zes voorstellen voor democratische vernieuwing.
|
|
- Joost Bos
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Systeem, open U! zes voorstellen voor democratische vernieuwing. Wanneer de instanties door een slecht bestuur hun recht en hun macht verbeuren, dan keert de hoogste macht bij de gemeenschap terug, en het volk heeft het recht soeverein te handelen en de wetgevende macht zelf uit te oefenen of een nieuwe regeringsvorm op te richten, en de hoogste macht - die het volledig en onbeperkt bezit - in nieuwe handen te leggen, geheel zoals het volk wil. (John Locke, 1690) Dames, heren, volksvertegenwoordigers, bestuurders Een enkel woord vooraf om de verhoudingen helder te krijgen. Wíj zijn soeverein en júllie mogen ons vertegenwoordigen en besturen. Dát is de volgorde. De volgorde is dus niet: jullie besturen ons en wij mogen eens in de vier jaar kiezen; dat is jullie invulling geweest van democratie. Laten we er niet omheen draaien: We willen onze soevereiniteit terug, we willen beter vertegenwoordigd worden en we willen beter bestuurd worden. Er is al zo veel over geschreven over toenemende onvrede en desinteresse bij kiezers, over teruglopende ledenaantallen politieke partijen, lagere opkomsten bij verkiezingen, ondoorzichtigheid van politieke besluitvorming, monisme en coalitie-politiek, verplaatsing van de politiek, marginalisering van de Tweede Kamer, overbodigheid van de Eerste Kamer, gesloten, zelfgenoegzame cultuur, partijbenoemingen, verkokering. Er zijn politici als Bolkestein die de lage opkomst bij verkiezingen zien als een signaal van tevredenheid bij de kiezers. Keep on dreaming, Frits, in de oude stadswijken zijn ze zeker het meest tevreden. Er staat nogal wat op het spel, al willen weinigen dat zo zien. Het is niet onwaarschijnlijk dat het aantal zwevende kiezers in 2006 richting 50 % gaat. Net als in de eerste helft van de 20 e eeuw kan uiteindelijk weer de democratie kind van de rekening worden. Dat komt door gemakzucht en omdat velen hun belangen aan het bestaande hebben verbonden. A We willen onze soevereiniteit terug Wat is het soeverein volk anno 2002 gegeven? In onze parlementaire democratie controleren we maximaal eens in de vier jaar onze volksvertegenwoordigers én al het beleid van de afgelopen jaren én tegelijkertijd kiezen we onze volksvertegenwoordigers én stemmen voor al het voorgestane beleid van de komende vier jaar. Een wel zeer ruwe invulling van onze volkssoevereiniteit. Hoeveel meer hebben we daarmee nou eigenlijk te zeggen gekregen over het beleid dat ons aangaat, over ingrijpende plannen en maatregelen? 1
2 B We willen beter vertegenwoordigd worden. Eén van de grootste verworvenheden van de Verlichting is de representatieve democratie. Twee eeuwen terug was de gekozen volksvertegenwoordiging een mijlpaal in de democratische ontwikkeling. Maar onze huidige representatieve democratie is niet meer dan een historisch gegroeide vorm. Zo is het niet altijd geweest en zo zal het niet altijd zijn. Steeds meer klinkt het verwijt van een in zichzelf gekeerde oligarchie van vertegenwoordigers en bestuurders.wat kan dat representeren in deze tijd nog inhouden? Ook een volksvertegenwoordiging moet ruimte, richting, resultaat en rekenschap bieden (Schnabel). Hoe komt het toch dat we vooral een beeld hebben van ritselen, rechtpraten, risicomijden en regeldrift? Een volksvertegenwoordiging welke niet bereid is periodiek haar wijze van representatie te herzien, is helemaal geen volksvertegenwoordiging. C We willen beter bestuurd worden Bij complexe en samenhangende problemen is een oplossing vanuit verkokerde organisaties een farce. Nederland is een archipel van langs elkaar werkende departementen, diensten en organisaties. Tegenwichten ontbreken. Soms ontploft de boel, zoals in Enschede. Er is nog zoveel verdriet binnen organisaties, zoveel buropolitiek, zoveel langs elkaar heen werken, zoveel competentiestrijd. "Wie mocht ontdekken - wat vrijwel onmogelijk is - hoe beleid wordt gemaakt, die zal zijn verdere leven moeten slijten met een fundamenteel gevoel van onveiligheid."(harry Mulisch, De ontdekking van de hemel). Vaak vlucht het bestuur in obligate nota s en rapporten, terwijl uitvoering van eerder genomen besluiten meer op zijn plaats zou zijn. Vlucht het in uniforme regels en regeltjes, terwijl maatwerk en experimenten meer op zijn plaats zou zijn. Leidt polderoverleg en achterkamertjespolitiek tot wangedrochten en teleurstelling terwijl deze tijd schreeuwt om intelligente processen en oplossingen. Maar er zit vernieuwing in de lucht, op tal van plaatsen wordt geëxperimenteerd met nieuwe vormen Hier volgen zes voorstellen voor democratische en bestuurlijke vernieuwing, eerste suggesties voor de college-accoorden en het regeeraccoord van Participatie op maat Wij willen gericht en op maat kunnen meespreken over nieuw beleid. We willen niet alleen maar eens in de vier jaar een vakje rood maken. Wij willen ons kunnen uitspreken over de agendering en probleemstelling, ideeën en beleidsvarianten. We willen bij de verkiezingen in 2006 kunnen aangeven rond welke onderwerpen en deelonderwerpen wij geraadpleegd willen worden (onderwijs, ICT, Schiphol, zorg, veiligheid, etcetera). Vanaf 2002 zijn hiervoor serieuze experimenten nodig, fysiek en digitaal, op lokaal en nationaal niveau. We zullen heus niet met miljoenen hieraan mee doen; er zijn nog spannender dingen in deze wereld dan politiek. Maar het zal niet moeilijk zijn om de politieke participatie te verveelvoudigen ten opzichte van de huidige situatie. Beschouw het als een vorm van vraagsturing voor burgerparticipatie. 2
