T h u c y d i d e s, H i s t o r i ë n, V,

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "T h u c y d i d e s, H i s t o r i ë n, V, 8 5-1 1 3"

Transcriptie

1 Thucydides, Historiën, V, Atheners: De besprekingen mogen dus niet plaats vinden ten overstaan van de volksvergadering, blijkbaar uit vrees dat deze op een ongewenst spoor zou geleid worden wanneer ze naar onze sluitende uiteenzetting zou luisteren, die overtuigend zou zijn en wellicht onweerlegbaar. Zo interpreteren wij tenminste het feit dat u ons voor deze Raad brengt. Wel, heren van de Raad, kies dan gerust een nog veiliger weg! U mag punt voor punt repliceren en de bespreking bij het eerste bezwaar meteen afbreken. Zo bestaat er geen gevaar voor meeslepende retoriek. Wat denkt u van dit voorstel? Meliërs: In normale omstandigheden betwisten wij geenszins de redelijkheid van betoog en tegenbetoog, maar het feit dat de oorlog reeds een werkelijkheid is en niet meer een mogelijkheid, verandert de zaken toch wel iets. Wij zien u hier immers als rechters, niet als onderhandelaars. Naar alle waarschijnlijkheid brengen deze besprekingen ons de vernietiging, wanneer ons recht zal gebleken zijn en wij ons daarom niet zullen plooien; buigen wij wel, dan brengen ze ons slavernij. A t heners: Ja..., wanneer u hier samengekomen bent om vol achterdocht de toekomst te peilen en niet om te beraadslagen over het voortbestaan van uw stad -rekening houdend met de huidige realiteit- dan kunnen we wel onmiddellijk uiteengaan. Is echter dit voortbestaan jullie doel, dan kunnen we misschien verder praten. Meliërs: Maar het is toch begrijpelijk en vergeeflijk dat er in onze woorden en gedachten een zekere ongerustheid tot uiting komt, nu er zulke dreiging over onze stad hangt. Doch de inzet van deze besprekingen is inderdaad het voortbestaan van onze stad. Laat dus de bespreking plaats vinden in de vorm die u voorgesteld hebt. Atheners: Goed. Alleen nog dit. Wij zullen niet aandragen met verschonende voorwendsels "dat wij door onze overwinning op de Perzen nu op goede gronden de hegemonie voeren" of "dat wij nu vergelding zoeken voor geleden onrecht". Dat zijn frasen zonder enige bewijskracht. Mogen wij u dan ook vragen niet te verwachten dat wij onder de indruk zouden komen van uitspraken als "wij hebben toch nooit uw rechten gekrenkt" of "wij konden toch niet aan uw zijde meevechten tegen de Spartanen, die onze stamgenoten zijn". We moeten uitgaan van onze werkelijke overtuigingen, zowel die van u als die van ons, namelijk dat recht alleen geldt onder gelijken -als noodoplossing-, maar dat de handelingen van de sterkere bepaald worden door de macht waarover hij beschikt, en dat de zwakkere zich dit moet laten welgevallen. M e l i ë r s : Toch menen we dat het van belang is de geldende normen niet op te heffen : daar u het recht uitschakelt en het belang als basis neemt, zijn wij wel verplicht deze opmerking te maken. Wij zijn er innig van overtuigd dat billijkheid blijft gelden voor alle partijen die in een conflict betrokken zijn, zodat men ook bij uitschakeling van het strikte recht nog iets kan winnen door redelijke overtuiging. Is redelijkheid trouwens ook niet in uw eigen belang? Bij de eerste tegenslag die u ondervindt, zouden uw vijanden zich in hun wraakneming kunnen spiegelen aan uw voorbeeld. A th en er s : Ook al zou onze hegemonie moeten vallen, dan nog zijn wij niet bevreesd bij de gedachte aan haar ondergang. Want niet de heersers zoals de Spartanen -met wie wij trouwens niet in oorlog zijn!- zijn gevaarlijk voor de overwonnenen; gevaarlijk zijn eerder de zwakken die op dat kritieke ogenblik hun meesters naar de keel vliegen. Doch laat die zorg maar aan ons over. Dat wij hier zijn om op de eerste plaats de belangen van ons imperium te dienen, maar toch ook om uw stad te redden, zullen wij nu duidelijk aantonen. We hopen zo zonder moeilijkheden de heerschappij over uw stad te verkrijgen, met behoud van uw leven en het voorbestaan van uw stad, in 't belang van ons beiden.

2 M e l i ë r s : Hoe kan het in ons beider belang zijn dat wij uw slaven worden en u onze meesters? Atheners : Omdat u dan onderwerping kiest in plaats van vernietiging, en omdat het ook voor ons interessanter zou zijn wanneer wij u niet hoeven uit te roeien. Meliërs : Is een welwillende neutraliteit dan niet voldoende voor u? Een strikte neutraliteit? A theners : Neen, want uw vijandschap deert ons weinig, terwijl welwillendheid van een zwakke partij ons alleen maar last kan bezorgen. Uw haat zou echter voor onze andere onderhorigen een bewijs van onze macht betekenen. Meliërs: Maar is dat wel een juiste zienswijze van die onderhorigen? Zij mogen autonome steden toch niet op één lijn stellen met andere, die voor het merendeel door u gesticht werden, terwijl sommige van hen u in volle oorlog in de steek lieten en dan terecht tot de orde mochten geroepen worden! Atheners: Toch wel! Ze menen immers dat voor de positie van beide partijen een gegronde reden bestaat, namelijk dat die autonome steden zich kunnen handhaven door hun macht en dat wij tegen die steden niet durven optreden uit vrees. Zo kan u dus door uw onderwerping bijdragen tot de uitbreiding van ons imperium, maar vooral onze veiligheid helpen verstevigen. Het handhaven van uw onafhankelijkheid zou echter ons prestige als zeemacht schaden. U bent immers eilandbewoners en nog wel zwakker dan de anderen. Meliërs: In ons voorstel ziet u dus geen bijdrage voor uw veiligheid? Nu u echter het rechtsstandpunt verworpen hebt en ons wilt overtuigen dat wij oog moeten hebben voor uw belangen, moeten wij u ook op onze belangen wijzen. Als deze samenvallen met de uwe, zullen ook wij u trachten te overtuigen. U zal namelijk alle neutralen tegen u in 't harnas jagen, wanneer zij zien wat met ons gebeurd is en beseffen dat hun beurt ook wel komen zal. Daarmee vergroot u toch het aantal van uw vijanden en u zal steden, die nooit aan vijandelijkheden gedacht hebben, verplichten de wapens op te nemen tegen u. A theners: Wij beschouwen niet als de gevaarlijkste mogelijke vijanden de steden die ergens op het vasteland in hun zalige veiligheid nog niet denken aan voorbereidselen tot een oorlog. Gevaarlijker zijn eerder de onafhankelijke eilandjes, zoals u en anderen, die reeds met bitterheid de druk van onze zeeheerschappij moeten dulden. Dié vooral zouden in een overhaastig avontuur hun heil kunnen zoeken en zo zichzelf, maar ook ons, in een werkelijk gevaarlijke situatie brengen. Meliërs : Nu u voor het handhaven van uw macht zoveel risico's neemt, en uw onderdanen zoveel op 't spel zetten om uw heerschappij af te schudden, zou het voor ons karakterloosheid en lafheid zonder weerga zijn als wij, vrije mannen, ons zonder verzet zouden laten verknechten! Atheners : Eigenlijk niet, zo u een ogenblik nuchter wilt nadenken. Het gaat hier nu niet om een vertoon van dapperheid; het is hier geen wedstrijd tussen gelijke partijen.. De vraag is niet hoe u mogelijke blaam kunt vermijden, maar wel of u zich in 't belang van uw stad mag verweren tegen iemand die sterker is dan u. Meliërs : Maar wij weten toch dat de oorlog voor beide partijen soms een verrassende wending neemt. Ook worden de kansen niet uitsluitend bepaald door de getalsterkte. Als we nu zonder meer toegeven, verspelen we onze laatste kans. Als we integendeel een poging doen, dan blijft er nog hoop.

