Wonen in Gelderland Monitoring van het woonbeleid

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Wonen in Gelderland Monitoring van het woonbeleid"

Transcriptie

1 Wonen in Gelderland 2012 Monitoring van het woonbeleid 1

2 Inhoudsopgave Samenvatting en conclusie 1) Inleiding 2) Gelderland totaal 2.1 Bevolking 2.2 Nieuwbouw 2.3 Ontwikkeling woningvoorraad 2.4 Bouwvergunningen 2.5 Toekomstige ontwikkelingen 2.6 De Gelderse woningmarkt in crisistijd 2.7 Kwalitatieve aspecten van de woningvoorraad Huurwoningen Nultredenwoningen Betaalbare woningen 2.8 Coalitieakkoord Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing 2.10 Duurzaamheid 2.11 Opdrachtgeverschap bij nieuwbouw 2.12 Huisvesting verblijfsgerechtigden (statushouders) 3) Woningbouw per regio 3.1 Achterhoek 3.2 FoodValley 3.3 Noord-Veluwe 3.4 Rivierenland 3.5 Stadsregio Arnhem Nijmegen 3.6 Stedendriehoek Bijlagen 2

3 Samenvatting en conclusie Deze rapportage Wonen in Gelderland 2012 geeft inzicht in de ontwikkelingen op de Gelderse woningmarkt in de afgelopen jaren, met een accent op 2011 en de stand van zaken per Hieronder volgt een opsomming van de meest in het oog springende conclusies: a. De Gelderse bevolking groeit nog steeds, maar de verwachting is dat dit voor Gelderland gemiddeld rond 2035 zal omslaan in een lichte afname. In sommige regio s treedt deze afname eerder op. Het aantal huishoudens groeit ook nog steeds, maar deze groei wordt geleidelijk minder. De (afvlakkende) groei, de gezinsverdunning en het bestaande woningtekort zorgen ervoor dat er nog steeds vraag is naar uitbreiding van de woningvoorraad. Er moet nog steeds worden gebouwd, zij het minder dan voorheen. b. In 2011 zijn in Gelderland nieuwbouwwoningen opgeleverd. Rekening houdend met andere toevoegingen (bijv. functieverandering naar wonen en woningsplitsing) en onttrekkingen (o.m. sloop) is in 2011 de Gelderse woningvoorraad netto toegenomen met woningen. Inmiddels telt Gelderland woningen. c. Huurwoningen: in 2011 bedroeg het netto aandeel huur in de nieuwbouw, dus rekening houdend met sloop, 36%. In KWP3 is afgesproken dat van de netto toevoegingen 18% in de huursector plaatsvindt. In 2011 is dat dus ruimschoots gehaald. Door dit hoge aandeel huur in de nieuwbouw lijkt het erop dat de Gelderse corporaties anticyclisch investeren! In absolute zin is de huurwoningvoorraad maar licht gegroeid, met 518 woningen. Dat komt omdat er in 2011 eveneens huurwoningen door corporaties zijn verkocht. d. Betaalbare woningen: de productie van betaalbare woningen is de afgelopen jaren vooral onder invloed van de Stimuleringsbijdrage Goedkope Woningbouw toegenomen. In 2011 lag de productie van betaalbare woningen met 42% (2010: 45%) boven de afspraak in het KWP3 (31%). Dat komt waarschijnlijk omdat vanwege de recessie en de crisis op de woningmarkt juist in dit segment veel vraag is. e. Nultredenwoningen: het aandeel nultredenwoningen is in 2011 met 44% lager dan de 68% die was afgesproken in het KWP3. Het aandeel nultredenwoningen is gedurende de afgelopen jaren wel geleidelijk toegenomen. Volgens het KWP3 is de opgave om de Gelderse woningvoorraad van 2010 t/m 2019 met ca woningen te laten groeien, ofwel gemiddeld ca gemiddeld per jaar. De gevolgen van de crisis werden in 2010 voor het eerst zichtbaar, toen de groei van de woningvoorraad op woningen bleef steken. De groei van 2011 is met woningen ronduit goed te noemen. We kunnen dan ook nog steeds niet zeggen dat als gevolg van de crisis in Gelderland de woningbouw is ingestort. Toch zien we ook in Gelderland bouwbedrijven failliet gaan. Dat heeft er mogelijk mee te maken dat de capaciteit van bouwbedrijven te groot is. Op grond van de cijfers verwachten wij dat bouwbedrijven die gespecialiseerd zijn in (grote) nieuwbouwprojecten het in de toekomst steeds moeilijker zullen krijgen. De verdienmogelijkheden in de nieuwbouw zullen in de toekomst geleidelijk afnemen. Wij verwachten echter dat de verdienmogelijkheden in de kwaliteitsverbetering van de bestaande voorraad zullen groeien. De vraag naar bedrijven die woningen kunnen renoveren, verduurzamen en geschikt maken voor bewoning door ouderen zal toenemen. Voor bouwbedrijven die zich focussen op de bestaande woningvoorraad zien wij de komende jaren in toenemende mate kansen. 1 Dit aantal is gebaseerd op alle woningen inclusief de administratieve correcties van het CBS. 3

4 1) Inleiding Dit is de achtste monitoringsrapportage over de ontwikkelingen op de Gelderse woningmarkt. De rapportage heeft als doel: inzicht te geven in de ontwikkelingen van de laatste jaren op de Gelderse woningmarkt en van de stand van zaken op 1 januari 2012; inzicht te geven in de overeenkomsten en verschillen tussen regio s; een inschatting te geven van de mate waarin (per regio) de doelstellingen van het kwalitatieve woonbeleid worden gerealiseerd; een beschrijving te geven van de voortgang van de uitvoering van het Kwalitatief Woonprogramma 2010 t/m 2019 (KWP3). KWP3 Het Kwalitatief Woonprogramma 2010 t/m 2019 (KWP3) is een onderdeel van de provinciale ruimtelijke structuurvisie. KWP3 is echter niet geheel vrijblijvend. Behalve dat gemeenten en corporaties zich er aan hebben gecommitteerd, is het vastgelegd in artikel 3 van de Ruimtelijke Verordening Gelderland: De in een bestemmingsplan op te nemen nieuwe woonlocaties en de daar te bouwen woningen dienen te passen in het vigerende, door GS vastgestelde Kwalitatief Woonprogramma voor de betreffende regio en het daarin opgenomen regiototaal aan woningen ( ). Op basis van de Gelderse woonvisie en woningbehoefteonderzoek is per regio een prognose gemaakt van de kwalitatieve woningbehoefte, verdeeld naar diverse kwalitatieve kenmerken, zoals prijsklasse, het aandeel huur, en de geschiktheid voor ouderen. De regio s hebben deze prognoses vervolgens gebruikt voor hun regionale kwalitatieve woonprogramma s. De provincie heeft afspraken met gemeenten en corporaties gemaakt over de uitbreiding en aanpassing van de woningvoorraad en over de kwalitatieve woonprogramma s (KWP3). Het KWP3 bevat zodoende per regio de woningen waar de woonconsument in die regio om vraagt: de juiste woning op het juiste moment op de juiste plek. In deze rapportage wordt gezocht naar een antwoord op de vraag hoe de uitvoering van het KWP3 verloopt en of gemeenten er in slagen om te voorzien in de regionale woningbehoefte. Het KWP3 blikt tien jaar vooruit, van 2010 tot en met Aan het KWP3 liggen de bevolkingsprognose van 2007 en het Woon Onderzoek Nederland 2006 (WoON 2006) ten grondslag. Op basis van de gegevens uit deze twee bronnen is doorgerekend hoe de Gelderse woningmarkt er in 2020 uit zou moeten zien in aantallen woningen en voor wat betreft de verdeling over de kwalitatieve aspecten. Het plaatje van de gewenste woningvoorraad in 2020 minus de huidige woningvoorraad resulteert in de opgave op voor de komende tien jaar. Deze opgave is vastgelegd in KWP3. Bronnen De gegevens uit deze rapportage zijn hoofdzakelijk afkomstig van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en van gemeenten. De CBS gegevens zijn openbaar. Gemeenten brengen bovendien jaarlijks verslag uit aan de provincie over de bouwproductie van het afgelopen jaar en over hun voornemens voor de komende jaren. Gegevens over het woningbezit en de bouwplannen van corporaties zijn ontleend aan het Woningmarkt Informatie Systeem, rapportages van Aedes en het Centraal Fonds Volkshuisvesting. Wanneer gegevens aan andere bronnen zijn ontleend, is dit in de tekst vermeld. 4

5 Wat betreft de CBS cijfers is het van belang te vermelden dat het CBS de gegevens voor het vaststellen van de gemeentelijke woningvoorraad per ontleent aan de gemeentelijke Basis Administratie Gebouwen (BAG). Ook de statistieken die betrekking hebben op de mutaties in de woningvoorraad, zoals nieuwbouw en sloop, zijn vanaf dit jaar gebaseerd op de BAG. Er bleken grote verschillen te bestaan tussen de huidige gegevens over de woningvoorraad en de BAG bestanden. Veel gemeenten zijn de afgelopen tijd dan ook druk geweest met het op orde brengen van hun BAG bestanden. Voor een deel hingen de verschillen samen met onnauwkeurigheden uit het verleden, maar voor een ander deel ook met verschil in definities. De BAG spreekt niet van woningen, zoals het CBS tot voor kort, maar van verblijfsobjecten met een woonfunctie. Bepaalde situaties die tot dusver niet als zelfstandige woningen werden geregistreerd, tellen nu wel mee bij de verblijfsobjecten met een woonfunctie, bijvoorbeeld informeel gesplitste woningen en plaatsten in een verzorgingshuis. Deze verandering heeft de komende jaren ook gevolgen voor het provinciale (woon)beleid en monitoring. De aard en omvang van deze gevolgen moeten nog nader worden onderzocht. Bruto-netto Er bestaat nog weleens verwarring over de gehanteerde cijfers. De ene keer wordt gesproken over nieuwbouw, een andere keer betreft het netto toegevoegde woningen. Het CBS houdt per jaar bij hoeveel woningen er nieuw gebouwd zijn. Dit zijn echter niet de enige mutaties in de woningvoorraad. Als een woning gesplitst wordt bijvoorbeeld, leidt dit tot een extra woning op de woningmarkt. Dit soort veranderingen wordt door het CBS onder de noemer toevoegingen anderszins geschaard. Samen met de nieuwbouw zijn dit de bruto toegevoegde woningen. Daarnaast worden er ook woningen gesloopt, samengevoegd of iets dergelijks. Deze woningen worden onttrokken aan de woningvoorraad en vallen dus onder de noemer onttrekkingen. In het kort: Nieuwbouw + Toevoegingen anderszins = Bruto toegevoegde woningen Nieuwbouw + Toevoegingen anderszins Onttrekkingen = Netto toegevoegde woningen Opbouw Deze rapportage is als volgt opgebouwd. Het eerste deel van de rapportage gaat in op de provincie Gelderland als totaal. Hierin komt niet alleen de feitelijke woningbouw in Gelderland aan bod maar wordt ook aandacht besteed aan zaken die de hele provincie betreffen, zoals het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV), de aanpak van nultredenwoningen, duurzaamheid en de huisvesting van statushouders. In het tweede deel wordt iedere regio apart behandeld. Per regio wordt ingegaan op de KWP afspraken en het proces om in die regio tot een regionale programmering van de woningbouw te komen. 5