3 2 Het maatschappelijk primaat De politiek hamert graag op haar primaat. Maar ordening kan plaatsvinden via de markt (concurrentie), de overheid (hiërarchie), of via de civil society (samenwerking). Het heeft een zekere arrogantie om te beweren dat de politiek per definitie het primaat heeft. Het suggereert dat maatschappelijke thema s tot het exclusieve domein van de overheid behoren én dat de overheid per definitie beter dan andere partijen in staat is om tot effectieve ordening en afweging te komen. Bij vraagstukken rondom de directe woon- en leefomgeving van burgers én in situaties waarbij de betrokkenheid en medewerking van maatschappelijke partijen noodzakelijk is om tot effectief beleid te komen, dient het maatschappelijk primaat het uitgangspunt te zijn. De huidige praktijk van interactief besturen is interessant, maar de doorwerking in de besluitvorming is zeer twijfelachtig. In bovengenoemde situaties kunnen wijkbewoners of maatschappelijke partijen een besluit nemen. Ze worden daarbij ondersteund en gefaciliteerd door ambtenaren (civil servants!). De gemeenteraad of Tweede Kamer kan vanuit haar verantwoordelijkheid het besluit herzien middels een correctief raads- of Kamerbesluit. Dat zal jullie leren, met je correctief referendum! 3. Lerend controleren Als het gaat om het leren van successen en mislukkingen en het vergroten van het leervermogen binnen het openbaar bestuur, dan is er nog een wereld te winnen. Het parlement kan daarin een belangrijke rol vervullen en heeft met de introductie van een Dag van de Verantwoording (woensdag gehaktdag) nog maar een eerste stap gezet. Het parlement kan haar controlerende rol versterken door: - het controleren en leren van andere controleurs (NMA, STE, Stichting Rekenschap), - het toetsen of borgen van het democratisch gehalte van wijkorganisaties en NGO s welke participeren in beleidsontwikkeling, - direct toegang te eisen tot de aanwezige kennis binnen departementen, zonder tussenkomst van de minister, - na de verkiezingen van 2002 terug te blikken op haar rolinvulling, werkwijze en effectiviteit in het afgelopen decennium en daar lessen uit te trekken voor de nieuwe periode. 4. Parlement als voorganger in de democratie Het parlement kan een veel actievere rol vervullen in het richting geven aan beleid. In het parlementaire metier kan naast het huidige onderscheid tussen generalisten en specialisten een nieuw onderscheid ontstaan: tussen controleurs en regisseurs. De controleurs zien vooral toe op de uitvoering en resultaten van beleid. De regisseurs gaan actief op zoek naar maatschappelijke signalen en richten zich op agendasetting. Zij geven kaders en richting aan in het maatschappelijk debat rond verschillende vraagstukken. Het parlement kan experimenteren met andere werkwijzen, bijvoorbeeld door kamercommissies samen te stellen op basis van thema s en niet op basis van de verkokerde departementale indeling. Politiek krijgt dan nadrukkelijk een meer integrerende functie: het bij elkaar brengen van mensen en organisaties rondom bepaalde problemen en ideeën. 3
4 5. Dijkdoorbraak verkokering De verkokering moet radicaal doorbroken worden. Dat kan alleen door de sectorale macht van de klassieke kokers te doorbreken; daarvoor in de plaats komt het primaat van de samenwerking. De politieke verantwoordelijkheid voor belangrijke projecten wordt los van de lijn georganiseerd. Elke minister geeft dan als projectbestuurder leiding aan gemiddeld vijf interdepartementale projecten en verbindt zich bij de start van een regeerperiode aan bepaalde doelstellingen. De interdepartementale samenwerkingsprojecten staan los van de 'lijn' en de projectleiders leggen direct verantwoording af aan de betrokken projectminister. Bij competentiekwesties tussen project en lijn, geldt het primaat van het project. Alle overheidsinformatie ook conceptbeleidsstukken - wordt volledig ontkokerd en is voor andere departementen en bestuurslagen toegankelijk. 6. Grote innovatieronde in het openbaar bestuur Het openbaar bestuur is slecht toegerust op experimenteren. Wetten zijn per definitie traag, uniform en algemeen geldend, terwijl de maatschappelijke werkelijkheid dynamisch, veelzijdig en divers is. De nadruk op uniformiteit leidt periodiek tot grootschalige bestuurlijke miskleunen. In één keer wordt het roer omgegooid, zonder dat tijd genomen wordt op beperkte schaal te experimenteren en te leren. In ketens van samenhangende verschijnselen moeten op elkaar afgestemde maat-regelen worden genomen. Daarin zit het woord maat. Laat de wetgever vooraf de voorwaarden vastleggen voor experimentele afwijking van formele regels. De tijd rijpt voor intelligentere en meer interactieve besturingsprocessen, voor creatieve concurrentie bij beleidsontwikkeling, voor de introductie van algemene beginselen van behoorlijke deliberatie. Innovatie dient naast regelgeving en financiën een plaats te krijgen in het hart van het beleidsproces, door het vooraf borgen van experimenten of leren van best practices (zie o.a. commissie Van Rijn). Een regeerakkoord van meer dan 10 pagina s is fnuikend voor het innovatief vermogen van de overheid en belemmert de vrije en democratische gedachtewisseling tussen regering en parlement. Het is tijd voor een grote innovatieronde in het openbaar bestuur. Europa Er is nog zoveel meer te zeggen. We hebben het nog niet eens over Europa gehad. Ach, Europa. Recentelijk is notabene een Europees Handvest van de Burger vastgesteld. Hoe bedoelen jullie 'van' de burger? Er is geen burger aan te pas gekomen. Hoe is het in hemelsnaam mogelijk dat waar de laatste Europese verkiezingen een opkomst van 35 % lieten zien en waar reeds jaren wordt gereuteld over het belang van het betrekken van de burger bij de Europese zaak, er in dat hele Europese regentendom niemand de gedachte oppert om Europese burgers te vragen wat er wat hun betreft wellicht in zo'n handvest zou moeten komen. De aanstaande Europese Conventie biedt nieuwe mogelijkheden voor een brede dialoog, maar dat lijkt er wederom niet van te komen. Als we pleiten voor democratisering en vernieuwing dan is er in Europa nog een hele lange weg te gaan. 4
