RAPPORT VAN BEVINDINGEN. Onderzoek naar de kwaliteitsverbetering bij. nbbs "Isl.Aboe Da'oed"

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN Onderzoek naar de kwaliteitsverbetering bij nbbs "Isl.Aboe Da'oed" Plaats : Utrecht BRIN-nummer : 24ZJ Onderzoeksnummer : Datum schoolbezoek : 31 januari 2011 Rapport vastgesteld te Utrecht op 27 mei 2011

2

3 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 pagina 3 van 13

4

5 1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 31 maart 2011 een onderzoek naar de kwaliteitsverbetering uitgevoerd op de islamitsche basisschool Aboe Da'oed naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. Tijdens het kwaliteitsonderzoek dat is uitgevoerd op 4 november 2008, stelde de inspectie tekortkomingen vast in de opbrengsten en het onderwijsleerproces op de Aboe Da'oed. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 11 februari De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd. Om na te gaan of de eerder vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven en de kwaliteit van het onderwijs weer voldoende is, heeft de inspectie nu een onderzoek naar de kwaliteitsverbetering uitgevoerd. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven onderzoekt de inspectie tevens standaard of wordt voldaan aan bepaalde wettelijke voorschriften. Toezichthistorie Tijdens het kwaliteitsonderzoek van eind 2008 is vastgesteld dat de onderwijskwaliteit van de Aboe Da'oedschool zwak was, vooral wat betreft het leerstofaanbod, afstemming, zorg en begeleiding en de (voorwaarden voor) kwaliteitszorg. De opbrengsten waren toen niet valide te beoordelen. In het rapport werd de toenmalige stand van zaken als volgt beschreven: "De ontwikkeling in de onderwijskwaliteit (is) de afgelopen jaren gestagneerd en op onderdelen zelfs achteruit gegaan. Daarmee is de school in een kwetsbare situatie gekomen". In maart en september 2010 zijn er voortgangsgesprekken gevoerd. Daaruit blijkt dat het bestuur externe ondersteuners heeft aangetrokken om de nodige verbeteractiviteiten in gang te zetten. Deze verbeteractiviteiten betroffen vooral de leerlingenzorg, het lesgeven, het teamfunctioneren en de onderwijskundige aansturing van de school. Dit schooljaar heeft het bestuur een nieuwe directeur aangesteld. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie. Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan. Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd, te weten: - resultaten en opbrengsten: teamvergadering van 15 februari 2011; - individuele leerlingenzorg op de Aboe Da'oed (februari 2011); - uitwerking invoeringstraject zorgdocumenten (maart 2011); - brief aan de ouders over extra lessen voor groep 8; - protocol verlengde leertijd groep 1 t/m 7; - aanschaf en implementatie van een digitaal leerlingvolgsysteem; pagina 5 van 13

6 - voortgangsrapportage, gebaseerd op De Betere Basisschool ; - Analyse tussen- en eindopbrengsten schooljaar ; - Datamuur: toetsresultaten leerlingvolgsysteem. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 2A, 3B. 4A, 6B en 7A. Gesprekken met de directie en de intern begeleiders over de kwaliteit van de indicatoren. Een gesprek met leraren. Een eindgesprek met de directie en het bevoegd gezag, na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: opbrengsten, leerstofaanbod, tijd, didactisch handelen, afstemming, begeleiding, leerlingenzorg en kwaliteitszorg. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2009 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 13

7 2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2009 op De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Daarnaast heeft de inspectie enkele controles uitgevoerd op bepaalde standaard gecontroleerde wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2 * De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van acht jaar. 1.4 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 1.5 De sociale competenties van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 pagina 7 van 13

8 Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 2.6 De school heeft een aanbod gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. Kwaliteitsaspect 3 Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Kwaliteitsaspect 4 Schoolklimaat 4.2 De leerlingen voelen zich aantoonbaar veilig op school. 4.3 Het personeel voelt zich aantoonbaar veilig op school. 4.4 De school heeft inzicht in de veiligheidsbeleving van leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op de school voordoen. 4.7 Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. pagina 8 van 13

