DYNAMIC INTERPERSONAL THERAPY IN DE GROEP

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "DYNAMIC INTERPERSONAL THERAPY IN DE GROEP"

Transcriptie

1 DYNAMIC INTERPERSONAL THERAPY IN DE GROEP

2 Hoe DIT ontstond DIT is in Engeland ontwikkeld door Peter Fonagy, Mary Target en Alessandra Lemma.

3 Dynamische Interpersoonlijke Therapie is: Geen nieuwe therapie, maar gebaseerd op bestaande psychodynamische psychotherapievormen, die evidence-based zijn. The best of Gebaseerd op de competenties voor psychodynamisch werken, zoals door Lemma, Roth en Pilling zijn opgesteld (2008).

4 Handboek DIT

5 Andere toepassingen DIT-G: De principes van DIT toegepast op groepen. Langere termijn groepen: DIT voor persoonlijkheidsproblematiek Kortdurende groepen: DIT voor Onverklaarde Lichamelijke Klachten DIT-RT: relatietherapie waarbij DIT principes worden toegepast DIT voor adolescenten DIT en e-mental health

6 Theoretisch fundament van DIT DIT is theoretisch gebaseerd op: Hechtingstheorie: gehechtheidsstijl is van invloed op interpersoonlijk gedrag van de patiënt en informeert over het soort interactie dat de patiënt zal laten zien in de groep Mentalisatie Bevorderende Therapie (MBT): afhankelijk van het niveau van mentaliseren van de patiënt worden de aan MBT ontleende technieken in meerdere of mindere mate toegepast Objectrelatietheorie: onbewuste, met affect beladen representaties van objecten en relaties zijn van invloed op het zelfbeeld, de zelfbeleving en de beleving van de ander. Kernberg beschreef in dit verband de triade zelf-object-affect. DIT neemt dit over.

7 Theoretisch fundament van DIT (2) Interpersoonlijke psychoanalyse van Harry Stuck Sullivan: gedrag en psychopathologie kunnen volgens Sullivan alleen begrepen worden in de context van de vroegere en actuele interpersoonlijke situatie van de patiënt. In DIT is dit ook zo. In de beginfase worden interpersoonlijke narratieven uitgevraagd. Sullivan was gericht op de interpersoonlijke ervaring in het hier-en-nu en op het interpersoonlijk leren. DIT idem. Hij moedigde therapeuten aan om in de therapie interpersoonlijke veiligheid te bewerkstelligen door een betrokken en actieve houding van de therapeut. Dit laatste is in DIT integraal overgenomen.

8 Basiskenmerken van DIT DIT is in tijd beperkt en duur is vooraf bij de patiënt bekend: De behandeling is kortdurend : in de groep sessies. De behandeling wordt opgedeeld in drie fasen: De beginfase: sessies 1-4. Doel: het betrekken van de patiënt bij de behandeling, evaluatie en indicatie, formulering van een therapeutisch focus (IPAF). De middenfase: sessies Doel: het bewerken van de problematiek van de patiënt aan de hand van zijn IPAF. De slotfase: sessies Doel: het afronden van de therapie. Bespreken van de gevoelens en gedachten die de patiënt heeft met betrekking tot het (naderende) einde van de therapie.

9 Basiskenmerken van DIT (2) DIT is in tijd beperkt en de duur is vooraf bij de patiënt bekend (2) Bij langerdurende groepen, voor persoonlijkheidsproblematiek: duur van één jaar Opdeling in fasen: Fase 1: 4 weken. Doel: wennen aan therapie en de groep Fase 2: 6 weken. Doel: In deze fase wordt de IPAF geformuleerd. Van de IPAF worden de behandeldoelen afgeleid. Fase 3: 6 weken. Doel: motivatie. De patiënt formuleert een kwadrant met de voor- en nadelen van wèl veranderen en van niet veranderen (prijsbepaling). Fase 4: 12 weken. Werkfase 1. Werken aan hoofddoelen en hoe wil ik anders omgaan met anderen. Fase 5: 12 weken. Werkfase 2. Werken aan hoofddoelen en veranderen van leefwereld. Fase 6: 4 weken. Afscheid.

10 Basiskenmerken van DIT (3) De basishouding van de therapeut: De basishouding van de therapeut is steunend, maar zonder de autonomie van de patient te ondermijnen. De therapeut is zichtbaar betrokken en empathisch. De therapeut is gericht, vanaf het begin, op samenwerking met de patient. De therapeut werkt vanuit de not knowing stance : niet als expert, maar vanuit betrokken nieuwsgierigheid. De therapeut stelt zich actief op en is op verandering gericht.

11 Basiskenmerken van DIT (4) Focus van de therapeut ligt op de mentale processen van de patient: De therapeut focust vooral op de mentale processen van de patient, zoals zijn overtuigingen, gevoelens, wensen, gedachten, motieven, verlangens en niet primair op diens gedrag. Hij toont zijn oprechte nieuwsgierigheid naar de mentale processen van de patient door actief door te vragen op de interpersoonlijke processen en het verband dat zij houden met diens mentale processen. DIT is een persoonsgerichte behandeling gericht op vermindering van klachten. Het doorwerken van de IPAF houdt in dat de therapeut de patiënt steeds meer bewust laat zijn van het verband tussen zijn ervaring en de mentale processen die er aan ten grondslag liggen. De therapeut probeert te expliciteren wat tot nu toe procedureel was.

12 Basiskenmerken van DIT (5) Focus op het hier-en-nu: Het accent ligt op wat de patiënt in het hier en nu van de sessie ervaart. De problemen in het hier en nu van de patiënt worden onderzocht en niet zozeer het verband tussen deze problemen en de oorzaak daarvan in de kindertijd van de patiënt. De therapeut laat de patiënt merken dat hij aan de problemen in het heden werkt en dat hij er (een bepaalde mate van) verandering in kan aanbrengen. De therapeut maakt actief gebruik van de relatie tussen hem en zijn patiënt om de IPAF verder te onderzoeken in het hier en nu van de therapeutische relatie.

13 Rode draad binnen DIT is de IPAF: Interpersoonlijk Affectief Focus De IPAF is een al langer bestaand, terugkerend interpersoonlijk patroon en kent vier dimensies: Een representatie van het zelf Een representatie van de ander Een bijbehorend affect De defensieve functie van deze configuratie Representatie van het zelf Affect Representatie van het object

14 De beginfase: het formuleren van de IPAF: Kort samengevat wordt de IPAF geformuleerd door het antwoord te vinden op de volgende drie vragen: Hoe ziet de patiënt zichzelf Hoe past de ander in het plaatje dat de patiënt van zichzelf schetst Wat zijn de bijbehorende affecten?

15 Hoe te komen tot een IPAF: Onderzoek de symptomen in de context van de (interpersoonlijke) levensgeschiedenis van de patiënt: Het is belangrijk om in de sessie, waarin de individuele patient zijn IPAF formuleert, een gedetailleerd beeld te krijgen van het probleem waarmee de patient zich heeft aangemeld. Dit houdt ook in, dat duidelijk moet zijn of de patient zijn problem ziet als een symptoom dat behandeld moet worden of als een probleem in zijn interpersoonlijke relaties. Wanneer zijn de problemen begonnen. Het is belangrijk om de interpersoonlijke situatie van dat moment meteen in kaart te brengen. Het beloop van de symptomen over de tijd: wanneer ging het beter, wanneer trad verslechtering op. Hield dat (interpersoonlijke gezien) ergens verband mee?

16 Hoe te komen tot een IPAF(2): Verkrijg interpersoonlijke narratieven vanuit de levensgeschiedenis of actuele situatie: Het uitvragen van interpersoonlijke narratieven heeft tot doel een zich herhalend interpersoonlijk patroon te identificeren, ongeacht de hoofdrolspelers. De belangrijkste interpersoonlijke relaties uit heden en verleden worden geanalyseerd, met nadruk op het heden. De therapeut legt in dit stadium nog geen verbanden tussen relaties uit het verleden met die in het heden, tenzij het de patiënt zou helpen zijn problemen in het hier en nu van een context te voorzien. Vraag minstens het relaas van één belangrijke interpersoonlijke interactie uit, waarin het gehechtheidssysteem werd geactiveerd (bijv. een ruzie met een partner).