5 Dankbaarheid En toch, en toch Bij de eerste Kamerverkiezingen van de nieuwe eeuw past ook een gevoel van dankbaarheid. Als het gaat om de kwaliteit van het openbaar bestuur, dan kus je toch de grond als je weer in Nederland landt zei bestuurskundige Paul t Hart onlangs. We mogen blij zijn met bestuurders en volksvertegenwoordigers die relatief onkreukbaar zijn. Harmonieuze overlegrelaties, een ontwikkelde civil society met een sterke pers zijn positieve kenmerken die uit vergelijkend onderzoek naar voren komen. Nederland is een land waarin mensen willen wonen. Naast alle kritiek verdienen jullie ook waardering dat jullie ons willen vertegenwoordigen en besturen; jullie durven tenminste je nek uit te steken. En wij, wij zijn een gemakzuchtig volkje; we wassen liever onze auto op zaterdag. Openheid! In 1898 schreef Zola zijn J'accuse. De affaire Dreyfus was de aanleiding, maar dit schandaal was illustratief voor de gemakzuchtige kritiekloosheid van de toenmalige elite. Het was vooral een pleidooi tegen de geslotenheid van het systeem. De bourgeoisie was in de roes van de fin de siècle onverschillig geworden over de eigen toekomst. Maar toen had je nog ontrechte arbeiders en socialisten die aan de poort rammelden. Nu zijn we er slechter aan toe, want wij, burgers van Europa, wij zijn allemaal ingedutte bourgeois geworden! Eigenlijk willen we - net als Emile Zola in meer openheid. Alle voorstellen zijn erop gericht te komen tot een meer open en ontvankelijk openbaar bestuur. Langzaam zijn de contouren zichtbaar van de mogelijke krácht van democratie: het vermogen te leren en met meer kennis en ideeën tot een betere toekomst te komen. Marcel van Dam zei wel eens: "Er zijn duizend trucs en ik ken ze allemaal." Eén van de meest gebruikte is 'bukken, niet op reageren, het waait wel over, volgende week is er weer iets anders. Daar kan de Politiek natuurlijk weer op wachten. Maar wie marginaal betrokkenheid zaait, zal desinteresse, wantrouwen en Pim Fortuyn oogsten. In het bijzonder willen we de leiders van de politieke partijen, de kamervoorzitters, de verantwoordelijke minister en andere volksvertegenwoordigers en bestuurders vriendelijk in overweging geven te reageren. Uiteindelijk zal democratische vernieuwing en innovatie binnen het openbaar bestuur slechts tot stand kunnen komen onder jullie leiding. Wij zijn open geweest. We hebben zes voorstellen gedaan voor het openen van het openbaar bestuur. Open de rijen, vrienden. Open het systeem. Auteurs: Guido Enthoven (Instituut voor Maatschappelijke Innovatie), Jurgen van der Heijden (Universiteit van Amsterdam), Jan Schrijver (Xpin). Ondertekening: Frank Ankersmit (hoogleraar RU Groningen), Roel Bol, Sanderijn Cels (ex-premier Kabinetonline), Ferd van den Eerenbeemt, (Informatiewerkplaats), Jorrit de Jong (United Knowledge), Boris van der Ham (kandidaat kamerlid D66), Henk Kool (Nederlands Participatie Instituut), Willem Minderhout (Atos Origin), Bert Mulder (Informatiewerkplaats), Omar Ramadan (kandidaat kamerlid PvdA), Ton van der Wiel (Xpin), Rein Zunderdorp (Forum voor Democratische Ontwikkeling). Het stuk is mede geschreven obv het A&P-beraad Reactie en discussie is o.a. mogelijk via De oogst van het debat wordt voorgelegd aan de lijsttrekkers en aangeboden aan de formateur. 5
Referendum. Het voorleggen van een vraag met betrekking tot wetgeving aan de kiesgerechtigden in een land of gebied. Gert Beijer 09/11/2016
Referendum Het voorleggen van een vraag met betrekking tot wetgeving aan de kiesgerechtigden in een land of gebied. Gert Beijer 09/11/2016 Bronnen: Van der Steur, De keuze om te kiezen Montesquieu reeks
Nadere informatiePolderen voor beginners
Jongerenkamer Polderen voor beginners Voorwoord De Tweede Kamer is het hart van de Nederlandse democratie. De 150 gekozen Kamerleden gaan met elkaar en de regering in debat over de toekomst van Nederland.
Nadere informatieHandboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal
Handboek Politiek Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid van de Derde Kamer der Staten-Generaal, Gefeliciteerd! Deze week ben jij een politicus. Je gaat samen met je klasgenoten discussiëren over
Nadere informatieBestuurslagen in Nederland rijksoverheid provinciale overheid gemeentelijke overheid
Vak Maatschappijwetenschappen Thema Politieke besluitvorming (katern) Klas Havo 5 Datum november 2012 Hoofdstuk 4 Het landsbestuur (regering en parlement) Het Koninkrijk der Nederlanden bestaat uit vier
Nadere informatie7, Het parlement is baas boven baas. Samenvatting door een scholier 1995 woorden 13 januari keer beoordeeld.
Samenvatting door een scholier 1995 woorden 13 januari 2010 7,2 36 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Impuls Samenvatting Maatschappijleer Impuls H4/H5/H6 4.1 Het parlement is baas boven baas
Nadere informatieEen democratie is een staatsvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming.