3 Atheners: Hoop is inderdaad een prikkel om risico's te nemen Zij kan hen, die zich in hun overvloed aan een kansspel wagen, wel gevoelig treffen, zonder hen echter geheel te vernietigen. Maar wie al zijn bezittingen inzet -de hoop laat immers soms grote risico's nemen- leert de ware aard van die hoop pas kennen wanneer hij vernietigd is en niets meer bezit om in de toekomst te beschermen tegen die wispelturige hoop, die hij dan wel kent... U die zo zwak staat, voor wie de weegschaal van het lot slechts éénmaal doorslaat, wacht u voor zulk experiment. Handel ook niet zoals sommige mensen die nog wel over normale redmiddelen beschikken, maar die in hun wanhoop hun toevlucht zoeken tot allerlei obscure middeltjes, tot waarzeggerij, orakels en andere praktijken, die door illusies hun noodlottig spel spelen Meliërs : Wij vinden het een zware opdracht, gelooft ons vrij, de strijd aan te binden tegen uw macht en tegen het lot. Toch hopen we met de hulp van de godheid door dit lot niet vernietigd te worden. Trouw aan de goddelijke wetten verdedigen wij ons immers tegen verkrachters van wet en recht. Onze zwakke krijgsmacht zal gesteund worden door de Spartaanse bond, wiens plicht het is ons te steunen, alleen reeds uit eergevoel en omwille van onze stam verwantschap. Zo is ons zelfvertrouwen niet onredelijk of ongegrond. Atheners: Wanneer het gaat om het welgevallen van de goden, dan mogen we wel zeggen dat ook wij daarop rekenen! Want in verband met de goden denken noch doen wij iets dat afwijkt van de algemene opvattingen. Ook in onze gedragingen tegenover de mensen gaan wij uit van algemeen geldende principes. Van de goden geloven wij dat zij door de aard van hun natuur met alle mogelijke middelen hun macht uitoefenen waar ze maar kunnen. Van de mensen weten we dit. Wij zijn het niet die deze wet hebben gesteld en evenmin zijn wij de eerste geweest om haar toe te passen. Wij hebben haar geërfd en zullen haar ook doorgeven aan de komende geslachten. Wij passen haar toe en zijn ervan overguigd dat u en al de anderen dit ook zou doen, als u in onze machtspositie zou verkeren. Wij zijn er dan ook terecht van overtuigd dat een mogelijke nederlaag zeker niet afkomstig zal zijn van de goddelijke gerechtigheid. En nu dat betrouwen op de hulp van de Spartanen, die u uit eergevoel zouden komen helpen... Zalig prijzen wij u omdat u de hardheid van het leven blijkbaar nog niet kent, maar die naïviteit benijden we u zeker niet. De Spartanen tonen immers hun 'adel' uitsluitend tegenover eigen volksgenoten en in het handhaven van hun eigen wetten en zeden. Over hun gedrag tegenover buitenstaanders zou men echter heel wat kunnen vertellen... Bondig samengevat kunnen we hun houding belichten in een paar woorden: van alle volkeren die wij kennen huldigen zij op de meest brutale manier de stelregel: "Wat ons aanstaat, is goed" en "Ons belang is ons recht". Zulke mentaliteit zal wel geen grote bijdrage betekenen voor uw onwaarschijnlijke redding. M e l i ë r s : Maar het is juist op die mentaliteit dat we het meest rekenen. In hun eigen belang zullen de Spartanen hun stambroeders niet willen in de steek laten. Ze zullen in de ogen van hun sympathisanten in Griekenland toch niet onbetrouwbaar willen schijnen en zo de macht van hun tegenstanders versterken! Atheners: U weet toch ook wel dat belang veiligheid veronderstelt. Het betrachten van rechtvaardigheid en moraal, integendeel, brengt risico's met zich. En risico's nemen is nu wel het laatste dat de Spartanen over 't algemeen willen doen.

4 M e l i ë r s : Wij menen echter dat ze dit gevaar eerder om ons zullen trotseren dan om iemand anders, en dat zij ons geval ook als dwingender zullen aanzien. Wij liggen immers betrekkelijk dicht bij de Peloponnesos, zodat hun hulp geen uitzonderlijke inspanning zou vergen, en door onze stamverwantschap en goede gezindheid zijn we voor hen ook waardevoller dan vele anderen. Atheners : Om zich in een oorlog te laten meeslepen lijkt ons de 'goede gezindheid' van de vragende partij geen sterk argument. Wanneer dié vragende partij beschikt Over een aanzienlijke legermacht, liggen de zaken natuurlijk anders! Vooral de Spartanen letten daarop. Want zelfs wanneer ze kunnen rekenen op talrijke bondgenoten, durven ze alleen maar oprukken tegen hun onmiddellijke buren, omdat ze zich nooit veilig genoeg gevoelen. Daarom is het weinig waarschijnlijk dat zij naar een eiland zullen oversteken, nu wij de zee onder controle houden. M e l i ë r s : Maar ze kunnen misschien hun bondgenoten zenden. De zee is groot en niet ieder schip valt in uw handen; wie dit werkelijk wil, ontsnapt aan uw controle. En zelfs al zou dit niet te verwezenlijken zijn, dan kunnen ze toch ook uw eigen land en dat van uw bondgenoten komen bedreigen -voor zover Brasidas dit nog niet gedaan heeft. Dan zal u moeten vechten voor het behoud van Attika en niet voor de verovering van ons gebied, dat u eigenlijk niet interesseert. Atheners: En dan! Wij weten toch bij ervaring, en u weet het ook, dat Athene nog nooit een belegering heeft opgegeven uit vrees voor een aanval in de rug. Overigens stellen wij vast dat u in deze lange dialoog nog geen enkel element naar voren hebt gebracht, dat als basis zou kunnen dienen voor uw redding. Toch hebt u beweerd dat u wenste te onderhandelen over het voortbestaan van uw stad! Uw sterkste kracht is de steun waarvan gij droomt, maar uw werkelijke kracht schiet te kort tegen onze troepenmacht die reeds in 't veld staat. Volkomen onredelijk is uw houding, tenzij u onder mekaar tot een meer bezonnen besluit zou komen; als u dat wenst, zullen wij ons even terugtrekken. Geef toch niet toe aan die valse schaamte, die zo noodlottig is voor mensen wanneer enerzijds het gevaar evident is, maar anderzijds de enige oplossing als schandelijk beschouwd wordt. Want al zien ze de afgrond waarin ze dreigen te verglijden, toch worden velen erin meegesleurd door woorden als 'schande', door de misleidende klank van een woord. Ze zijn slachtoffers van een woord en in werkelijkheid vervallen ze dan tot een onherstelbare rampspoed en halen ze zich bovendien een ware schande op de hals. Deze laatste wordt hun immers niet door het lot, maar door hun eigen domme kortzichtigheid berokkend. Als u uw verstand gebruikt, zal u zich daarvoor hoeden. Het is geen schande te zwichten voor een machtige staat, die u gematigde voorstellen doet. Wij vragen u onze bondgenoten te worden, weliswaar schatplichtig, maar met behoud van eigen land. Nu u de keus gelaten wordt tussen oorlog en veiligheid, mag u geen verloren zaak willen winnen. Want wie voor zijn gelijken niet wijkt, jegens minderen gematigdheid betracht en tegenover meerderen zijn plaats kent, die heeft de juiste verhouding gevonden. Denkt daar nog eens over na; wij trekken ons nu terug. Prent u echter heel die tijd duidelijk in 't hoofd dat u nu een beslissing moet nemen over uw vaderland, één besluit over uw éne vaderland, een beslissing die redding brengen zal of uw vernietiging. (Toen trokken de Atheense gezanten zich terug uit de vergadering. Na een besloten vergadering namen de Melische raadsleden een beslissing die vrijwel overeenkwam met de strekking van hun replieken. Vervolgens antwoordden zij de Atheners):