17 Hoe te komen tot een IPAF(3): Breng de interpersoonlijke wereld van de patiënt in kaart: Het gaat hierbij om de beleving van de patiënt met betrekking tot: Belangrijke relaties uit het verleden Belangrijke relaties in het heden Relaties uit de kindertijd met vader, moeder en broers en zussen De kwaliteit van het bredere netwerk van de patiënt (sociale contacten, collegae, enzovoorts).

18 Hoe te komen tot een IPAF (4): Verzamel informatie over de specifieke interpersoonlijke context: Hoe staat de patiënt tegenover hulpverlening? Voelt de patiënt zich begrepen? Hoe ging de patiënt in het verleden om met verlieservaringen, scheiding en andere belangrijke veranderingen in relaties? Verwacht de patiënt dat pijnlijke ervaringen uit het verleden zich steeds zullen blijven herhalen (selffulfilling prophecy). Hoe gaat de patiënt met conflicten om?

19 Hoe te komen tot een IPAF(5): Bepaal de gehechtheidsstijl: Het bepalen van de gehechtheidsstijl berust op De inhoud van de narratieven van de patiënt De manier waarop de patiënt zich tot de therapeut verhoudt De antwoorden die de patiënt geeft, wanneer hem wordt gevraagd welke van vier omschrijvingen het best bij hem past. Wat de patiënt daarover vertelt wordt in de slotfase nogmaals doorgenomen, om te bepalen hoeveel vooruitgang de patiënt heeft geboekt in de therapie en welke veranderingen hij in de toekomst nog zou willen aanbrengen in zijn interpersoonlijke relaties.

20 De vier omschrijvingen van gehechtheid 1.Ik maak gemakkelijk emotioneel contact met anderen. Ik voel me niet ongemakkelijk als ik van hen afhankelijk ben of als zij van mij afhankelijk zijn. Ik kan goed alleen zijn en maak me geen zorgen dat anderen me niet accepteren. 2.Ik voel me niet op mijn gemak als anderen emotioneel dichtbij komen. Ik wil wel emotionele nabijheid aangaan in mijn relaties, maar ik vind het moeilijk anderen volledig te vertrouwen of van hen afhankelijk te zijn. 3. Ik wil zonder reserves nabijheid ervaren in mijn relaties met anderen, maar ik vind dikwijls dat anderen terughoudend zijn en niet zo dichtbij komen als ik zou willen. Ik voel me niet op mijn gemak als ik geen nabijheid ervaar in relaties, maar ik ben soms bezorgd dat anderen me niet in dezelfde mate waarderen als ik hen waardeer. 4. Ik voel me op mijn gemak met enige distantie in mijn relaties. Het is erg belangrijk voor me dat ik me onafhankelijk voel. Ik heb genoeg aan mezelf en ben liever niet afhankelijk van anderen. Ik wil ook niet dat anderen van mij afhankelijk zijn.

21 Een positief beeld van de ander De twee-dimensionele ruimte zoals gedefinieerd door gehechtheidsangst en vermijding, met de vier categorieën van Bartholomew. Afwijzend vermijdend Zeer vermijdend Negatief beeld van de ander Angstig vermijdend Laag angstniveau Positief zelfbeeld Hoog angstniveau Laag zelfbeeld Veilig Weinig vermijdend Gepreocupeerd

22 Hoe te komen tot een IPAF(6): De cautionary tale : Let op een eventuele cautionary tale (Ogden, 1992) die uit de interpersoonlijke narratieven naar voren zou kunnen komen. Welke overtuigingen met betrekking tot relaties komen naar voren in de cautionary tale? Leg het verband tussen de cautionary tale en de angst voor therapie en de IPAF, indien mogelijk.

23 De criteria voor het kiezen van een IPAF Samenhang met het tijdstip van ontstaan van de klachten Inhoudelijke samenhang: de IPAF moet het de patiënt gemakkelijk maken betekenis te verlenen aan zijn ervaring gedurende de periode waarin hij klachten ervoer. Deze samenhang moet niet vergezocht zijn. Affectief betekenisvol: het thema moet affectief genoeg betekenis hebben en niet perifeer zijn. De IPAF moet voortvloeien uit de Interpersoonlijke Narratieven en er niet mee in tegenspraak zijn. Er moet sprake zijn van herhaling: de IPAF moet zichtbaar zijn in een aantal van de relaties van de patiënt

24 24 Vergeet niet dat. er meer dan één IPAF mogelijk is en dat die niet perfect hoeft te zijn. de IPAF een werkhypothese is, die in de volgende fases (met name in de werkfase) verfijnd zal worden. het proces om samen met de patiënt duidelijk te krijgen wat er zich in zijn binnenwereld afspeelt belangrijker is dan de IPAF op zich.. het om een samenwerkingsproces gaat: het is belangrijk beschrijvingen te formuleren die emotioneel betekenisvol zijn voor de patiënt en dat de patient invloed ervaart op het formuleren van de IPAF (onderhandeling). de uiteindelijke formulering van de IPAF mag geen verrassing bevatten voor de patiënt. de groep te betrekken bij het formuleren van de IPAF van een individuele patiënt.

25 Voorbeeld IPAF: IPAF Zelf(representatie) Ander(representatie) Affect Manifest Ik kijk de kat uit de boom, ik houd daarmee afstand De ander mag mij niet Bang Bedroefd Ik pas me aan, zeg laat maar De ander vindt mij niet interessant Boos Latent Ik toon mijn verdriet, laat zien dat ik niet alles aankan De ander erkent mij zoals ik ben en troost mij Bang Opgelucht Ik kom voor mijzelf op, laat me horen Ik mag er zijn!!! Blij

26 2 e voorbeeld IPAF IPAF Zelf Ander Affect Manifest Ik voel me pas echt goed als ik de ander kan helpen op mijn manier Is hulpbehoevend, afhankelijk van mij (moet me nodig hebben) Boos Latent Ik streef (verlang) naar gelijkwaardigheid in het contact met de ander De ander mag ook geven Bang Blij

27 CASUS

28 IPAF Casus IPAF Zelf Ander Affect Manifest Ik toon me sterk, onafhankelijk en aardig. Ik kan het allemaal alleen en perfect. De ander vindt mij zwak en lastig. Ik ben niet goed genoeg. De ander zal mij afwijzen als ik verdriet, angst, boosheid en onzekerheid laat zien. Bang Latent Ik verlang er naar om te kunnen laten zien en uiten wat ik voel (boosheid, verdriet, angst) en denk. Ik doe wat ik wil met respect voor de ander. De ander accepteert mij zoals ik ben. Bang Blij (opluchting)

29 De middenfase (sessies 5-12) Kenmerken van en werkwijze tijdens de middenfase: Er is een duidelijk verschil met de beginfase: vanaf nu is het de verantwoordelijkheid van de patiënt om zo veel mogelijk te vertellen wat hem (emotioneel) bezig houdt, met name op het gebied van recente ervaringen met andere, voor hem belangrijke mensen en de emoties die daarbij horen. Vasthouden aan de IPAF, verband leggen met de IPAF Voorrang geven aan de belangrijke relaties van de patiënt in het hier-ennu waarin de IPAF tot uiting komt Mentaliseren met de patiënt over zijn inbreng.

30 De middenfase (2) Gefocust blijven betekent.. De interventies richten en in verband brengen met de interpersoonlijke en affectieve thema s die bij de IPAF horen De patiënt helpen de thema s die relevant zijn voor de IPAF te exploreren door middel van technieken zoals verheldering, confrontatie en duiding. De patiënt helpen de relevante interpersoonlijke en affectieve patronen te herkennen door middel van exploratie van de interpersoonlijke narratieven en (waar relevant) hun uiting in de overdracht.