6 2) Gelderland totaal 2.1 Bevolking Op 1 januari 2012 telde Gelderland inwoners. Onderstaande tabel geeft aan hoe de Gelderse bevolking de afgelopen tien jaar is gegroeid. Regio Gemiddelde groei per jaar 2000 t/m 2004 Gemiddelde groei per jaar 2005 t/m 2009 Groei in 2010 Groei in 2011 Bevolking per Achterhoek FoodValley Noord-Veluwe Rivierenland Stadsregio Stedendriehoek Gelderland Afbeelding 1: Bevolkingsgroei 2000 t/m 2011 en de bevolking per per regio en Gelderland totaal. De groei in 2011 ligt lager dan de groei in 2010 en het gemiddelde van de laatste jaren. In de onderstaande grafiek is de bevolkingsgroei van jaar tot jaar te zien. Na een vrij lage groei in de jaren 2005 en 2006 is de bevolkingsgroei eerst enkele jaren toegenomen, om vervolgens toch weer af te nemen. Op basis van deze grafiek kunnen we concluderen dat vanaf 1995 sprake is van een dalende trend. Afbeelding 2: Bevolkingsgroei Gelderland 1995 t/m

7 Bevolkingsprognose Gelderland 2012 Inmiddels is de Bevolkingsprognose Gelderland 2012 beschikbaar (gebaseerd op Primos 2011). Deze nieuwe prognose wijkt op een aantal punten wat af van de prognoses uit 2010 en Op deze laatste is het KWP3 gebaseerd. De prognose van 2012 bevestigt de eerder gesignaleerde trends van afnemende groei en naderende krimp van de bevolking, vergrijzing, afnemende (potentiële) beroepsbevolking e.d. Toch verschillen de ontwikkelingen per regio behoorlijk. Zo is in de Achterhoek en de Stedendriehoek waarschijnlijk in 2011 al het omslagpunt bereikt in de natuurlijke aanwas en zijn er meer sterfgevallen dan geboortes. Alleen door een migratieoverschot kan de regiobevolking dan eventueel nog wat groeien. In de Stadsregio wordt dit punt volgens de prognose rond 2028 bereikt, in Rivierenland na 2030 en in de Noord-Veluwe na In de FoodValley wordt het omslagpunt in de natuurlijke aanwas nog later verwacht. De verschillende verwachtingen zijn vooral gebaseerd op verschillen in leeftijdsopbouw van de diverse regio s. De Bevolkingsprognose Gelderland 2012 bevat helaas, zo blijkt achteraf, enkele fouten. Zo is er bijvoorbeeld een gemeente, waar de afgelopen jaren een asielzoekerscentrum is gesloten. In een korte periode hebben enkele honderden mensen die gemeente verlaten. In het model voor de prognose levert dit een meerjarige dalende trend voor die gemeente op, terwijl dat eigenlijk niet terecht is. Er worden in die gemeente immers niet nog meer asielzoekerscentra gesloten. Deze neerwaartse trend had gecorrigeerd moeten worden en dat is helaas niet gebeurd. De prognose 2012 is op provinciaal en regionaal behoorlijk betrouwbaar, maar op het niveau van de individuele gemeente moet men er voorzichtiger mee omgaan. Voor de provincie heeft dit geleid tot de conclusie dat de Bevolkingsprognose Gelderland 2012 geen geschikte basis is om de cijfers en de afspraken uit het KWP3 aan te passen. Medio 2013 zullen de gesprekken over KWP4 starten en het ligt in de bedoeling om rond die tijd de beschikking te hebben over een nieuwe bevolkingsprognose met een grotere betrouwbaarheid. Meer informatie per regio is te vinden in de provinciale Bevolkingsprognose Gelderland Deze is te downloaden via: > thema: Bouwen en Wonen > Woonprogramma > Bevolkingsprognose Nieuwbouw In 2011 zijn in Gelderland nieuwbouw woningen opgeleverd en daarmee is 2010 het - voorlopige - dieptepunt van de huidige recessie en crisis op de woningmarkt. 7

8 Afbeelding 3: Overzicht van de jaarlijkse nieuwbouw vanaf 1995 t/m 2011 Onderstaande tabel geeft de nieuwbouw per regio van 2002 tot en met 2011 weer. In vier van de zes regio s zijn in 2011 meer woningen opgeleverd dan in In hoofdstuk 3 is te lezen hoe de opgeleverde woningen zich verhouden tot de aantallen en kwalitatieve aspecten van het KWP3. Regio Achterhoek FoodValley Noord-Veluwe Rivierenland Stadsregio Stedendriehoek Gelderland Nederland Afbeelding 4: Regionale verdeling van nieuwbouw in Gelderland van 2002 t/m Ontwikkeling woningvoorraad Voor de ontwikkeling van de Gelderse woningvoorraad moet niet alleen gekeken worden naar het aantal nieuwbouwwoningen maar ook naar de andere toevoegingen (splitsing, bestemmingswijziging etc.) en naar de onttrekkingen (sloop, buiten gebruik stelling etc.). Onderstaande tabel toont dat er (op basis van meldingen van gemeenten) in woningen nieuw gebouwd zijn, dat er woningen aan de voorraad zijn toegevoegd door splitsing, functieverandering of iets dergelijks en dat er 867 woningen aan de voorraad onttrokken zijn door bijvoorbeeld afbraak. Dit betekent dat de woningvoorraad in 2011 in totaal 8

9 met woningen is toegenomen. Na administratieve correcties komt het CBS 2 uit op een netto groei van de Gelderse woningvoorraad van woningen. De Gelderse woningvoorraad bestond op 31 december 2011 officieel woningen. Jaar Voorraad op 1 januari Toevoeging nieuwbouw Toevoeging anderszins Onttrekkingen Netto groei woningvoorraad Woningvoorraad op 31 dec. (**) (*) Afbeelding 5: Netto groei van de Gelderse woningvoorraad van 1995 t/m 2011 *Voorlopig cijfer CBS. Het kan evt. nog verder worden bijgesteld **Door latere administratieve correcties van het CBS komt het eindtotaal niet helemaal overeen met de som van het begintotaal en de netto groei De tabel laat zien dat het aantal toevoegingen anderszins in 2011 opmerkelijk veel hoger was dan de jaren daarvoor. In eerste instantie komt als mogelijke verklaring op het vermoeden dat dit te maken heeft met de administratieve omschakeling naar de BAG. Gemeenten zijn hun bestanden grondig aan het opschonen. Er komen in dit verband verblijfsobjecten aan het licht waar in wordt gewoond, maar die in het verleden niet bij het CBS als woning zijn aangemeld. Een deel van deze objecten wordt nu toch aangemerkt als woning, i.c. verblijfsobject met woonfunctie. Toch is dit niet de volledige verklaring voor het hoge cijfer. In 2011 vielen vooral de gemeenten Ermelo, Elburg, Buren, Arnhem en Ede op met relatief grote aantallen toevoegingen anderszins. Voor een deel is de verklaring eenvoudig. In enkele van de genoemde gemeenten zijn in 2011 enkele grote functieveranderingen afgerond. Zo hebben bijvoorbeeld in de gemeente Buren ca. 450 recreatiewoningen een woonbestemming gekregen. Deze 2 Het CBS voert aan het eind van het jaar vaak administratieve correcties op de woningvoorraad uit. Van deze correcties wordt niet bijgehouden in welke categorie (nieuwbouw, toevoegingen anderszins) zij vallen en ook niet of het een huur of koopwoning betreft. Wel wordt de totale voorraad met deze woningen opgehoogd of verlaagd. Dit heeft tot gevolg dat wanneer de totale woningvoorraad aan het eind van een jaar vergeleken wordt met de totale woningvoorraad aan het begin van datzelfde jaar het verschil niet altijd gelijk is aan de netto toegevoegde woningen. 9

10 functieveranderingen heeft al iets eerder plaatsgevonden, maar het ziet er naar uit dat een groot deel van de betreffende woningen pas in 2011 bij het CBS als zodanig aangemeld is. Een ander voorbeeld is dat in de gemeente Arnhem in de loop van 2011, vooruitlopend op het naderend splitsingsverbod, een golf van woningsplitsingen plaatsvond. Dit resulteerde in toevoeging van ca. 250 woningen. Ede heeft eveneens veel meer woningsplitsingen aangemeld dan normaal, namelijk ca Het aantal onttrekkingen is daarentegen opvallend laag in vergelijking met de afgelopen jaren. Wellicht hangt dit samen met het feit dat door de recessie en de crisis op de woningmarkt grote binnenstedelijke herstructureringsprojecten, waar in veel gevallen sloop van woningen aan vooraf gaat, extra moeilijk tot realisatie komen. In onderstaand staafdiagram zijn de gegevens uit tabel 3 gevisualiseerd. Afbeelding 6: Toevoegingen, onttrekkingen en netto groei van de Gelderse woningvoorraad van 1995 t/m 2011 Meestal groeide de woningvoorraad in Gelderland relatief iets minder hard dan de nationale woningvoorraad. Sinds 2004 is dit echter veranderd en is de groei van de woningvoorraad in Gelderland relatief groter dan die van Nederland. Dit wil zeggen dat er in verhouding tot de bestaande voorraad in Gelderland meer woningen zijn opgeleverd dan in Nederland. Een mogelijke oorzaak hiervoor is het feit dat de provincie Gelderland in 2003 de strenge contingentering van de woningbouw op gemeenteniveau heeft losgelaten. Bovendien zijn er de afgelopen jaren allerlei stimulerende maatregelen geweest om de woningbouw aan te jagen. Tenslotte heeft de provincie Gelderland vanaf 2003 actief de realisatie van betaalbare woningen gestimuleerd. En dat zijn woningen waar in crisistijd nog steeds relatief veel vraag naar is. Zelfs in 2011 groeit de Gelderse voorraad aanmerkelijk sneller dan de Nederlandse voorraad. Het lijkt alsof de crisis in Gelderland minder hard toeslaat dan in overig Nederland (gemiddeld). 10

11 Afbeelding 7: Percentage groei van de woningvoorraad voor Gelderland en Nederland van 1996 t/m 2011 In het KWP3 is per regio afgesproken hoeveel woningen er de komende tien jaar worden toegevoegd aan de woningvoorraad. Indien de regio s deze toevoegingen gelijkmatig over de jaren willen verspreiden zou er in % van het totaal moeten zijn toegevoegd. Dat is in alle regio s bij benadering het geval, met uitzondering van de Achterhoek en Rivierenland. Hier is de toename zo groot, dat deze regio s zouden kunnen overwegen om te onderzoeken wat hiervan de gevolgen kunnen zijn voor de toekomstige werkgelegenheid in de bouwsector. Regio Netto groei KWP3 ( ) Percentage van KWP3 Achterhoek % FoodValley % Noord-Veluwe % Rivierenland % Stadsregio % Stedendriehoek % Gelderland % Afbeelding 8: KWP3 afspraken vergeleken met feitelijke netto toevoegingen in 2011 per regio (cijfers incl. correcties CBS) 2.4 Bouwvergunningen Aan de hand van het aantal afgegeven bouwvergunningen is een schatting te maken van hoe toekomstige opleveringen van nieuwbouwwoningen eruit zullen zien. In 2011 zijn bouwvergunningen verleend, ongeveer evenveel als in 2010 en

12 Afbeelding 9: Aantal afgegeven bouwvergunningen per jaar in Gelderland van 1996 t/m 2011 Opvallend is dat er jarenlang meer vergunningen worden afgegeven dan dat er woningen worden gebouwd of dat de woningvoorraad groeit. Er bestaat dan ook een stuwmeer aan bouwvergunningen, de bouwvoorraad of pijplijn genaamd. Afbeelding 10: Gelderse bouwvoorraad (aantal afgegeven maar nog niet gereed gemelde bouwvergunningen) van 1996 t/m

