WERKEN AAN EEN VEILIGE KUST

Transcriptie

1 2010 WERKEN AAN EEN VEILIGE KUST Een veiligere kust, kust, goed met bestudeerd oog voor andere functies De Vlaamse overheid werkt aan het Geïntegreerd Kustveiligheidsplan om de Vlaamse kust beter te beschermen tegen overstromingen vanuit de zee. Het plan, dat vooruit blikt tot 2050, zoekt een antwoord op cruciale vragen zoals waar de overstromingsrisico s het grootste zijn, welke maatregelen de veiligheid kunnen verhogen en wat het effect is van deze maatregelen op het milieu. Om deze vragen te beantwoorden, werden er de afgelopen jaren verschillende studies uitgevoerd. Die studies zijn noodzakelijk om de kust in de toekomst beter te beschermen. Het is immers maar door alles grondig te onderzoeken en te analyseren dat de uitvoering van de maatregelen vlot en efficiënt kan verlopen. Om een afweging te maken tussen de verschillende mogelijke beschermingsmaatregelen worden in het Geïntegreerd Kustveiligheidsplan drie studies uitgevoerd: het milieu-effectenrapport (MER), de maatschappelijke kostenbatenanalyse (MKBA) en de berekeningen van de overstromingsrisico s. In deze nieuwsbrief lichten we deze studies aan u toe. De vorige nieuwsbrief stond stil bij de maatregelen die het risico op overstromingen en schade kunnen verminderen. Met deze maatregelen werden maatregelenpakketten of alternatieven uitgewerkt. Dat zijn de mogelijke scenario s om de zwakke kustzones te beschermen tegen ten minste een storm met kans op voorkomen één op duizend. Wat de te verwachten vooren nadelen van deze alternatieven zijn vanuit milieustandpunt werd in het milieu-effectenrapport (plan-mer) bestudeerd. De tweede studie die in deze nieuwsbrief aan bod komt, is de maatschappelijke kostenbatenanalyse (MKBA). Daarin werd onderzocht wat de investeringen voor de maatschappij opleveren, vandaag en in de toekomst. Alle vooren nadelen van de maatregelenpakketten werden tegen elkaar afgewogen door ze zoveel mogelijk in geld uit te drukken. De berekeningen van de resterende overstromingsrisico s tot slot gingen na in welke mate de voorgestelde alternatieven de kust beschermen. Alle maatregelen bieden een zelfde basisbescherming, maar sommige scoren beter bij extreme stormen. De resultaten van de studies bepalen mee welke alternatieven waar gerealiseerd zullen worden. Deze beslissing wordt in 2011 genomen. Inhoud Welke maatregelen liggen voor? p. 2 Het plan-mer: milieu-effecten gebundeld p. 3 Maatschappelijke kostenbatenanalyse: investeren in kustveiligheid loont p. 4 Overstromingsrisicoberekeningen: bescherming tegen 1000-jarige storm p. 7

2 2 Welke maatregelen liggen voor? De Vlaamse overheid heeft de voorbije maanden bestudeerd welke oplossingen de beste zijn om onze kust te beschermen tegen overstromingen vanuit de zee. Eerst heeft ze de bouwstenen geselecteerd, die dan tot verschillende oplossingen werden gecombineerd. Zowel de bouwstenen als de mogelijke oplossingen werden bekendgemaakt met een kennisgevingsnota. Kust West Kust Oost Als oplossing voor de badzones werd er gekozen om op het strand, voor de dijk, een extra zandbuffer aan te brengen en zo het strand breder en hoger te maken. Het aanvoeren van zand (of zandsuppletie) kan gecombineerd worden met maatregelen om de dijk te versterken (stormmuren of een golfdempende uitbouw van de zeedijk), of met erosieremmende maatregelen (strandhoofden of golfbrekers). Deze maatregelen staan in het geel op het kaartje aangeduid. In de duinen bestaan de maatregelen uit strandsuppleties of duinsuppleties. Deze maatregelen staan in het oranje op het kaartje aangeduid. Voor de havens bestaan de maatregelen uit 1) een stormmuur rondom de haven of een verhoging van de dijk / kaai of 2) uit de aanleg van een stormvloedkering. Beide maatregelen moeten steeds gecombineerd worden met het verstevigen of het regelen van de stuwen en sluizen.