31 31 Sequence of movement in the middle phase sessions

32 Technieken: overzicht van mogelijke interventies in de middenfase Kenmerken een psychodynamische werkwijze: Luisteren naar het onbewuste, naar wat niet gezegd of tussen de regels door gezegd wordt Werken met de overdracht Gebruik maken van de tegenoverdracht Werken met afweer en weerstand Technieken die het mentaliseren bevorderen Groepsdynamische technieken Directieve technieken Communicatieanalyse

33 Het spectrum aan interventies die het mentaliseren bevorderen

34 De middenfase: werkwijze In de middenfase ligt de focus op het affect: Gedurende de middenfase is het belangrijk de patiënt te helpen bij Herkennen wat hij voelt en hem aanmoedigen stil te blijven staan bij een bepaald gevoel als het in de sessie naar voren komt Communiceren over wat hij voelt op een efficiëntere wijze Zijn gevoelens, gedachten en handelen met elkaar in verband te brengen en hoe die zich verhouden tot wat andere mensen ervaren en doen Niet uitgesproken of onbewuste gevoelens te uiten, door de patiënt te laten zien, dat de therapeut in staat is zijn gevoelens te verdragen en er over na te denken. Reageren op non-verbale aanwijzingen van de patiënt en die in verband brengen met niet-uitgesproken of onbewuste gevoelens. Te onderzoeken door welke obstakels bepaalde gevoelens niet gevoeld en/of geuit worden. Onderzoeken wat de subjectieve betekenis is van het gebruik, door de patiënt, van bepaalde woorden, dromen, fantasieën of non-verbaal gedrag.

35 De middenfase: werkwijze(vervolg) Werken in de overdracht: n DIT is het primaire doel van een overdrachtsduiding niet zozeer het bereiken van (zelf)inzicht, maar de patiënt te betrekken in de zoektocht naar hoe zijn mind werkt. Het gaat dus niet zozeer om het duiden van de overdracht in de klassieke zin, maar om het mentaliseren over de overdracht. Een overdrachtsduiding begint altijd met het valideren van de ervaring van de patiënt. Het aandeel van de therapeut bij het tot stand komen van een overdrachtsfenomeen moet altijd onderzocht worden (enactment) Patiënt en therapeut mentaliseren over dit alles en komen tot een gezamenlijke betekenisverlening.

36 De middenfase: werkwijze (vervolg) Mentaliseren over de afweer: Het is van belang dat de patiënt leert wat de betekenis van zijn afweer is: Onbewuste bescherming tegen als negatief beleefde gevoelens Empathie voor de noodzaak zich te beschermen, bijvoorbeeld wanneer de patiënt blokkeert, niet goed meer kan nadenken. Aandacht voor de negatieve gevoelens (angst) die worden opgeroepen door het werken met de afweer Gebruik eventueel de overdracht om aan te tonen hoe de afweer binnen de therapeutische relatie wordt ingezet om als negatief beleefde emoties af te weren.

37 Directieve interventies in de middenfase Doel van de directieve interventies is het omzetten van begrip in meer praktische verandering Directieve interventies helpen de patiënt bij een actievere opstelling ten opzichte van zijn problemen Ondersteuning van het leerproces, waarin de patiënt nieuwe oplossingen heeft gevonden, met als doel het generaliseren van het geleerde op het vlak van de interpersoonlijke relaties van de patiënt De therapeut dient direct advies en suggesties te vermijden.

38 Communicatie-analyse in de middenfase: Het herkennen van onhandige communicatiepatronen houdt dikwijls in dat de therapeut luistert naar de onderliggende veronderstellingen van de patiënt met betrekking tot de gedachten en gevoelens van de ander en hoe hij zich voelt met betrekking tot zichzelf in zijn relatie met de ander. Communicatiemoeilijkheden kunnen herkend worden middels: Ambigue, indirecte non-verbale communicatie De incorrecte veronderstelling van de patiënt dat hij gecommuniceerd heeft De incorrecte veronderstelling van de patiënt dat hij begrepen werd Niet noodzakelijke, indirecte, verbale communicatie Terugtrekken in zwijgen Doel is de patiënt te helpen begrijpen wat zijn aandeel was in het communicatieprobleem en om beter te communiceren.

39 De eindfase (sessie 13-16) Strategieën voor de eindfase: Systematische aandacht voor en onderzoek naar de gevoelens, onbewuste fantasieën (bv. paranoïde of depressieve fantasieën) en gevoelens van angst van de patiënt met betrekking tot de beëindiging van de therapie. Omgaan met de tekenen van regressie (bijvoorbeeld verergering van de symptomen) en acting-out (bv. sessies afbellen) bij het naderende einde van de therapie, door ze in verband te brengen met de gevoelens en fantasieën met betrekking tot het einde van de therapie. Samen met de patiënt de balans opmaken van de therapie als geheel (bijvoorbeeld of de gestelde doelen behaald zijn). Een good-bye letter schrijven, waarin de oorspronkelijke doelen worden genoemd en de vooruitgang die geboekt is in het behalen ervan. De patiënt helpen zijn dankbaarheid, teleurstelling, boosheid en andere gevoelens te uiten

40 De eindfase (2) De good-bye letter : De therapeut schrijft een brief, geschreven in taal, die bekend is voor de patiënt. De brief Verwijst duidelijk naar de IPAF Is een realistisch verslag van de therapie Laat zien hoe de patiënt met zijn moeilijkheden is omgegaan Wordt aan de patiënt gegeven bij het begin van de 13 e sessie Is ongeveer één bladzijde lang, zonder vaktermen, in de woorden van de patiënt, met voorbeelden waarmee gewerkt is Wordt aan de patiënt overhandigd met het verzoek suggesties te geven voor eventuele veranderingen Wordt door de patiënt hardop voorgelezen in de sessie De uiteindelijke versie wordt aan de patiënt overhandigd als de veranderingen zijn aangebracht.

41 Literatuur/info Dynamische Interpersoonlijke Therapie Delfstra, G. (2011). Dynamische Interpersoonlijke therapie (DIT): Een kortdurend psychoanalytisch alternatief voor de behandeling van angst en stemmingsklachten. Tijdschrift voor Psychotherapie, 37,4, Delfstra, G., Visser, R. & van Rooij, W. (submitted). Dynamic Interpersonal Therapy (DIT): Its application in the treatment of Medically Unexplained Somatic Symptoms Lemma, A., Target, M., Fonagy, P. (2011). The development of a brief psychodynamic intervention (Dynamic Interpersonal Therapy) and its application to depression: a pilot study. Psychiatry, 74,1, Lemma, A., Target, M., Fonagy, P. (2011). Brief Dynamic Interpersonal Therapy. A Clinician's Guide. London. Oxford University Press Visser, R., Delfstra, G., Ouwens, M., van Rooij, W. & Vingerhoets, A. (submitted). The Development of a Brief Group Intervention (Dynamic Interpersonal Therapy) in a Day Hospital Treatment Program for Patients with Medically Unexplained Somatic Symptoms: a Pilot Study en (Nederlands site). RINO-Zuid verzorgt cursussen m.b.t. DIT.

42 Contact: Eugenie Beijer Gerrit Delfstra,

DIT NEDERLAND www.d-i-t.eu. www.d-i-t.org. DYNAMIC INTERPERSONAL THERAPY (DIT) VOOR DEPRESSIE EN ANGSTSTOORNISSEN PERSOONLIJKHEIDSPROBLEMATIEK

DIT NEDERLAND www.d-i-t.eu. www.d-i-t.org. DYNAMIC INTERPERSONAL THERAPY (DIT) VOOR DEPRESSIE EN ANGSTSTOORNISSEN PERSOONLIJKHEIDSPROBLEMATIEK DIT NEDERLAND www.d-i-t.eu www.d-i-t.org. DYNAMIC INTERPERSONAL THERAPY (DIT) VOOR DEPRESSIE EN ANGSTSTOORNISSEN PERSOONLIJKHEIDSPROBLEMATIEK SOMATISCH ONVERKLAARBARE LICHAMELIJKE KLACHTEN Wat is DIT?