Samenvatting door L. 1165 woorden 13 januari 2013 4,8 12 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer Hoofdstuk 3: Parlementaire democratie Paragraaf 1 t/m 4 1; Wat is politiek? Deelvraag: Wat
Nadere informatieVerkiezingen Tweede Kamer 2012
Verkiezingen Tweede Kamer 2012 Nederlandse politieke partijen langs de Europese meetlat Europese Unie dr. Edwin van Rooyen 10-9-2012 PvdA, VVD en SP zijn voorstander van het vergroten van de controle op
Nadere informatieToespraak staatssecretaris Bijleveld (BZK) Festival In actie met burgers! Woensdag 16 december 2009. Dames en heren,
Toespraak staatssecretaris Bijleveld (BZK) Festival In actie met burgers! Woensdag 16 december 2009 Dames en heren, Een maand geleden mocht ik in Utrecht samen met vertegenwoordigers van 47 Europese landen
Nadere informatieToespraak van Kamervoorzitter Gerdi Verbeet bij de opening van de dinerbijeenkomst van het Rathenau Instituut, 7 februari 2012 in Den Haag
Toespraak van Kamervoorzitter Gerdi Verbeet bij de opening van de dinerbijeenkomst van het Rathenau Instituut, 7 februari 2012 in Den Haag Meneer de staatssecretaris, dames en heren, Ik voel mij bevoorrecht
Nadere informatieHANDLEIDING Leerkracht
Lesbrief Onderwerp: verkiezingen maart 2017 HANDLEIDING Leerkracht Tijd Doelgroep Doelen 60 minuten VO Uw leerlingen leren: - Wat verkiezingen inhouden. - Wat een democratie is. - Wat stemmen is. Introductie
Nadere informatieLokale democratie onder / december 2017
Lokale democratie onder druk @Ostaaijen / december 2017 Spoorboekje Wat is er aan de hand met de lokale democratie? - afhakende inwoners - aanhakende inwoners Rol gemeenteraad in de lokale democratie -
Nadere informatieVoorwoord 9. Inleiding 11
inhoud Voorwoord 9 Inleiding 11 deel 1 theorie en geschiedenis 15 1. Een omstreden begrip 1.1 Inleiding 17 1.2 Het probleem van de definitie 18 1.3 Kenmerken van de representatieve democratie 20 1.4 Dilemma
Nadere informatieDe activiteit in het Brussels Parlement voorbereiden of verwerken in de klas? Niet verplicht, wel leuk!
De activiteit in het Brussels Parlement voorbereiden of verwerken in de klas? Niet verplicht, wel leuk! Je vindt in dit document authentiek materiaal van het parlement waarmee je zelf aan de slag kan.
Nadere informatiee Kamer Derde Kamer Handboek Politiek 2 der Staten-Generaal
erde Kamer Derde Kamer e Kamer Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben
Nadere informatieDe waarde van participatie
De waarde van participatie Omgevingswet Kirsten Veldhuijzen, Rob Kristel Lammers, VNG 24 september 2016 Raad op Zaterdag, Zwolle Invalshoeken De Omgevingswet Bredere context Omgevingswet Ontwikkeling samenleving
Nadere informatieEindexamen maatschappijleer 2 vmbo gl/tl II
BEOORDELINGSMODEL Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt 1 punt toegekend. MASSAMEDIA 1 maximumscore 2 Juiste antwoorden zijn (twee van de volgende redenen): De opera s (programma s) zijn
Nadere informatie4.5. Samenvatting door een scholier 1791 woorden 6 april keer beoordeeld. Geschiedenis
Samenvatting door een scholier 1791 woorden 6 april 2004 4.5 17 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 4e eeuw voor Christus: Aristoteles -> heeft staatsinrichting gemaakt (Athene) drie hoofdvormen: - monarchie:
Nadere informatieDE HELAASHEID DER DINGEN: Henk van der Kolk Universiteit Twente INHOUDSOPGAVE BEZORGDE OUDERS VAN DE KLOOF TUSSEN BURGER EN OVERHEID
DE HELAASHEID DER DINGEN: OVER BEELDEN, FEITEN EN CONSEQUENTIES VAN DE KLOOF TUSSEN BURGER EN OVERHEID Henk van der Kolk Universiteit Twente INHOUDSOPGAVE 1. Bezorgde Ouders (Gerard Reve) 2. Daantje de
Nadere informatieDE HELAASHEID DER DINGEN: Henk van der Kolk Universiteit Twente
DE HELAASHEID DER DINGEN: OVER BEELDEN, FEITEN EN CONSEQUENTIES VAN DE KLOOF TUSSEN BURGER EN OVERHEID Henk van der Kolk Universiteit Twente INHOUDSOPGAVE 1. Bezorgde Ouders (Gerard Reve) 2. Daantje de
Nadere informatieLokale Democratie, Vertrouwen en Burgerparticipatie. Prof. dr. Monique Leyenaar Drechtstedendinsdag, 7 februari 2012
Lokale Democratie, Vertrouwen en Burgerparticipatie Prof. dr. Monique Leyenaar Drechtstedendinsdag, 7 februari 2012 Weemoed naar vroeger? Realiteit Sociaal-maatschappelijke context is veranderd, politieke
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Module 5
Samenvatting Geschiedenis Module 5 Samenvatting door een scholier 1332 woorden 26 maart 2006 10 1 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis module 5 Hoofdstuk 1 1918, Troelstra wilde een revolutie
Nadere informatieVerslag college 1: Democratische waarden onder druk?
Verslag college 1: Democratische waarden onder druk? In de collegereeks Democratie en burgerschap, georganiseerd door ProDemos en de Universiteit van Amsterdam, kijken we naar de huidige stand van zaken
Nadere informatie5,8. Par 1: Staat! Par 2: Rechtstaat! Stelling door een scholier 1818 woorden 3 november keer beoordeeld.
