig bewegen, leidt tot schade aan de hersenencellen en daardoor tot lichamelijke en geestelijke aandoeningen; dat ligt voor de hand. Minder duidelijk is hoe de schade aan bloedvaten precies de aantasting van de hersenen en de lichamelijke en geestelijke aandoeningen veroorzaken, vertelt Frank-Erik de Leeuw. Schade aan de kleine bloedvaten leidt tot aantasting van de zogeheten witte stof van de hersenen, dat is wel duidelijk. Witte Frank-Erik de Leeuw combineert graag zijn klinische taak met het doen van wetenschappelijk onderzoek. stof bestaat uit zenuwvezels die het snelle contact verzorgen tussen de verschillende delen van de hersenen. Bij mensen ouder dan pakweg vijftig jaar zie je altijd wel enige mate van aantasting van de witte stof. Je zou verwachten dat hoe ernstiger de schade is, des te ernstiger ook de lichamelijke en/of geestelijke beperkingen zijn. Dat zien we echter niet terug in onze MRI-plaatjes. Sommige mensen met forse beschadigingen ervaren totaal geen beperkingen terwijl anderen met vrij lichte beschadigingen wel ernstige beperkingen ervaren. DTI-scan Om de relatie tussen wittestofbeschadigingen en beperkingen beter te begrijpen, gaat De Leeuw de komende tijd nauwkeuriger naar het hersenweefsel kijken, financieel gesteund door een VIDI beurs van NWO en in samenwerking met het Donders Center Cognitieve Imaging en afdeling Radiologie. Onder de microscoop zien we in hersenweefsel van overledenen dat op de MRI hetzelfde oogt wel verschillen in de witte stof, zowel in de gebieden met wittestofafwijkingen als daarbuiten. We gaan nu onderzoeken of we met een meer geavanceerde MRI-techniek, de zogeheten DTIscan, ook in levend hersenweefsel meer variatie kunnen zien.mogelijk zien we dan wel een verband tussen de ernst van de afwijkingen en de beperkingen. We kunnen bovendien meten hoe sterk de verschillende netwerken in de hersenen aan elkaar verbonden zijn. Schade aan de witte stof kun je vergelijken met een gestremd baanvak bij de spoorwegen. De treinen moeten worden omgeleid en doen er langer over om op hun plaats van bestemming te komen. In de hersennetwerken gaat dat ook zo. Bij schade moeten de informatiepulsen een omweg nemen en worden de hersenen trager. Met het DTI-onderzoek proberen we in kaart te brengen welke wittestofschade verband houdt met welke vertragingen in de hersennetwerken. Blijvend verhoogd risico Spelen de bovengenoemde processen zich vooral af bij de oudere mens, ook schade aan de bloedvaten in de hersenen bij jonge mensen kan rekenen op belangstelling van De Leeuw. Daarbij ben ik vooral geïnteresseerd in mensen die op relatief jonge leeftijd een beroerte krijgen. Bij een beroerte scheurt in de hersenen een bloedvat open of er raakt een bloedvat juist verstopt met een bloedstolsel. In beide gevallen sterven hersencellen af in het gebied dat zonder toevoer van bloed komt te zitten. In het verleden ging men er van uit dat relatief jonge mensen een grote kans hebben volledig te Foto: Flip Franssen herstellen van een beroerte. Eerder dit jaar hebben wij echter aangetoond dat dit tegenvalt. Aan de hand van gegevens van bijna 1000 mensen die in 1980 op jonge leeftijd een beroerte overleefden, konden we zien dat zij in de twintig jaar erna een blijvend verhoogd risico op vroegtijdig overlijden bleven houden in vergelijking met leeftijdgenoten. Vooralsnog weten we niet waar dit door wordt veroorzaakt. Het is dan ook lastig om de overlevers te voorzien van wetenschappelijk onderbouwde tips waarmee zij dit risico kunnen terugdringen. Wel kunnen we patiënten beter voorlichten over de moeilijkheden die hen te wachten staan. S c h e r p Daarmee kaart De Leeuw meteen de relatie tussen onderzoek en kliniek aan. Ik vind de combinatie erg inspirerend. De dagelijkse praktijk in de kliniek levert voordurend vragen op voor verder wetenschappelijk onderzoek. Anderzijds kweek je door het doen van wetenschappelijk onderzoek een kritische houding die je ook in je dagelijkse klinische praktijk scherp houdt. n wetenswaardig radbode Promoties, oraties, afscheidsredes* Afscheidsrede prof. dr. Paul Hodiamont, hoogleraar Psychiatrie, donderdag 29 augustus, uur. Titel rede: Psychiatrie, stiefkind of wonderkind van de geneeskunde? Promotie drs. Marije Doppenberg-Oosting, dinsdag 3 september, uur. Titel: Innate