Het Bouwcollege heeft onderzoek gedaan naar de gebouwkwaliteit in de gehandicaptenzorg. Hierbij is nauw samengewerkt met de

Transcriptie

1 Nummer 4 In perspectief september 2003 Monitoringonderzoek gehandicaptensector: werk aan de winkel Het Bouwcollege heeft onderzoek gedaan naar de gebouwkwaliteit in de gehandicaptenzorg. Hierbij is nauw samengewerkt met de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN). Door het onderzoek is een goed beeld ontstaan van de functionele en bouwtechnische kwaliteit van de woongebouwen. Dat de sector in de loop der jaren steeds meer oog heeft gekregen voor de woon- en leefwensen van de bewoners, komt tot uitdrukking in de kwaliteit van de semimurale voorzieningen en de kleine veelal gedeconcentreerde locaties van intramurale instellingen. Dit laat onverlet dat er - met name bij de grote intramurale instellingen - op het punt van privacy, sanitair, groepsgrootte en de afmetingen van de zit-/slaapkamer nogal wat verbeteringen nodig zijn. De sector gehandicaptenzorg bestaat uit intramurale (instellingszorg binnen de muren ) en semimurale instellingen (gezinsvervangende TEN GELEIDE In dit themanummer treft u de belangrijkste uitkomsten aan van het onderzoek naar de gebouwkwaliteit in de gehandicaptenzorg. In één jaar tijd heeft het Bouwcollege 1255 gebouwen onder de loep genomen. Juanita Pawlikowski, scheidend directeur van VGN, geeft haar reactie op het onderzoek waaraan haar organisatie meewerkte. Ook de fractieleider van de SGP in de Tweede Kamer, Bas van der Vlies en Jan Meerpoel, vertegenwoordiger van de NPCF en lid van de begeleidingscommissie, geven hun visie. Wilt u uitgebreide informatie over de uitkomsten van het onderzoek, dan kunt u het rapport bestellen via telefoonnummer of downloaden ( tehuizen en activiteitencentra). In het onderzoek is onderscheid gemaakt tussen semimurale instellingen en locaties van intramurale instellingen tot 50 bewoners respectievelijk vanaf 50 bewoners. Van de eerste twee categorieën voldoen de gebouwen redelijk. Dit sluit aan bij het gevoerde beleid van de afgelopen jaren, dat gericht was op het bevorderen van kleinschaligheid en deconcentratie. De gebouwen van vooral de grote intramurale instellingen zijn echter minder van kwaliteit en scoren op onderdelen soms onder de maat. In de afgelopen jaren is veel verbeterd. Onderwerpen als deconcentratie, vermaatschappelijking, het oplossen van de wachtlijstproblematiek en uitbreiding van de capaciteit hebben de volle aandacht gekregen. Toch moet er nog het nodige gebeuren. De woonkwaliteit van de gebouwen op de kleine intramurale locaties is beter dan die op de grote intramurale locaties: bijna 70% voldoet aan de minimumeisen. Ruim voldoet op enkele onderdelen niet aan de minimumeisen en van zo n 10% voldoet de woonkwaliteit op meer punten niet aan de eisen. In driekwart van de gevallen voldoet het sanitair niet. 51% van de woongebouwen op de grote intramurale locaties voldoet gemiddeld aan de minimumeisen. 33% voldoet op enkele onderdelen niet en 16% op meer thema s niet aan de eisen. Sanitair, groepsgrootte en zit-/slaapkamer moeten met prioriteit worden aangepakt. De gebouwen van semimurale instellingen (gezinsvervangende tehuizen) staan er gemiddeld beter voor dan die van intramurale instellingen: 83% voldoet aan de minimumeisen, terwijl 15% niet voldoet op enkele thema s. Gebouwen die op meer punten niet voldoen zijn er nauwelijks (2%). De grote (oude) gezinsvervangende tehuizen komen als minste uit de verf. Van deze gebouwen voldoet een kwart niet aan de minimale woonkwaliteit.