9 Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 9.7 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving. Naleving wet- en regelgeving NT1a De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT2a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO) NT3a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT4a Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs op de Aboe Da'oed is weer van voldoende niveau. De neerwaartse spiraal van de afgelopen jaren is gestopt en omgezet in een positieve ontwikkeling. Ten opzichte van het kwaliteitsonderzoek van eind 2008 heeft de school zich vooral verbeterd op de onderdelen: leerstofaanbod, leertijd en kwaliteitszorg. De opbrengsten zijn als geheel voldoende, maar zijn op de taalonderdelen wel kwetsbaar. Behalve de reeds genoemde verbeteringen zijn ook het onderwijskundig leiderschap en het teamfunctioneren sterk verbeterd op de school. Het team werkt meer opbrengstgericht en er is op de school ook sprake van een meer professionele cultuur. De belangrijkste tekortkomingen betreffen de niet-effectieve uitleg van de lesstof, de onvoldoende afstemming op niveauverschillen tussen leerlingen en veel onvoldoende (norm)indicatoren van zorg en begeleiding. Ook op deze onderdelen zijn er weliswaar verbeteractiviteiten in gang gezet, maar die moeten nog goeddeels teambreed gerealiseerd en geborgd worden. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. pagina 9 van 13

10 Toelichting Opbrengsten De opbrengsten die de leerlingen behalen aan het einde van de basisschoolperiode zijn als geheel voldoende. In 2009 en 2010 lagen de voor leerlingengewicht gecorrigeerde gemiddelde scores op de Cito Eindtoets weliswaar nog onder de benedengrens die de inspectie bij de beoordeling hanteert. In 2011 zijn ze (na herberekening) wel van voldoende niveau. Daarmee zijn de eindopbrengsten nog wel kwetsbaar. De verbetering van de eindscore van dit schooljaar is mede het gevolg van de extra onderwijstijd die de leerlingen van groep 8 hebben gekregen om leerachterstanden weg te werken. De tussentijdse opbrengsten zijn als voldoende beoordeeld. Ook op dit onderdeel heeft de school zich verbeterd ten opzichte van De inspectie betrekt vijf toetsen bij dit oordeel, te weten technisch lezen in de groepen 3 en 4, rekenen en wiskunde in de groepen 4 en 6 en begrijpend lezen in groep 6. Alle gemiddelde groepscores liggen - na het middelen van parallelgroepen - boven de ondergrens van de inspectienorm. Nadere analyse van de tussenresultaten laat echter zien dat de scores van parallelgroepen sterk onderling verschillen. In de ene groep liggen ze onder de inspectienorm en in een andere parallelgroep liggen ze er ver boven. Behalve het meer opbrengstgericht werken wordt vooral de effectieve inzet van onderwijstijd gezien als verklaring voor de verbeterde toetsresultaten. De school gebruikt geen genormeerd instrument om het niveau van de sociale competenties vast stellen. De inspectie onthoudt zich daarom van een oordeel over de sociale competenties van de leerlingen (indicator 1.5). Onderwijsleerproces Het onderwijsleerproces bestaat uit de aspecten: leerstofaanbod, onderwijstijd, didactisch handelen en afstemming. Ze worden hier achtereenvolgens toegelicht. Leerstofaanbod De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen/wiskunde voldoen aan de kerndoelen. Ze zijn overwegend actueel, sluiten in voldoende mate op elkaar aan en worden voor veel leerlingen aangeboden tot en met leerjaar 8. De school voldoet ook aan de criteria die de inspectie stelt aan het aanbod voor sociale integratie en burgerschap. De werkwijze van De Vreedzame Schoolplus, neemt een duidelijke plaats in binnen het leerstofaanbod en de werkwijze is ook goed bekend bij de leerlingen. Een aandachtspunt is wel het leerstofaanbod voor woordenschat. De woordenschatdidactiek vraagt om extra aandacht. Om de doelen te halen zal ook een extra tijdsinvestering nodig zijn. Verder laten de resultaten op het gebied van begrijpend lezen zien dat ook hier het aanbod versterkt moet worden. Strategieën van begrijpend lezen kunnen bijvoorbeeld meer geïntegreerd worden in het gehele aanbod. Ook zou het goed zijn om de onderwijstijd voor dit onderdeel in het lesrooster uit te breiden. Inzet en effectiviteit van onderwijstijd Aansluitend op hetgeen hiervoor is beschreven, is de inzet en effectiviteit van onderwijstijd verder naar behoren en ook verbeterd sinds het onderzoek van De betreffende indicatoren (3.1 en 3.2) zijn daarom als voldoende beoordeeld. Mede door de controle daarop door de directeur, beginnen de lessen nu op tijd en door een adequate klassenorganisatie gaat er weinig onderwijstijd verloren. Groep 8 heeft met toestemming van de ouders tot aan de Cito eindtoetsafname in februari wekelijks drie uur extra onderwijs gekregen om zo de geconstateerde aanzienlijke leerachterstanden weg te werken. Didactisch handelen, organisatie van onderwijsactiviteiten en afstemming pagina 10 van 13