immunity in host defense against Borrelia Promotie drs. Gijs Hesselink, woensdag 4 september, uur. Titel: Are patients discharged with care? Cultural barriers and appropriate interventions Promotie drs. Ellen Lensen, woensdag 4 september, uur. Titel: Surgery for Pelvic Organ Prolapse with emphasis on the anterior compartment Promotie drs. Marijn Kroes, donderdag 5 september, uur. Titel: Altering memories for emotional experiences Oratie prof. dr. Nicole Blijlevens, hoogleraar Hematologie, donderdag 5 september, uur. Titel rede: De rode draad Afscheidsrede prof. dr. Ronald de Groot, hoogleraar Kindergeneeskunde, vrijdag 6 september, uur. Locatie: De Vereeniging, Keizer Karelplein, Nijmegen Promotie drs. Hetty Prinsen, maandag 9 september, uur. Titel: Fatigue in cancer survivors: A (neuro)physiological approach Promotie X. Chen, maandag 9 september, uur. Titel: Functional implications of TNFreceptor pathways on regulatory T cells Promotie drs. Rachel van Swelm, dinsdag 10 september, uur. Titel: Urinary protein profiling of drug-induced liver injury: Search for biomarkers and mechanisms Promotie drs. Vinus Bok, dinsdag 10 september, uur. Titel: Pyridoxine dependent epilepsy. Promotie drs. Marianne Heins, dinsdag 10 september, uur. Titel: The process of change in cognitive behaviour therapy for chronic fatigue syndrome Promotie drs. Janine Timmers, woensdag 11 september, uur. Titel: Uniformity in recall among Dutch breast screening radiologists Promotie drs. ir. Joep Lagro, woensdag 11 september, uur. Titel: Cardiovascular and cerebrovascular physiological measurements in clinical practice and prognostics in geriatric patients Promotie Nikola Damyanov, donderdag 12 september, uur. Titel: Dental and prosthodontic status of adults in Bulgaria: sociodemographic and functional aspects Afscheidscollege prof. dr. George Padberg, hoogleraar Neurologie, vrijdag 13 september, uur. Locatie: St Stevenskerk, Nijmegen Promotie drs. Filip Meheus, maandag 16 september, uur. Titel: The economic analysis of visceral leishmania control Promotie drs. José Smolders, woensdag 18 september, uur. Titel: Hip resurfacing, does it meet the expectations? Promotie drs. Mario Braakman, woensdag 18 september, uur. Titel: Posttraumatic stress disorder with secondary psychotic features. * Locatie: RU, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2. Meer info: Research, Science Agenda. 9

10 mensen radbode mensen Bijdragen voor de rubriek Mensen (maximaal 150 woorden) kunt u tot uiterlijk donderdag uur in de week vóór verschijnen mailen naar redactie@ sb.umcn.nl, separaat voorzien van een scherpe digitale foto met een hoge resolutie. Annet Boeser Op 1 september neemt Annet Boeser na 42 jaar afscheid van het UMC St Radboud. Zij begon in 1971 als leerlingverpleegkundige en wist al snel dat zij graag op de kinderafdeling wilde werken. Annet heeft in al die jaren veel kinderneurologische kennis en inzicht opgebouwd, waar beginnende en ervaren verpleegkundigen, maar ook artsen graag gebruik van hebben gemaakt. Nog steeds werkt ze met erg veel enthousiasme op de afdeling kinderneurologie en levert hierbij een belangrijke bijdrage aan het opbouwen van expertise rondom dit specialisme. Terugkijkend heeft zij het verpleegkundig beroep zien ontwikkelen. Waar de kinderverpleegkundige 40 jaar geleden de taak van ouders overnam, is zij nu de spin in het web en vormt samen met de ouders een team in de zorg voor het zieke kind. In al deze veranderingen is Annet meegegroeid, maar zoals ze zelf zegt: het voelt goed om nu te stoppen. Wij wensen haar een fijne nieuwe fase in haar leven toe. Simone de Graaf, teamleider Medium Care Kindergeneeskunde Margriet van Buuren, verpleegkundig manager MC Marion van Raay Op 1 augustus was het 25 jaar geleden dat Marion van Raay hier in dienst kwam. Na 3 jaar vrijwilligerswerk in Lesotho en 5 jaar werken in een openbare apotheek startte ze als apothekersassistente binnen de afdeling Apotheek. De laatste jaren heeft Marion de sectie Planning & Klantenservice mede opgezet en vormgegeven. Daarin maakt ze zich hard voor de interne en externe klanten van onze apotheek. We kennen haar als een hardwerkend en zeer gestructureerd persoon die kwaliteit en klantvriendelijkheid hoog in het vaandel heeft staan. Daarnaast houdt Marion