Nadere informatie

DIT bij SOLK: de eerste resultaten

DIT bij SOLK: de eerste resultaten DIT: een innovatief behandelmodel voor SOLK DIT bij SOLK: de eerste resultaten Micha Selders, psycholoog Wilbert van Rooij, psychiater Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Centrum voor Psychosomatiek Werkgroep

Nadere informatie

Summer University Psychoanalyse 2017

Summer University Psychoanalyse 2017 Summer University Psychoanalyse 2017 Sacha de Reuver 3 juli t/m 7 juli 2017 UvA Wat is psychoanalyse? Mensbeeld Verzameling theorieën over psychisch functioneren Therapeutisch proces Klassieke Psychoanalyse

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 13 Inleiding 15

Inhoud. Voorwoord 13 Inleiding 15 Inhoud Voorwoord 13 Inleiding 15 1 Een eerste oriëntatie 21 1 Algemene situering 21 2 Psychodynamische psychotherapie 29 3 De invloed van de setting 35 4 Steunende en ontdekkende groepstherapie 36 5 Daar

Nadere informatie

Storm, het Zelf en de Ander tijdens de Adolescentie. Studiedag NVPP, 4 november 2016 Lidewij Gerits

Storm, het Zelf en de Ander tijdens de Adolescentie. Studiedag NVPP, 4 november 2016 Lidewij Gerits Storm, het Zelf en de Ander tijdens de Adolescentie Studiedag NVPP, 4 november 2016 Lidewij Gerits Casus (1) Tracy, 13 jaar Ouders gescheiden, woont met moeder en oudere broer. Moeder is een alleenstaande

Nadere informatie

Inhoud. Deel I Veranderen 25

Inhoud. Deel I Veranderen 25 Inhoud Inleiding Psychoanalyse in ontwikkeling 13 Deel I Veranderen 25 1 Het psychoanalytisch kader 27 1.1 Inleiding 27 1.2 Bewust-onbewust 27 1.3 Intersubjectiviteit en innerlijk werkmodel 29 1.4 Twee

Nadere informatie

Annah Planjer Klinisch psycholoog- psychotherapeut. Supervisor NVP (Volwassenen) en VKJP (Kinder &Jeugd)

Annah Planjer Klinisch psycholoog- psychotherapeut. Supervisor NVP (Volwassenen) en VKJP (Kinder &Jeugd) Spiegeltjes van Malkander : mentaliseren, gehechtheid en de therapeutische relatie. Annah Planjer Klinisch psycholoog- psychotherapeut Supervisor NVP (Volwassenen) en VKJP (Kinder &Jeugd) Mentaliseren:

Nadere informatie

Sessie 1 19 Introductiebijeenkomst

Sessie 1 19 Introductiebijeenkomst Inhoud I Introductie op het begrip Theory of Mind 7 II Visie op de behandeling van de mens met autisme 9 III Overzicht van de ToM-behandeling 13 IV Programma ToM-behandeling 15 V Gebruik van het werkboek

Nadere informatie

Interpersoonlijke psychotherapie

Interpersoonlijke psychotherapie Interpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep een behandelprotocol voor depressie Dina Snippe, psychotherapeut Opleider-supervisor NVGP en NVIPT De genezing van de krekel Geacht somber gevoel,

Nadere informatie

Ouder-kindbehandeling

Ouder-kindbehandeling Ouder-kindbehandeling (Gehechtheid en het vermogen tot mentaliseren ) Sandra Kleine, GZ-psycholoog/ IMH-specialist OCRN infantteam Groningen OCRN symposium 20 november 2018 Disclosure belangen spreker

Nadere informatie

Interpersoonlijke psychotherapie

Interpersoonlijke psychotherapie Interpersoonlijke psychotherapie in een groep een behandelprotocol voor depressie Dina Snippe, Opleider-supervisor IPT en groepspsychotherapie Cora Versteeg, supervisor IPT en groepspsychotherapeut i.o.

Nadere informatie

Emotionele Balans. Een aantal psychologische stromingen onderscheiden tot wel acht basis of kern emoties.

Emotionele Balans. Een aantal psychologische stromingen onderscheiden tot wel acht basis of kern emoties. Emotionele Balans Werken met kern emoties in hulpverlenings en coaching processen Achtergrond informatie 1 Als het hulpverlenings proces zich richt op gevoelens, zijn het vaak niet de eigenlijke gevoelens

Nadere informatie

Betrokkenheid. Competentie. De behoefte aan competentie wordt vervuld.

Betrokkenheid. Competentie. De behoefte aan competentie wordt vervuld. Betrokkenheid Autonomie Competentie Relatie leerkracht Relatie leerlingen De behoefte aan autonomie De behoefte aan competentie De behoefte aan een goede relatie met de leerkracht De behoefte aan goede

Nadere informatie

Soep van overdrachten

Soep van overdrachten Soep van overdrachten Hoe installeer je als verpleegkundige je eigen veiligheid binnen het interpersoonlijk werken met patiënten? Lode Soenens & Fre Denduyver Oostende 16/03/2016 PTC Rustenburg Kleinschalig

Nadere informatie

Beeldende. kinderen /adolescenten met gedrags- en emotionele problemen De resultaten van een beschrijvende literatuur studie

Beeldende. kinderen /adolescenten met gedrags- en emotionele problemen De resultaten van een beschrijvende literatuur studie Beeldende therapie voor LVB kinderen /adolescenten met gedrags- en emotionele problemen De resultaten van een beschrijvende literatuur studie Liesbeth Bosgraaf MAth Dr. Kim Pattiselanno Dr. Marinus Spreen

Nadere informatie

Dagbehandeling SOLK (Somatische Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten)

Dagbehandeling SOLK (Somatische Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten) Dagbehandeling SOLK (Somatische Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten) Deze folder geeft u informatie over de dagbehandeling SOLK (Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten). Voor wie?

Nadere informatie

IPT in een ambulante groep, een evidence based behandeling voor depressie

IPT in een ambulante groep, een evidence based behandeling voor depressie D i t i s m i j n g r o e p In deze rubriek wil de redactie collegae aan het woord laten die aan de hand van een format hun groep beschrijven. Wilt u ook anderen laten delen in de doelgroep waarmee u werkt

Nadere informatie

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher. Bedankt voor het downloaden van dit artikel. De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding)

Nadere informatie

Inhoud Inleiding DEEL 1 THEORIE 23

Inhoud Inleiding DEEL 1 THEORIE 23 Inhoud Inleiding 1 Waar dit boek over gaat 17 2 Waar dit boek niet over gaat 18 3 Een patiëntgerichte attitude 19 4 Doelgroep 20 5 Opzet van het boek en leeswijzer 20 Noten 21 Dank 21 Literatuur 22 DEEL

Nadere informatie

Contact met het gekwetste kind

Contact met het gekwetste kind Contact met het gekwetste kind De emoties van het gekwetste kind Ermee werken in het nu, wat er zich NU afspeelt in de kamer, als reactie op iets wat gebeurt, verteld wordt, Ze zijn authentiek, als th.

Nadere informatie

Werkboek. je meest Gelukkige, Liefdevolle en Ware Zelf

Werkboek. je meest Gelukkige, Liefdevolle en Ware Zelf Werkboek Vind de weg naar voor je groei je meest Gelukkige, Liefdevolle en Ware Zelf Inleiding Hoe werkt dit werkboek? Waar vind ik mijn filmpje? Omdat de titels van mijn filmpjes op Youtube nog wel eens

Nadere informatie

Communicating about Concerns in Oncology K. Brandes

Communicating about Concerns in Oncology K. Brandes Communicating about Concerns in Oncology K. Brandes Nederlandse samenvatting Uit een recente rapportage van KWF Kankerbestrijding blijkt dat 64% van de (ex-) patiënten met kanker zorgen ervaart over psychosociale

Nadere informatie

Dokter, ik heb kanker..