3 3 Het plan-mer: milieu-effecten gebundeld In het plan-mer staan de gevolgen van de alternatieven op het milieu centraal. Hieronder staan enkele voorbeelden van positieve en negatieve effecten van de onderzochte maatregelen op milieu. Voor een uitgebreide analyse verwijzen we naar de plan-mer. 1. Alternatieven voor stranden in badplaatsen: een combinatie van zachte en harde maatregelen Enkel aanvoeren van zand (met laag of hoog strand) + Door de uitbreiding van het strand ontstaan er meer recreatiemogelijkheden. + Meer ruimte voor strandbroedende vogels. - Verminderd zicht op zee door hogere ligging van de strandcabines (hoog strand). - Verdwijnen van een aantal kustplanten en dieren die leven op het natte strand. Aanvoeren van zand met golfdempende uitbouw van de zeedijk + Meer ruimte voor recreanten en uitbaters op de dijk. - Negatief effect op vaatplanten(planten met een uniek transportsysteem voor water). - Toename barrièrewerking. Aanvoeren van zand met een stormmuur + Positief effect op vaatplanten en embryonale duinvorming (beginstadium van duinvorming). - Verstoort zicht op zee en vormt een belemmering. - Een aantal bodemdieren krijgt het moeilijker. Aanvoeren van zand met strandhoofden + Creëert extra recreatiemogelijkheden. + Voedselbron voor steltlopers. + Het strand moet minder onderhouden worden. - Houdt risico s in voor activiteiten zoals zwe men en surfen. - Toename barrièrewerking voor strandwandelaars. Aanvoeren van zand met golfbrekers + Nieuwe leefgebieden voor algen en vissen. + Het strand moet minder onderhouden worden. - Visuele barrière voor strandrecreanten. - Obstakel voor surfers, zwemmers, zeilers, - Verstoort zicht op zee.

4 4 2. Alternatieven voor duinen: aanvoeren van zand Zandaanvoer in duinen + Creëert nieuwe, waardevolle natuur. + Geen terugkerend onderhoud noodzakelijk. - Erosieremmende maatregelen, zoals rijshouthagen en aanplantingen, zorgen voor een beperktere toegankelijkheid. - Huidig leefgebied van dieren en planten verdwijnt. Zandaanvoer op het strand + Geen effect op vogels. - Onderhoud en meer zand noodzakelijk. - Matig negatief effect op vaatplanten en bodemdieren. 3. Alternatieven voor havens: afsluiten of rondom beschermen Aanleggen van stormmuren of dijkverstevigingen + Geen negatieve impact op planten en dieren. - Verstoort het zicht en vormt een extra obstakel. Aanleggen van een stormvloedkering + Zeer lokale en beperkte impact op het landschap. - Gering negatief effect op vissen en bodemdieren. - Hinder voor scheepvaart wanneer de stormvloedkering in werking treedt. Haven Oostende