van organiseren en avontuur en is ze een gezellige, collegiale levensgenieter. We hopen dat ze nog lang deel blijft uitmaken van ons team. Namens alle collega s van de Apotheek, Janneke Strik, operationeel manager Dienstverlening & Logistiek binnen de Apotheek UMC St Radboud. Alma Jansen Onlangs was Alma Jansen 40 jaar in dienst van het UMC St Radboud. In 1973 begon zij haar loopbaan als leerling-verpleegkundige. Hierna ging zij werken op de zuigelingenafdeling B01/ B02, waar zij ook de vervolgopleiding kinderverpleegkundige volgde. Eind jaren `70 werd zij opgeleid tot ICN-verpleegkundige. Na de kaderopleiding werkte zij van 1984 tot 1997 als verpleegkundig teamleider op verpleegafdeling Neonatologie. Alma is hier tot op heden werkzaam gebleven en heeft zich al die jaren ingezet voor de zorg voor neonaten. Zij is getuige geweest van de enorme ontwikkeling binnen het vakgebied en heeft de ontwikkeling van het verpleegkundig vak mede vormgegeven. We hebben haar leren kennen als een professionele collega met een warm hart voor kind en ouders. Wij hopen dat zij ons team nog lang blijft versterken. Namens het team Neonatologie, Monique van Lingen, verpleegkundig teamleider Q1A Jolanda Roelofs-van Sonsbeek Op 1 juli was Jolanda Roelofs 25 jaar werkzaam binnen het UMC. Ze startte als huishoudhulp bij de toenmalig Civiele Dienst en werd in 1992 gastvrouw op de vijfde verdieping bij de Raad van Bestuur. Inmiddels werkt zij als medewerkster Automatencatering, waar zij er samen met haar collega s voor zorgt dat we overal in het Radboud van koffie en thee voorzien zijn. Jolanda, je bent een fijne en loyale medewerkster die altijd met ons meedenkt. Je bent een echte aanpakker, die niet snel opgeeft. Van harte gefeliciteerd met je 25 jarig jubileum en we hopen dat je nog heel lang in het Radboud blijft werken! Hilde Evers, Operationeel Manager Unit Restauratief, Food & Beverage Els Kamsma-de Cortie Op 16 augustus 1988 is Els Kamsma-de Cortie in dienst gekomen van het UMC. Zij is als keukenhulp begonnen in de Centrale Patiënten Keuken en heeft sindsdien heel wat stappen gezet. Op meerdere plekken in huis heeft zij stage gelopen en uiteindelijk is ze in 2004, na een proefperiode als conciërge, begonnen in het Radboudhotel. Een stap waar zij en wij nooit spijt van gehad hebben. Els was met hart en ziel betrokken bij de gasten en gaf de conciërgefunctie een inhoud zoals je van een conciërge mag verwachten: aanspreekpunt voor gasten, regel neef, bereikbaar in geval van problemen. Het conciërgewerk was haar kind zoals ze het zelf noemde en het kostte dan ook veel moeite om dit over te dragen aan haar opvolgster. Dit, omdat Els in 2010 de volgende carrièrestap zette naar de functie van teamcoördinator gastvrouwen en conciërge. In 2011 kreeg dit een vervolg door haar aanstelling als aspirant teamleider unit servicevoorzieningen. Dit aspirant-schap werd in 2012 omgezet in de functie van operationeel hoofd unit servicevoorzieningen. Een taak die Els met veel enthousiasme en betrokkenheid vervult. Betrokkenheid bij de medewerkers en betrokkenheid bij de organisatie. Ook in roerige tijden heeft Els haar weg kunnen vinden. Wij hopen dan ook dat ze nog lange tijd deel uit zal mogen blijven maken van ons team. Op 23 augustus wordt Els een receptie aangeboden in de binnentuin van het Radboudhotel (en bij slecht weer in het gastenverblijf op de 1e etage Radboudhotel), van uur U bent van harte welkom om Els te feliciteren met haar jubileum. Vera Oor, operationeel manager Services Heleen Dicke Op 14 juli was Heleen Dicke 25 jaar in dienst. Heleen begon als diëtist op de polikliniek, waar zij vele volwassenen met uiteenlopende aandoeningen begeleidde. Na enkele jaren werd Heleen hèt gezicht voor de afdelingen Neurologie, Geriatrie en Psychiatrie. Vele jaren was zij te vinden op haar vaste stekje in het neurologiegebouw. Trouw kwam zij echter voor de lunch naar onze hoofdlocatie ; contact met collega s is voor haar essentieel. Zij was heel blij toen zij haar functie kon delen met een collega; het is voor niemand goed wanneer er geen kritische blik van een collega is. Op Neurologie en Geriatrie bouwde zij vele contacten op, werkte nauw samen met andere disciplines en maakte op Geriatrie deel uit van het werkplaatsproject in samenwerking met de HAN. De