Dokter, ik heb kanker.. Dokter, ik heb kanker.. huisartsen-duodagen noordwest utrecht november 2006 Anette Pet Klinisch psycholoog-psychotherapeut Hoofd Patiëntenzorg Welmet Hudig Theoloog Therapeut Het Helen Dowling Instituut

Nadere informatie

DE THERAPEUT ONDER VUUR MENTALIZATION-BASED TREATMENT EN AGRESSIE BIJ ASPS EN BPS. AD GERRITSEN, UTRECHT, 12 november 2010 INHOUD PRESENTATIE

DE THERAPEUT ONDER VUUR MENTALIZATION-BASED TREATMENT EN AGRESSIE BIJ ASPS EN BPS. AD GERRITSEN, UTRECHT, 12 november 2010 INHOUD PRESENTATIE DE THERAPEUT ONDER VUUR MENTALIZATION-BASED TREATMENT EN AGRESSIE BIJ ASPS EN BPS AD GERRITSEN, UTRECHT, 12 november 2010 INHOUD PRESENTATIE MENTALISEREN ONTWIKKELINGSMODEL BPS EN ASPS VORMEN VAN AGRESSIE

Nadere informatie

EENDAAGSE GROEPSPSYCHOTHERAPEUTISCHE DAGBEHANDELING

EENDAAGSE GROEPSPSYCHOTHERAPEUTISCHE DAGBEHANDELING 1 2 EENDAAGSE GROEPSPSYCHOTHERAPEUTISCHE DAGBEHANDELING 3 INFORMATIE OVER PSYMENS PsyMens is een kleinschalige GGZ instelling met vestigingen in Utrecht, Nieuwegein, Woerden en Amersfoort. Wij bieden een

Nadere informatie

Programma. Lezing 40 min. Discussie 20 min Workshop 15 min 2. Onbewuste communicatie. Overdracht. Tegenoverdracht. Szenisches Verstehen

Programma. Lezing 40 min. Discussie 20 min Workshop 15 min 2. Onbewuste communicatie. Overdracht. Tegenoverdracht. Szenisches Verstehen Sylvia Janson Programma Lezing 40 min Onbewuste communicatie Overdracht Tegenoverdracht Szenisches Verstehen Discussie 20 min Workshop 15 min 2 Onbewuste communicatie Subliminale perceptie dromen, fantasieën

Nadere informatie

MDFT Masterclass. Borderline, een stoornis die van alles in je losmaakt. Jeanne de Jong- Tummers & Sylvia Cool

MDFT Masterclass. Borderline, een stoornis die van alles in je losmaakt. Jeanne de Jong- Tummers & Sylvia Cool MDFT Masterclass Borderline, een stoornis die van alles in je losmaakt Jeanne de Jong- Tummers & Sylvia Cool Medisch en Systeemmodel Medisch model Systeem model Individu gericht (Be)oordelen Accent op

Nadere informatie

Samenvatting Dit proefschrift beschrijft een aantal onderzoeken op het gebied van gehechtheid en psychosociaal functioneren in de volwassenheid. In hoofdstuk 1 wordt een overzicht gegeven van de gehechtheidstheorie.

Nadere informatie

Programma. 1. ADHD bij adolescenten 2. Motiverende gespreksvoering 3. Werken met Zelf Plannen

Programma. 1. ADHD bij adolescenten 2. Motiverende gespreksvoering 3. Werken met Zelf Plannen Programma 1. ADHD bij adolescenten 2. Motiverende gespreksvoering 3. Werken met Zelf Plannen ADHD BIJ ADOLESCENTEN problemen EF/motivatie ADHD gedrag Adolescentie: Middelbare school Minder oudercontrole

Nadere informatie

AFT. Affect Fobie Therapie. Dorien Philipszoon & Anouk Turksma NPI, Amsterdam

AFT. Affect Fobie Therapie. Dorien Philipszoon & Anouk Turksma NPI, Amsterdam AFT Affect Fobie Therapie Dorien Philipszoon & Anouk Turksma NPI, Amsterdam AFT Ontwikkeld door McCullough Pragmatische psychodynamische psychotherapie Integratie psychodynamische- en leertheorie AFT Boek:

Nadere informatie

Dynamische interpersoonlijke therapie (DIT)

Dynamische interpersoonlijke therapie (DIT) Dynamische interpersoonlijke therapie (DIT) Een kortdurend psychoanalytisch alternatief voor de behandeling van angst en stemmingsklachten c Ik beschrijf in dit artikel een nieuwe vorm van kortdurende

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Pouw, Lucinda Title: Emotion regulation in children with Autism Spectrum Disorder

Nadere informatie

Nee, het draait hier niet alleen om u!

Nee, het draait hier niet alleen om u! Nee, het draait hier niet alleen om u! De therapeut centraal 21 september 2017 Ermelo Anton Hafkenscheid Anton Hafkenscheid Arkin/Sinai Centrum Judith Midden veertig Gescheiden, geen nieuwe partner, laag

Nadere informatie

Persoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod

Persoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod Persoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod U bent niet de enige Een op de tien Nederlanders heeft te maken met een persoonlijkheidsstoornis of heeft trekken hiervan. De Riagg Maastricht is gespecialiseerd

Nadere informatie

KATATHYM IMAGINATIEVE PSYCHOTHERAPIE KATATHYMES BILD-ERLEBEN GUIDED AFFECTIVE IMAGERY SYMBOOLDRAMA

KATATHYM IMAGINATIEVE PSYCHOTHERAPIE KATATHYMES BILD-ERLEBEN GUIDED AFFECTIVE IMAGERY SYMBOOLDRAMA KATATHYM IMAGINATIEVE PSYCHOTHERAPIE KATATHYMES BILD-ERLEBEN GUIDED AFFECTIVE IMAGERY SYMBOOLDRAMA WORKSHOP SYMBOOLDRAMA RINO 14.11.2014 KATATHYM IMAGINATIEVE PSYCHOTHERAPIE Dieptepsychologisch georiënteerde

Nadere informatie

Distress rond overgangen in het ziekteproces

Distress rond overgangen in het ziekteproces Schokbrekers in de communicatie met de patiënt en hun naasten Christien de Jong Psychotherapeut / trainer Eigen praktijk / Amsterdams Instituut voor Gezins- en Relatietherapie Christien de Jong, psychotherapeut

Nadere informatie

Zorgpad Persoonlijkheidsproblematiek

Zorgpad Persoonlijkheidsproblematiek Zorgpad Persoonlijkheidsproblematiek Iedereen heeft zo zijn eigenaardigheden. Echter, soms heeft iemand extreme persoonlijke eigenschappen en vertoont hij hinderlijk gedrag. Dit kan zo ernstig zijn dat

Nadere informatie

Therapeutische relatie en herstellen breuken. Workshop van de training Geïntegreerde Richtlijnbehandeling Persoonlijkheidsstoornissen

Therapeutische relatie en herstellen breuken. Workshop van de training Geïntegreerde Richtlijnbehandeling Persoonlijkheidsstoornissen Therapeutische relatie en herstellen breuken Workshop van de training Geïntegreerde Richtlijnbehandeling Persoonlijkheidsstoornissen Inhoud Workshop Deze workshop gaat over de verschillende klinische processen

Nadere informatie

Respectvol in gesprek over gewicht en leefstijl

Respectvol in gesprek over gewicht en leefstijl Introductie Respectvol in gesprek over gewicht en leefstijl 08/03/2018 SANNE NIEMER Onderzoeker kinderen en obesitas VU-projectleider LEFF 2 Waarom lastig om te bespreken? Vrees voor negatieve reacties

Nadere informatie

Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest

Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Van DSM IV naar DSM 5 DSM IV - somatisatie stoornis, - somatoforme

Nadere informatie

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Psychotherapeutische Deeltijdbehandeling. rkz.nl

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Psychotherapeutische Deeltijdbehandeling. rkz.nl Patiënteninformatie Psychotherapeutische Deeltijdbehandeling rkz.nl Inleiding U bent voor deeltijdbehandeling verwezen door de huisarts of door een specialistische behandelaar. Het kan ook een passend

Nadere informatie

Movisie. Voor een duurzame positieve verandering. Preventie van eenzaamheid realistische plannen Jan Willem van de Maat

Movisie. Voor een duurzame positieve verandering. Preventie van eenzaamheid realistische plannen Jan Willem van de Maat Movisie Voor een duurzame positieve verandering Preventie van eenzaamheid realistische plannen Jan Willem van de Maat Programma Wat is eenzaamheid en vereenzamen? Wat weten we uit onderzoek over wat werkt?