5 5 Maatschappelijke kostenbatenanalyse: investeren in kustveiligheid loont Wat is een maatschappelijke kostenbatenanalyse (MKBA) Een maatschappelijke kostenbatenanalyse gaat na wat de investeringen voor de maatschappij opleveren, vandaag en in de toekomst. Alle vooren nadelen van de investeringen worden tegen elkaar afgewogen, door ze zoveel mogelijk in geld uit te drukken. Conclusies van de MKBA De maatschappelijke kostenbatenanalyse schat de kosten om de veiligheidsmaatregelen te realiseren en te onderhouden tussen nu en 2100 op circa 110 miljoen euro, op voorwaarde dat overal de maatregelen met de beste batenkostenverhouding worden gekozen. De veiligheids- en belevingsbaten (voordelen)van deze maatregelen leveren afgerond 1,9 miljard euro op. De veiligheidsbaten zijn de vermeden risico s op schade aan gebouwen, infrastructuur en economie en de vermeden risico s op dodelijke slachtoffers. De toeristische meerwaarden van een breder strand en dijk in sommige badplaatsen zijn de belevingsbaten. De vermeden risico s op gewonden en menselijk leed, de effecten op de natuur en de visuele en fysieke hinder van een aantal maatregelen werden in de studie niet mee in rekening gebracht. Voor elke euro die geïnvesteerd wordt in kustveiligheid bedragen de terugverdieneffecten 17 euro. Meer dan 90 % van deze baten zijn veiligheidsbaten. Havens: weinig investeren, hoge winst De maatregelen in de havens verdienen zich op enkele jaren terug. De risico s op overstromingen vanuit zee zijn daar immers het grootst zijn en de maatregelen om de havens te beschermen kosten relatief weinig. Voor de haven van Nieuwpoort biedt een stormvloedkering aan de haveningang de beste bescherming. Voor de havens van Blankenberge en Zeebrugge is een combinatie van stormmuren en erosiewerende taluds de meest geschikte oplossing, in combinatie met de renovatie van de sluizen en de stuwen. Deze maatregelen bieden de havens meer dan voldoende bescherming tegen een storm die statistisch gezien een kans op voorkomen van één op duizend heeft. Jachthaven van Zeebrugge

6 6 Badplaatsen: beperking van slachtofferrisico s en extra baten voor recreatie In de badplaatsen zorgt de aanvoer van zand voor een betere bescherming tegen overstromingen vanuit de zee. Door het strand hoger en breder te maken, krijgen de golven immers langer de kans om uit te lopen vooraleer ze de dijk bereiken. De analyse toont aan dat het voor een aantal badplaatsen winstgevend kan zijn om te investeren in stormmuren. Er kan zo fors bespaard worden op de kosten voor het aanvoeren van zand. In welke mate en tegen welke meerkost deze stormmuren geïntegreerd kunnen worden, wordt nog verder onderzocht. De terugverdientijden voor deze maatregelen zijn langer en hangen ook af van lokale situatie in de badplaats. Daarnaast zijn er bijkomende baten. Ten eerste zijn er baten voor toerisme. Door zand aan te voeren ontstaat er in een aantal badplaatsen een groter droog strand. Zo komt er meer ruimte vrij voor strandgebruikers en wordt de kust aantrekkelijker voor toeristen. Ten tweede zijn de veiligheidsbaten voor vermeden slachtoffers voor badplaatsen onderschat. De MKBA houdt rekening met de waarde die we hechten aan het vermijden van dodelijke slachtoffers bij overstromen, gelijkaardig met kansen op overlijden in verkeer. Daarnaast is er de maatschappelijke afkeer voor gebeurtenissen - zoals uitzonderlijk zware stormen langs de kust - waarbij in één keer tientallen of honderden slachtoffers kunnen vallen. Dit aspect is niet meegenomen in de MKBA. Kust van Mariakerke Vermijden van risico s op grote aantallen dodelijke slachtoffers Deze afkeer is wel weerspiegeld in de criteria die door onder andere de Vlaamse overheid gehanteerd worden om dergelijke risico s te beoordelen in het kader van bijvoorbeeld risicovolle bedrijven, en waarbij criteria voor externe groepsrisico s zijn omschreven. Een groepsrisico is de kans per jaar dat een groep personen van een bepaalde grootte (bijvoorbeeld 10, 100 of 1000 personen) op hetzelfde moment slachtoffer wordt van bijvoorbeeld een ontploffing in een chemisch bedrijf. Uit deze criteria blijkt dat wanneer de kans op tien doden of meer (door bijvoorbeeld een ontploffing in een bedrijf) groter is dan één kans op tienduizend per jaar er maatregelen moeten getroffen worden als ze voorhanden zijn tegen redelijke kosten. Een groepsrisico van duizend doden of meer is zonder meer altijd onaanvaardbaar. Een duizendjarige storm (met een voorkomen per jaar van één op duizend) kan echter tot meer dan 2000 slachtoffers op de dijk veroorzaken en meer dan 200 door overstromingen van de kustvlakte. Rekening houdend met de criteria voor groepsrisico s moeten er dan ook maatregelen genomen worden om de risico s op dodelijke slachtoffers door overstromingen vanuit de zee te beperken. Dit ligt in de lijn met de conclusie van de MKBA.