2 MONITORING GHZ Het onderzoek De resultaten van het onderzoek vragen om een vervolg. De instellingen met locaties die slecht scoren worden gericht benaderd. Dit moet leiden tot een toegespitst plan van aanpak per instelling. Dit punt is ook onderdeel van de beleidsagenda, waarover u op de flap meer leest. Onderzoeksthema s De resultaten van het onderzoek geven de kwaliteit van het gebouwenbestand per thema weer. Aan de hand van de basiskwaliteitseisen voor bestaande bouw en nieuwbouw zijn 5 thema s gekozen. Het zwaarstwegende thema is de zit-/slaapkamer. Hieraan wordt de meeste waarde gehecht (40%), omdat het de privé-leefruimte van de bewoner betreft. Het aantal bewoners waarmee een zit-/slaapkamer gedeeld moet worden is een belangrijk weegpunt, evenals de oppervlakte. Hierbij is gekeken naar de oppervlakte per persoon en naar het aantal bewoners. Kamers met meer dan 2 bewoners worden als slecht gekwalificeerd. 10% Zit-/ slaapkamer 10% 40% Groepsgrootte Sanitair Gemeenschappelijk Toegankelijkheid Het gewicht van de groepsgrootte is gesteld op, omdat het in verband met de privacy een belangrijk beleidsthema is. Het sanitair wordt eveneens gewogen met. Het privacyaspect speelt ook hier een grote rol, net als de beschikbaarheid. Gemeenschappelijke SCORES Bij het onderzoek is gewerkt met ruim onvoldoende gebouwscores. Aan de hand van deze scores zijn gebouwen ingedeeld in de onvoldoende categorie rood (ruim onvoldoende), oranje (onvoldoende) en groen (voldoende). De categorieën rood en oranje voldoende moeten met prioriteit worden aangepakt. Hiervoor worden in de beleidsagenda voorstellen gedaan. ruimten en toegankelijkheid tenslotte, zijn beide voor 10% meegewogen. De eisen die aan een woonunit/gebouw worden gesteld zijn niet overal hetzelfde, maar afhankelijk van de categorie bewoners. Voor rolstoelgebonden bewoners worden andere eisen aan de grootte van bijvoorbeeld zit-/slaapkamer en toegankelijkheid gesteld dan voor een meer mobiele bewoner. Tendensen in de sector Het beleid van de afgelopen jaren is gericht op vermaatschappelijking. Dit betekent dat de grote achteraf gelegen instellingsterreinen geleidelijk verdwijnen en dat de sector steeds meer ingebed raakt in de samenleving. Van de grote intramurale instellingsterreinen ligt inmiddels 65% binnen de bebouwde kom. 82% van deze locaties is verbonden met een woonwijk. In deze situatie kan gezocht worden naar manieren waarop vermaatschappelijking een verdere invulling krijgt. Eén van de vormen van vermaatschappelijking is omgekeerde integratie. Bij 16% ( 1 op 7) van de locaties binnen de bebouwde kom is hier sprake van. Woonwijk en instellingsterrein lopen dan in elkaar over. Sommige woningen gaan ongemerkt op in de reguliere woningbouw, zoals die door woningbouwverenigingen wordt aangeboden. CAPACITEIT GEHANDICAPTENZORG De capaciteit van de gehandicaptensector (intramuraal en semimuraal) ligt op ongeveer plaatsen (zorg in combinatie met verblijf). Intramurale instellingen nemen daarvan plaatsen voor hun rekening. De grote intramurale locaties, waar zich de meeste knelpunten voordoen, bieden plaats aan ongeveer bewoners. Semimurale instellingen (gezinsvervangende tehuizen) hebben een capaciteit van ruim plaatsen. Hiervan zijn zo n plaatsen bestemd voor verstandelijk gehandicapte GEHANDICAPTEN IN REGULIERE WONINGBOUW IN ASSEN bewoners.