13 De bouwvoorraad is sinds 2002 flink gestegen. De eerste stijging werd veroorzaakt doordat er in 2003 veel vergunningen zijn afgegeven, terwijl dat jaar qua opleveringen een absoluut dal was. Vanaf 2006 stijgt de bouwvoorraad doordat er jaarlijks meer bouwvergunningen worden afgegeven dan dat er woningen gebouwd worden. Dit leidt echter niet direct tot een overschot aan bouwvergunningen die niet meer tot oplevering van een woning gaan leiden, zoals weleens gedacht wordt. De meeste bouwvergunningen zijn hooguit enkele jaren geleden afgegeven. Slechts een klein aandeel van enkele procenten is ouder. De laatste jaren doet een groeiend aantal Gelderse gemeenten aan intrekkingsbeleid. Zij volgen daarmee de rapportage Intrekkingsbeleid bouwvergunningen die op 16 april 2008 is uitgebracht door de regio Parkstad Limburg 3. In de rapportage wordt toegelicht hoe gemeenten in het verleden afgegeven bouwvergunningen kunnen intrekken. Dat intrekken kan voordelig zijn, omdat op die manier overprogrammering wordt verkleind of zelfs ruimte ontstaat om op andere locaties nieuwe woningbouwplannen te ontwikkelen. Afbeelding 11: Vergunningen, bouwvoorraad en gebouwde woningen, 1996 t/m 2011 Het traject van het afgeven van een bouwvergunning tot de oplevering van die woning is de afgelopen periode wel langer geworden. In 1995 duurde het nog gemiddeld 14 maanden vanaf het moment dat een bouwvergunning werd afgegeven tot het moment dat de woning gebouwd was. In 2010 was dit opgelopen naar 24 maanden. In dezelfde periode is het aantal grote woningbouwprojecten ook toegenomen. In 1995 werd bijna 80% van de gebouwde woningen in projecten van minder dan 50 woningen gebouwd. De overige 20% was onderdeel van grotere projecten. In 2010 maakte minder dan 60% onderdeel uit van projecten tot 50 woningen. De toename van het aantal grotere en complexere woningbouwprojecten kan de toename van de doorlooptijd (deels) verklaren. 3 Zie: 13

14 2.5 Toekomstige ontwikkelingen Schatting netto groei woningvoorraad 2012, korte termijn In de vorige rapportage verwachtten we op basis van het aantal woningen dat op in aanbouw was, het aantal verleende bouwvergunningen, de bouwvoorraad (pijplijn) en de geluiden uit de markt dat de netto groei van de woningvoorraad in 2011 circa woningen zou bedragen. Dit zijn uiteindelijk woningen geworden. De schatting is dus behoorlijk nauwkeurig geweest. Wat is de verwachting voor 2012? Op dezelfde manier berekend komt de prognose voor 2012 uit op een netto groei van de woningvoorraad met circa woningen. Onderstaande tabel toont de schattingen per regio. Regio Vergunningen verleend in 2011 Pijplijn per In aanbouw op Prognose 2012 (netto groei woning voorraad) Achterhoek FoodValley Noord-Veluwe Rivierenland Stadsregio Stedendriehoek Gelderland Afbeelding 12: Afgegeven vergunningen in 2011, bouwvoorraad en in aanbouw genomen woningen op 1 januari 2012 en de geschatte netto groei woningvoorraad voor Per regio kunnen de cijfers nog wel fluctueren, maar wij verwachten dat de schatting van netto groei voor Gelderland als geheel redelijk nauwkeurig is. Dit zou betekenen dat het realiseren van de KWP3 afspraak om in de periode 2010 t/m woningen aan de woningvoorraad toe te voegen, ofwel gemiddeld ca per jaar, ondanks de crisis op de woningmarkt, nog steeds tot de mogelijkheden behoort. Voorspellende monitor langere termijn (komende vijf jaar) Hier gaan we in op de vraag of de woningbouw in de Gelderland de komende jaren zal stagneren als gevolg van een gebrek aan harde plancapaciteit. Op basis van de harde bestemmingsplancapaciteit (alle door een college van B&W of gemeenteraad vastgestelde bestemmingsplannen, fase 1, 2 en 3) kan een inschatting gemaakt worden of er voldoende bouwmogelijkheden in vastgestelde bestemmingsplannen zijn om het afgesproken aantal woningen te bouwen. Om deze vraag te beantwoorden kijken vanaf 1 januari 2012 vooruit naar de komende vijf jaar. Daarbij gebruiken we de gegevens uit de onderstaande tabel. 14

15 Netto groei woning voorraad 2010 Netto groei woning voorraad 2011 Restopgave 2012 t/m 2016 Netto harde capaciteit op % harde capaciteit op programma Criterium KWP3 Regio ( ) Achterhoek % 70% FoodValley % 70% Noord-Veluwe % 70% Rivierenland % 70% Stadsregio % 70% Stedendriehoek % 70% Gelderland % 70% Afbeelding 13: Netto groei woningvoorraad volgens KWP3, harde plancapaciteit 2011 en % harde plancapaciteit in verhouding tot programma 2012 t/m De voorspellende monitor voor de langere termijn werkt als volgt. We nemen de regio Achterhoek als voorbeeld: Allereerst bepalen we de opgave per regio voor de komende vijf jaar. Bovenstaande tabel toont bijvoorbeeld dat voor de Achterhoek in het KWP3 is afgesproken dat de woningvoorraad groeit met woningen, ofwel gemiddeld ca. 590 per jaar. De KWP3 opgave 2010 t/m 2016 (vanaf vijf jaar vooruit) is dan ongeveer 7 jaar x 590 = woningen. Omdat in 2010 en 2011 de netto groei resp. 493 en 894 woningen bedroeg, is de restopgave t/m woningen netto groei. Vervolgens gaan we na hoe deze restopgave zich verhoudt tot de harde plancapaciteit. De harde plancapaciteit op bedroeg woningen, ofwel 179% van de restopgave. Tenslotte hebben we een criterium nodig om te bepalen of de harde plancapaciteit evident een belemmerende factor is voor het realiseren van voldoende groei van de woningvoorraad. Gemiddeld duurt het 3,5 jaar voordat harde plancapaciteit tot opgeleverde woningen leidt. Dat betekent dat op 1 januari 2012 voor de periode van vijf jaar (tot en met 2016) ongeveer 3,5 gedeeld door 5, ofwel 70% (het criterium!), van alle gewenste nieuwbouw, de restopgave voor die vijf jaar, al in harde plancapaciteit beschikbaar moet zijn. In de Achterhoek is 170% beschikbaar. Conclusie: gebrek aan harde plancapaciteit is de komende jaren niet een belemmerende factor bij het realiseren van de KWP3 afspraken. Conclusie: uit bovenstaande tabel blijkt dat alle regio s over ruim voldoende harde plancapaciteit beschikken. Sterker nog: er zijn al bijna genoeg harde plannen om de hele woningbouwopgave van het KWP3 voor de periode van 2010 t/m 2019 te realiseren. Mocht de nieuwbouw de komende jaren tegenvallen, dan is gebrek aan harde plancapaciteit in ieder geval niet de oorzaak. 2.6 De Gelderse woningmarkt in crisistijd Om te weten in welke mate de crisis invloed heeft op de Gelderse woningmarkt nemen we hieronder achtereenvolgens de ontwikkelingen in de nieuwbouw en in de bestaande voorraad onder de loep. Nieuwbouw 15

16 De provincie Gelderland heeft de afgelopen jaren geprobeerd om de nieuwbouw aan te jagen. In 2003 werden extreem weinig nieuwe woningen opgeleverd, namelijk slechts In de jaren daarna steeg de nieuwbouw tot boven de nieuwe woningen per jaar in 2008 en Het lijkt alsof de crisis in Gelderland zich voor het eerst liet gelden in De nieuwbouw zakte in dat jaar terug naar ca nieuwe woningen. Bedrijven kregen het moeilijker. De eerste bedrijven sloten hun deuren, personeel kwam op straat te staan en de bouwsector kromp. In de pers verschenen berichten dat de woningbouw in ons land is ingestort. Vervolgens werden in 2011 in Gelderland nieuwe woningen opgeleverd. Iets meer dus, maar zeker niet op het niveau van 2008 en Rekening houdend met onttrekkingen (o.m. sloop) en toevoegingen anderszins bedroeg de netto groei van de woningvoorraad respectievelijk (2008), (2009), (2010) en (2011) woningen. In het besef dat bedrijfssluitingen zeer pijnlijk zijn voor alle betrokkenen, kiezen we toch voor een kritische benadering. Om te weten of er in een jaar te weinig woningen worden gebouwd, moet je namelijk weten wat de opgave voor dat jaar is. Met hoeveel woningen zou de Gelderse woningvoorraad jaarlijks moeten groeien? Volgens het KWP3 is de opgave om de Gelderse woningvoorraad van 2010 t/m 2019 met ca woningen te laten groeien, ofwel gemiddeld ca gemiddeld per jaar. De groei van woningen in 2010 blijft daar te ver onder, maar de groei van woningen in 2011 is ronduit goed te noemen. Conclusie: we kunnen dan ook niet zeggen dat als gevolg van de crisis in Gelderland de woningbouw is ingestort. Wat kunnen we zeggen over de komende jaren? Bouwvergunningen: de verlening van bouwvergunningen is in 2011 gewoon doorgegaan. Er zijn wederom meer bouwvergunningen afgegeven dan dat er vergunningen gereed gemeld zijn. De bouwvoorraad, het aantal afgegeven maar nog niet gereed gemelde bouwvergunningen, heeft met vergunningen een historische omvang bereikt: nog nooit was de bouwvoorraad zo groot. Er zijn ruim voldoende bouwvergunningen in voorraad om de opgave van woningen per jaar (netto groei van de woningvoorraad) te kunnen realiseren. Harde bestemmingplan capaciteit: deze is eveneens enorm hoog. De meeste regio s en gemeenten hebben per 1 januari 2012 de vereiste bouwcapaciteit voor (nagenoeg) hun hele KWP3 opgave tot en met 2019 in harde bestemmingsplannen vastgelegd. Soms is zelfs sprake van overcapaciteit aan harde plannen. Mocht de nieuwbouw de komende jaren tegenvallen, gebrek aan harde plancapaciteit is in ieder geval niet de oorzaak. Volgens de hierboven gegeven schatting op basis van de in 2011 afgegeven vergunningen, de bouwvoorraad (bouwvergunningen in de pijplijn) en het aantal woningen dat op in aanbouw was, luidt de verwachting dat de Gelderse woningvoorraad in 2012 met ca woningen zal groeien. Het ziet er dan ook niet naar uit dat de woningbouw in Gelderland in de nabije toekomst als gevolg van de crisis zal instorten. Bouwbedrijven in Gelderland? Hoe is het mogelijk dat ondanks de positieve conclusies en verwachtingen inmiddels heel wat (ook Gelderse) bouwbedrijven hun deuren hebben moeten sluiten? Het antwoord op deze vraag is niet gemakkelijk. Kennelijk beschikt de bouwwereld over voldoende capaciteit om in Gelderland meer dan en landelijk zelfs rond de nieuwe woningen op te leveren. Dat is althans in 2008 en 2009 gebeurd. Dergelijke aantallen hoeven in de toekomst 16