7 7 Overstromingsrisicoberekeningen: bescherming tegen 1000-jarige storm Geen beschermingsmaatregelen is geen optie Voor een aantal superstormen (met hoge en lage terugkeerperiode) werden er overstromingsrisicoberekeningen uitgevoerd en werden de bijhorende schade en slachtoffers begroot. Hieruit blijkt dat niet alleen bresvorming door de zeewering, maar ook hoge overslagdebieten in badplaatsen en het overstromen en falen van kunstwerken in de havens voor grote problemen zorgen. Een superstorm zou catastrofale gevolgen hebben voor de Vlaamse Kust: de schade zou oplopen tot in de miljarden euro s en de overstroming zou duizenden slachtoffers eisen. De slachtoffer- en schaderisico s zullen tegen 2050 drie keer groter zijn dan vandaag, als gevolg van de stijging van de zeespiegel. Uit de onderstaande kaart blijkt dat Middelkerke, Oostende (van Raversijde tot Oostende-Wellington), Wenduine-centrum en de havens van Oostende, Zeebrugge, Blankenberge en Nieuwpoort de meest kwetsbare zones zijn van de Vlaamse kust. Ook De Panne, Sint-Idesbald, Koksijde, Westende, Blankenberge en Knokke-Heist zijn belangrijke aandachtszones.

8 8 Maatregelpakketten onder de loep Vandaag is de kust op zijn zwakste punten beschermd tegen een honderdjarige storm. Om de Vlaamse kust beter te beschermen tegen overstromingen vanuit de zee, onderzocht de Vlaamse overheid de efficiëntie van een aantal maatregelpakketten (bijvoorbeeld het aanvoeren van zand, het verhogen of versterken van kade of dijk, of het bouwen van een stormvloedkering). Alle maatregelpakketten bieden minstens bescherming tegen een 1000-jarige storm maar sommige doen beter dan andere. Hieruit bleek ook dat maatregelen die bresvorming en de bijhorende grootschalige overstromingen in het achterland vermijden bij nog zwaardere superstormen doorgaans goed scoren. Fotografie Foto s archief afdeling Kust Foto s IMDC Omdat de zeespiegel stijgt, nemen de risico s op schade en slachtoffers gestaag toe. Het is dus nodig dat de maatregelpakketten blijvend meegroeien met de zeespiegel. Dat kan door extra zand aan te voeren, bovenop het onderhoud om kusterosie te bestrijden. Wat betreft de groepsrisico s toonden de overstromingsrisicoberekeningen aan dat zowel vandaag als in 2050, indien er geen beschermingsmaatregelen worden genomen, de vastgelegde LNE criteria voor groepsrisico s worden overschreden voor zowel een honderd- als een duizendjarige storm. Als er wel beschermingsmaatregelen worden genomen, worden de groepsrisico s niet meer overschreden bij een duizendjarige storm. Meer informatie: Agentschap voor Maritieme Dienstverlening en Kust, afdeling KUST ir. Tina Mertens Vrijhavenstraat Oostende tina.mertens@mow.vlaanderen.be Verantwoordelijke uitgever: ir. Kathleen Bernaert, algemeen directeur MDK-afdeling Kust, Vrijhavenstraat 3, 8400 Oostende