5 Meliërs : Heren, wij blijven bij ons besluit. Wij kunnen niet in één enkel ogenblik de stad prijsgeven, die wij reeds zeven eeuwen bewonen. Integendeel, vol vertrouwen op het lot dat onze stad al die tijd beschermd heeft, en vol vertrouwen op de hulp van mensen -ja, zelfs van Spartanen!- zullen wij trachten meester te blijven in eigen land. Toch dringen wij nog steeds aan op een vergelijk. Er kunnen vriendschappelijke betrekkingen met u onderhouden worden, zonder dat wij daarom in uw oorlogsvoering zouden ingeschakeld worden. U kan ons land verlaten met een overeenkomst, die aanvaardbaar is voor ons beiden. (Zo luidde het antwoord van de Melische raad. De Atheners braken toen definitief de onderhandelingen af met de woorden): Atheners: Nu dan, uit uw besluit blijkt dat u -en u alleen-de toekomst scherper dan het heden meent te kunnen doorgronden, en dat u uw wensen voor werkelijkheid neemt. Door uw vertrouwen op de Spartanen, op het lot en op illusies, hebt u alles op het spel gezet en zal u ook alles verliezen. Vragen opzoeken 1. De Peloponnesische oorlog(en). Wie waren de betrokken partijen? Hoe verhielden ze zich tegenover elkaar en de rest van Griekenland? Bondgenoten? Wat was de (diepere) oorzaak van het conflict? Wat was de inzet? Geef kort verloop en data. Wie kwam als overwinnaar uit de strijd? Wat waren op korte en lange termijn de gevolgen van het conflict voor beide partijen? 2. Het eiland Melos. a. Situeer op de kaart. b. Welke rol speelt het eiland in deze machtsstrijd? c. Hoe loopt het af voor de Meliërs, op korte en lange termijn? Wat gebeurde er met de bevolking? tekst : dialoog tussen de gezanten van Athene en de autoriteiten van Melos 3. a. Wat hebben de Meliërs gemeen met de Atheners? Toch blijven de Atheners vreemden voor hen. Waarom? b. Waarom voelen de Meliërs zich verbonden met de Spartanen? In welk opzicht verschillen ze van hen? c. Waarom willen ze (dan) neutraal blijven? 4. Blijkbaar willen de Melische gezagsdragers niet dat de Atheense gezanten de volksvergadering toespreken. Waarom niet, volgens de Atheners? 5. Welk soort argumenten worden door de Atheners a priori verworpen? Met welk argument? 6. Wat is het voorstel van de Atheners? Geef hun argumenten. Wat is het voordeel voor de Atheners? En voor de Meliërs? Vanuit welk standpunt vertrekken zij? 7. Wat willen de Meliërs? Vanuit welk standpunt? Wat zijn hun argumenten? Waaruit putten zij hoop?

6 8. a. Melos is een onooglijk eilandje. Toch is de annexatie ervan voor de Atheners belangrijk. Waarom? b. Ook in de rede van Calgacus (Tacitus, Agricola) treffen we deze redenering aan. Hoezo? Waar precies? c. Zoek (en vind) een voorbeeld van een grootmacht die in het recente verleden om soorgelijke redenen een onooglijk klein eilandje heeft geannexeerd. 9. a. De Meliërs beroepen zich op goddelijke wetten. De Atheners ook. Waarin verschillen hun opvattingen over de goden en hun wetten? b. Geef een voorbeeld van een leider van een grootmacht die zijn buitenlandse (maar ook binnenlandse) politiek motiveert door zijn geloof (en het geloof van de meerderheid van zijn landgenoten). Beetje uitleg. 10. Wat denken de Atheners over de Spartanen? 11. a. Wat is uiteindelijk het streefdoel van de atheners? b. Kan je een voorbeeld geven van een grootmacht die hetzelfde nastreeft? Beetje uileg graag. Bronnen : Thucydides, Historiën D. Kagan, De Peloponnesische oorlog.

verzoeking = verleiden om verkeerde dingen te doen dewijl = omdat wederstand doen = tegenstand bieden de overhand behouden= de overwinning behalen

verzoeking = verleiden om verkeerde dingen te doen dewijl = omdat wederstand doen = tegenstand bieden de overhand behouden= de overwinning behalen Zondag 52 Zondag 52 gaat over de zesde bede. Leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze. Want van U is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid, in der eeuwigheid. Amen. Lees de tekst

Nadere informatie

Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15

Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen

Nadere informatie

Inleiding geschiedenis Griekenland

Inleiding geschiedenis Griekenland Europa rond de Middellandse Zee rond 500 v. Chr. Sint-Janslyceum s-hertogenbosch, Theo Manders Inleiding geschiedenis Griekenland Rond 2000 v. Chr. Stedelijke centra: Op Kreta, Minoische cultuur Op Griekse

Nadere informatie

VERLIEZEN: De waarde van geven in een wereld van ontvangen

VERLIEZEN: De waarde van geven in een wereld van ontvangen VERLIEZEN: De waarde van geven in een wereld van ontvangen Wees niet bang, al vormen jullie maar een klein groepje. Want jullie Vader is zo goed geweest Zijn koninkrijk voor je open te stellen. Verkoop

Nadere informatie

Waarom moest de profeet Micha namens God een streng oordeel over Gods volk laten horen?