3 Onderzoeksresultaten per thema Hieronder volgen de belangrijkste onderzoeksresultaten voor de drie thema s die de hoogste prioriteit hebben. NORMERING GROEPSGROOTTE Thema zit-/slaapkamer De belangrijkste kenmerken zijn: aantal bewoners per zit-/slaapkamer en de oppervlakte van de zit-/slaapkamer. Intramurale locaties met minder dan 50 bewoners 82% van de bewoners heeft een eigen kamer tot zijn beschikking van minimaal 10 m2. Hiermee voldoen de kleine intramurale locaties globaal aan de gestelde norm. Intramurale locaties met meer dan 50 bewoners De grote intramurale locaties komen gemiddeld het minst goed uit het onderzoek naar voren. De minimumoppervlakte (zoals die wordt genoemd in de basiskwaliteitseisen) van 10 m2 wordt bij een kwart van de eenpersoonskamers niet gehaald. Ook al ligt de oppervlakte onder de norm, 92% heeft wel een eigen kamer. 6% deelt de kamer met een medebewoner en in 2% van de gevallen verblijven 3 of meer bewoners op één kamer. Semimurale locaties Slechts 1% van de bewoners moet de kamer delen met een medebewoner. De kamers van gebouwen op semimurale locaties zijn gemiddeld eenderde groter dan die op intramurale locaties. De uitkomsten van het onderzoek zijn daarmee nadrukkelijk positiever voor semimurale instellingen. Intramuraal 1-50 bewoners (n=286) 12% 7% 81% Thema groepsgrootte Intramuraal > 50 bewoners (n=1.129) 66% De maximale groepsgrootte voor nieuwbouw is door de minister vastgesteld op 6 personen. Het belangrijkste kenmerk is: aantal bewoners per woongroep/unit. Intramurale locaties met minder dan 50 bewoners Ruim scoort onvoldoende op het thema groepsgrootte, waarbij bijna van de groepen 9 of meer bewoners heeft. Deze grote groepen scoren (ruim) onvoldoende. Toch komen grote groepen hier niet vaak voor. Het criterium van 6 bewoners of minder wordt in 59% van de groepen gehaald. De gemiddelde groepsgrootte is 6. 25% 9% 93% Semimuraal (n=260) 3% 4% Sinds enige jaren is het beleid om de leefomgeving van gehandicapten zoveel mogelijk overeen te laten komen met dat van een normale gezinssituatie. De maximale groepsgrootte voor nieuwbouw is door het ministerie van VWS gesteld op 6 personen en deze groepsgrootte is vastgelegd in de beleidsregels ex artikel 3 WZV. Er is gekozen voor nuancering bij de beoordeling van de groepsgroottes voor bestaande situaties, omdat volgens oude Bouwcollegemaatstaven tot 1996, voor groepen tot en met 10 personen kon worden gebouwd. Een groep van meer dan 10 bewoners scoort ruim onvoldoende. Directe actie is in dit geval noodzakelijk. Een groepsgrootte van 9 of 10 is op zich onvoldoende, maar vooralsnog acceptabel. Een groep van 7 of 8 voldoet aan de eis voor bestaande bouw en 6 of kleiner voldoet aan de nieuwbouweis. Deze eisen gelden voor alle bewonerscategorieën. groepen telt 39% 9 of meer bewoners. Dit hoge percentage (ruim) onvoldoende bepaalt in grote mate het algehele slechte resultaat. Voor de hele intramurale (grote en kleine locaties) sector wordt de groepsgrootte geraamd op 6,5. Semimurale locaties Ook op het thema groepsgrootte scoort semimuraal goed. De gemiddelde groepsgrootte op de semimurale locaties is 5,5. Met dit gemiddelde is het opvallend dat het aantal groepen met 9 of meer bewoners relatief hoog is (16%). Dit zijn de bewoners van grote gezinsvervangende tehuizen, waar geen afzonderlijke groepen zijn te vinden. De score (ruim) onvoldoende (rood en oranje) wordt hierdoor groter. In 67% van de gevallen zijn er 6 of minder bewoners per groep. Thema sanitair De belangrijkste kenmerken zijn: aantal toiletten/douches/baden, privacy en de oppervlakte van de douche- en badruimten. Intramurale locaties met minder dan 50 bewoners Op het thema sanitair scoort 39% ruim onvoldoende. In de basiskwaliteitseisen wordt uitgegaan van minimaal 1 toilet per 4 bewoners. In Intramurale locaties met meer dan 50 bewoners Met ruim 45% onvoldoende scoren de grote intramurale locaties het minst goed op het thema groepsgrootte. De gemiddelde groepsgrootte is 7 en daarmee overstijgen de grote locaties de andere twee categorieën. Slechts 40% van de groepen die woonachtig zijn op deze locaties voldoet aan het criterium van 6 of minder personen. Van de BAD-PRACTICE SITUATIE. EEN SLOOPVERGUNNING IS INMIDDELS AANGEVRAAGD