Stelling door een scholier 1818 woorden 3 november 2004 5,8 19 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer: Hoofdstuk 3! Par 1: Staat! Nederland is een onafhankelijke staat, waarvan we spreken
Nadere informatieDeze brochure is een uitgave van: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Postbus EA Den Haag
Deze brochure is een uitgave van: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Postbus 20011 2500 EA Den Haag www.rijksoverheid.nl Maart 2019 Publicatie-nr. 120128 120128_Brochure_SVHBV2.indd
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politiek
Samenvatting Maatschappijleer Politiek Samenvatting door een scholier 1031 woorden 22 juni 2007 7,7 12 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Maatschappijleer samenvatting 1. Democratie Wetten:
Nadere informatieNieuw Haags Peil van 14 oktober 2007
Nieuw Haags Peil van 14 oktober 2007 Er is een groot aantal kiezers, dat op een partij van Rita Verdonk zal gaan stemmen, als die opgericht wordt. Omdat dit echter nog niet het geval is en Verdonk wel
Nadere informatieDiversiteit in Provinciale Staten
Diversiteit in Provinciale Staten In aanloop naar de verkiezingen van 2 maart inventariseerde E-Quality, hét kenniscentrum voor emancipatie, gezin en diversiteit, de kandidatenlijsten (zie werkwijze) van
Nadere informatiePresentatie Jaarboek Parlementaire Geschiedenis Toespraak door de Voorzitter van de Tweede Kamer, Khadija Arib 21 november 2017
Presentatie Jaarboek Parlementaire Geschiedenis Toespraak door de Voorzitter van de Tweede Kamer, Khadija Arib 21 november 2017 Dames en heren, Het volk spreekt het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis
Nadere informatieVerdieping Hoe zorg je dat er meer mensen stemmen?
Verdieping Hoe zorg je dat er meer mensen stemmen? Korte omschrijving werkvorm De staatscommissie parlementair stelsel heeft voorstellen gedaan voor meer betrokkenheid van burgers bij de democratie: Ten
Nadere informatieNederland is helemaal geen representatieve democratie
8 sept 2013 Nederland is helemaal geen representatieve democratie Politici in Nederland zeggen dat Nederland een representatieve democratie is. Dat roept een paar vragen op. Allereerst wat een representatieve
Nadere informatiePolitieke legitimiteit
Politieke legitimiteit Op het snijvlak van wetenschap en samenleving Geerten Waling De Responsieve Rechtsstaat, 22 september 2016 Bij ons leer je de wereld kennen 1 Routeplanner Even voorstellen Wat is
Nadere informatieOpeningswoord van CdK Ank Bijleveld-Schouten bij de bijeenkomst over burgerinitiatieven in Overijssel op 2 oktober 2013.
Openingswoord van CdK Ank Bijleveld-Schouten bij de bijeenkomst over burgerinitiatieven in Overijssel op 2 oktober 2013. Dames en heren, Wat fijn dat u vandaag bij ons bent. Ik heet u hartelijk welkom
Nadere informatieINITIATIEFVOORSTEL JONGERENRAAD
INITIATIEFVOORSTEL JONGERENRAAD INITIATIEFVOORSTEL JONGERENRAAD 1 Inleiding. De gemeenteraad van Leeuwarden vindt het erg belangrijk dat de jeugd goed geïnformeerd wordt over wat de gemeente en de politiek
Nadere informatieOntwikkeling politieke voorkeur in 2015
Een politiek systeem in ontbinding De peiling van vandaag laat zien in welke bijzondere electorale situatie Nederland eind 2015 is beland. Deze resultaten kunnen geplaatst worden in het verlengde van het
Nadere informatieCommuniceren met de achterban
1 Communiceren met de achterban Je wilt weten hoe je het beste communiceert met de achterban. Je wilt direct aan de slag en snel resultaten. Je hebt een hoe-vraag. Zoals iedereen. Maar als je werkelijk
Nadere informatieVoor het Huis voor democratie en rechtsstaat wordt geëxperimenteerd met proeftuinen
Voor het Huis voor democratie en rechtsstaat wordt geëxperimenteerd met proeftuinen Het Huis voor democratie en rechtsstaat is een nog op te richten instelling. Het Huis wil kennis van burgers over onze
Nadere informatie5.9. Boekverslag door E woorden 23 oktober keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer
Boekverslag door E. 2025 woorden 23 oktober 2014 5.9 8 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Paragraaf 1: wat leer je bij maatschappijleer? Iets is een maatschappelijk probleem
Nadere informatieHandboek Politiek deel 2
Handboek Politiek deel 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid van de Derde Kamer der Staten-Generaal, Gefeliciteerd! Deze week ben jij een politicus. Je gaat samen met je klasgenoten discussiëren
Nadere informatieToespraak Voorzitter bij het in ontvangst nemen van het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2012 op 20 november 2012 in de Oude Zaal
Toespraak Voorzitter bij het in ontvangst nemen van het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2012 op 20 november 2012 in de Oude Zaal Dames en heren, Allereerst dank ik het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis
Nadere informatieDerde Kamer. Derde Kamer. Handboek Politiek 1. der Staten-Generaal
erde Kamer Derde Kamer Kamer e Kamer Handboek Politiek 1 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand
Nadere informatieVerklarende woordenlijst
Bijlage 4 Verklarende woordenlijst Ambtenaar persoon die een baan heeft bij de overheid Amendement de Tweede Kamer wil iets aan een voorstel voor een wet veranderen B en W de burgemeester en de wethouders
Nadere informatieStemmotieven bij de gemeenteraadsverkiezingen
Stemmotieven bij de gemeenteraadsverkiezingen Voor: NPS/NOVA Hugo van der Parre Datum: 28 januari 2009 Project: 91804 Copyright: 2010. Synovate Ltd. Alle rechten voorbehouden. De concepten en ideeën die
Nadere informatie6,1. Politiek: het omzetten van verlangens, eisen en wensen vanuit de samenleving in bindende besluiten. Een
Samenvatting door een scholier 1509 woorden 25 mei 2010 6,1 18 keer beoordeeld Vak Maatschappijwetenschappen Wat is politiek? Politiek: het omzetten van verlangens, eisen en wensen vanuit de samenleving
Nadere informatie2 keer beoordeeld 20 februari 2016
5,4 Samenvatting door een scholier 1315 woorden 2 keer beoordeeld 20 februari 2016 Vak Maatschappijleer Methode Thema's maatschappijleer Maatschappijleer hoofdstuk 3 Parlementaire democratie Par. 1 wat
Nadere informatieZeggenschap: hoe DOE je dat?