17 waarschijnlijk nooit meer te worden gerealiseerd. De Gelderse opgave voor de jaren 2010 t/m 2019 wordt althans geraamd op ca woningen (netto groei van de woningvoorraad), ofwel gemiddeld ca per jaar. Vanwege de demografische ontwikkelingen en het bereiken van een (nagenoeg) volledig ontspannen woningmarkt zal deze opgave in de toekomst eerder afnemen dan groeien. Het ziet er naar uit dat, los van de crisis, de capaciteit van de bouwwereld groter is dan waar gezien de opgave behoefte aan is. Bedrijven sluiten hun deuren vanwege de crisis, maar ook zonder crisis zouden we vandaag de dag waarschijnlijk te maken hebben met bedrijfssluitingen. Hier bovenop komt het gegeven dat het aantal transacties/verhuizingen in de bestaande voorraad sterk is gedaald. Omdat een verhuizing vaak een natuurlijke aanleiding is voor een opknapbeurt, is er ook om deze reden mogelijk minder werkgelegenheid. Het consumentenvertrouwen is relatief laag. Veel huishoudens stellen grotere investeringen uit. Met o.m. de isolatieregeling voor bestaande woningen heeft de provincie Gelderland in 2011 mede geprobeerd om de werkgelegenheid in de bouw te vergroten. Zij zet dit beleid in 2012 voort. Andere focus voor bouwbedrijven? Op grond van de cijfers verwachten wij dat bouwbedrijven die gespecialiseerd zijn in (grote) nieuwbouwprojecten het in de toekomst steeds moeilijker zullen krijgen. De verdienmogelijkheden in de nieuwbouw zullen in de toekomst geleidelijk afnemen. Wij verwachten echter dat de verdienmogelijkheden in de kwaliteitsverbetering van de bestaande voorraad zullen groeien. De vraag naar bedrijven die woningen kunnen renoveren, verduurzamen en geschikt maken voor bewoning door ouderen zal toenemen. Voor bouwbedrijven die zich focussen op de bestaande woningvoorraad zien wij de komende jaren in toenemende mate kansen. Impulsplan provincie Gelderland Op 9 november 2011 hebben Provinciale Staten van Gelderland motie 79 Impuls voor de Gelderse woningmarkt aangenomen. Provinciale Staten zagen een aantal knelpunten op de Gelderse woningmarkt, deels voortkomend uit de recessie, en ze streefden naar instrumenten om de woningmarkt te stimuleren. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van het impulsplan, dat in de loop van 2012 nadere uitwerking krijgt. In het kort: PS hebben een budget van 20 miljoen beschikbaar gesteld voor een projectgerichte aanpak, eventueel aangevuld met het op beperkte schaal (projectgebonden) verstrekken van startersleningen. Het Impulsplan richt zich ook op de aanpak van leegstaand commercieel vastgoed (kantoren, detailhandel en bedrijven) en het Langer zelfstandig wonen (o.m. voor ouderen). Zie voor meer informatie over het impulsplan paragraaf 2.8 over het Coalitieakkoord. Bestaande voorraad De situatie in de bestaande voorraad geeft een volstrekt ander beeld dan de nieuwbouw. De gevolgen van de recessie zijn in bijna iedere Gelderse straat te zien. Er staan veel meer woningen te koop dan enkele jaren geleden, de gemiddelde tijd dat ze te koop staan is in Gelderland toegenomen van ca. 150 dagen in 2007 naar meer dan 250 dagen in 2011 (bron: Kadaster). Bovendien dalen de gemiddelde verkoopprijzen. Onderstaande grafiek toont de verschillen voor de Gelderse regio s. 17

18 Afbeelding 14: Gemiddelde verkoopprijzen in de Gelderse regio s (bron: Kadaster) Gemeenten passen inmiddels de WOZ-waarde van veel woningen naar beneden aan. Omdat de meeste gemeenten tegelijkertijd de belastingtarieven verhogen, levert dit voor de burger meestal geen lastenverlichting op. Hierboven is de verwachting uitgesproken dat in de toekomst de verdienmogelijkheden voor bedrijven in de bestaande voorraad zullen groeien. Op korte termijn zal dat echter nog niet zo vlotten. Wij verwachten dat de crisis verder over zijn hoogtepunt moet zijn en het consumentenvertrouwen moet groeien voordat consumenten op grotere schaal in hun woningen investeren. Het valt nog niet te zeggen hoe lang dat duurt. 2.7 Kwalitatieve aspecten van de woningvoorraad Huurwoningen Van de in 2011 nieuw gebouwde woningen is 36% een huurwoning. Er zijn echter ook huurwoningen aan de woningvoorraad onttrokken door sloop en verkoop. In onderstaande grafiek is af te lezen dat het aantal onttrekkingen sinds eind jaren negentig (met uitzondering van 2005) aan het toenemen is. Het aantal onttrekkingen in 2010 is lager dan dat in 2009 en in 2011 is deze daling nog veel forser. Deze daling hangt waarschijnlijk samen met de economische recessie. Er worden minder woningen gesloopt, omdat een herstructurering pas start zodra de nieuw te bouwen woningen voor het overgrote deel verkocht zijn. Naar verwachting is de daling van het aantal onttrokken woningen tijdelijk. 18

19 Afbeelding 15: Onttrekkingen aan de woningvoorraad in de huur- en koopsector vanaf 1991 t/m 2011 Onttrekkingen vinden de laatste jaren vooral in de huursector plaats. In dat opzicht is 2011 afwijkend, want in dat jaar is ongeveer de helft van de onttrokken woningen is een huurwoning (47%). Het totale aandeel huur in de netto groei van de woningvoorraad is in 2011 gelijk aan het percentage huur in de nieuwbouw en bedraagt 36% (zie onderstaande tabel). Gelderland Huur Koop Totaal % Huur Nieuwbouw Toevoegingen anderszins Onttrekkingen Administratieve correcties* Netto toevoegingen Afbeelding 16: Toevoegingen en onttrekkingen aan de woningvoorraad in de huur- en koopsector in 2011 In KWP3 verband is afgesproken dat 18% van de netto toevoegingen in de huursector plaatsvindt. Dat wordt in 2011 met 36% huur ruimschoots gehaald Totaal KWP3 Netto toevoegingen Netto toevoegingen huur % huur Afbeelding 17: Totaal netto toevoegingen en toevoegingen in de huursector, 2005 t/m 2011 en KWP3 percentage (exclusief verkoop van huurwoningen) 19

20 Het relatief hoge percentage huurwoningen van 2011 kan op verschillende manieren in verband worden gebracht met de recessie. Voor een deel wordt het veroorzaakt doordat corporaties soms ook nieuwe koopwoningen ontwikkelen, meestal als onderdeel van een bouwplan waar tevens huurwoningen deel van uitmaken. Deze nieuwbouwwoningen verkopen in de huidige stagnerende markt moeilijker, waardoor de corporaties niet zelden besluiten om de nieuwe woningen eerst te verhuren en ze pas over een aantal jaren in de verkoop te doen. Soms zijn corporaties ontwikkelaars van dienst door wat meer woningen af te nemen op plekken waar de verkoop slecht loopt. Zo kan een stagnerend plan dan toch doorgaan. Het jaar 2010 liet met een netto groei van de huurvoorraad van woningen een dip in de realisatie van huurwoningen zien. Door het hoge aandeel huur in de nieuwbouw lijkt het erop dat de Gelderse corporaties anticyclisch investeren! Zonder het aantal verkochte huurwoningen mee te rekenen is in 2011 sprake van een netto groei van de huurvoorraad met woningen. In absolute zin is de huurwoningvoorraad maar licht gegroeid, met 518 woningen. Dat komt omdat er in 2011 eveneens ca huurwoningen door corporaties zijn verkocht. Bij het bepalen of het totaal aantal huurwoningen op de Gelderse woningmarkt toeneemt, moet rekening gehouden worden met het feit dat er ook huurwoningen verkocht worden. De cijfers over het aantal verkochte huurwoningen in Gelderland komen van het Centraal Fonds Volkshuisvesting. Onderstaande tabel geeft aan hoeveel woningen er door corporaties in Gelderland per jaar zijn verkocht. Jaar Verkoop huurwoningen aan huurders Verkoop huurwoningen aan overige toekomstige bewoners Totaal (*) Totaal (5.536) (5.211) Afbeelding 18: Verkoop van huurwoningen in Gelderland, 2005 t/m 2011 (Uitsplitsing 2011 onbekend; bron: Centraal Fonds Volkshuisvesting) (*)Voorlopig cijfer Interessant is dat de verkoop aan (zittende) huurders de afgelopen jaren gestaag is afgenomen. Dit is in lijn met het algemene beeld dat huurders vanwege de recessie (vanaf ca. 2007) en de aangescherpte hypotheekeisen minder in staat en bereid zijn tot het kopen van een woning. Opmerkelijk is echter dat corporaties in toenemende mate huurwoningen verkopen aan derden. Het totale aantal verkopen van huurwoningen door corporaties, dus zowel aan huurders als aan niet-huurders, is de afgelopen jaren tot en met 2010 zeker niet gedaald. Met behulp van deze cijfers is een inschatting gemaakt van de Gelderse woningvoorraad verdeeld naar eigendom van de woning. De onderstaande grafiek laat een redelijk stabiele omvang van het aantal huurwoningen zien, in ieder geval vanaf ca. 2006, en een sterk stijgend 20

21 aantal koopwoningen. Dit heeft tot gevolg dat, waar in 1990 de verhouding van huur en koop nog 50/50 was, dat nu minder dan 40/60 is Verdeling van de woningvoorraad per 1 januari naar huur en koop Gelderland, Koop Huur Afbeelding 19: Verdeling van de woningvoorraad naar huur en koop, per 1 januari, 1991 t/m Nultredenwoningen In KWP3-verband is ten aanzien van ouderenwoningen gekozen voor het predicaat nultredenwoning met dezelfde definitie die het rijk hanteert in het landelijke Woon Onderzoek Nederland 2009 (WoON 2009). Definitie nultredenwoning Een nultredenwoning is een woning die extern en intern toegankelijk is. Een woning is intern toegankelijk als de primaire vertrekken (keuken, toilet, bad- of douchegelegenheid en tenminste één slaapkamer) zonder traplopen te bereiken zijn vanuit de woonkamer. Als de primaire vertrekken bereikbaar zijn met een voorziening zoals een traplift, is de woning dus ook intern toegankelijk. Een woning is extern toegankelijk als de woonkamer vanaf de straat bereikbaar is zonder trappen te hoeven lopen (definitie WoON 2009). In het KWP3 is afgesproken dat voor Gelderland gemiddeld 68% van de nieuwbouw een nultredenwoning zal zijn. Deze grote behoefte aan nultredenwoningen is een gevolg van het groeiende aantal ouderen (65+). Volgens de Bevolkingsprognose Gelderland 2012 neemt het aandeel ouderen toe van 15,7% in 2010 naar 18,3% op 1 januari 2015 en 20,7% op 1 januari Dit komt neer op een groei van het aantal ouderen met ca personen, ofwel ca huishoudens tot Tot 2020 betekent dit een groei van personen met een leeftijd van 65+ en zo n huishoudens met tenminste één lid van 65+. Het effect van een aandeel van 68% geschikt voor ouderen in de nieuwbouw op de totale Gelderse woningvoorraad is beperkt. Als 68% van de nieuwbouw van 2010 t/m 2019 uit ouderenwoningen bestaat, neemt het aandeel in de totale woningvoorraad naar verwachting toe van 24% naar ca. 28% (netto). 21