Nadere informatie

FIELD OF DREAMS ACADEMY MODULE #11 INLEVINGS VERMOGEN XXL

FIELD OF DREAMS ACADEMY MODULE #11 INLEVINGS VERMOGEN XXL FIELD OF DREAMS ACADEMY MODULE #11 INLEVINGS VERMOGEN XXL Welkom bij het 90 dagen mindset coachings programma. Dit programma heeft de potentie om jouw leven compleet te veranderen de komende 90 dagen.

Nadere informatie

Lastige samenwerking 9 Inleiding 11 Leeswijzer 15

Lastige samenwerking 9 Inleiding 11 Leeswijzer 15 Inhoud Lastige samenwerking 9 Inleiding 11 Leeswijzer 15 Deel 1 Theorie 1 Psychiatrische stoornissen, beknopt 19 2 Algemene theoretische achtergronden 27 3 De relatie patiënt-professional 39 4 De gezondheidszorg

Nadere informatie

Affectfobietherapie KORTDURENDE PSYCHODYNAMISCHE BEHANDELING VAN ANGST, DEPRESSIE EN CLUSTER C PROBLEMATIEK NELLEKE HUSON ARNOUT TOLSMA

Affectfobietherapie KORTDURENDE PSYCHODYNAMISCHE BEHANDELING VAN ANGST, DEPRESSIE EN CLUSTER C PROBLEMATIEK NELLEKE HUSON ARNOUT TOLSMA Affectfobietherapie KORTDURENDE PSYCHODYNAMISCHE BEHANDELING VAN ANGST, DEPRESSIE EN CLUSTER C PROBLEMATIEK NELLEKE HUSON ARNOUT TOLSMA Plaatsbepaling AFT grondleggers Leigh McCullough Malan Quin van Dam

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 11. Deel 1 Basisbegrippen 19

Inhoud. Voorwoord 11. Deel 1 Basisbegrippen 19 Inhoud Voorwoord 11 Inleiding 13 1 Waar dit boek over gaat 13 2 Waar dit boek niet over gaat 14 3 Doelgroep 15 4 Opzet van het boek 15 Noten 16 Literatuur 17 Deel 1 Basisbegrippen 19 Hoofdstuk 1 Patiëntgericht

Nadere informatie

NBVH Symposium 25 maart Ellen de Jong & Louis Crijns

NBVH Symposium 25 maart Ellen de Jong & Louis Crijns NBVH Symposium 25 maart 2017 Ellen de Jong & Louis Crijns In elke Volwassene zit een Kind Inner Child Therapie & Contextuele Therapie Wat is Inner Child Therapie? Inner Child Therapie biedt een therapeutische

Nadere informatie

Persoonlijkheidsstoornis Cluster C

Persoonlijkheidsstoornis Cluster C Persoonlijkheidsstoornis Cluster C Deze folder geeft informatie over de diagnostiek en behandeling van cluster C persoonlijkheidsstoornissen. Wat is een cluster C Persoonlijkheidsstoornis? Er bestaan verschillende

Nadere informatie

Psychotherapie. brochure. Praktijk de Cocon

Psychotherapie. brochure. Praktijk de Cocon brochure Praktijk de Cocon Psychotherapie Brochure Psychotherapie helpt je af te rekenen met vervelende gevoelens, storende gedachten, sociale problemen, terugkerende problemen waar je veel last van hebt.

Nadere informatie

Verbindingsactietraining

Verbindingsactietraining Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken

Nadere informatie

Onderlinge verbondenheid. begeleiding en zorg voor mensen met een verstandelijke en/of andere beperkingen

Onderlinge verbondenheid. begeleiding en zorg voor mensen met een verstandelijke en/of andere beperkingen Onderlinge verbondenheid begeleiding en zorg voor mensen met een verstandelijke en/of andere beperkingen Onderlinge verbondenheid Alleen in verbondenheid met de ander kan je mens zijn. Door de ander ontdek

Nadere informatie

ZOEKSCHEMA MOEILIJK LOPENDE BEHANDELINGEN Naam patiënt: Naam behandelaar: Datum: ALGEMENE BEHANDELTHEMA S: PROGRESSIE (P), STAGNATIE (S)

ZOEKSCHEMA MOEILIJK LOPENDE BEHANDELINGEN Naam patiënt: Naam behandelaar: Datum: ALGEMENE BEHANDELTHEMA S: PROGRESSIE (P), STAGNATIE (S) ZOEKSCHEMA MOEILIJK LOPENDE BEHANDELINGEN Naam patiënt: Naam behandelaar: Datum: - - 1. ALGEMENE BEHANDELTHEMA S: PROGRESSIE (P), STAGNATIE (S) 1. OMGANG MET BEHANDELING: Therapietrouw, actieve inzet,

Nadere informatie

Theorie over mentaliseren

Theorie over mentaliseren Theorie over mentaliseren Wat is mentaliseren? Mentaliseren is iets, wat iedereen doet en wat iedereen in meerdere of mindere mate kan. Het betekent dat je beseft dat gedrag (externe toestanden), voortkomt

Nadere informatie

Individuele coaching en groepsbijeenkomsten. Volwassenen met AD(H)D

Individuele coaching en groepsbijeenkomsten. Volwassenen met AD(H)D Individuele coaching en groepsbijeenkomsten Volwassenen met AD(H)D Behandeling en coaching Psycho-educatie cliënt en partner Staken alcohol en/of drugs Medicatie Coaching individueel Coaching in de groep

Nadere informatie

Chronisch, herhaald suicidaal gedrag bij borderline-patienten. Bert van Luyn Brugge, Plenaire middagsessie

Chronisch, herhaald suicidaal gedrag bij borderline-patienten. Bert van Luyn Brugge, Plenaire middagsessie Chronisch, herhaald suicidaal gedrag bij borderline-patienten Bert van Luyn Brugge, Plenaire middagsessie 1445-1615 Verschillende vormen van (chronisch) suïcidaal gedrag Suicidale Phenotypen 1. reactief,

Nadere informatie

Deel 4 De toekomst. Evaluatie van de therapie Hoe verder na de therapie? Wat te doen bij terugval?

Deel 4 De toekomst. Evaluatie van de therapie Hoe verder na de therapie? Wat te doen bij terugval? Deel 4 De toekomst Evaluatie van de therapie Hoe verder na de therapie? Wat te doen bij terugval? Evaluatie van de therapie U bent aan het einde van de behandeling gekomen. De afgelopen sessies heeft u

Nadere informatie

Het gaat om emoties, gevoelens en gedachten. Niet om gedrag!