laatste jaren heeft zij zich ingespannen voor ParkinsonNet en een enorme bijdrage geleverd aan het tot stand komen van de Richtlijn Diëtetiek bij de ziekte van Parkinson. Heleen heeft vele stagiaires geworven en begeleid in de voorbije jaren. Zij stond maar liefst 20 jaar als stage-coördinator voor hen klaar en was een stimulator en bemiddelaar. Last but not least haar rol ten behoeve van het Servicebedrijf. Heleen was en is een trouwe gast in de APV en verstaat de kunst nauw samen te werken en daarbij de belangen van beide partijen te behartigen. We waarderen Heleen als collega, als persoon, haar humor, haar relativeringsvermogen, haar ongevraagde adviezen, haar flexibiliteit en grinniken af en toe om haar eigenwijze houding! We danken Heleen voor haar positieve, professionele en menselijke inzet en hopen nog vele fijne en inspirerende jaren met haar op de afdeling Diëtetiek te mogen hebben. Namens je collega s, Marjo Peters, manager Diëtetiek Maag-, Darm-, Leverziekten Wim Dekkers Na ruim twintig jaar werkzaam te zijn geweest voor de filosofie, ethiek en geschiedenis van de geneeskunde in het UMC St Radboud, heeft dr. Wim Dekkers op 28 Juni afscheid genomen. Al tijdens zijn studie geneeskunde was Wim Dekkers actief in de geschiedenis van de geneeskunde bij de zogenaamd Club du Moulin. Zijn medische studie zette hij daarna voort in de filosofie waar hij in de jaren tachtig actief werd als docent in de wijsgerige antropologie. Toen Henk te Have als hoogleraar startte met de afdeling Ethiek, Filosofie en Geschiedenis van de Geneeskunde, werd Wim Dekkers daar de tweede man. Jarenlang heeft hij zich nauwgezet gekweten van de opzet en inrichting van het onderwijs en bijgedragen aan het onderzoek. Van twee tijdschriften, het Tijdschrift voor Geneeskunde en Ethiek en Medicine, Healthcare and Philosophy is hij jarenlang de redacteur geweest. Het afscheidssymposium waarop vooral de jongere garde zijn geluid liet horen, markeerde inhoudelijk en wat sfeer betreft de zorgvuldige inhoudelijke betrokkenheid die Wim jarenlang ten toon heeft gespreid. Het ga hem goed. Prof. dr. Evert van Leeuwen Marja van de Boogaard- Reinink 25 jaar geleden, op 16 september, is Marja van de Boogaard-Reinink vanuit Kalorama, waar zij als kok werkte, overgekomen naar het UMC St Radboud. Na een open sollicitatie begon zij als medewerkster bij de voedingsadministratie. Een goede keuze. Het sloot helemaal aan bij wat Marja kon en wilde en samen met haar collega s vormden zij een echt team. Zij zijn samen opgegroeid en hebben nog steeds contact. Marja was een zeer betrokken medewerker en liet van zich horen wanneer zij van mening was dat afdelingen of voedingsassistenten tekort gedaan werd. Waar mogelijk probeerde ze ook wel eens een omweggetje te vinden om toch iets voor elkaar te krijgen in het voordeel van de patiënt. Op 1 september 2009 zette Marja de stap om te werken voor het reserveringsbureau. Nu niet voor de patiënt en voedingsassistent maar voor de interne klanten die catering bestellen. Marja denkt met de klant mee, adviseert, verzorgt de administratie en overlegt met de uitvoerende afdelingen over hoe de catering eruit moet komen te zien. Binnen een klein team medewerkers functioneert Marja als vraagbaak voor collega s en leidinggevenden. Marja heeft er voor gekozen haar jubileum in kleine kring te vieren. Wij wensen haar die dag veel plezier toe en hopen natuurlijk op de voortzetting van de fijne samenwerking. Vera Oor, Operationeel Manager Servicevoorzieningen Marja Hendriks-Peeters Op 13 augustus was Marja Hendriks-Peeters 25 jaar werkzaam in het Radboud. Marja is in 1988 aangenomen als verpleegkundige op de afdeling Neurologie/ Neurochirurgie. Na vijf jaar op deze afdeling stapte ze over naar de babyzorg op afdeling B12. Hier werkte ze met veel plezier. De afgelopen acht jaar is ze het specialisme Cardiologie trouw gebleven. Ze heeft zich zonder probleem nieuwe specialismen eigen gemaakt, waaronder Kinderchirurgie. Ze vindt het leuk om voor zuigelingen en grotere kinderen te zorgen. Marja is een prettige en betrouwbare collega. Ze is geen opvallend teamlid, maar wel een hardwerkende collega. Zo introvert als Marja is als teamlid, zo extravert is ze tijdens afdelingsfeestjes. Zo heeft ze ons prima vermaakt als rapartiest en onlangs