22 Het aandeel nultredenwoningen in de nieuw gebouwde woningen van de afgelopen jaren is ieder jaar toegenomen. In 2005 bedroeg het aandeel nog geen kwart van het totaal aantal toegevoegde woningen. In 2010 is het aandeel al bijna opgelopen tot de helft van alle toegevoegde woningen. Dit is lager dan het streefpercentage van 68% dat in KWP3 is afgesproken. Desalniettemin wordt door alle partijen hard gewerkt aan het gereed maken van de woningvoorraad voor de naderende vergrijzing. Periode KWP3 % nultreden Afbeelding 20: Netto percentage nultredenwoningen, 2005 t/m 2011 in vergelijking tot KWP3. Uit de voorgenomen woningbouwplannen van de gemeenten kan geconcludeerd worden dat zij zich nog steeds inzetten om redelijk grote aantallen nultredenwoningen te realiseren. Er is echter wel sprake van een terugloop in het aantal nultreden woningen in de bouwplannen ten opzichte van vorig jaar. Dit zou een effect van de kredietcrisis kunnen zijn. Van de woningen die al in aanbouw zijn, is 33% een nultredenwoning (vorig jaar 41%). Voor de plannen die betrekking hebben op de periode tot 2013 bedraagt het aandeel nultredenwoningen 31% (vorig jaar 35%). Van de vraag naar nultredenwoningen verwachten wij dat deze vooral in de wat verdere toekomst groot zal zijn, wanneer de babyboomgeneratie in toenemende mate met ouderdomsgebreken te kampen krijgt. Aangezien er in het huidige economische klimaat alleen gebouwd wordt wat gemakkelijk verkocht wordt, zou er sprake kunnen zijn van een crisis-effect. Het aandeel nultredenwoningen in de bouwplannen voor de komende jaren mag dus nog wat opgeschroefd worden, ook al werden deze woningen anno 2011 nog niet in grote aantallen afgezet. Planning Bruto% nultreden Bruto totaal Netto totaal Harde plannen Reeds in aanbouw * Start bouw t/m 2013 (incl. in aanbouw) Totale plannen Afbeelding 21: Totaal aantal plannen (bruto en netto) in Gelderland per 1 januari 2011 en bruto percentage nultredenwoningen daarin. *Er zijn woningen concreet in aanbouw genomen. De restcapaciteit van deze plannen bedraagt woningen. De provincie Gelderland stimuleert en ondersteunt de tendens dat mensen zelf kiezen waar en hoe ze willen wonen. Woningbehoefteonderzoek geeft aan dat onder ouderen vraag bestaat naar nultredenwoningen. Het valt te verwachten dat deze vraag vanwege de voortschrijdende vergrijzing de komende decennia nog verder toeneemt. Daarnaast is bekend dat veel senioren het liefst zo lang mogelijk in de eigen woning en de eigen buurt willen blijven wonen. Het huis voelt vertrouwd, de kinderen zijn er geboren en er is een goed contact met de buren opgebouwd. Dit maakt dat het belangrijk is nu alvast rekening te houden met deze ontwikkelingen. In het KWP3 zijn in iedere regio afspraken gemaakt over het beter voldoen aan de geconstateerde vraag naar nultredenwoningen. Op meerdere manieren kunnen er meer woningen beschikbaar komen voor de doelgroep: 22

23 a. meer nieuwbouwwoningen realiseren als nultredenwoning, b. bestaande woningbouw aanpassen naar nultreden, c. nultredenwoningen zorgvuldiger aan ouderen toewijzen. De provincie ziet het als haar verantwoordelijkheid oplossingen voor problemen op de woningmarkt te bevorderen. Zij doet dat in het belang van de Gelderse burgers en vooral van de zwakkere partijen op de woningmarkt. De provincie bouwt echter niet zelf, maar neemt gezien haar verantwoordelijkheid de rol op zich partijen die betrokken zijn bij de woningbouw te voorzien van de juiste stimulans en ondersteuning om het doel voorzien in de vraag naar nultredenwoningen te realiseren. De provincie hanteert hiervoor de volgende instrumenten: De doorzonscan: een scan van de woningvoorraad van een gemeente of woningcorporatie om na te gaan waar woningen staan die in potentie geschikt zijn om aan te passen tot nultredenwoning. Een meerderheid van gemeenten en corporaties heeft de scan uitgevoerd. Resultaat is dat het aanpassen van bestaande woningen voor ouderen bij gemeenten en corporaties nu meer op de agenda staat. De regeling Opplussen : in het kader van de regeling opplussen, waarin gemeenten en corporaties financiële steun konden verkrijgen voor de opzet van een traject opplussen, lopen momenteel lokaal ca. 20 initiatieven. In 2011 is aan de hand van deze initiatieven de Leidraad opplussen ontwikkeld. Daarmee kunnen gemeenten en corporaties zelf beter onderbouwd aan de gang. Jaarlijks vindt de expertmeeting opplussen plaats. Tijdens deze bijeenkomst worden de ervaringen van voorbeeldtrajecten en nieuwe inzichten gedeeld met gemeenten en corporaties. De huistest: deze is door de provincie in 2010 aangekocht en beschikbaar gesteld aan gemeenten. De huistest is zowel geschikt voor huurders als voor bewoners van een koopwoning en ondersteunt ouderen om hun woning aan te passen. De huistest vormt daarbij een onderdeel van het plan van aanpak en het communicatieplan. Vanuit het opplussen van woningen, zowel bouwkundig als thuistechnologisch (domotica), wordt de koppeling gemaakt met de toenemende problematiek van dementie. Aan de hand van een onlangs door de provincie uitgevoerd onderzoek blijkt dat het aantal dementerende ouderen de komende tien jaar in Gelderland fors zal toenemen. Naast het bouwen van kleinschalige woonvoorzieningen kan hierbij ook gedacht worden aan ondersteuning van dementie in de thuissituatie. Om deze ontwikkelingen goed vorm en inhoud te geven en om te bevorderen dat gemeenten, corporaties en zorg- en welzijnspartijen dit kunnen vertalen in goede projecten waar alle aspecten in samenhang worden opgepakt is procesondersteuning en begeleiding noodzakelijk. De provincie zet in navolging van de regeling opplussen vanaf de tweede helft van 2012 hierop in via het Impulsplan wonen. Langer zelfstandig wonen speelt in het kader van het Impulsplan een belangrijke rol Betaalbare woningen Onder betaalbare woningen werden in het Gelderse kwalitatieve woonbeleid in 2010 de volgende categorieën woningen verstaan: koopwoningen met een koopprijs van maximaal v.o.n. (in de Stadsregio Arnhem Nijmegen maximaal ), zonder indexatie; 23

Wonen in Gelderland 2012. Monitoring van het woonbeleid

Wonen in Gelderland 2012. Monitoring van het woonbeleid Wonen in Gelderland 2012 Monitoring van het woonbeleid 1 Inhoudsopgave Samenvatting en conclusie 1) Inleiding 2) Gelderland totaal 2.1 Bevolking 2.2 Nieuwbouw 2.3 Ontwikkeling woningvoorraad 2.4 Bouwvergunningen

Nadere informatie

Wonen in Gelderland 2010 Monitoring van het woonbeleid

Wonen in Gelderland 2010 Monitoring van het woonbeleid Wonen in Gelderland 2010 Monitoring van het woonbeleid 1 Inhoudsopgave: Samenvatting en conclusie...4 1) Inleiding...6 2) Gelderland totaal...9 2.1 Bevolking...9 2.2 Nieuwbouw...11 2.3 Ontwikkeling woningvoorraad...12

Nadere informatie

Wonen in Gelderland Monitoring van het woonbeleid

Wonen in Gelderland Monitoring van het woonbeleid Wonen in Gelderland 2011 Monitoring van het woonbeleid 1 Inhoudsopgave: Samenvatting en conclusie...4 1) Inleiding...6 2) Gelderland totaal...8 2.1 Bevolking...8 2.2 Nieuwbouw...10 2.3 Ontwikkeling woningvoorraad...11

Nadere informatie

Wonen in Gelderland 2014

Wonen in Gelderland 2014 Wonen in Gelderland 2014 Achterhoek Monitoring van het woonbeleid GLD.info Wonen in Gelderland 2014 Achterhoek Dit informatieblad geeft inzicht in de ontwikkelingen op de woningmarkt in de Achterhoek met

Nadere informatie

Woningmarktrapport 4e kwartaal 2015. Gemeente Amsterdam

Woningmarktrapport 4e kwartaal 2015. Gemeente Amsterdam Woningmarktrapport 4e kwartaal 215 Gemeente Amsterdam Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 3 Aantal verkocht 25 2 15 1 5 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement 1e kwartaal

Nadere informatie

HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH

HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH Gedeputeerde Staten STATENNOTITIE Aan de leden van Provinciale Staten HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH Wonen in Gelderland 2010 - monitoring van het woonbeleid HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH

Nadere informatie

Woningmarktrapport 3e kwartaal 2015. Gemeente Rotterdam

Woningmarktrapport 3e kwartaal 2015. Gemeente Rotterdam Woningmarktrapport 3e kwartaal 215 Gemeente Rotterdam Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 9 Aantal verkocht 8 7 6 5 4 3 2 1 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement 4e kwartaal

Nadere informatie

Woningmarktmonitor provincie Utrecht: de staat van de woningmarkt medio 2016

Woningmarktmonitor provincie Utrecht: de staat van de woningmarkt medio 2016 DATUM 16 november 2016 PROJECTNUMMER 3400.107/G OPDRACHTGEVER Woningmarktmonitor provincie : de staat van de woningmarkt medio 2016 Update woningmarktmonitor De afgelopen maand heeft er een grote update

Nadere informatie

Woningmarktmonitor provincie Utrecht: de staat van de woningmarkt medio 2015

Woningmarktmonitor provincie Utrecht: de staat van de woningmarkt medio 2015 DATUM 30 oktober 2015 PROJECTNUMMER 3400.106/G OPDRACHTGEVER Woningmarktmonitor provincie : de staat van de woningmarkt medio 2015 Inleiding De woningmarkt is, na jaren van crisis, weer flink in beweging.

Nadere informatie

prognoses in tijden van crisis

prognoses in tijden van crisis prognoses in tijden van crisis over demografische veranderingen, flinke bouwopgaven en stagnerende woningbouw --- Bouwberaad West-Brabant 1 maart 2012 --- Niek Bargeman senior adviseur bevolking en wonen

Nadere informatie

Analyse van de markt voor (bestaande) huurwoningen in de Gemeente Steenwijkerland

Analyse van de markt voor (bestaande) huurwoningen in de Gemeente Steenwijkerland Analyse van de markt voor (bestaande) huurwoningen in de Gemeente Steenwijkerland drs. J.E. den Ouden 1-11-2013 Bevolking De gemeente Steenwijkerland telt momenteel circa 43.400 inwoners. Het inwonertal

Nadere informatie

Noord-Brabant in demografisch perspectief

Noord-Brabant in demografisch perspectief Noord-Brabant in demografisch perspectief over prognoses, trends en ontwikkelingen en de opgaven op het vlak van wonen met zorg en welzijn --- Inspiratiebijeenkomst Wonen met zorg en welzijn Futura / Provincie

Nadere informatie

Woonmonitor Drechtsteden 2010

Woonmonitor Drechtsteden 2010 2 Woonmonitor Drechtsteden 2010 Onderzoekcentrum Drechtsteden drs. J.M.A. Schalk juni 2010 Colofon Opdrachtgever Tekst Drukwerk Informatie GR Drechtsteden Onderzoekcentrum Drechtsteden Impuls Publiciteit,

Nadere informatie

Woningmarktrapport - 1e kwartaal Gemeente Beverwijk

Woningmarktrapport - 1e kwartaal Gemeente Beverwijk Woningmarktrapport - 1e kwartaal 215 Gemeente Beverwijk Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 45 Aantal verkocht 4 35 3 25 2 15 1 5 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement

Nadere informatie

Toename bevolking v.a. 2008

Toename bevolking v.a. 2008 Collegevoorstel Inleiding De provincie prognosticeert de ontwikkeling van de woningbouw en bevolking voor elke gemeente. Het is aan elke gemeente om deze prognose om te zetten in een planning en deze te