4 34% van de gevallen wordt dit niet gehaald en is er onvoldoende sanitair. De privacy van het sanitair is in 92-95% van de gevallen goed. Dit betekent dat in een badkamer in het algemeen 1 toilet, 1 douche en/of bad aanwezig is. Meerdere douches zijn alleen acceptabel als er een voorruimte aanwezig is. Intramurale locaties met meer dan 50 bewoners Op het thema sanitair scoort 41% ruim onvoldoende. Bij de grote intramurale locaties zijn in 62% van de units onvoldoende toiletten. De gemiddeld grotere omvang van de groepen is hier debet aan. Het gebrek aan privacy bij grotere locaties is evident en spreekt uit de cijfers: bij ongeveer 30% van het sanitair is de privacy onvoldoende gewaarborgd. Dit percentage ligt ruim hoger dan bij de kleine intramurale en semimurale locaties. Semimurale locaties 25% van de grote gezinsvervangende tehuizen voldoet niet aan de gestelde eisen voor woonkwaliteit. Ondanks de beter gewaarborgde privacy en ruimere badkamers is het sanitair ook hier een zwak punt. Slechts 38% scoort voldoende, terwijl ruim onvoldoende scoort. Op circa 29% van de locaties is er te weinig sanitair. De privacy op dit punt is net als bij de kleine intramurale instellingen in 92-95% van de gevallen goed. Intramuraal 1=50 bewoners (n=286) Intramuraal = 50 bewoners (n=1.129) Semimuraal (n=260) 24% 24% 39% 41% 38% 37% 35% 42% Locaties en gebouwen Van alle intramurale bewoners is ruim een kwart gehuisvest op 2% van de locaties, namelijk die met meer dan 300 bewoners. Op deze grote locaties zijn veel gebouwen aangetroffen die (ruim) onvoldoende scoren: de groepen zijn te groot, het sanitair is ontoereikend en de oppervlakte van de zit-/slaapkamer voldoet niet overal. 35% van het totale aantal bewoners van intramurale instellingen is woonachtig op locaties tot en met 50 bewoners. Het gaat hierbij om 90% van de locaties. De semimurale sector is veel kleinschaliger van opzet. Er zijn weinig locaties waar meer dan 50 bewoners wonen (circa 1 %). In bijna 70% van de gevallen zijn de groepen van semimurale instellingen kleiner dan 6. Beleidsagenda Tijdens en voor het onderzoek is er een goede samenwerking geweest tussen de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) en het Bouwcollege. De uitkomsten van het onderzoek nopen tot actie. In gezamenlijk overleg is daarom een beleidsagenda opgesteld met de volgende actiepunten: Voor de instellingen met locaties die ruim onvoldoende scoren (rood), wordt per instelling een toegespitst plan gemaakt. De instellingen die in de categorie oranje vallen zal worden gevraagd, in het kader van hun langetermijnhuisvestingsplan (LTHP), prioriteit te geven aan gebouwen die onvoldoende scoren; intramurale locaties met meer dan 50 bewoners zijn oververtegenwoordigd in de negatief scorende groep. Samen met het ministerie van VWS en de VGN wil het Bouwcollege zich buigen over het toekomstige beleid voor deze locaties; eind dit jaar brengt het Bouwcollege een bouwbehoefterapport uit. Hierin worden de kosten voorvloeiend uit de resultaten van het onderzoek in kaart gebracht. Er kan zo een nauwkeurige raming worden gemaakt van de benodigde financiële middelen om de huisvesting binnen de sector op een verantwoord niveau te brengen. Wat is monitoring? Monitoring wil zeggen dat periodiek de kwaliteit van het gebouwenbestand in de sector gezondheidszorg wordt geïnventariseerd. Dit is een wettelijke taak van het Bouwcollege en is tevens opgenomen in zijn missie. Het Bouwcollege heeft het voornemen om elk jaar een sector te monitoren. Dit betekent dat elke sector eens in de 5 jaar tegen het licht wordt gehouden, zodat ontwikkelingen in de tijd te volgen zijn. De gehandicaptenzorg (GHZ) is de eerste in rij. Het onderzoek ten behoeve van de sector GGZ is inmiddels gestart. Met de uiteindelijke resultaten van het onderzoek is het voor de instellingen, de brancheorganisatie, het Bouwcollege en de minister mogelijk een objectief beeld te krijgen van de kwaliteit van de gebouwen. Vervolgens kan met de gegevens worden berekend wat aanpassing en verandering van de gebouwen moet gaan kosten. Dit gebeurt in het bouwbehoefteonderzoek, dat aansluitend plaatsvindt. Begeleidingscommissie Het onderzoek naar de gebouwkwaliteit in de gehandicaptensector is begeleid en gewaarborgd door deskundigen uit het veld. Naast de VGN hadden ook vertegenwoordigers van Zorgverzekeraars Nederland, de Inspectie voor de volksgezondheid, het ministerie van VWS en de NPCF zitting in de begeleidingscommissie. 40% 35% 30% 25% 15% 10% 5% 0% > 300 verdeling intramurale locaties naar aantal bewoners verdeling bewoners naar omvang locatie