Waarom moest de profeet Micha namens God een streng oordeel over Gods volk laten horen? De profeet Micha, deel 3. Waarom moest de profeet Micha namens God een streng oordeel over Gods volk laten horen? Micha 2:1-2 1 Wee hun die kwaad in de zin hebben en op hun bed boze plannen smeden. Al

Nadere informatie

Inleiding geschiedenis Griekenland

Inleiding geschiedenis Griekenland Europa rond de Middellandse Zee rond 500 v. Chr. Sint-Janslyceum s-hertogenbosch, Theo Manders Inleiding geschiedenis Griekenland Rond 2000 v. Chr. Stedelijke centra: Op Kreta, Minoische cultuur Op Griekse

Nadere informatie

DE GROTE LERAREN ALS SPIEGEL VOOR ZELFREFLECTIE?.

DE GROTE LERAREN ALS SPIEGEL VOOR ZELFREFLECTIE?. DE GROTE LERAREN ALS SPIEGEL VOOR ZELFREFLECTIE?. Amersfoort, 21 augustus 2007 John van den Hout Geachte aanwezigen, Toen ik me voorbereidde om voor u dit verhaal te houden, was mijn eerste gedachte: Wat

Nadere informatie

De gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten

De gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten De gelijkenis van de twee zonen Lees : Mattheüs 21:28-32 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel

Nadere informatie

Alleen als uw kind zich veilig voelt, kan het worden wie het is

Alleen als uw kind zich veilig voelt, kan het worden wie het is Beste ouders en verzorgers. Voor de vakantie zijn we begonnen met een aanpak om het op en rond onze school voor kinderen nog veiliger te maken. Nu, na de vakantie, pakken we de draad met veel élan weer

Nadere informatie

Bedenk de dingen die boven zijn.. niet die op de aarde zijn. Johannes 3: 3-6

Bedenk de dingen die boven zijn.. niet die op de aarde zijn. Johannes 3: 3-6 Johannes 3: 3-6 3 Jezus zei: Waarachtig, ik verzeker u: alleen wie opnieuw wordt geboren, kan het koninkrijk van God zien. 4 Hoe kan iemand geboren worden als hij al oud is? vroeg Nikodemus. Hij kan toch

Nadere informatie

Oasemoment "Onze Vader" Emmaüsparochie - donderdag 17 oktober 2013

Oasemoment Onze Vader Emmaüsparochie - donderdag 17 oktober 2013 Oasemoment "Onze Vader" Emmaüsparochie - donderdag 17 oktober 2013 Muziek Inleiding en evangelietekst In het hoofdstuk 6 van zijn evangelie laat de apostel Mattheüs Jezus aan het woord over hoe we horen

Nadere informatie

De Bijbel open 2013 25 (29-06)

De Bijbel open 2013 25 (29-06) 1 De Bijbel open 2013 25 (29-06) Vandaag bespreken we een vraag die ik kreeg over 1 Koningen 2. Daarin gaat het over de geschiedenis van Adonia, een oudere broer van Salomo, die zojuist koning was geworden.

Nadere informatie

1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde. Noteer alleen de letters.

1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde. Noteer alleen de letters. Oefenrepetitie geschiedenis SUCCES!!! 4 Havo Periode 1 Tijdvakken 1 t/m 4 Dyslectische leerlingen slaan de vragen met een asterisk (*) over. DOOR DE TIJD HEEN 1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de

Nadere informatie

Luisteren naar de Heilige Geest

Luisteren naar de Heilige Geest Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,

Nadere informatie

Geloof tegenover gevoelens

Geloof tegenover gevoelens Kenneth Hagins Geloofsles nr. 7 Geloof tegenover gevoelens Centrale waarheid: Een formule voor geloof is: 1) Zoek in Gods Woord naar een belofte die betrekking heeft op wat u nodig heeft, 2) Geloof Gods

Nadere informatie

1 Korintiërs 12 : 27. dia 1

1 Korintiërs 12 : 27. dia 1 1 Korintiërs 12 : 27 kerk in deze (21 e ) eeuw een lastige combinatie? want juist in deze tijd hoor je veel mensen zeggen: ik geloof wel in God maar niet in de kerk kerk zijn lijkt niet meer van deze tijd

Nadere informatie

Landenspel. Duur: 30 minuten. Wat doet u?

Landenspel. Duur: 30 minuten. Wat doet u? Landenspel Korte omschrijving werkvorm: In deze opdracht wordt de klas verdeeld in vijf groepen. Iedere groep krijgt een omschrijving van een land en een instructie van de opdracht. In het lokaal moeten

Nadere informatie

1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde. Noteer alleen de letters.

1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde. Noteer alleen de letters. Oefenrepetitie geschiedenis SUCCES!!! 4 Havo Periode 1 Tijdvakken 1 t/m 4 Dyslectische leerlingen slaan de vragen met een asterisk (*) over. DOOR DE TIJD HEEN 1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de

Nadere informatie

De Bijbel open 2013 47 (30-11)

De Bijbel open 2013 47 (30-11) 1 De Bijbel open 2013 47 (30-11) Zie, hij bidt. Dat lezen we in Hand. 9 over Paulus. Zie hij bidt., het wordt verteld na zijn bekering op de weg naar Damascus. En het wordt gezegd alsof het iets heel bijzonders

Nadere informatie

Wie kreeg een opmerkelijke droom en welk indruk liet deze droom bij de koning achter?

Wie kreeg een opmerkelijke droom en welk indruk liet deze droom bij de koning achter? De droom van koning Nebukadnezar. Wie kreeg een opmerkelijke droom en welk indruk liet deze droom bij de koning achter? Daniël 2:1 1 In het tweede regeringsjaar van Nebukadnezar had Nebukadnezar dromen.

Nadere informatie

God verlost Israël van de Amalekieten.

God verlost Israël van de Amalekieten. Verhalen uit het Oude Testament 30 God verlost Israël van de Amalekieten. Bijbelgedeelte: Exodus 17:8-16 Hoofdthema s God is Heerser (Hij heeft de volledige controle over alles, altijd) God is almachtig

Nadere informatie

22 januari uur Pim Poortinga orgel/piano Piet Noort

22 januari uur Pim Poortinga orgel/piano Piet Noort 22 januari 17.00 uur Pim Poortinga orgel/piano Piet Noort votum en groet zingen: Opwekking 642 De rivier gebed, zingen GK gezang 177 Hoor trouwe vader ons gebed lezen: Galaten 3:1-14 zingen: Ps 147: 3

Nadere informatie

Stel jezelf niet onder de Wet!

Stel jezelf niet onder de Wet! Dit document is een script van onderwijs dat is bedoeld om via video te worden getoond. In de video worden relevante tekst, dia s, media en afbeeldingen getoond om de presentatie te vereenvoudigen. Daarom

Nadere informatie

Bijbelteksten Feest van Genade

Bijbelteksten Feest van Genade Week 1 Zoals een hinde smacht naar stromend water, zo smacht mijn ziel naar U, o God. (Psalm 42:2) Mozes sloeg steeds buiten het kamp, op ruime afstand ervan, een tent op die hij de ontmoetingstent noemde.