Nadere informatie

Woningmarktanalyse Gooise Meren

Woningmarktanalyse Gooise Meren Woningmarktanalyse Gooise Meren Op basis van WOZ en BAG gegevens Versie Kerngegevens Woningmarktanalyse Gooise Meren De in dit rapport gepresenteerde analyses zijn gemaakt met behulp van gemeentelijke

Nadere informatie

Wonen in Gelderland 2014

Wonen in Gelderland 2014 Wonen in Gelderland 2014 Noord-Veluwe Monitoring van het woonbeleid GLD.info Wonen in Gelderland 2014 Noord-Veluwe Dit informatieblad geeft inzicht in de ontwikkelingen op de woningmarkt in de regio Noord-Veluwe

Nadere informatie

Bijlage Visie Oost : Cijfers & trends bevolking en woningvoorraad Hilversum

Bijlage Visie Oost : Cijfers & trends bevolking en woningvoorraad Hilversum Bijlage Visie Oost : Cijfers & trends bevolking en woningvoorraad Hilversum 1. Ontwikkeling bevolking naar leeftijd De Primos huishoudensprognose (2011) voor de periode 2010-2040 schetst het volgend beeld:

Nadere informatie

Woningmarktrapport - 4e kwartaal Gemeente s-hertogenbosch

Woningmarktrapport - 4e kwartaal Gemeente s-hertogenbosch Woningmarktrapport - 4e kwartaal 214 Gemeente s-hertogenbosch Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 2 Aantal verkocht 18 16 14 12 1 8 6 4 2 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement

Nadere informatie

Demografische ontwikkelingen gemeente Utrechtse Heuvelrug Uitwerking onderzoeksvraag door Radha Parahoe (april 2010)

Demografische ontwikkelingen gemeente Utrechtse Heuvelrug Uitwerking onderzoeksvraag door Radha Parahoe (april 2010) Demografische ontwikkelingen gemeente Utrechtse Heuvelrug Uitwerking onderzoeksvraag door Radha Parahoe (april 2010) Vanuit de VNG komen diverse krimp en vergrijzingcijfers. In de woonvisie Wonen in een

Nadere informatie

Monitor Leerdamse woningmarkt 2006

Monitor Leerdamse woningmarkt 2006 Monitor Leerdamse woningmarkt 2006 1. Inleiding Bij de vaststelling van de beleidsnota Volkshuisvesting 2005 2010 door de gemeenteraad op 14 april 2005 zijn een aantal conclusies getrokken die kenmerkend

Nadere informatie

Woningmarktrapport 3e kwartaal Gemeente 's-gravenhage

Woningmarktrapport 3e kwartaal Gemeente 's-gravenhage Woningmarktrapport 3e kwartaal 216 Gemeente 's-gravenhage Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 12 Aantal verkocht 1 8 6 4 2 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement 4e kwartaal

Nadere informatie

toelichting aanvaarding actualisering regionale woonvisie 2017

toelichting aanvaarding actualisering regionale woonvisie 2017 Bijlage Datum DOS-2014-0006307 Onderwerp toelichting aanvaarding actualisering regionale woonvisie 2017 Aan de regio s is gevraagd voor 1 juli 2017 de regionale woonvisies te actualiseren op basis van

Nadere informatie

Inzicht in de Gelderse woningmarkt. Monitoringsrapportage Wonen in Gelderland 2015

Inzicht in de Gelderse woningmarkt. Monitoringsrapportage Wonen in Gelderland 2015 Inzicht in de Gelderse woningmarkt Monitoringsrapportage Wonen in Gelderland 2015 Wonen in Gelderland 2015 September 2015 Elk jaar verschijnt de monitoringsrapportage Wonen in Gelderland met daarin een

Nadere informatie

fluchskrift

fluchskrift Wonen in Fryslân Afgelopen jaren minder toename woningen In 2011 bedraagt de totale woningvoorraad in Fryslân 282.689 woningen. In 2000 bestond de totale woningvoorraad nog uit 261.849 woningen. Tussen

Nadere informatie

Kernprofiel Biervliet

Kernprofiel Biervliet Kernprofiel Biervliet Jan 2019 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Demografie 1. Inwoneraantal 2. Migratie 3. Geboortes en sterftes 4. Huishoudens 5. Bevolkingsopbouw 6. Gezinssamenstelling 7. Prognoses 3.

Nadere informatie

Bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant. actualisering Brabantse Agenda Wonen

Bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant. actualisering Brabantse Agenda Wonen Bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant Hart van Brabant 28 augustus 2017 Niek Bargeman Senior adviseur bevolking en wonen Provincie Noord-Brabant actualisering 2017 ----- Brabantse Agenda

Nadere informatie

Bijlage 1: Woningbouwprogramma Dommelkwartier en relatie Lage Heide. 2010-2020 Segment Nieuwbouw Sloop Verkoop Totaal

Bijlage 1: Woningbouwprogramma Dommelkwartier en relatie Lage Heide. 2010-2020 Segment Nieuwbouw Sloop Verkoop Totaal Bijlage 1: Woningbouwprogramma Dommelkwartier en relatie Lage Heide Volgens de laatste Provinciale Prognose (2011) bedraagt de woningbouw behoefte in Valkenswaard een netto toevoeging van 1.230 woningen

Nadere informatie

De woning(beleggings)markt in beeld 2016

De woning(beleggings)markt in beeld 2016 Research A Capital Value production De woning(beleggings)markt in beeld 2016 Samenvatting Ondanks de grote vraag krimpt de voorraad huurwoningen als er geen verdere maatregelen worden genomen. Er wordt

Nadere informatie

Kernprofiel Zuiddorpe

Kernprofiel Zuiddorpe Kernprofiel Zuiddorpe mei 2017 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Demografie 1. Inwoneraantal 2. Migratie 3. Geboortes en sterftes 4. Huishoudens 5. Bevolkingsopbouw 6. Huishoudenssamenstelling 7. Prognoses

Nadere informatie

Grote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025

Grote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025 Persbericht PB13 062 1 oktober 2013 9:30 uur Grote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025 Tussen 2012 en 2025 groeit de bevolking van Nederland met rond 650 duizend tot 17,4 miljoen

Nadere informatie

2010-2012 SAMENVATTING

2010-2012 SAMENVATTING 2010-2012 SAMENVATTING Samenvatting De Regionale woningmarktmonitor 2010-2012 beschrijft de ontwikkelingen op de woningmarkt in het gebied binnen de driehoek Waalwijk, Oss en Boxtel. De kredietcrisis

Nadere informatie

WONINGBOUW- MONITOR

WONINGBOUW- MONITOR 216-397 WONINGBOUW- MONITOR September 216 1 Inleiding Bij het vaststellen van de Woonvisie in september 215 is besloten het urgentieprogramma nog 3 jaar door te zetten om de plannen tot uitvoering te brengen.

Nadere informatie

Woningmarktmonitor provincie Gelderland: ontwikkelingen koop- en huurmarkt

Woningmarktmonitor provincie Gelderland: ontwikkelingen koop- en huurmarkt DATUM 7 maart 2017 PROJECTNUMMER 3000.110/G OPDRACHTGEVER Provincie Gelderland Woningmarktmonitor provincie Gelderland: ontwikkelingen koop- en huurmarkt Inleiding In 2015 heeft de provincie Gelderland

Nadere informatie

Bevolkingsprognose Purmerend 2011-2026

Bevolkingsprognose Purmerend 2011-2026 Bevolkingsprognose Purmerend 2011-2026 Uitgevoerd door: Jan van Poorten Team Beleidsonderzoek & Informatiemanagement Gemeente Purmerend mei 2011 Informatie: Gemeente Purmerend Team Beleidsonderzoek & Informatiemanagement

Nadere informatie

Bijlage 06 Wonen in Gelderland 2015

Bijlage 06 Wonen in Gelderland 2015 Bijlage 06 Wonen in Gelderland 2015 Elk jaar verschijnt de monitoringsrapportage Wonen in Gelderland met daarin een beschrijving van de belangrijkste ontwikkelingen op de Gelderse woningmarkt. Wonen in

Nadere informatie

Woningmarktrapport 3e kwartaal Gemeente Alphen aan den Rijn

Woningmarktrapport 3e kwartaal Gemeente Alphen aan den Rijn Woningmarktrapport 3e kwartaal 217 Gemeente Alphen aan den Rijn Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 12 Aantal verkocht 1 8 6 4 2 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement

Nadere informatie

Inleiding. Vervolgens worden uitgangspunten geformuleerd die van belang zijn voor de regionale woonvisie.

Inleiding. Vervolgens worden uitgangspunten geformuleerd die van belang zijn voor de regionale woonvisie. notitie Wonen in Molenwaard april 2012 Inleiding De woningmarkt is de laatste jaren sterk aan veranderingen onderhevig. De economische situatie heeft grote gevolgen gehad voor de woningmarkt, evenals nieuwe

Nadere informatie

Onderwerp Bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant, actualisering 2011

Onderwerp Bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant, actualisering 2011 Onderwerp Bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant, actualisering 2011 Status Informerend Voorstel Kennis te nemen van de bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant, actualisering 2011

Nadere informatie

De Stimuleringsregeling goedkope koopwoningen stand van zaken per 1 november 2009. 1. Inleiding. 2. Doel van de goedkope koop-regeling

De Stimuleringsregeling goedkope koopwoningen stand van zaken per 1 november 2009. 1. Inleiding. 2. Doel van de goedkope koop-regeling Provincie Noord-Brabant De Stimuleringsregeling goedkope koopwoningen stand van zaken per 1 november 2009 1. Inleiding Voor de voortgang en continuïteit in de woningbouwproductie is het van belang dat

Nadere informatie

Kernprofiel Axel mei 2018

Kernprofiel Axel mei 2018 Kernprofiel Axel mei 2018 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Demografie 1. Inwoneraantal 2. Migratie 3. Geboorten en sterftes 4. Huishoudens 5. Bevolkingsopbouw 6. Huishoudenssamenstelling 7. Prognoses 3. Wonen

Nadere informatie

Kernprofiel Zuiddorpe

Kernprofiel Zuiddorpe Kernprofiel Zuiddorpe mei 2018 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Demografie 1. Inwoneraantal 2. Migratie 3. Geboortes en sterftes 4. Huishoudens 5. Bevolkingsopbouw 6. Huishoudenssamenstelling 7. Prognoses

Nadere informatie

Kernprofiel Zuiddorpe

Kernprofiel Zuiddorpe Kernprofiel Zuiddorpe Jan 2019 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Demografie 1. Inwoneraantal 2. Migratie 3. Geboortes en sterftes 4. Huishoudens 5. Bevolkingsopbouw 6. Huishoudenssamenstelling 7. Prognoses

Nadere informatie

Reactienota concept geactualiseerd Woningbouwprogramma gemeente Harlingen

Reactienota concept geactualiseerd Woningbouwprogramma gemeente Harlingen Reactienota concept geactualiseerd Woningbouwprogramma 2016-2020 gemeente Harlingen In 2013 heeft de gemeenteraad de woonvisie voor de gemeente Harlingen voor de periode 2013 2020 vastgesteld. In de woonvisie

Nadere informatie

De Brabantse Agenda Wonen

De Brabantse Agenda Wonen De Brabantse Agenda Wonen Wat beweegt de woningmarkt in Brabant? ---- actuele ontwikkelingen en opgaven voor de regionale woningmarkt Brabant Vastgoed 2017 11 mei 2017 Niek Bargeman Senior adviseur bevolking

Nadere informatie

Kernenfoto s West Betuwe. West Betuwe beraad Janneke Rutgers & Sjors de Vries 24 september 2018