11 Een duidelijk verbeterpunt is het geven van een krachtige, aansprekende en doelgerichte instructie aan de leerlingen (5.1). De onderdelen van een effectieve instructie zoals het ophalen van voorkennis, het duidelijk maken van het doel van de les, het in korte stapjes uitleggen van de lesstof en het met regelmaat nagaan of de uitleg daadwerkelijk is begrepen, zijn nog te weinig zichtbaar in de lespraktijk. Wel zijn er op dit punt grote verschillen vastgesteld tussen leraren. Het besef dat deze leerlingen sterk afhankelijk zijn van een effectieve instructie, lijkt nog te weinig aanwezig bij een deel van de leraren. De leraren realiseren wel in voldoende mate een taakgerichte werksfeer en de leerlingen zijn ook voldoende betrokken bij de lessen, ondanks dat in veel gevallen de instructie dus overwegend klassikaal is. De instructie kenmerkt zich bovendien door sterk eenrichtingsverkeer vanuit de leraar. Het interactieve lesgeven (interactief leren) tussen leraar en leerlingen, en leerlingen onderling wordt weinig gestimuleerd. Leerlingen worden te weinig uitgenodigd om zich als "actieve leerders" op te stellen. Veel winst valt te behalen met het geven van goede feedback aan leerlingen. De aandacht richt zich nu sterk op de groep van kinderen die het antwoord wel weet en te weinig op de leerlingen die niet reageren. Leerlingen krijgen veelal kwalitatief geen goede feedback, zodat het risico bestaat dat ze niet weten waarom hun antwoord fout is. Dit is een gemiste kans, omdat leerlingen veel leren van goede inhoudelijke feedback en vooral van het samen bespreken van fouten en het uitwisselen van oplossingsstrategieën. Het team heeft hard gewerkt aan het afstemmen van de lessen op de aanzienlijke niveauverschillen tussen leerlingen in de groepen. Bij een aantal leraren is ook te zien dat ze werken met twee of meer niveaugroepen. Dat is teambreed echter niet het geval. Afstemming is bovendien in de instructiefase veel minder zichtbaar en in de verwerkingsfase meer. Indicator 6.3 is als onvoldoende beoordeeld. Zorg en begeleiding De Aboe Da'oed gebruikt methodeonafhankelijke en aanbodgebonden toetsen die voldoen aan de criteria van de inspectie, zodat het signaleringssysteem sluitend is met de toetsen die worden ingezet. Ook de procedures en werkwijzen voor het bespreken van aandachts- en zorgleerlingen zijn in voldoende mate aangetroffen. De registratie van de toetsresultaten in de groepsmappen is naar behoren: het team volgt in die zin de vorderingen van de leerlingen systematisch. Vervolgens dienen die toetsresultaten geanalyseerd te worden, gericht op afstemming en begeleiding in de groep, dan wel op de extra zorg aan individuele of subgroepen van leerlingen. De kwaliteit van die analyses is teambreed onvoldoende, maar verschilt sterk per leraar. Er zijn geen duidelijke teamafspraken gemaakt over wat en hoe er geanalyseerd moet worden. De resultaten van de analyses variëren van alleen een uitdraai van een groepsoverzicht met A t/m E categorieën aangevuld met enkele markeringen, tot een zeer uitvoerige foutenanalyse met duidelijk vervolgacties voor hetgeen in de eigen groep of aan individuele zorg dient plaats te vinden. Het laatste komt veel minder voor dan het eerste. De twee indicatoren die met de analyse van toetsgegevens samenhangen (7.2 en 8.2) zijn dan ook als onvoldoende beoordeeld. Voor indicator 7.2 geldt bovendien dat de school geen valide instrument heeft om de sociaalemotionele ontwikkeling van de leerlingen te volgen. pagina 11 van 13