Zeggenschap: hoe DOE je dat? Werken aan nieuwe democratie startdocument bij de partijbrede discussie Harmen Binnema 22 maart 2016 Waar gaat het over? GroenLinks heeft een brede agenda van democratisering,
Nadere informatieSamenvatting door M woorden 15 januari keer beoordeeld. Thema's maatschappijleer. Hoofdstuk 1. Algemeen belang:
Samenvatting door M. 1124 woorden 15 januari 2014 9 12 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Hoofdstuk 1 Algemeen belang: Openbare orde en veiligheid Buitenlandse betrekkingen
Nadere informatieGeachte lezer, Voor meer uitleg over mijn presentatie Ga kathedralen bouwen! verwijs ik u graag naar de website http://www.quakernaat.nl.
Geachte lezer, Voor meer uitleg over mijn presentatie Ga kathedralen bouwen! verwijs ik u graag naar de website http://www.quakernaat.nl. Deze presentatie is bedoeld als naslagwerkje voor aanwezigen. Daan
Nadere informatieLB Project 2 Politiek-Juridische dimensie. 2 e schooljaar periode 8 voor AA en DA. LB 2 e jaar periode 8 cohort 2013 voor AA, DA maart 2015 / 1 van 8
LB Project 2 Politiek-Juridische dimensie 2 e schooljaar periode 8 voor AA en DA LB 2 e jaar periode 8 cohort 2013 voor AA, DA maart 2015 / 1 van 8 LB 2 e jaar periode 8 cohort 2013 voor AA, DA maart 2015
Nadere informatieDe betekenis van de grote politieke stromingen
De betekenis van de grote politieke stromingen Inleiding bij de opening van het Academisch Jaar van de Open Universiteit, 1 juni 2010 te De n Haag Prof.dr. A. (Arno) F.A. Korsten 1 De Open Universiteit
Nadere informatieTilburgs Verkiezingssymposium Ongelijkheid binnen Gelijkheid. 6 februari 2017
Tilburgs Verkiezingssymposium Ongelijkheid binnen Gelijkheid 6 februari 2017 Directe Democratie: Referenda? In hoeverre dienst de burger betrokken te worden in het proces van het nemen van een politiek
Nadere informatieBurgerparticipatie in Alkmaar. Gemeente Alkmaar
Burgerparticipatie in Alkmaar Gemeente Alkmaar 1 Burgerparticipatie in Alkmaar Aanleiding en ambitie In het kader van het programma Harmonisatie is ook het burgerparticipatiebeleid opnieuw bekeken. Voor
Nadere informatieWie beslist wat? Duur: 30 45 minuten. Wat doet u?
Wie beslist wat? Korte omschrijving werkvorm: De werkvorm Wie-Beslist-Wat is een variant op het spel Ren je rot. De leerlingen worden ingedeeld in teams. Elk team strijdt om de meeste punten. Er zijn kennisvragen
Nadere informatieWat is een constitutie?
Wat is een constitutie? Veel landen op de wereld worden op een democratische manier bestuurd. Een democratie staat echter niet op zichzelf. Bij een democratie hoort namelijk een rechtsstaat. Democratie
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Datum : Nijkerk, 2 november 2015 Betreft : Actieplan lokale rekenkamers Telefoon : 033-2473435 E-mail : info@nvrr.nl
Nadere informatieVerfris het democratisch boeket
Verfris het democratisch boeket Meer aandacht voor nieuwe democratie Versie 0.2 Hein Albeda Utrecht, augustus 2017 Initiatiefgroep Democratisch Boeket p/a: Atalantahof 1 3544 VD Utrecht T: 030 890 3222
Nadere informatieAfsluitende les. Leerlingenhandleiding. Proefdieren, overbodig of hoognodig?
Afsluitende les Leerlingenhandleiding Proefdieren, overbodig of hoognodig? Inleiding Hoewel bijna iedereen wel een beeld heeft van proefdieren en wat er in het verleden wellicht mee gedaan is, weet bijna
Nadere informatieEindexamen maatschappijleer havo 2006-I
Opgave 3 Meer onrust over minder sociale zekerheid (mens en werk en politieke besluitvorming) Maximumscore 5 15 Voorbeelden van een juiste omschrijving van de verzorgingsstaat (één van de volgende): 3
Nadere informatieDemocratie Testlab 9 november 2017 Guido Enthoven, IMI
Democratie Testlab 9 november 2017 Guido Enthoven, IMI Openheid, verschillende perspectieven, respect, luisteren, doorvragen Kort en bondig, to the point, voorbeelden, ook oud zeer Eerlijk, zelfonderzoek,
Nadere informatieMeer macht aan de kiezer
Telegraaf 28 januari 2018 Preferendum als optie voor vastgelopen democratie Meer macht aan de kiezer Door Alexander Bakker! 1 / 3 Het referendum over het associatieverdrag tussen EU en Oekraine was, voor
Nadere informatieSpeech VNG-voorzitter Jan van Zanen Raad op Zaterdag (Doe-dag over de omgevingswet) 16 september Alleen het gesproken woord geldt
Speech VNG-voorzitter Jan van Zanen Raad op Zaterdag (Doe-dag over de omgevingswet) 16 september 2017 Alleen het gesproken woord geldt Dames en heren, Wat goed om u hier, op zaterdagmorgen te zien. Het
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Maatschappijleer voor jou Hoofdstuk 3 Politiek
Samenvatting Maatschappijleer Maatschappijleer voor jou Hoofdstuk 3 Politiek Samenvatting door een scholier 1027 woorden 10 augustus 2010 5,3 17 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 3. Politiek 3.1. Keuzes
Nadere informatieDoe mee en test je kennis. Stuur je antwoorden naar mij en ik informeer je over de scoren.