Kernenfoto s West Betuwe. West Betuwe beraad Janneke Rutgers & Sjors de Vries 24 september 2018 Kernenfoto s West Betuwe West Betuwe beraad Janneke Rutgers & Sjors de Vries 4 september 018 Kernenfoto Een foto van de kern: stand van zaken huidige woningvoorraad, toekomstige (fysieke) ontwikkelingen

Nadere informatie

Verkoop door woningcorporaties

Verkoop door woningcorporaties 2 14 Ruim 22.000 corporatiewoningen verkocht Vanaf 199 tot en met de eerste helft van 14 hebben de woningcorporaties ruim 22.000 bestaande woningen verkocht aan particulieren. Het aantal verkopen kwam

Nadere informatie

Wordt wonen in Oisterwijk een luxe? Pro-Plein Wonen

Wordt wonen in Oisterwijk een luxe? Pro-Plein Wonen Wordt wonen in Oisterwijk een luxe? Pro-Plein Wonen Frenkel Beerens Adviseur wonen 7 maart 2018 Inhoud Woningmarkt (5 min) Woonvisie (10 min) Onderzoek locaties sociale huur (5 min) WONINGMARKT Economische

Nadere informatie

Geachte Voorzitter, Voorzitter van de Tweede Kamer. der Staten Generaal Interne postcode 270 Postbus EA Den Haag Telefoon

Geachte Voorzitter, Voorzitter van de Tweede Kamer. der Staten Generaal Interne postcode 270 Postbus EA Den Haag Telefoon Directoraat-Generaal Wonen Directie Strategie Kennisontwikkeling Rijnstraat 8 Postbus 30941 Voorzitter van de Tweede Kamer 2500 GX Den Haag der Staten Generaal Interne postcode 270 Postbus 20018 2500 EA

Nadere informatie

Op 19 mei 2014 stelde u ons college schriftelijke vragen over de verkoop van huurwoningen door Vestia.

Op 19 mei 2014 stelde u ons college schriftelijke vragen over de verkoop van huurwoningen door Vestia. De heer P. Beeldman Westeinde 12 2841 BV MOORDRECHT ** verzenddatum 27 mei 2014 onderwerp uw kenmerk bijlage afdeling VROM behandeld door J.D. Lindeman telefoon 0180-639976 Geachte heer Beeldman, Op 19

Nadere informatie

CBS, Syswov Koop Huur

CBS, Syswov Koop Huur Provincie Gelderland Woningvoorraad De meeste woningen die wij op de lange termijn nodig hebben staan er nu al. De focus verschuift steeds meer van nieuwbouw naar het benutten van kansen en mogelijkheden

Nadere informatie

Woonmonitor Limburg 2015 en Bevolkings- en huishoudensprognose Progneff 2016

Woonmonitor Limburg 2015 en Bevolkings- en huishoudensprognose Progneff 2016 provincie limburg!ngekomef\i Gemeente Nederweert PERSOONLIJK Gemeente Nederweert College van Burgemeester en Wethouders Postbus 2728 6030 AA NEDERWEERT 3 1 OKT. 2016 NR. -------- ----.. --- - - -- -- Cluster

Nadere informatie

Ladder voor duurzame verstedelijking Bestemmingsplan Huis ter Heide West, gemeente Zeist

Ladder voor duurzame verstedelijking Bestemmingsplan Huis ter Heide West, gemeente Zeist Ladder voor duurzame verstedelijking Bestemmingsplan Huis ter Heide West, gemeente Zeist De Ladder voor duurzame verstedelijking is in de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) geïntroduceerd en

Nadere informatie

PRESTATIECONTRACT WONEN

PRESTATIECONTRACT WONEN PRESTATIECONTRACT WONEN 2011-2015 GEMEENTE BORNE WOONBEHEER BORNE EVALUATIE Op 30 september 2011 hebben de gemeente Bome en Woonbeheer Borne het Prestatiecontract Wonen 2011-2015 ondertekend. Dit Prestatiecontract

Nadere informatie

Commissie Ruimte en Milieu

Commissie Ruimte en Milieu Griffie Commissie Ruimte en Milieu Datum commissievergadering : - DIS-stuknummer : 1625773 Behandelend ambtenaar : M.H.M. Timmermans Directie/bureau : Ruimtelijke Ontwikkeling & Handhaving/ Bureau Ontwikkeling

Nadere informatie

Monitor Woningproductie Noordvleugel 2016 Woningvraag, Plancapaciteit en Productie

Monitor Woningproductie Noordvleugel 2016 Woningvraag, Plancapaciteit en Productie Monitor Woningproductie Noordvleugel 2016 Versie juni 2016 Inleiding In deze derde monitor woningproductie wordt in vogelvlucht een weergave gegeven van de cijfers die op dit moment beschikbaar zijn. Het

Nadere informatie

CBS, Syswov Koop Huur Sociale huur

CBS, Syswov Koop Huur Sociale huur Provincie Gelderland Woningvoorraad De meeste woningen die wij op de lange termijn nodig hebben staan er nu al. De focus verschuift steeds meer van nieuwbouw naar het benutten van kansen en mogelijkheden

Nadere informatie

Woningmarktrapport - 4e kwartaal 2013. Gemeente Dordrecht

Woningmarktrapport - 4e kwartaal 2013. Gemeente Dordrecht Woningmarktrapport - 4e kwartaal 213 Gemeente Dordrecht Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 1 aantal verkocht 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement

Nadere informatie

De grijze golf. Demografische ontwikkeling Drechtsteden tot Figuur 1 Bevolking Drechtsteden , totaal

De grijze golf. Demografische ontwikkeling Drechtsteden tot Figuur 1 Bevolking Drechtsteden , totaal De grijze golf Demografische ontwikkeling Drechtsteden tot 23 In deze factsheet rapporteren we over de uitkomsten van de bevolkings- en huishoudensprognose en de gevolgen ervan voor de Drechtsteden. De

Nadere informatie

Bijlage F Demografische ontwikkelingen

Bijlage F Demografische ontwikkelingen Bijlage F Demografische ontwikkelingen Inleiding Demografische ontwikkelingen kunnen nationaal worden beschouwd, maar om specifieke lokale ontwikkelingen te kunnen aangeven is het van belang ze op Puttens

Nadere informatie

Woningmarktmonitor provincie Utrecht: de staat van de woningmarkt medio 2014

Woningmarktmonitor provincie Utrecht: de staat van de woningmarkt medio 2014 DATUM 7 december 2014 PROJECTNUMMER 3400.106 OPDRACHTGEVER Woningmarktmonitor provincie : de staat van de woningmarkt medio 2014 Inleiding Afgelopen maand is er een nieuwe update uitgevoerd van de Woningmarktmonitor

Nadere informatie

vraaggericht woningmarkt onderzoek Maastricht

vraaggericht woningmarkt onderzoek Maastricht vraaggericht woningmarkt onderzoek Maastricht Stec Groep aan Gemeente Maastricht Desiree Uitzetter 18 november 2014 U vroeg ons: Actuele inzichten voor herijking stedelijke programmering Nieuwe regionale

Nadere informatie

Woningmarktrapport - 4e kwartaal 2012. Gemeente Amsterdam

Woningmarktrapport - 4e kwartaal 2012. Gemeente Amsterdam Woningmarktrapport - 4e kwartaal 212 Gemeente Amsterdam Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 18 aantal verkocht 16 14 12 1 8 6 4 2 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement

Nadere informatie

VOORSTEL aan KAN-RAAD

VOORSTEL aan KAN-RAAD VOORSTEL aan KAN-RAAD 2004.209 Datum : 15 april 2004 Onderwerp : Voortgangsrapportage 2004 Samenvatting Uit de jaarlijkse voortgangsrapportage woningbouw blijkt dat de voortgang van de woningbouw in de

Nadere informatie

Verkoop door woningcorporaties

Verkoop door woningcorporaties 34 Afspraken over verkoop van sociale huurwoningen Sinds 1998 worden in Amsterdam sociale huurwoningen verkocht. Aanleiding was de sterk veranderde samenstelling en woningbehoefte van de Amsterdamse bevolking.

Nadere informatie

Woningmarktrapport - 1e kwartaal 2012. Gemeente Wijdemeren

Woningmarktrapport - 1e kwartaal 2012. Gemeente Wijdemeren Woningmarktrapport - 1e kwartaal 212 Gemeente Wijdemeren Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 25 aantal verkocht 2 15 1 5 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement 2e kwartaal

Nadere informatie

Kernprofiel Zaamslag

Kernprofiel Zaamslag Kernprofiel Zaamslag mei 2018 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Demografie 1. Inwoneraantal 2. Migratie 3. Geboortes en sterftes 4. Huishoudens 5. Bevolkingsopbouw 6. Huishoudenssamenstelling 7. Prognoses

Nadere informatie

Woningmarktrapport - 3e kwartaal 2013. Gemeente Haarlemmermeer

Woningmarktrapport - 3e kwartaal 2013. Gemeente Haarlemmermeer Woningmarktrapport - 3e kwartaal 213 Gemeente Haarlemmermeer Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 12 aantal verkocht 1 8 6 4 2 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement 4e

Nadere informatie

Crisismonitor Drechtsteden juni 2010 (cijfers tot en met april 2010)

Crisismonitor Drechtsteden juni 2010 (cijfers tot en met april 2010) Crisismonitor Drechtsteden juni 2010 (cijfers tot en met april 2010) Er zijn enkele voorzichtig positieve ontwikkelingen waar te nemen op de arbeidsmarkt en woningmarkt. Dat is kort gezegd de conclusie

Nadere informatie

Bij antwoord datum, kenmerk en onderwerp vermelden

Bij antwoord datum, kenmerk en onderwerp vermelden Postadres Postbus 16200, 3500 CE Utrecht Telefoon 030-286 11 12 www.utrecht.nl /twitter @PaulusJansenSP Aan de leden van de commissie Stad en Ruimte Behandeld door B.J. Brijder Datum 4 oktober 2016 Doorkiesnummer

Nadere informatie

Wonen in Dordrecht. De crisis voorbij?; trends en verwachtingen. 30 november 2010

Wonen in Dordrecht. De crisis voorbij?; trends en verwachtingen. 30 november 2010 Wonen in Dordrecht De crisis voorbij?; trends en verwachtingen 30 november 2010 Inhoudsopgave 1. Wat willen we? Beleid en welke afspraken zijn er voor Dordrecht? 2. Hoe staan we er voor? Stand van zaken

Nadere informatie

Bevolkingsprognose Lansingerland 2015

Bevolkingsprognose Lansingerland 2015 Bevolkingsprognose Lansingerland 2015 Auteur: Bart Waasdorp Afdeling: Team Planontwikkeling & RO Juridisch Versienummer: 1.0 Datum: 12 januari 2015 Corsanummer: T15.00406 Inleiding Lansingerland heeft

Nadere informatie

Omvang doelgroep en omvang kernvoorraad in 2008

Omvang doelgroep en omvang kernvoorraad in 2008 Omvang doelgroep en omvang kernvoorraad in 2008 Van: college van BenW Aan: commissie RF 1. Inleiding In de op 8 juli 2004 gesloten prestatieafspraken tussen de gemeente Helmond en de Helmondse corporaties

Nadere informatie

Gedeputeerde Staten. 2012 HK Haarlem. Betreft: beantwoording motie positie starters op de woningmarkt (M2-3/5-3-2-12) Geachte leden,