Het gaat om emoties, gevoelens en gedachten. Niet om gedrag! Het gaat om emoties, gevoelens en gedachten. Niet om gedrag! Drs. F. Cunha Child Support Publications 1 Ontwikkeling Herstellende Psychotherapie Ondersteunend document Carnegie Mellon University Hoe emoties

Nadere informatie

Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? Hulpaanbod

Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? Hulpaanbod Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? - Normaal begaafde kinderen van 4 tot 13 jaar, woonachtig in de regio Gelderland-Zuid, die in hun gedrag signalen afgeven die mogelijk duiden op een problematische

Nadere informatie

Vlot trekken van vastlopende CGT-behandelingen: de grootste gemene delers. Anton Hafkenscheid Jan Bernard

Vlot trekken van vastlopende CGT-behandelingen: de grootste gemene delers. Anton Hafkenscheid Jan Bernard Vlot trekken van vastlopende CGT-behandelingen: de grootste gemene delers Anton Hafkenscheid Jan Bernard CGT: Klassieke hulpverleningssituatie Expert Leidt Vriendelijk Leek Volgt Vriendelijk CGT: Doceren

Nadere informatie

Module 4: Basisovertuiging 1 & 2 (Verdieping)

Module 4: Basisovertuiging 1 & 2 (Verdieping) Module 4: Basisovertuiging 1 & 2 (Verdieping) Basisovertuiging 1 & 2 (Verdieping) Geluk is een gevoel! Jij bent de enige persoon op de wereld die jou gelukkig kan maken! Het is erg belangrijk dat je alle

Nadere informatie

Omgaan met zelfbeschadigend gedrag

Omgaan met zelfbeschadigend gedrag Omgaan met zelfbeschadigend gedrag Nienke Kool Verpleegkundige en sr. onderzoeker CIB en CDP, n.kool@palier.nl Lid kenniskring lectoraat GGZ-Verpleegkunde Inholland Definitie Zelfbeschadigend gedrag: het

Nadere informatie

Luisteren en samenvatten

Luisteren en samenvatten Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister

Nadere informatie

AUTISME EN CONFLICTHANTERING ANNEKE E. EENHOORN

AUTISME EN CONFLICTHANTERING ANNEKE E. EENHOORN AUTISME EN CONFLICTHANTERING ANNEKE E. EENHOORN EEN VOORBEELD Mira, 14 jaar. Derde klas van de middelbare school. Vanaf baby snel boos. Nu zo vlug kwaad dat ouders het niet meer weten. DRIE MOGELIJKE

Nadere informatie

Toetsopdracht. Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra. Studentnummer: 500646500. Klas: 2B2

Toetsopdracht. Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra. Studentnummer: 500646500. Klas: 2B2 Toetsopdracht Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra Studentnummer: 500646500 Klas: 2B2 Datum: 15 januari 2013 Reflectieverslag bijeenkomst 1,2 en 3 Zingevingsgesprekken Dit

Nadere informatie

MBT-F in gezinnen waarbij uithuisplaatsing dreigt of heeft plaatsgevonden. Nicole Muller 8 juni 2012

MBT-F in gezinnen waarbij uithuisplaatsing dreigt of heeft plaatsgevonden. Nicole Muller 8 juni 2012 MBT-F in gezinnen waarbij uithuisplaatsing dreigt of heeft plaatsgevonden Nicole Muller 8 juni 2012 Savanna Psychotische moeder Happy family? Dilemma van uithuisplaatsen Kinderen in jeugdtehuizen 'schokkend

Nadere informatie

Samenvatting. (Summary in Dutch)

Samenvatting. (Summary in Dutch) (Summary in Dutch) 142 In dit proefschrift is de rol van de gezinscontext bij probleemgedrag in de adolescentie onderzocht. We hebben hierbij expliciet gefocust op het samenspel met andere factoren uit

Nadere informatie

WANNEER VERTEL JE HET AAN JE KINDEREN? Als de beslissing om te gaan scheiden eenmaal genomen is, dan kun je dit het beste zo snel mogelijk aan de

WANNEER VERTEL JE HET AAN JE KINDEREN? Als de beslissing om te gaan scheiden eenmaal genomen is, dan kun je dit het beste zo snel mogelijk aan de OVER EN UIT OVER EN UIT Welkom bij de e-training Over en uit. In deze training leer je beter om te gaan met je scheiding. Je leert hoe je het beste het nieuws van de scheiding aan je kind kan vertellen,

Nadere informatie

PRAKTIJKSTAGE EVALUATIEFORMULIER

PRAKTIJKSTAGE EVALUATIEFORMULIER Ψ Maastricht University Faculty of Psychology and Neuroscience PRAKTIJKSTAGE EVALUATIEFORMULIER Naam student:... ID nummer:... Facultaire begeleider:... Naam stage-instelling:... Adres stage-instelling:...

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

Hoofdstuk 9 Oefeningen

Hoofdstuk 9 Oefeningen Hodstuk 9 De eerste stap in werken aan jezelf is ook meteen de belangrijkste stap: Het durven onderkennen van je innerlijke conflicten en dat je daardoor je emoties nog niet voor je kan laten werken. De

Nadere informatie

OEFENINGEN: NEEM UW GEDACHTEN ONDER DE LOEP

OEFENINGEN: NEEM UW GEDACHTEN ONDER DE LOEP OEFENINGEN: NEEM UW GEDACHTEN ONDER DE LOEP Denken, voelen en doen staan sterk met elkaar in verband. Via uw gedachten kunt u invloed uitoefenen op hoe u zich voelt. Op deze manier kunt u ongewenste gevoelens

Nadere informatie

2 Training of therapie/hulpverlening?

2 Training of therapie/hulpverlening? Bewustwording wordt de sleutel voor veranderen Peter is een zeer opvallende leerling die voortdurend conflicten heeft met medeleerlingen en de schoolleiding. Bij een leerlingbespreking wordt opgemerkt

Nadere informatie

Borderlinepersoonlijkheidsstoornis en behandeling (MBT)

Borderlinepersoonlijkheidsstoornis en behandeling (MBT) Borderlinepersoonlijkheidsstoornis en behandeling (MBT) Wat is een borderlinepersoonlijkheidsstoornis Kenmerken: krampachtig proberen te voorkomen om feitelijk of vermeend in de steek gelaten te worden.

Nadere informatie

Appendix A. Samenvatting. (Summary in Dutch)

Appendix A. Samenvatting. (Summary in Dutch) Appendix A Samenvatting (Summary in Dutch) Gehechtheid, zorg en pro-sociaal gedrag Dit proefschrift heeft tot doel de relatie tussen onveilige gehechtheid (vermijding, angst) en prosociaal gedrag te onderzoeken

Nadere informatie

Leren & Leven in het Kindcentrum

Leren & Leven in het Kindcentrum Leren & Leven in het Kindcentrum Leren & Leven Leren & Leven heeft een aanpak en een programma waarmee alle kinderen ondersteund en uitgedaagd worden in het ontwikkelen van hun unieke talenten. De aanpak

Nadere informatie

Ouderschap en Ouderbegeleiding. Vaardig en weerbaar ouderschap

Ouderschap en Ouderbegeleiding. Vaardig en weerbaar ouderschap Ouderschap en Ouderbegeleiding Vaardig en weerbaar ouderschap Vragen Ouders van jonge kinderen zijn in emotioneel opzicht minder gelukkig dan niet-ouders 1. Klopt 2. Klopt niet Welke stelling klopt? 1.

Nadere informatie

ZE KOMEN WEL, MAAR VERANDEREN NIET

ZE KOMEN WEL, MAAR VERANDEREN NIET ZE KOMEN WEL, MAAR VERANDEREN NIET SCHEMATHERAPIE (ST) EN DIALECTISCH GEDRAGSTHERAPIE (DGT) IN ACTIE BIJ PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN MET STERKE AFFECT FOBIE SECTIE PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN VGCT NAJAARSCONGRES,

Nadere informatie

CALM: MANAGING CANCER AND LIVING MEANINGFULLY FROUKJE DE VRIES EMMA HAFKAMP

CALM: MANAGING CANCER AND LIVING MEANINGFULLY FROUKJE DE VRIES EMMA HAFKAMP CALM: MANAGING CANCER AND LIVING MEANINGFULLY FROUKJE DE VRIES EMMA HAFKAMP WAAROM CALM? Ongeveer 25% van de oncologische patiënten in de palliatieve fase ontwikkelt een depressie of aanpassingsstoornis.