Nadere informatie

Ideeën presenteren aan sceptische mensen. Inleiding. Enkele begrippen vooraf

Ideeën presenteren aan sceptische mensen. Inleiding. Enkele begrippen vooraf Ideeën presenteren aan sceptische mensen Inleiding Iedereen heeft wel eens meegemaakt dat het moeilijk kan zijn om gehoor te vinden voor informatie of een voorstel. Sommige mensen lijken er uisluitend

Nadere informatie

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. M.J. Schuurman (Oldebroek)

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. M.J. Schuurman (Oldebroek) Welkom in deze dienst Voorganger is ds. M.J. Schuurman (Oldebroek) Schriftlezing: Romeinen 8 vers 28 t/m 39 Psalm 56 vers 5 en 6 Psalm 86 vers 6 (Schoolpsalm) Psalm 91 vers 1 en 5 Psalm 119 vers 13, 14

Nadere informatie

leren omgaan met Diversiteit In je gemeente

leren omgaan met Diversiteit In je gemeente Bijbelstudie 1 Korintiërs Diversiteit in de kerk is van alle tijden. En nu onze cultuur en de kerk minder goed op elkaar aansluiten dan wel eens gedacht, worden we vaker bepaald bij de verschillen tussen

Nadere informatie

Lieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus

Lieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus Zondag 27 september Markus 9, 30-37 Overdenking Lieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus 1) Ongemakkelijk gevoel Ik kreeg een beetje een ongemakkelijk gevoel toen ik dat gedeelte

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info. Racisme

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info. Racisme Racisme Ik heb een onderwerp gekozen dat jullie misschien een beetje vreemd zullen vinden, namelijk het thema 'racisme'. Als je dat woord opzoekt dan staat er: Racisme: racisme is het discrimineren van

Nadere informatie

Het belangrijkste verhaal is eigenlijk een samenvatting van alles wat Hij gedaan heeft

Het belangrijkste verhaal is eigenlijk een samenvatting van alles wat Hij gedaan heeft Kunt u mij een (voor u) belangrijk verhaal over Jezus vertellen? Het belangrijkste verhaal is eigenlijk een samenvatting van alles wat Hij gedaan heeft Zijn twee belangrijkste geboden: Heb je God lief

Nadere informatie

assie voor het leven Noteer voor jezelf een aantal opmerkingen en kernwoorden Lees de tekst nog eens door en bespreek met elkaar als groep

assie voor het leven Noteer voor jezelf een aantal opmerkingen en kernwoorden Lees de tekst nog eens door en bespreek met elkaar als groep Galaten 5: 13 en 14, 16 en 17, 22 tot 25 Broeders en zusters, u bent geroepen om vrij te zijn. Misbruik die vrijheid niet om uw eigen verlangens te bevredigen, maar dien elkaar in liefde, want de hele

Nadere informatie

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen 14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo 2010 - II

Eindexamen filosofie vwo 2010 - II Opgave 2 Religie in een wetenschappelijk universum 6 maximumscore 4 twee redenen om gevoel niet te volgen met betrekking tot ethiek voor Kant: a) rationaliteit van de categorische imperatief en b) afzien

Nadere informatie

De Bijbel open 2013 24 (22-06)

De Bijbel open 2013 24 (22-06) 1 De Bijbel open 2013 24 (22-06) In Mattheus 16 komen we een bijzondere uitdrukking tegen. Jezus zegt daar tegen Petrus en de andere discipelen dat zij zullen binden en ontbinden. Dat roept bij iemand

Nadere informatie

Waar wil je heengaan?

Waar wil je heengaan? Waar wil je heengaan? Viering Oecumenische Basisgroep 3 maart 2013 Aansteken van de kaars Kaars, jij mag branden, Jij geeft ons je licht Jij bent een teken: God houdt ons in het zicht. Openingslied: Verborgen

Nadere informatie

Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie

Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie Leerkrachtinformatie (dubbele les) Lesduur: 2 x 50 minuten (klassikaal) Introductie van de activiteit 1. Deze klassikale les bestaat uit twee delen: Voorbereiding Uitvoering voorbereiding Lesduur: 50 minuten

Nadere informatie

De Bijbel open (06-07)

De Bijbel open (06-07) 1 De Bijbel open 2013 26 (06-07) Het is op het eerste gezicht een wonderlijke tekst waarover we vanmorgen nadenken. Een tekst waarin Paulus zegt dat hij blij is dat hij lijdt als apostel van Christus.

Nadere informatie

Y-choice. Luister naar De keuzes die je maakt van Van Dik Hout. Het nummer staat op de CD Het beste van 1994-2001. De songtekst vind je in bijlage 1.

Y-choice. Luister naar De keuzes die je maakt van Van Dik Hout. Het nummer staat op de CD Het beste van 1994-2001. De songtekst vind je in bijlage 1. Kiezen Opwarmertje Een eigen keuze (Naar: Kiezels 10 e jaargang, nr. 5) Laat één jongere beginnen met het noemen van een drietal belangrijke zaken uit zijn leven, bijvoorbeeld iemand kiest scooter, voetbal

Nadere informatie

U mag u geen vrouw nemen en in deze plaats geen zonen en dochters hebben. (Jeremia 16:2)

U mag u geen vrouw nemen en in deze plaats geen zonen en dochters hebben. (Jeremia 16:2) Les 9 voor 28 november, 2015 U mag u geen vrouw nemen en in deze plaats geen zonen en dochters hebben. (Jeremia 16:2) Jeremia's leven zou zoals dat van Hosea, een levende gelijkenis zijn. Hij zou een voorbeeld

Nadere informatie

De tegenwoordigheid van de Heer in de gemeente

De tegenwoordigheid van de Heer in de gemeente H. Borlase De tegenwoordigheid van de Heer in de gemeente Samen in de naam van Jezus Want waar twee of drie vergaderd zijn in Mijn naam, daar ben Ik in hun midden'. Matteüs 18:20 Onze geliefde Heer en

Nadere informatie

wat is passend? naar aanleiding van Paulus brief aan de Kolossenzen wil ik dat uitwerken voor 4 categorieën vier kringen

wat is passend? naar aanleiding van Paulus brief aan de Kolossenzen wil ik dat uitwerken voor 4 categorieën vier kringen vandaag wil ik dit gebod toepassen op het geloofsgesprek onderwerp van de gemeenteavond komende week onze overtuiging is dat zulke gesprekken hard nodig zijn voor de opbouw van onze gemeente tegelijk is

Nadere informatie

Vraag 62 : Maar waarom kunnen onze goede werken niet de gerechtigheid voor God of een stuk daarvan zijn?