nog als hoofdzuster. Marja is van vele markten thuis. We zijn haar dankbaar voor haar inzet en hopen nog jarenlang met veel plezier samen te werken. Namens alle collega s MC Kindergeneeskunde, Wiljan Hendriks, Teamleider Medium Care afdeling het Strand Toke van Ballegooij 40 jaar in het UMC! 9 jaar op verpleegafdeling KNO, 1 jaar op poli kinderneurologie, 30 jaar op poli neurologie waarvan de laatste 7 jaar óók op de dialyseafdeling. Een hele prestatie! Zeker omdat Toke dit altijd met zoveel plezier doet. Toke heeft véél veranderingen meegemaakt, ook voor haar lastig maar zij heeft dit uiteindelijk altijd weer in positieve zin kunnen omzetten in woord en daad. Toke is vriendelijk, behulpzaam en altijd bereid mee te denken, het plezier in haar werk en de grote betrokkenheid bij beide afdelingen straalt zij uit. Haar netwerk is groot. Zij krijgt daardoor dan ook veel voor elkaar. Toke heeft een echt Radboud hart, het is haar Radboud. Zij heeft een luisterend oor voor de patiënt én haar collega s. Dat kan haar ook weleens parten spelen, want zij leeft erg mee! Wij hopen dat Toke nog enkele jaren haar twee teams blijft versterken! Wij vieren haar jubileum met een receptie op donderdag 5 september in de hal van het Neurologie gebouw. Wij nodigen u van harte uit Toke te komen feliciteren tussen uur. Marga Jansen hoofd werkplek polikliniek, dagcentrum Neurologie, stafsecretariaat en KNF Suus van Neerven hoofdverpleegkundige dialyse In memoriam Jan Bernards Op 25 juli jongstleden is emeritus hoogleraar Jan Bernards op 88-jarige leeftijd in het bijzijn van zijn kinderen overleden. Hij is het grootste deel van zijn werkzame leven verbonden geweest aan het UMC St Radboud. In zijn jonge jaren heeft hij als wetenschappelijk medewerker bij de afdeling Fysiologie de regulatie van de ademhaling bestudeerd. Gaandeweg heeft hij zich met name geprofileerd als Fysiologiedocent binnen de diverse curricula. Van zijn hand is het studieboek Fysiologie van de Mens dat hij samen met professor Bouman heeft geschreven, waarvan de eerste versie in 1974 is verschenen. Dit boek wordt tot op de dag van vandaag gebruikt bij diverse (bio)medische opleidingen in ons land en heeft hem nationale faam gegeven als didacticus. In 1990 ontving hij als eerste de professor Lammersprijs voor onderwijs. Jan Bernards is in 1988 met emeritaat gegaan. Aan hem werd in 1994 de Dusser de Barenne legpenning van de Nederlandse Vereniging van Fysiologie toegekend vanwege zijn bijzondere bijdrage aan het medisch onderwijs. Zelfs op hoge leeftijd verschenen er nog populaire wetenschappelijke boeken van zijn hand. Wij wensen zijn naasten alle sterkte bij het verwerken van dit verlies. Namens zijn collega s van de afdeliing Fysiologie. Professor René Bindels Jeanne van de Berk Op 1 maart 1988 was de eerste werkdag van Jeanne van de Berk in ons ziekenhuis. 28 augustus 2013 zal haar laatste werkdag binnen het UMC St Radboud zijn en gaat zij genieten van een welverdiend pensioen. In de afgelopen jaren heeft Jeanne bewezen een uitstekende secretaresse te zijn voor de artsen, maar zeer zeker ook voor de patiënten. Niets was haar teveel. Velen van ons hebben Jeanne s avonds na uur nog zien werken op kantoor of op zoek naar dossiers in de artsenkamers. Dit alles is nu verleden tijd. De dossiers zijn digitaal en de laatste jaren gaat Jeanne op tijd naar huis. Het is vreemd om afscheid te moeten nemen van iemand waar je al zo lang mee samenwerkt. Er komt echter voor iedereen een moment dat er afscheid genomen moet worden van het werkbare leven. Op 28 augustus is de dag waarop we Jeanne voor het laatst in haar functie als secretaresse zullen zien. Jeanne was de laatste jaren het bekende gezicht op het secretariaat Kindergeneeskunde en heeft vele gasten de juiste weg gewezen. We zullen haar zeker op haar plekje missen. Op haar laatste werkdag bieden we Jeanne een afscheidsreceptie aan van uur op het Theaterplein Kindergeneeskunde. We hopen dat Jeanne daar later met veel plezier op terug zal kijken. Jeanne het ga je bijzonder goed! Namens de afdeling Kindergeneeskunde. Corrie van Wolferen, hoofd Administratie Kindergeneeskunde Helaas kunnen niet alle aangeboden teksten in deze Radbode geplaatst worden. Zie daarom ook onder de rubriek 'Mededelingen' (22 augustus) op intranet, voor de overige medewerkers die deze maand jubileren: Anneke Schellekens (40-jarig jubileum), Ineke van der Brugt (25-jarig jubileum) en Angèle Wentholt (25-jarig jubileum). 10