Nadere informatie

Ontdek je kracht voor de leerkracht

Ontdek je kracht voor de leerkracht Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te

Nadere informatie

Motiverende Gespreksvoering

Motiverende Gespreksvoering Motiverende Gespreksvoering It s dancing; not wrestling Van behandelaar naar coach Genezen vs gedrag Genezen vraagt om een onderzoekende,beslissende en directieve houding Gedrag vraagt om een uitlokkende,

Nadere informatie

Leonie Linssen www.veranderjewereld.nl

Leonie Linssen www.veranderjewereld.nl Verbonden in Vrijheid Leonie Linssen www.veranderjewereld.nl 04-11-2009 Leonie Linssen, Verander je Wereld 1 IS HET MOGELIJK? 04-11-2009 Leonie Linssen, Verander je Wereld 2 DE MYTHE 04-11-2009 Leonie

Nadere informatie

De kracht van Houd me Vast. Pieter Dingemanse en Karin Wagenaar NVRG 20 september, 2013

De kracht van Houd me Vast. Pieter Dingemanse en Karin Wagenaar NVRG 20 september, 2013 De kracht van Houd me Vast Pieter Dingemanse en Karin Wagenaar NVRG 20 september, 2013 Ervaring met Houd me vast : een echtpaar Wat is Houd me vast? Programma van 8 x 2 uur. Heldere structuur EFT proces

Nadere informatie

Het betrekken van familieleden bij de behandeling van dubbele diagnose

Het betrekken van familieleden bij de behandeling van dubbele diagnose Het betrekken van familieleden bij de behandeling van dubbele diagnose Maarten Smeerdijk Congres LEDD, 21 april 2011 AMC, zorglijn Vroege Psychose Waarom familieleden betrekken bij de behandeling van DD?

Nadere informatie

Schokbrekers in de communicatie met patiënten en hun naasten

Schokbrekers in de communicatie met patiënten en hun naasten Schokbrekers in de communicatie met patiënten en hun naasten Christien de Jong, psychotherapeut / trainer Amsterdams Instituut voor Gezins- en Relatietherapie christiendejong@hetnet.nl Koos van der Knaap,

Nadere informatie

Infant Mental Health

Infant Mental Health Infant Mental Health WAIMH Vlaanderen wants you! WAIMH Vlaanderen VZW Draagvlak uitbouwen voor IMH professionals 16 november 2017 20u Antwerpen www.waimh-vlaanderen.be Ik zie u graag Motherhood constellation

Nadere informatie

Stap 6: Wat is de kernovertuiging?

Stap 6: Wat is de kernovertuiging? E-Learning: Hoe krijgen ze me zo gek als leidinggevende? Module 7/9 Stap 6: Wat is de kernovertuiging? De relevante vraag is hier: wat is het ergste wat er kan gebeuren als hij zijn controledrang loslaat?

Nadere informatie

Het gevolgenmodel. SOLK Carolien Kruyff, GZ-psycholoog Praktijk Kruyff, Den Haag

Het gevolgenmodel. SOLK Carolien Kruyff, GZ-psycholoog Praktijk Kruyff, Den Haag Het gevolgenmodel Behandeling van kinderen en jongeren met Somatisch On-(voldoende) verklaarde Lichamelijke Klachten: SOLK Carolien Kruyff, GZ-psycholoog Praktijk Kruyff, Den Haag 6 november 2014 Lichamelijke

Nadere informatie

De verpleegkundige relatie in een residentiële setting binnen Mentalisation Based Treatment

De verpleegkundige relatie in een residentiële setting binnen Mentalisation Based Treatment De verpleegkundige relatie in een residentiële setting binnen Mentalisation Based Treatment Psychotherapeutisch Centrum Rustenburg Brugge Els Dewitte en Katrien Top 20 november 2018 Inleiding Inhoud Rustenburg

Nadere informatie

Schemagerichte cognitieve gedragstherapie; de groepspsychotherapievariant

Schemagerichte cognitieve gedragstherapie; de groepspsychotherapievariant Schemagerichte cognitieve gedragstherapie; de groepspsychotherapievariant 3 3.1 Schemagerichte cognitieve gedragstherapie in groepsverband De schemagerichte cognitieve gedragstherapie in groepsverband

Nadere informatie

Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan

Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan De zorg en begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking moet erop gericht zijn dat de persoon een optimale kwaliteit

Nadere informatie

Madelon blok Holistic coaching experience inspiration

Madelon blok Holistic coaching experience inspiration Probleemgevallen bestaan niet 5 inzichten voor jongeren over verandering GRATIS E-Book Madelon blok Holistic coaching experience inspiration Inleiding Met handen in het haar kloppen ouders soms bij mij

Nadere informatie

Het belang van de relatie. Onderzoek naar werkalliantie bij jongeren met een licht verstandelijke beperking

Het belang van de relatie. Onderzoek naar werkalliantie bij jongeren met een licht verstandelijke beperking Het belang van de relatie Onderzoek naar werkalliantie bij jongeren met een licht verstandelijke beperking Hoe zou je in één woord werkalliantie omschrijven bij jongeren met een LVB? Programma en doelen

Nadere informatie

Pionieren met Cliëntenfeedback Ervaringen van hulpverleners en cliënten. Karine Van Tricht UPC KU Leuven, Context

Pionieren met Cliëntenfeedback Ervaringen van hulpverleners en cliënten. Karine Van Tricht UPC KU Leuven, Context Pionieren met Cliëntenfeedback Ervaringen van hulpverleners en cliënten Karine Van Tricht UPC KU Leuven, Context 16-12-2014 Feedback Informed Dialogical Therapy een nieuwe vorm van therapie? Het is niet

Nadere informatie

Handvatten Interventie GEZAMENLIJK HUISBEZOEK bij complexe palliatieve thuiszorg

Handvatten Interventie GEZAMENLIJK HUISBEZOEK bij complexe palliatieve thuiszorg INHOUDSOPGAVE 1. Het initiatief tot een gezamenlijk huisbezoek: wie en wanneer? Pagina 1 2. Voorbereiding van het gezamenlijk huisbezoek Pagina 1 3. Uitvoering van het gezamenlijk huisbezoek / het gesprek

Nadere informatie

Executieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven

Executieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Executieve functies en emotieregulatie Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Inhoud 1. Executieve functies en emotieregulatie 2. Rol van opvoeding

Nadere informatie

Mensvisie als uitgangspunt

Mensvisie als uitgangspunt Emotionele veerkracht in psychotherapie Inhoud Voorwoord 11 Hoofdstuk 1: Mensvisie als uitgangspunt 17 Wat gebeurt er in therapie? 17 A. Mensvisie in pessotherapie 18 Belang van een mensvisie in therapie

Nadere informatie

Interpersoonlijke groepstherapie

Interpersoonlijke groepstherapie Psychiatrie Interpersoonlijke groepstherapie www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl PSY004 / Interpersoonlijke groepstherapie / 16-10-2013 2 Interpersoonlijke

Nadere informatie

Vanjezelfhouden.nl 1

Vanjezelfhouden.nl 1 1 Kan jij van jezelf houden? Dit ontwerp komt eigenlijk altijd weer ter sprake. Ik verbaas mij erover hoeveel mensen er zijn die dit lastig vinden om te implementeren in hun leven. Veel mensen willen graag

Nadere informatie

Cognitieve gedragstherapie. Afdeling Psychiatrie

Cognitieve gedragstherapie. Afdeling Psychiatrie Cognitieve gedragstherapie Afdeling Psychiatrie Cognitieve gedragstherapie Wat is cognitieve gedragstherapie? Cognitieve gedragstherapie bestaat uit twee onderdelen; cognitieve therapie en gedragstherapie.

Nadere informatie