12 Als een goede analyse van stagnatie en uitval van de ontwikkeling van leerlingen ontbreekt, kan in de groepsplannen of individuele hulpplannen voor zorgleerlingen veelal ook niet goed een diagnose worden gesteld over hetgeen er aan de hand is met die leerling(en) en welke hulpmiddelen er ingezet moeten worden om achterstanden weg te werken. Tevens is dan niet duidelijk welke doelen daarmee moeten worden bereikt. Ofschoon er dus wel handelingsplannen worden gemaakt op de Aboe Da'oed, is de inhoudelijke kwaliteit van die plannen op onderdelen niet concreet of volledig genoeg om de hulpvraag te kunnen beantwoorden. Door de beschreven lacunes kan het team onvoldoende inzichtelijk maken dat alle leerlingen die extra zorg behoeven, die ook krijgen (8.3). Het evalueren van de plannen en de daarin gestelde hulpvraag op effectiviteit wordt dan ook moeilijk (8.4). Kwaliteitszorg Ofschoon de school nog niet over een kwaliteitszorgsysteem beschikt, hanteert de school inmiddels diverse instrumenten en procedures waarmee de kwaliteit van de opbrengsten (9.2) kan worden vastgesteld en geëvalueerd en waar nodig verbeterd. Mede hierdoor is het risico op terugval in onderwijskwaliteit verminderd. Door de evaluatie van leeropbrengsten op groeps- en schoolniveau, aangevuld met evaluaties van belangrijke leerstofgebieden, heeft het team zicht (ook met behulp van een datamuur) op de sterke en zwakke kanten van de leerresultaten van de leerlingen. De gegevens worden in bouw- of teamvergaderingen gepresenteerd en besproken en zo nodig ook met individuele leraren. Vervolgens worden verbeter- en ontwikkelactiviteiten geformuleerd en uitgevoerd. Ook over het onderwijsleerproces zijn op onderdelen evaluatiegegevens beschikbaar. Zo gaan directie en leden van het zorgteam met enige regelmaat in de groepen kijken naar de kwaliteit van het lesgeven en naar onderdelen van zorg en begeleiding. De evaluatie van het onderwijsleerproces (9.3) is echter nog te weinig systematisch en cyclisch (planmatig) van aard, om als voldoende beoordeeld te kunnen worden. Ook het systematisch borgen van de in gang gezette of uitgevoerde verbeteractiviteiten (9.5) is nog een aandachtpunt. In belangrijke mate is dit toe te schrijven aan het feit dat de kwaltietszorg op de school pas recent goed op gang is gekomen en dus nog in een beginfase verkeerd. Aansturing van de kwaliteitszorg, teamontwikkeling en onderwijskundige aansturing hebben de afgelopen periode veel aandacht gekregen op de Aboe Da'oedschool. Alle genoemde onderdelen zijn duidelijk verbeterd, mede door de gerichte aansturing van de nieuwe directeur. Er is binnen het team een meer professionele cultuur ontstaan, waar in open communicatie, elkaar aanspreken en meer gerichtheid op opbrengsten, gewoon zijn geworden. De onderdelen van de kwaliteitszorg voor het onderwijs in sociale integratie en burgerschap zijn voldoende zijn uitgewerkt in de schooldocumenten. Indicator 9.7 is daarom als voldoende beoordeeld. Dit betreft ten eerste de verantwoording van de invulling die de school geeft aan het burgerschapsonderwijs. De schoolgids en het schoolplan bevatten hierover toereikende teksten. Wel wijst de inspectie erop dat de evaluatie van de resultaten van het onderwijs in burgerschap verdere uitwerking behoeft. Omdat de wetgever van scholen vraagt zélf te bepalen hoe burgerschap wordt ingevuld en daarin transparant te zijn, zijn een visie en planmatige uitwerking daarvan in het aanbod, alsmede de verantwoording in schoolgids en schoolplan, belangrijke voorwaarden. pagina 12 van 13

13 3 Toezichtarrangement Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan basisschool Aboe Da'oed het basisarrangement toe. De kwaliteit van het onderwijs is weer voldoende. Dit betekent dat de school niet langer onder intensief toezicht valt. Wel wordt elk jaar door middel van een risicoanalyse nagegaan hoe de ontwikkeling in de opbrengsten van de school verloopt. pagina 13 van 13