11 radbode het moment In deze rubriek vertellen medewerkers over een bijzondere ervaring tijdens hun werk in het UMC St Radboud. Dit keer een verhaal van Cecile Urlings, verpleegkundige bij Verloskunde. De roze wolk ontbrak volledig Het was een rustige avonddienst, tot mijn collega Erik meldde dat er een vrouw uit een ander ziekenhuis zou worden overgebracht. Ze had die ochtend een zware hersenbloeding gehad, was 28 weken zwanger, en ging het waarschijnlijk niet redden. Het kindje zou met de keizersnede worden gehaald. Erik ging alvast naar de OK, ik met de anesthesisten mee naar de Spoedeisende Hulp. Want er kwam natuurlijk een partner mee, die kon ik dan opvangen. Een situatie die voor mij compleet nieuw en spannend was. Na twintig minuten werd de vrouw binnengebracht, haar partner liep er met een lege blik achteraan. Hoi, ik ben Cecile, zei ik. Ik ben er voor jou, loop maar met me mee. Ik besloot de trap te nemen in plaats van de lift, zodat hij even los kon komen van dat beeld van zijn vrouw op die brancard. Hij vertelde dat ze die ochtend aan de keukentafel hevige hoofdpijn had gekregen en even op bed was gaan liggen. Hij hoorde haar even later keihard gillen en vond haar met de tong tussen de tanden. Zo begon de hel van die dag. CAO-akkoord: wat verandert er? Mijn woorden ga je met me mee, je dochter is geboren klonken zo beladen Zijn telefoon stond roodgloeiend. Hier kunnen ze meer, hoorde ik hem tegen een familielid zeggen. Hij heeft nog hoop, dacht ik, terwijl ze het waarschijnlijk niet zou gaan redden. Ik nam af en toe poolshoogte op de OK, waar paniek heerste omdat ze een nieuwe bloeding had gekregen. Ik ging zijn familie ophalen, die gearriveerd was en kreeg onderweg allemaal vragen op me afgevuurd. Hoe ernstig is het met haar? Is het kindje wel levensvatbaar? Ik moest alle antwoorden op een weegschaal leggen, want het was niet aan mij om hen te informeren. Kan er alsjeblieft iemand die mensen te woord staan, zo stoof ik de OK binnen. Een neurochirurg ging met me mee, met de trieste boodschap: We kunnen niets meer voor haar doen Het voelde alsof de hele vloer een verdieping zakte. Paniek, verdriet, én de geboorte van hun eerste kindje. Mijn woorden Ga je met me mee, je dochter is geboren - klonken zo beladen. De kersverse vader liep als een trillend rietje voor me uit. Ik moest me enorm goed houden, het raakte me zo. Ik vroeg of ze al een naam voor haar hadden en dacht: Als hij die naam uitspreekt, wordt het tastbaar voor hem. Hij stond er zo verloren bij. Een zus vroeg of ik de baby op moeders borst wilde leggen. Ik had zo graag aan die wens voldaan, maar het kindje was veel te klein en kwetsbaar en moest direct naar Neonatologie. Ik had nog nooit zo n heftige dienst meegemaakt. Deed onwijs mijn best, maar de roze wolk ontbrak volledig. Ik ben nog even langs de moeder gegaan. Heb haar gezicht nadrukkelijk bekeken en dacht, jij bent vanmorgen gewoon opgestaan. Het is maar goed dat je veel dingen niet van te voren weet...! Jannie Meussen Begin juli zijn werkgeversorganisaties en vakbonden het eens geworden over een nieuwe tweejarige CAO voor de circa medewerkers van universitair medische centra. Het akkoord wordt voor 1 september a.s. voorgelegd aan de leden van de bonden en het NFU-bestuur. Als zij instemmen, is de nieuwe CAO formeel van kracht. Radbode zet de belangrijkste wijzigingen op een rij: Beloning per 1 oktober 2013 een structurele salarisverhoging van 1 procent per 1 augustus 2014 een structurele salarisverhoging van 1 procent in juli 2014 een eenmalige uitkering van 300 bruto en in januari 2015 een eenmalige uitkering van 200 bruto (voor deeltijders wordt dit naar rato uitgekeerd) de werkgeversbijdrage levensloopregeling wordt per 1 januari 2014 budgetneutraal omgezet in een salarisverhoging. Persoonlijk Budget (PB) Om het Persoonlijk Budget beter te laten aansluiten bij de duurzame inzetbaarheid van medewerkers stijgt dit per 1 januari 2014 van 1,3 procent naar 1,55 procent van het bruto-schaalsalaris. Het verhoogde PB (voor medewerkers geboren tussen 1958 en 1962) blijft 1,8 procent en het extra PB (voor medewerkers