Quiz over politiek, Europa en staatsrechtelijke spelregels Toelichting In de periode 2008-2010 werkte ik als staatsrechtjurist binnen het projectteam versterking Grondwet bij het Miniserie van BZK. Dit
Nadere informatiemaatschappijwetenschappen pilot vwo 2016-I
Aanwijzing voor de kandidaat Als in een vraag staat dat je een hoofd- of kernconcept moet gebruiken, dan gebruik je in het antwoord die elementen uit de omschrijving van het hoofd- of kernconcept die nodig
Nadere informatieReflectie & Reflexen Bent u als raadslid toekomstbestendig? Rinske Evers, Cor Klein Heerenbrink, Jolanda Wouters
Reflectie & Reflexen Bent u als raadslid toekomstbestendig? Rinske Evers, Cor Klein Heerenbrink, Jolanda Wouters Doen we de juiste dingen? Geen Tijdperk van Veranderingen, Maar een Verandering van Tijdperken
Nadere informatieE-participatie via sociale media: hoe doe je dat? Door: Janine Bake
E-participatie via sociale media: hoe doe je dat? Door: Janine Bake Kijkt u eens om u heen, zit u ook met een computer, mobiele telefoon, misschien wel twee en mogelijk ook nog andere type computer zoals
Nadere informatiePolitici moeten de illusie van cockpit Den Haag loslaten
124 Politici moeten de illusie van cockpit Den Haag loslaten Het huidige politieke bestuur opereert vooral vanuit verticale, hiërarchische verhoudingen, die passen bij klassieke overheidstaken. Politici
Nadere informatieGeachte Dames en Heren, geachte Mevrouw van Leeuwen,
Geachte Dames en Heren, geachte Mevrouw van Leeuwen, Met grote interesse heb ik uw lezing gevolgd. Ik realiseer mij terdege dat wij vanuit de Koepel van WMO raden u haast een onmogelijk vraag hebben gesteld,
Nadere informatie14 ACTUALITEIT Het gebrek aan naleving van parlementaire regels ondergraaft kwaliteit politiek-staatkundig systeem door Rein Jan Hoekstra De auteur is oud-lid van de Raad van State. Het is verbazingwekkend
Nadere informatieBeginselen van de democratische rechtsstaat
Beginselen van de democratische rechtsstaat Prof. mr. M.C. Burkens Prof. mr. H.R.B.M. Kummeling Prof. mr. drs. B.P. Vermeulen Prof. mr. R.J.G.M. Widdershoven Inleiding tot de grondslagen van het Nederlandse
Nadere informatieVoor de Raad van State als adviseur en bestuursrechter is het van. belang zicht te hebben op wat er leeft in de werelden van recht,
Inleiding Vice-President Raad van State tijdens de bijeenkomst van een delegatie van de Raad met de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling donderdag 12 februari 2009 Dames en heren, Voor de Raad van State
Nadere informatieINLEIDING. De Europese Alliantie voor de Vrijheid verdedigt de volgende belangrijke veranderingen:
INLEIDING De volgende Europese verkiezingen zullen gehouden worden van tot 5 mei 014 in alle 8 lidstaten. Dit handvest bevat de politieke standpunten die de leden van de Europese Alliantie voor de Vrijheid
Nadere informatieIn maart 2011 telde het Verenigd Koninkrijk 63.181.775 inwoners, als volgt verdeeld over de vier gebiedsdelen:
Staten en kiesstelsels Verenigd Koninkrijk Het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland was tot het einde van de twintigste eeuw een sterk centralistisch bestuurd land. Sindsdien hebben
Nadere informatieVergaderen in West Betuwe. Eerste gemeenschappelijke gedachtevorming binnen de raadswerkgroep Bestuur & Organisatie
Vergaderen in West Betuwe Eerste gemeenschappelijke gedachtevorming binnen de raadswerkgroep Bestuur & Organisatie Herindelingsadvies Par.4.3.: Samen met de samenleving West Betuwe Voert haar wettelijke
Nadere informatieImrat Verhoeven Uva/AISSR. Vormgeven aan overheidsparticipatie
Imrat Verhoeven Uva/AISSR Vormgeven aan overheidsparticipatie In een notendop Activerende verzorgingsstaat leidt tot meer nadruk verhoudingen burgers onderling Hoe democratisch zijn die verhoudingen eigenlijk?
Nadere informatieHoofdzaken staatsinrichting
Hoofdzaken staatsinrichting 1 staatsinrichtinghoofdpunten.doc 2 1 WAT IS POLITIEK? Politiek is alles wat met het besturen van een stad, land, gebied te maken heeft. In de politiek zijn verschillende groepen
Nadere informatieDE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848. 3. Hebben alle partijen min of meer gelijke kansen in de campagneperiode?
DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848 ACHTERGRONDINFORMATIE PERIODE 1815-1848 DE EERSTE JAREN VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN Tussen 1795 en 1813 was Nederland overheerst geweest door de Fransen. In
Nadere informatieSamenvatting Resolutie. Democratie van Nu. D66 krijgt het voor elkaar
Samenvatting Resolutie Democratie van Nu D66 krijgt het voor elkaar 20190115162135_1090.adpro.indd 1 1/15/2019 4:21:51 PM Samenvatting Democratie van Nu 3 De oprichters van D66 maakten zich zorgen. Ze
Nadere informatieDe cruciale periode
De cruciale periode 1990-1994 Maurice de Hond Peil.nl Vaak merk ik dat bij beschouwingen over electorale ontwikkelingen in Nederland, de lange-termijn-trends over het hoofd worden gezien. Zo ook weer bij
Nadere informatieMaatschappijleer par. 1!