Vraag 62 : Maar waarom kunnen onze goede werken niet de gerechtigheid voor God of een stuk daarvan zijn? Voor 16 jaar en ouder! Zondag 24 Zondag 24 gaat over de goede werken. Zondag 24 vraag en antwoord 62, 63 en 64. Vraag 62 : Maar waarom kunnen onze goede werken niet de gerechtigheid voor God of een stuk

Nadere informatie

Dordrecht voor Koning Jezus Maart 2010. Dordrecht in de hemelse gewesten

Dordrecht voor Koning Jezus Maart 2010. Dordrecht in de hemelse gewesten Dordrecht voor Koning Jezus Maart 2010 Dordrecht in de hemelse gewesten 1 De moordenaar van Milly is net Achan: de hele stad is besmeurd In onbedachtzaamheid iets gedaan > onmiddellijk geschaamd > snel

Nadere informatie

Deze handreiking is van:

Deze handreiking is van: 9 lessen over het volgen van Jezus Deze handreiking is van: Deze cursus is geschreven Beryl Voorhoeve en opgemaakt door Judith Maarsen. Ten behoeve van de kinderstudiegroepen voor de bovenbouw Gebruikte

Nadere informatie

Apostolische rondzendbrief

Apostolische rondzendbrief oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de

Nadere informatie

De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.

De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen

Nadere informatie

Themadienst Micha Toen zei ik: Luister toch, hoofden van Jakob, en leiders van het huis van Israël, behoort u niet het recht te kennen?

Themadienst Micha Toen zei ik: Luister toch, hoofden van Jakob, en leiders van het huis van Israël, behoort u niet het recht te kennen? Themadienst Micha. 170108 Micha 3 : 1 En ik zei: Hoor toch, leiders van Jakob, heersers van het volk van Israël! Jullie moeten het recht toch kennen? Toen zei ik: Luister toch, hoofden van Jakob, en leiders

Nadere informatie

20 tips voor een goed debat!

20 tips voor een goed debat! 20 tips voor een goed debat! Moedig elkaar aan tijdens jullie voorbereidingen en de wedstrijd. Geef elkaar tips en zoek samen de sterktes en zwaktes van de argumenten. Je kan veel leren van elkaar, ook

Nadere informatie

PLATOWEDSTRIJD 2016 Situering

PLATOWEDSTRIJD 2016 Situering 1 PLATOWEDSTRIJD 2016 Situering In de periode dat Socrates in het Athene van de vijfde eeuw v.c. zijn filosofie met leerlingen zoals Plato deelde, was er ook een andere groep filosofische leraren actief:

Nadere informatie

De leiding van de Heilige Geest, en de misleiding

De leiding van de Heilige Geest, en de misleiding De leiding van de Heilige Geest, en de misleiding Leiding van de Heilige Geest is essen3eel, fundamenteel en onmisbaar! Romeinen 8:14 Want allen, die door de Geest Gods geleid worden, zijn zonen Gods.

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn

Nadere informatie

Zondag 30 augustus Kijken met nieuwe ogen

Zondag 30 augustus Kijken met nieuwe ogen Zondag 30 augustus Kijken met nieuwe ogen Bij Marcus 8 : 22 26 Begrijpen jullie het dan nog niet, ontbreekt het jullie aan inzicht? Dat waren de verwijten die vorige week aan de leerlingen van Jezus werden

Nadere informatie

Ervaringen Gevarieerd. De oefening werkt het beste bij organisaties of teams die in beweging zijn.

Ervaringen Gevarieerd. De oefening werkt het beste bij organisaties of teams die in beweging zijn. HANDOUT MANAGEMENTGODEN VRAGENLIJST 1 Tijd: 2 uur 20 minuten. Doelen O Deelnemers bewust maken van de organisatie of teamcultuur waarin ze werken. O Hen bewust maken van het soort cultuur dat ze wensen.

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna

Nadere informatie

> NASLAG WERKWINKEL LEERLINGEN IN DE SCHOOLRAAD Studiedag Leerlingen en school: partners in crime? 24-04-3013

> NASLAG WERKWINKEL LEERLINGEN IN DE SCHOOLRAAD Studiedag Leerlingen en school: partners in crime? 24-04-3013 > NASLAG WERKWINKEL LEERLINGEN IN DE SCHOOLRAAD Studiedag Leerlingen en school: partners in crime? 24-04-3013 Leerlingen uit het secundair onderwijs mogen vertegenwoordigd zijn als partner op de schoolraad.

Nadere informatie

Geef. nooit op! Gods beloften voor jou MIRANDA TOLLENAAR

Geef. nooit op! Gods beloften voor jou MIRANDA TOLLENAAR Geef Gods beloften voor jou nooit op! MIRANDA TOLLENAAR Geef nooit op! Tollenaar, Miranda ISBN 978-90-6353-630-5 NUR 713 Boekverzorging: Studio Vrolijk, Margreet Kattouw De bijbelteksten in deze uitgave

Nadere informatie

y02 Marcus 15.2 Rinze IJbema - Marcus 15, 2-5. Gemeente van Jezus Christus,

y02 Marcus 15.2 Rinze IJbema - Marcus 15, 2-5. Gemeente van Jezus Christus, Rinze IJbema - Marcus 15, 2-5. Gemeente van Jezus Christus, het is al bijna 8 april, het is al bijna Pasen. Met Pasen vieren we feest, omdat Koning Jezus de dood overwint. Onze Koning is sterker dan de

Nadere informatie

INTERVIEWER: ALS DE RESPONDENT EEN MAN IS, GEBRUIK GF1. ALS DE RESPONDENT EEN VROUW IS, GEBRUIK GF2. Lijkt heel erg veel op mij. Lijkt op mij.

INTERVIEWER: ALS DE RESPONDENT EEN MAN IS, GEBRUIK GF1. ALS DE RESPONDENT EEN VROUW IS, GEBRUIK GF2. Lijkt heel erg veel op mij. Lijkt op mij. INTERVIEWER: ALS DE RESPONDENT EEN MAN IS, GEBRUIK GF1. ALS DE RESPONDENT EEN VROUW IS, GEBRUIK GF2 GF1 ALLEEN VOOR MANNEN KAART A. Hieronder beschrijven we kort enkele types van personen. Luister goed

Nadere informatie

Dordtse Leerregels. Hoofdstuk 3 en 4. Artikel 1 t/m 4

Dordtse Leerregels. Hoofdstuk 3 en 4. Artikel 1 t/m 4 Dordtse Leerregels Hoofdstuk 3 en 4 Artikel 1 t/m 4 Werkboek 7 Dordtse Leerregels hoofdstuk 3 en 4 artikel 1 t/m 4 Hoofdstuk 3 en 4 gaat over de bekering. Hoofdstuk 3 en 4 heeft 17 artikelen. In dit werkboek

Nadere informatie

Doorbreek je belemmerende overtuigingen!

Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als

Nadere informatie

De presentatie: basisprincipes

De presentatie: basisprincipes De presentatie: basisprincipes Een presentatie is eigenlijk een voordracht of spreekbeurt. De belangrijkste soorten: a Een uiteenzetting: je verklaart bv. hoe taal ontstaan is, behandelt het probleem van

Nadere informatie

De eerste liefde van God

De eerste liefde van God De eerste liefde van God Trouwpreek over 1 Johannes 3:16 (ds. Jos Douma) gehouden in de trouwdienst van Jeroen en Marjoke Wij hebben Gods liefde, die in ons is, leren kennen en vertrouwen daarop. God is

Nadere informatie

Examen VWO. Nederlands. tijdvak 1 maandag 19 mei 9.00-12.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen VWO. Nederlands. tijdvak 1 maandag 19 mei 9.00-12.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen VWO 2008 tijdvak 1 maandag 19 mei 9.00-12.00 uur Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 19 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 47 punten

Nadere informatie

Wat zegt Hij nu???! Over vreemde uitspraken van Jezus. Mag je nu echt nooit terugslaan als christen?

Wat zegt Hij nu???! Over vreemde uitspraken van Jezus. Mag je nu echt nooit terugslaan als christen? Wat zegt Hij nu???! Over vreemde uitspraken van Jezus. Mag je nu echt nooit terugslaan als christen? Matteüs 5:38-48 38 Gij hebt gehoord, dat er gezegd is: Oog om oog en tand om tand. 39 Maar Ik zeg u,

Nadere informatie

PERSOONLIJKE VORMING 1

PERSOONLIJKE VORMING 1 PERSOONLIJKE VORMING 1 DOELEN VAN DEZE MODULE Je kunt duidelijk maken waarom je kiest voor christelijk / reformatorisch onderwijs Je bent bk bekend met de leefwereld ld van ouders / verzorgers en met de

Nadere informatie

Preek Gemeente van Christus,

Preek Gemeente van Christus, Preek Gemeente van Christus, Het woord bestond nog niet, anders waren ze vast zo genoemd. Weigerambtenaren. Daniël 3 gaat over drie Joodse mannen die weigeren te knielen. Ze staan in dienst van de koning,

Nadere informatie

Er is toch niemand die jou aardig vindt. SUKKEL.

Er is toch niemand die jou aardig vindt. SUKKEL. Liefde Ik laat je nooit in de steek. Ik zal je helpen. Jij bent mijn beste vriendin. Het mooiste wat ik heb, geef ik aan jou. Ik ben verliefd... Ik heb alles voor je over. IK HOU VAN JOU! Ik bid voor je.

Nadere informatie

Over Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding. G.J.E. Rutten

Over Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding. G.J.E. Rutten 1 Over Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding G.J.E. Rutten Introductie In dit artikel wil ik het argument van de Amerikaanse filosoof Alvin Plantinga voor

Nadere informatie

De leerlingen van Jezus zijn in afwachting. Ze voelen het.. er staat iets volkomen nieuws te gebeuren. Het is immers Jezus die spreekt over zijn vertrek bij hen. Voorgoed of is er nog wel een toekomst

Nadere informatie

Eindexamen Grieks vwo 2005-I

Eindexamen Grieks vwo 2005-I 4.1 Beoordelingsmodel voor de vragen Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt één punt toegekend. Tekst 1 Alexander op bezoek in Athene 1 D 2 (toen) hij Alexandros (met de desbetreffende missie)

Nadere informatie

Gemeenteviering rond Jesaja 9:5b

Gemeenteviering rond Jesaja 9:5b Gemeenteviering rond Jesaja 9:5b 1 Verkondiging Enkele kinderen vragen in de kerk: waarom vieren we kerst? En wat betekent het voor u? Reactie op de antwoorden Ja, waarom vieren we kerst? En wat betekent

Nadere informatie

A. de Jager. Wees toch stil. Gedichtenbundel. Wees toch stil 1

A. de Jager. Wees toch stil. Gedichtenbundel. Wees toch stil 1 A. de Jager Wees toch stil Gedichtenbundel Wees toch stil 1 Wees toch stil O, wees toch stil, als God u hier wil leiden op wegen die u niet verstaat. Blijf gelovig steeds Zijn hulp verbeiden; bij Hem is

Nadere informatie

HC zd. 22 nr. 32. dia 1

HC zd. 22 nr. 32. dia 1 HC zd. 22 nr. 32 een spannend onderwerp als dit niet waar is, valt alles duigen of zoals Paulus het zegt in 1 Kor. 15 : 19 als wij alleen voor dit leven op Christus hopen zijn wij de beklagenswaardigste

Nadere informatie

Die overkant was een streek waar veel niet-joodse mensen woonden. Vreemd gebied.

Die overkant was een streek waar veel niet-joodse mensen woonden. Vreemd gebied. e Opstandingskerk - 15 maart 2015 4 zondag van de veertig dagen - Laetare Lezing: Johannes 6, 1-15 Gemeente van Christus, Het is kort voor het paasfeest. Jezus gaat naar de overkant van het Meer van Galilea.

Nadere informatie

Preek 3 januari 2016 doop David Noordermeer

Preek 3 januari 2016 doop David Noordermeer Lieve doopouders, grootouders, familie en vrienden, gemeente, Het Bijbelgedeelte dat we vanmorgen gelezen hebben uit de brief van Paulus aan de Korintiërs, loopt als een rode draad door jullie leven. Bij

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOUDE OORLOG + NEDERLAND EN DE VERENIGDE STATEN NA DE TWEEDE WERELDOORLOG Gebruik bron 1. 1p 1 De bron maakt duidelijk dat de

Nadere informatie

De kern van het christelijk geloof

De kern van het christelijk geloof De kern van het christelijk geloof 16 september 2006 28 oktober 2006 25 november 2006 6 januari 2007 24 februari 2007 24 maart 2007 21 april 2007 De Vader De Zoon De Heilige Geest Vrede met God Geloof

Nadere informatie

Evenbeeld van God blok A - nivo 2 - avond 1

Evenbeeld van God blok A - nivo 2 - avond 1 Evenbeeld van God blok A - nivo 2 - avond 1 Tijd Wat gaan we doen 19.00 Mentorkwartiertje 19.15 Geschapen naar Gods Beeld - woordweb 19.25 Bespreken Genesis 1: 26-28 / psalm 8 19.35 Ik ben Gods Beeld dus..

Nadere informatie

Pentekostarion. Heer ik roep... zes stichieren, elk stichier wordt herhaald - 676 - De semantron klinkt vroeger vanwege de knielgebeden.