geboren voor 1950) blijft 1 procent. Verder kan het PB in de toekomst maximaal tot drie jaar (in plaats van tot twee jaar) worden opgebouwd. Ook kunnen medewerkers jaarlijks maximaal 0,8 procent van het PB inzetten om extra vakantie te kopen, 15 uur of 2 dagen (voor medisch specialisten). Deze uren/dagen zijn gebaseerd op een fulltime dienstverband. Voor medewerkers met een parttime dienstverband geldt dit naar evenredigheid. Aanschaf van ICTmiddelen met PB blijft mogelijk omdat dit aansluit bij de digitalisering in de zorg. Bovenwettelijke werkloosheidsregeling (BWUMC) Deze regeling wordt zodanig aangepast dat oudere medewerkers niet in een inkomensgat vallen door verschuiving van de ingangsdatum van de AOW. De ingangsleeftijd van de aansluitende uitkering met een duur tot de AOW-gerechtigde leeftijd wordt per 1 januari 2015 verhoogd van 54 naar 55 jaar. Verschuiving leeftijdsgrens diensten Met de snel vergrijzende arbeidsmarkt wordt het steeds moeilijker om met het kleiner wordende bestand aan medewerkers jonger dan 55 jaar, de onregelmatige diensten in de roosters in te vullen. Om de belasting voor deze jongeren te verminderen is het noodzakelijk om de groep die onregelmatig werkt te vergroten, zodat er een eerlijkere verdeling over alle generaties plaatsvindt. Met ingang van 1 januari 2014 is alleen voor het verrichten van avond- en nachtdiensten de instemming van medewerkers van 57 jaar en ouder vereist. Via de dialoog in teamverband kunnen de diensten worden verdeeld. Hierbij wordt rekening gehouden met voldoende hersteltijd. Overig De stagevergoeding wordt per 1 oktober 2013 verhoogd van 250 naar 308 bruto per maand. De jeugdschalen worden per 1 oktober 2013 afgeschaft. Het formele onderhandelaarsakkoord vind je op de website van de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra: n De blog van Melvin Samsom is te lezen op Intranet. 11

12 actueel radbode Maak de zorg leuker en beter met serious games Serious games veroveren steeds meer een plek in de zorg. Ze zijn bijvoorbeeld inzetbaar om patiënten meer te laten bewegen, maar ook om studenten en zorgprofessionals vaardigheden bij te brengen. Vanuit het REshape Center verkent men hoe deze computerspellen de zorg leuker en beter kunnen maken. Gijs Munnichs Inloopspreekuur en masterclass Op donderdag 29 augustus houdt het REshape Gamelab (route 911) tussen en uur een inloopspreekuur, met vanaf uur yoghurtlunch. Medewerkers kunnen kennis maken met de games die er al zijn (waaronder GeriatriX). Ook zijn er gamedeskundigen die samen met medewerkers, patiënten en onderwijskundigen onderzoeken hoe en waar games ingezet kunnen worden om de zorg en alles daaromheen te verbeteren. Daarnaast organiseert de REshape Academy op donderdag 19 september de Masterclass Future of games in health is now. Zorgprofessionals en gamedeskundigen belichten hierin hoe je games kunt gebruiken bij de behandeling van patiënten en het onderwijs aan studenten en zorgprofessionals. Ook wordt onderzoek naar de werking van games gepresenteerd. Voor informatie over inschrijving en kosten voor deze masterclass, ga naar Voor geïnteresseerden is er ook de Games for Health Europe-conferentie op 28 en 29 oktober in Amsterdam (info: In de serious game GeriatriX leren studenten welke afwegingen je moet maken bij het kiezen van de juiste behandeling voor een patiënt. Games zijn leuk en competitief, waarbij je jezelf steeds kunt verbeteren, vertelt Roos Groeneveld, medewerker REshape. Met een spel op de Wii (spelcomputer waarbij je actief beweegt, red.) kun je mensen meer laten bewegen. Zij kunnen dit thuis doen en hoeven er niet voor naar de sportschool. Laagdrempelig en nuttig voor bijvoorbeeld mensen in een revalidatietraject die aan hun conditie moeten werken. Een serious game is een computerspel dat niet louter op vermaak is gericht. In de zorg komen er steeds meer spellen die ingezet kunnen worden in de behandeling van patiënten, maar ook in de opleiding van zorgprofessionals. Een voorbeeld is het spel Re-Mission voor jonge patiënten met kanker om beter te leren omgaan met hun ziekte. En het Radboud maakte een spel voor medewerkers waarin ze verbaal en grensoverschrijdend gedrag leren te voorkomen en hanteren (zie Ook worden via games metingen verricht. Zo is met spelcomputer Kinect op