Maatschappijleer par. 1 Iets is een maatschappelijk probleem als: 1. Het groepen mensen aangaat 2. Het samenhangt met of het is gevolg is van maatschappelijke verandering 3. Er verschillende meningen zijn
Nadere informatieCongresverslag Ouderbetrokkenheid. 21 september 2015
Congresverslag Ouderbetrokkenheid 21 september 2015 Samenlevingsgerichte school Op maandagmiddag 21 september was het zo ver, het congres over ouderbetrokkenheid en de partnerschapsschool vond plaats
Nadere informatieEerste Kamer der Staten-Generaal
Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2017 2018 29 362 Modernisering van de overheid B VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld 22 mei 2018 De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken
Nadere informatieDerde Kamer Handboek Politiek 1
Derde Kamer Handboek Politiek 1 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben van politiek. Samen
Nadere informatieEen Lokaal Referendum of niet?
Een Lokaal Referendum of niet? Een eerste discussie over een lokaal in Krimpen aan den IJssel als onderdeel van burgerparticipatie. Inleiding In ons land zijn de afgelopen periode op het gebied van de
Nadere informatieMODULE V. Ben jij nou Europees?
MODULE V Ben jij nou Europees? V.I Wat is Europees? Wat vind jij typisch Europees? En wie vind jij typisch Europees? Dat zijn moeilijke vragen, waarop de meeste mensen niet gelijk een antwoord hebben.
Nadere informatieDagboek Sebastiaan Matte
Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen
Nadere informatieBijeenkomst opschaling. Divosa 1 februari 2013
Bijeenkomst opschaling Divosa 1 februari 2013 Opschaling Vooral veel uitdagingen kansen, bedreigingen In de sheets een impressie van wat de deelnemers aan de masterclass bedachten. Antwoord op de vraagstukken
Nadere informatieBurgerbetrokkenheid in Beweging. Wat vraagt succesvolle participatie van en met burgers van uw gemeente?
Burgerbetrokkenheid in Beweging Wat vraagt succesvolle participatie van en met burgers van uw gemeente? 12/19/2017 Wie ben ik en wat doe ik? Burgerbetrokkenheid in beweging Waar hebben we het eigenlijk
Nadere informatieLesmateriaal voor het (V)MBO
Lesmateriaal voor het (V)MBO Binnenkort nemen uw leerlingen deel aan een Jongerengemeenteraad. Het project Jongerengemeenteraad laat jongeren in de leeftijd van 14 19 jaar zien hoe beleid tot stand komt
Nadere informatieHardop denken over een parlement nieuwe stijl
Denken over democratie (8) Hardop denken over een parlement nieuwe stijl willem witteveen In het verkiezingsprogramma van de PvdA vinden we onder het kopje democratie het voornemen om meteen na de verkiezingen
Nadere informatieToespraak Kamervoorzitter Anouchka van Miltenburg bij de presentatie van het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis, 19 november 2013
Toespraak Kamervoorzitter Anouchka van Miltenburg bij de presentatie van het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis, 19 november 2013 Dames en heren, Het thema van het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis
Nadere informatieEindexamen havo maatschappijwetenschappen 2014-I
Opgave 1 Besluitvorming rondom studiefinanciering Bij deze opgave horen de teksten 1 en 2 en figuur 1 uit het bronnenboekje. Inleiding Tijdens de regeringstermijn van kabinet-rutte 1 (oktober 2010 tot
Nadere informatie6,9. Samenvatting door een scholier 2567 woorden 24 mei keer beoordeeld. Maatschappijleer. Politieke Besluitvorming
Samenvatting door een scholier 2567 woorden 24 mei 2005 6,9 5 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Politieke Besluitvorming 1. Onafhankelijke staat bestaat uit drie elementen. Een vast grondgebied (territoir),
Nadere informatieToespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, seminar 'Wetenschap middenin de samenleving', Groningen, 30 mei 2013
Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, seminar 'Wetenschap middenin de samenleving', Groningen, 30 mei 2013 Dames en heren, Wetenschap is ontstaan uit verwondering en nieuwsgierigheid. Al
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming H9 en H10
Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming H9 en H10 Samenvatting door een scholier 1077 woorden 21 mei 2003 7,4 25 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdstuk 9 Knelpunten in het besluitvormingsproces
Nadere informatieVerfris het democratisch boeket
Verfris het democratisch boeket Meer aandacht voor nieuwe democratie Versie 0.1 Hein Albeda Utrecht, maart 2010 Atalantahof 1 3544 VD Utrecht T: 030 890 3222 F: 084 733 9829 1Verfris het democratisch boeket
Nadere informatieNederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl)
Nederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl) Examen VWO Vragenboekje Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 18 juni 13.30 16.30 uur 20 03 Voor dit examen zijn
Nadere informatieDrie decentralisaties voor gemeenten
Drie decentralisaties voor gemeenten Onze visie en aanpak Pim Masselink Joost van der Kolk Amersfoort 24 april 2014 Inhoud 1. Inleiding 2. Veranderende rol van de gemeente 3. Veranderopgave: richten, inrichten
Nadere informatieMicha Beuger Partij voor Mens en Spirit pagina 1
De magische datum 21 december 2012 nadert snel. Wat zullen de verkiezingen van 9 juni 2010 ons brengen? Wel, hier gaan wij over! Er zijn nu partijen in overvloed! Vorm je oordeel volgens je hoofd en je
Nadere informatieDe waarde van participatie
De waarde van participatie Omgevingswet Kristel Lammers, VNG & Programma aan de slag met Omgevingswet Marte Kappert, Programma aan de slag met Omgevingswet 28 januari 2017 Raad op Zaterdag, Eindhoven Invalshoeken
Nadere informatieTweede Kamerverkiezingen. groep 7 en 8
Tweede Kamerverkiezingen groep 7 en 8 inhoud blz. 1. Inleiding 3 2. Democratie 4 3. Politieke partijen 5 4. De Tweede Kamer 6 5. Kiezen 7 6. De uitslag 8 7. De meerderheid 9 8. Het kabinet 10 9. De oppositie
Nadere informatie