Gedeputeerde Staten. 2012 HK Haarlem. Betreft: beantwoording motie positie starters op de woningmarkt (M2-3/5-3-2-12) Geachte leden, Provinciale Staten van Noord-Holland door tussenkomst van de Statengriffier, mr. J.J.M. Vrijburg Florapark 6, kamer L-104 2012 HK Haarlem Gedeputeerde Staten Uw contactpersoon J.J. Kluit BEL Doorkiesnummer

Nadere informatie

Demografische (wijk-) analyse van de woningbouwplannen Deventer 2015

Demografische (wijk-) analyse van de woningbouwplannen Deventer 2015 Demografische (wijk-) analyse van de woningbouwplannen Deventer 2015 Uitgave : team Kennis en Verkenning Naam : John Stam Telefoonnummer : 3298 Mail : gj.stam@deventer.nl 1 Inhoudsopgave pagina 1 Inleiding:

Nadere informatie

Kernprofiel Koewacht

Kernprofiel Koewacht Kernprofiel Koewacht mei 2018 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Demografie 1. Inwoneraantal 2. Migratie 3. Geboortes en sterftes 4. Huishoudens 5. Bevolkingsopbouw 6. Huishoudenssamenstelling 7. Prognoses

Nadere informatie

Bijlage Gemeente Nederweert

Bijlage Gemeente Nederweert Bijlage Gemeente Nederweert A. Terugblik gemeente Nederweert B. Kwaliteitsenveloppe C. Factsheets met uitkomsten woningmarktonderzoek per kern D. Planvoorraad woningbouw Nederweert per 1-1-2018 1 A. TERUGBLIK

Nadere informatie

Wonen in Schildersbuurt

Wonen in Schildersbuurt Woningvoorraad Wonen in Schildersbuurt De wijk Schildersbuurt ligt in stadsdeel 5 Centrum en heeft 31.639 inwoners. Woningvoorraad De gemeente telde op 1 januari 2016 252.508 woningen. Wijk: 29 Schildersbuurt

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn 2011-2025

Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn 2011-2025 Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn 211-225 Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners 1 1.2 Componenten van de groei 3 2. Jong en oud 6 3. Huishoudens 8 Uitgave I&O Research

Nadere informatie

)324 GSO Wij hebben in onze vergadering van 10 juli 2012 de Bestuurlijke samenvatting Monitor Woonvisie 2012 vastgesteld.

)324 GSO Wij hebben in onze vergadering van 10 juli 2012 de Bestuurlijke samenvatting Monitor Woonvisie 2012 vastgesteld. Gedeputeerde Staten pr HOLLAND ZUID GSO 15.08.2012 )324 0324 5.e eygrvipl.clooify Contact CoUêCp >2P dhr. M. van Niel T 070-441 71 73 m.van.niel@pzh.nl Burgemeesters en Wethouders Zuid-Hollandse gemeenten

Nadere informatie

BRABANT IN DEMOGRAFISCH PERSPECTIEF ontwikkelingen van de (West-)Brabantse bevolking trends prognoses beleidseffecten - opgaven

BRABANT IN DEMOGRAFISCH PERSPECTIEF ontwikkelingen van de (West-)Brabantse bevolking trends prognoses beleidseffecten - opgaven BRABANT IN DEMOGRAFISCH PERSPECTIEF ontwikkelingen van de (West-)Brabantse bevolking trends prognoses beleidseffecten - opgaven Regionale Collegebijeenkomst Regio West-Brabant 19 september 2012 Niek Bargeman

Nadere informatie

Bevolkingsprognose Arnhem

Bevolkingsprognose Arnhem Bevolkingsprognose Arnhem 2016-2030 Gemeente Arnhem Afdeling Informatievoorziening Onderzoek & Statistiek Juli 2016 Inhoud Arnhem groeit door... 3 Natuurlijke aanwas nader bekeken... 5 Migratie nader bekeken...

Nadere informatie

Overzichtsrapport SER Gelderland

Overzichtsrapport SER Gelderland Overzichtsrapport SER Gelderland Bevolking en participatie In opdracht van SER Gelderland September 2008 Drs. J.D. Gardenier L.T. Schudde CAB Martinikerkhof 30 9712 JH Groningen 050-3115113 cab@cabgroningen.nl

Nadere informatie

Bevolkingsprognose Deventer 2015

Bevolkingsprognose Deventer 2015 Bevolkingsprognose Deventer 2015 Aantallen en samenstelling van bevolking en huishoudens Augustus 2015 augustus 2015 Uitgave : team Kennis en Verkenning Naam : John Stam Telefoonnummer : 0570 693298 Mail

Nadere informatie

Bestuuriijke samenvatting Monitor Woonvisie Inleiding

Bestuuriijke samenvatting Monitor Woonvisie Inleiding Bestuuriijke samenvatting Monitor Woonvisie 2012 1. Inleiding De provincie Zuid-Holland monitort de voortgang van haar ambities op het gebied van wonen. Deze ambities zijn venwoord in de Woonvisie 2011-2020.

Nadere informatie

Kernprofiel Sas van Gent

Kernprofiel Sas van Gent Kernprofiel Sas van Gent Jan 2019 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Demografie 1. Inwoneraantal 2. Migratie 3. Geboorten en sterftes 4. Huishoudens 5. Bevolkingsopbouw 6. Huishoudenssamenstelling 7. Prognoses

Nadere informatie

PFM PFM Wonen 2016

PFM PFM Wonen 2016 PFM 2016 PFM Wonen 2016 Actualisering PFM Wonen Oss Verkenning, raadspodium Oss, maart 2017 PFM 2016 Wat is PFM? Ontwikkelingen 2010-2016 Woonwensonderzoek 2015 Eerste contouren Pfm 2016 PFM 2016 Wat is

Nadere informatie

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 5 e editie. Opzet en inhoud. Deze factsheet is de vijfde editie van de

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 5 e editie. Opzet en inhoud. Deze factsheet is de vijfde editie van de 5 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud Deze factsheet is de vijfde editie van de Economische Monitor Voorne-Putten en presenteert recente economische ontwikkelingen van Voorne-Putten

Nadere informatie

De bevolkings- en woningbehoefteprognoses Noord-Brabant actualisering 2011: een samenvatting

De bevolkings- en woningbehoefteprognoses Noord-Brabant actualisering 2011: een samenvatting De bevolkings- en woningbehoefteprognoses Noord-Brabant actualisering 211: een samenvatting Onderzoek en Statistiek Gooitske Marsman Februari 212 In deze notitie staat een samenvatting van De bevolkingsprognose-

Nadere informatie

Nota van B&W. Onderwerp Sociale Woningbouw en Nieuwbouw in Haarlem

Nota van B&W. Onderwerp Sociale Woningbouw en Nieuwbouw in Haarlem Nota van B&W Onderwerp Sociale Woningbouw en Nieuwbouw in Haarlem Portefeuille J. Nieuwenburg Auteur Het college van burgemeester en wethouders, Telefoon 3564 E-mail: c.krikke@haarlem.nl SO/Wonen Reg.nr.

Nadere informatie

Gemeente Valkenswaard

Gemeente Valkenswaard Gemeente Valkenswaard Bevolkings- en huishoudensprognose 2014 Second opinion 12 maart DATUM 12 maart TITEL Bevolkings- en huishoudensprognose 2014 ONDERTITEL Second opinion OPDRACHTGEVER Gemeente Valkenswaard

Nadere informatie

Platform Wonen Assen 3 oktober 2013

Platform Wonen Assen 3 oktober 2013 Platform Wonen Assen 3 oktober 2013 Aanvalsplan wonen Albert Smit wethouder financiën, vastgoed, grondzaken en wonen 1 Aanvalsplan wonen: aanleiding Sinds 2008: Economische recessie Stagnerende woningmarkt

Nadere informatie

Planbureau voor de Leefomgeving PERSBERICHT. Bevolking daalt in kwart Nederlandse gemeenten. Nieuwe regionale bevolkingsprognoses tot 2040:

Planbureau voor de Leefomgeving PERSBERICHT. Bevolking daalt in kwart Nederlandse gemeenten. Nieuwe regionale bevolkingsprognoses tot 2040: Planbureau voor de Leefomgeving PERSBERICHT Nieuwe regionale bevolkingsprognoses tot 2040: Bevolking daalt in kwart Nederlandse gemeenten De komende dertig jaar treedt in delen van Nederland, vooral in

Nadere informatie

afdeling Beleidsonderzoek en Geo Informatie

afdeling Beleidsonderzoek en Geo Informatie 51 3 52 Volkshuisvesting Ambitie woningbouw niet gehaald De woningvoorraad van de is in 26 met 253 toegenomen tot 36.473 op 1 januari 27. Deze toename is het saldo van 357 toevoegingen, 19 onttrekkingen

Nadere informatie

B i j l a g e 1 : T o e l i c h t i n g n u t e n n o o d - z a a k v a n e e n k l e i n s c h a l i g w o o n - z o r g c o m p l e x

B i j l a g e 1 : T o e l i c h t i n g n u t e n n o o d - z a a k v a n e e n k l e i n s c h a l i g w o o n - z o r g c o m p l e x B i j l a g e 1 : T o e l i c h t i n g n u t e n n o o d - z a a k v a n e e n k l e i n s c h a l i g w o o n - z o r g c o m p l e x Toelichting bij nut en noodzaak van het realiseren van een kleinschalig

Nadere informatie

WoON-themarapport. Woningbouwplanningen van kwantiteit naar kwaliteit

WoON-themarapport. Woningbouwplanningen van kwantiteit naar kwaliteit Woningbouwplanningen van kwantiteit naar kwaliteit Middelburg, december 2013 Colofon SCOOP 2013 Samenstelling Dick van der Wouw Nadet Somers SCOOP Zeeuws instituut voor sociale en culturele ontwikkeling

Nadere informatie

Rol provincie bij nieuwbouw. Klik op de kavels voor meer informatie. De provincie is aanjager, kennismakelaar, verbinder, beleidsmaker en regelgever.

Rol provincie bij nieuwbouw. Klik op de kavels voor meer informatie. De provincie is aanjager, kennismakelaar, verbinder, beleidsmaker en regelgever. Rol provincie bij nieuwbouw De provincie is aanjager, kennismakelaar, verbinder, beleidsmaker en regelgever. 1 Regionale afspraken wonen 2 Keuze van de locatie 3 Initiatief voor nieuwbouw 4 Onherroepelijk

Nadere informatie

ACTUELE OPGAVEN VOOR DE WONINGMARKT EN DE RELATIE TUSSEN LEEGSTAND EN HET WONEN

ACTUELE OPGAVEN VOOR DE WONINGMARKT EN DE RELATIE TUSSEN LEEGSTAND EN HET WONEN ACTUELE OPGAVEN VOOR DE WONINGMARKT EN DE RELATIE TUSSEN LEEGSTAND EN HET WONEN RRO + - Zuidoost-Brabant 11 mei 2016 Niek Bargeman senior adviseur bevolking en wonen Provincie Noord-Brabant REGIONALE AGENDA

Nadere informatie

Bevolkingsprognose Nieuwegein 2011

Bevolkingsprognose Nieuwegein 2011 Postbus 1 3430 AA Bezoekadres Martinbaan 2 3439 NN www.nieuwegein.nl Communicatie, Juridische & Personeelszaken Bevolkingsprognose Nieuwegein 2011 Raadsnummer Datum 7 mei 2012 Auteur Tineke Brouwers Versie

Nadere informatie

Monitor kredietcrisis begin 2010 Gemeente Purmerend

Monitor kredietcrisis begin 2010 Gemeente Purmerend Monitor kredietcrisis begin 2010 Gemeente Purmerend Colofon In opdracht van: De directeur Beleid Coördinatie en samenstellen rapportage: Team Beleidsonderzoek en Informatiemanagement Inhoud rapportage:

Nadere informatie