afstand de tremor (het trillen of beven) van parkinsonpatiënten te meten. Studenten spelen GeriatriX Het REshape Center beschikt over een gamelab, waar zorgverleners en patiënten de mogelijkheden van games verkennen, en games doorontwikkeld worden voor toepassing in de zorg. Geriater Joep Lagro ontwikkelde samen met REshape, onderwijskundigen, studenten en gameontwikkelaars, het spel GeriatriX. Een serious game om studenten het klinisch redeneren te leren. In dit computerspel krijgt de student telkens drie patiënten met precies dezelfde aandoening op het spreekuur. Alleen verschillen zij wél in leeftijd, vitaliteit en hun wensen omtrent behandeling. In deze game leren studenten afwegingen te maken bij de medische besluitvorming, vertelt Lagro. Bij deze drie patiënten is de ziekte hetzelfde. Alleen wat doe je bij iemand die redelijk vitaal is, maar niet meer geopereerd wil worden? En hoe handel je bij een oudere patiënt die zeer kwetsbaar is, maar toch wil dat alles uit de kast getrokken wordt in de behandeling? Wat is de juiste keuze? In de game krijg je punten op basis van de volgende criteria: de zinvolheid van het medisch handelen, de kosten en de tevredenheid van de patiënt. Het spel is een mooi middel om samen met de student te bespreken wat de motivatie is voor bepaalde keuzes. Zo leert de student welke afwegingen je moet maken om tot een goed besluit te komen: welk aanvullend onderzoek laat je doen, welke behandeling zet je in, welke niet en waarom? Fun, feedback en reflecteren Studenten zijn positief over GeriatriX. Ze geven op een 5-puntsschaal gemiddeld 3,9 voor het fungehalte, 3,4 voor deze vorm van feedback en 4,0 om op deze manier te reflecteren op het eigen handelen. Het voordeel van serious games is dat je studenten real life casuïstiek kunt aanbieden, waarbij het geen ernstige gevolgen heeft als ze fouten maken, maar daar juist van kunnen leren, aldus Lagro. GeriatriX wordt gespeeld door studenten bij het coschap Ouderenzorg. Het plan is om het spel met andere casuïstiek ook te gebruiken voor andere specialismen en in de vervolgopleidingen. n ethiek Terug van vakantie: hooivorken met menselijke maat Een vriend zei laatst: Ik moet dringend een grotere hooivork kopen. Hij maakt wel eens een grapje over zijn gewoonte om met veel ambitie aan veel dingen tegelijk te werken. Ambitie is cruciaal, vooral als je in de zorg werkt. We willen de beste zorg verlenen, patiënten (laten) genezen, iets betekenen voor hen, collegiaal samenwerken, op de hoogte zijn van wetenschappelijke ontwikkelingen. We zijn er terecht trots op als dat lukt. Tussen ambitieus en te veel ligt echter vaak een kleine stap. Lukt iets niet, dan is het oordeel snel bij de hand: Hij (of zij) heeft te veel hooi op de vork genomen. Maar kan iemand dit wel zo eenvoudig beoordelen, zonder kennis van de persoon en de specifieke omstandigheden? Sommige grote denkers hebben verstandige dingen gezegd over het vinden van de juiste balans tussen te veel (hooi) en te weinig (ambitie). Thomas von Aquin biedt een vergelijking aan om de vraag te beantwoorden, waarom de mens zich niet permanent zou moeten inspannen. Als je pauzeloos pijlen schiet, zal je boog op een gegeven moment doormidden breken. Ook voor de menselijke geest is het nadelig, zo stelt Thomas, als de spanning nooit vermindert, als er nooit ruimte en tijd is voor ontspanning, vermaak en spel. In een zojuist gepubliceerde gids voor een gezonde leefstijl SLIM in 12 weken. Een duurzaam betere lifestyle voor iedereen adviseert de Utrechtse cardioloog Hofstra zijn lezers om meer te slapen, regelmatig pauzes te nemen, en hierdoor continu voor ruim opgeladen batterijen te zorgen. Het boek zit boordevol nuttige tips. Wat ik mis is reflectie en rustig nadenken over de vraag hoe ik dergelijke informatie het beste kan afstemmen op mijn eigen doelen, en waarom ik dit zou moeten willen. De deugdethiek, een discipline die van oudsher (onder meer) nadenkt over de vraag naar het juiste midden, stelt niet een abstracte middenmoot voor die voor iedereen hetzelfde is. De goede balans tussen te veel en te weinig moet iedereen zelf proberen te vinden, afhankelijk van de nagestreefde doelen. Voor de een is een grotere hooivork nuttig, terwijl hij voor een ander juist tot mateloosheid leidt. Norbert Steinkamp 12