Pentekostarion. Heer ik roep... zes stichieren, elk stichier wordt herhaald - 676 - De semantron klinkt vroeger vanwege de knielgebeden. Pentekostarion tweede Vespers De semantron klinkt vroeger vanwege de knielgebeden. Na psalm 103 de vredeslitanie door de diaken, als die er is, anders door de priester: Laat ons in vrede bidden... en de

Nadere informatie

Iiturgie voor de -12 jeugddienst van zondagmorgen 28 Juni in de Westerkerk te Veenendaal

Iiturgie voor de -12 jeugddienst van zondagmorgen 28 Juni in de Westerkerk te Veenendaal Iiturgie voor de -12 jeugddienst van zondagmorgen 28 Juni in de Westerkerk te Veenendaal Op Toon Hoogte 182 Door Uw genade Vader Door Uw genade, Vader, mogen wij hier binnengaan. Niet door rechtvaardige

Nadere informatie

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. P. Molenaar

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. P. Molenaar Welkom in deze dienst Voorganger is ds. P. Molenaar Schriftlezing: Mattheüs 5 vers 13 t/m 16 Lied 245 vers 1, 2, 3 en 4 () Morgenzang vers 1 (Schoolpsalm) Psalm 46 vers 1 en 4 Psalm 119 vers 1 (Nieuwe

Nadere informatie

VIEREN DOOR/VOOR JONGEREN

VIEREN DOOR/VOOR JONGEREN VIEREN DOOR/VOOR JONGEREN VOORBEDE Soms moeten gebeurtenissen en dingen met naam worden genoemd. Soms moet je de dingen meer openlaten, opdat iedereen zijn eigen ervaringen erin kan herkennen. De voorbede

Nadere informatie

Eerste lezing: Habakuk 3:1-3,16-19 Evangelielezing: Lukas 17:1-10

Eerste lezing: Habakuk 3:1-3,16-19 Evangelielezing: Lukas 17:1-10 Eerste lezing: Habakuk 3:1-3,16-19 Evangelielezing: Lukas 17:1-10 Verkondiging Geef me meer geloof God. Het is één van de meest gevaarlijke vragen die je aan God kunt stellen. Ik kan je van te voren zeggen:

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

HC zd. 42 nr. 31. dia 1

HC zd. 42 nr. 31. dia 1 HC zd. 42 nr. 31 weinig mensen zullen zeggen dat ze leven voor het geld geld maakt niet gelukkig toch zeggen we er graag achteraan: wel handig als je het hebt want waar leef ik voor? een christen mag zeggen:

Nadere informatie

zondag 13 maart 2016 in het Kruispunt

zondag 13 maart 2016 in het Kruispunt zondag 13 maart 2016 in het Kruispunt lezing oude testament (lector) Jesaja 58, 1-10 lied Liedboek 537, 1. 2. Zo spreekt de Heer die ons... lezing nieuwe testament (lector) Lukas 20, 9-19 lied Liedboek

Nadere informatie

STIJLEN VAN BEÏNVLOEDING. Inleiding

STIJLEN VAN BEÏNVLOEDING. Inleiding STIJLEN VAN BEÏNVLOEDING Inleiding De door leidinggevenden gehanteerde stijlen van beïnvloeding kunnen grofweg in twee categorieën worden ingedeeld, te weten profileren en respecteren. Er zijn twee profilerende

Nadere informatie

Johannes 20:29 - Is geloven naïef?

Johannes 20:29 - Is geloven naïef? Johannes 20:29 - Is geloven naïef? Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op: hmveurink@gmail.com. Dan stuur ik ook de bijbehorende powerpoint

Nadere informatie

Susanne Hühn. Het innerlijke kind. angst loslaten

Susanne Hühn. Het innerlijke kind. angst loslaten Susanne Hühn Het innerlijke kind angst loslaten Inhoud Inleiding 7 Hoe ontstaat angst? 11 Wegen uit de angst 19 Het bange innerlijke kind leren kennen 35 Meditatie Het bange innerlijke kind leren kennen

Nadere informatie

= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =

= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = Orde van dienst voor zondag 23 februari 2014, zevende zondag na Epifanie Kerk: Brugkerk, Kroonplein 1 te Lemelerveld Aanvang: 10.00 uur Organist: Ton Timmerman Voorganger: ds. C.Th. Benard = = = = = =

Nadere informatie

Jezus vertelt, dat God onze Vader is

Jezus vertelt, dat God onze Vader is Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.

Nadere informatie

Romeinen 3:1-31 1 Wat is dan het voorrecht van de Jood, of wat is het nut van de besnijdenis? 2 Velerlei in elk opzicht. In de eerste plaats [toch]

Romeinen 3:1-31 1 Wat is dan het voorrecht van de Jood, of wat is het nut van de besnijdenis? 2 Velerlei in elk opzicht. In de eerste plaats [toch] Romeinen 3:1-31 1 Wat is dan het voorrecht van de Jood, of wat is het nut van de besnijdenis? 2 Velerlei in elk opzicht. In de eerste plaats [toch] dit, dat hun de woorden Gods zijn toevertrouwd. 3 Wat

Nadere informatie

Namen van God en van Christus in de eerste brief aan Timoteüs

Namen van God en van Christus in de eerste brief aan Timoteüs Kris Tavernier Namen van God en van Christus in de eerste brief aan Timoteüs 1 Timoteüs 1-6 Het is mijn bedoeling in dit artikel een overzicht te geven van de namen van God en van Zijn Zoon Jezus, die

Nadere informatie

WANNEER, GOD, WANNEER?

WANNEER, GOD, WANNEER? INHOUDSOPGAVE Deel 1 Wanneer, God, wanneer? Inleiding...................................................... 7 1. Timing en vertrouwen...................................... 8 2. De juiste tijd................................................

Nadere informatie

Luisteren en samenvatten

Luisteren en samenvatten Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister

Nadere informatie

Het is duidelijk, dat in dit papier de vraag behandeld moet worden, of die teksten spreken over echte christenen die dan weer afvallen.

Het is duidelijk, dat in dit papier de vraag behandeld moet worden, of die teksten spreken over echte christenen die dan weer afvallen. Afval van heiligen door Dr. A. Dirkzwager Inleiding De kwestie waarover onder christenen verschillend gedacht wordt, betreft de vraag, of mensen die eenmaal wedergeboren zijn, nog van het geloof kunnen

Nadere informatie

Vragenlijst conflicthantering

Vragenlijst conflicthantering Vragenlijst conflicthantering Doel van deze vragenlijst is een zekere mate van inzicht verkrijgen in de persoonlijke wijze van reageren op conflicten. Deze vragenlijst bevat 30 paren van uitspraken. Het

Nadere informatie

DE GEEST VAN DE ANTICHRIST 1 JOH.4:3-4 en 1 JOH.2:22 2.ANTICHRISTEN 1 JOH.2:18-19 DE PERSOON VAN DE ANTICHRIST 1 JOH.2:18

DE GEEST VAN DE ANTICHRIST 1 JOH.4:3-4 en 1 JOH.2:22 2.ANTICHRISTEN 1 JOH.2:18-19 DE PERSOON VAN DE ANTICHRIST 1 JOH.2:18 DE GEEST VAN DE ANTICHRIST 1 JOH.4:3-4 en 1 JOH.2:22 Het is niet van vandaag dat men opstandig is tegen de ene ware God. Doch vandaag voelen wij een wind waaien, welke religieus is, maar geen geloof in

Nadere informatie

14-7-2012. Carol Dweck. Wat is Intelligentie?

14-7-2012. Carol Dweck. Wat is Intelligentie? Carol Dweck Wat is Intelligentie? 1 Wat is Intelligentie? Wat is Intelligentie? Meervoudige Intelligentie - Gardner 2 Voorlopige conclusie In aanleg aanwezig potentieel (50% erfelijk bepaald) Domeinspecifiek

Nadere informatie