5 BRANCHEORGANISATIE Rapport levert agenda voor de toekomst Drs. Juanita Pawlikowski is scheidend directeur van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN). 3 jaar heeft ze zich als (interim)directeur ingezet voor de collectieve belangenbehartiging van de ongeveer 180 leden en nu vindt ze het welletjes. Het is tijd voor iets anders. De uitdaging om de huisvestingssituatie in haar sector mede op te lossen had ze nog graag meegemaakt, maar zo is er altijd wel iets waarvoor je kunt blijven. Pawlikowski werkte eerder al als hoofd van de hoofdafdeling gehandicaptenvoorzieningen bij het ministerie van VWS. Nu, bij VGN, is het vooral de collectieve belangenbehartiging van de instellingen in de gehandicaptensector die de aandacht opeist. En dat is een uitdagende taak, want de achterban is zeer divers. Het doel is wél eenduidig: zorgen dat de leden in staat worden gesteld goede zorg te verlenen aan hun cliënten. Het rapport geeft goed aan waar de pijn zit Laten we niet vergeten dat een groot deel van de gebouwen in orde is. 80% van de semimurale en tweederde van de intramurale instellingen voldoet goed. Als het gaat om de zaken die onvoldoende zijn dan hebben we het over de functionele eisen en niet de bouwtechnische. Gebouwen verouderen in rap tempo vooral functioneel. Dit komt door de eisen die we als samenleving aan het wonen stellen. Het rapport geeft een goed inzicht in de functionele kwaliteit en dus ook waar de pijn zit. Ook wanneer je onderkent dat er al veel is gebeurd blijft rood onvoldoende. 10% van de instellingen voldoet niet. We moeten denk ik vooral oog hebben waar het m nou in zit dat die instellingen onvoldoende scoren. Het meest kwalijke dat uit het onderzoek naar voren komt, is dat we op het punt van de groepsgrootte en het sanitair worden bevestigd in onze vrees. Deze punten hebben topprioriteit en staan al jaren op de externe agenda. Nu dit ook uit het onderzoek blijkt kunnen we bij de minister aankloppen met een volledig beeld. Hoe kunt u als VGN bijdragen aan het verbeteren van de functionele kwaliteit van de gebouwen? Van belang zijn de uitkomsten van het bouwbehoefteonderzoek, zodat we een indicatie hebben van de kosten. Dan moet er een goede prioritering komen, waardoor zoveel mogelijk rood verdwijnt. Daar is extra geld mee gemoeid. Wanneer de kwaliteit van de gebouwen wordt aangepast moet niet naar de huidige kwaliteit worden gekeken, maar naar de toekomstige. Anders blijf je achter de feiten aanlopen. Waar haalt u dat geld vandaan? Kijken wat we als sector zelf kunnen. Een deel zit natuurlijk in de extra middelen, maar ook bouwgelden zijn hiervoor toepasbaar. Het extra geld moet uit andere potjes komen. Alle partijen moeten vaststellen of we zorg als samenleving belangrijk vinden. We kunnen uiteraard geen geld afdwingen, maar wel bepleiten. Efficiencykorting Het kabinet heeft bezuinigingen aangekondigd waardoor de noodzakelijke verkleining van de groepsgrootte op de tocht staat. Deze JUANITA PAWLIKOWSKI efficiencykorting is vooral voelbaar voor de ernstig verstandelijk gehandicapten. Pawlikowski noemt het de kaasschaafmethode en het mag duidelijk zijn dat ze daar geen voorstander van is. Maak nu eens echte keuzes in de zorg en ga niet snijden in de kwaliteit. Waar we naar toe moeten is juist wél het verkleinen van de groepen. Dan kun je de kwaliteit pas echt aanpakken. Kleinschaligheid kost gewoon geld. Ook Pawlikowski kan niet heen om dat wat als zo belangrijk wordt gezien; de woonwens van de cliënt. Ze geeft toe dat het een lastig onderwerp is. Voor haar speelt vooral dat moet worden gekeken naar wat de cliënt wil. Waar we zeker niet meer naar terugmoeten is de locatie in het bos. De trend is vermaatschappelijking en deconcentratie. Mensen op kleinschalige locaties laten wonen, geïntegreerd in onze samenleving. Agenda voor de toekomst Met de gegevens die tijdens het onderzoek zijn verzameld kan veel goeds worden gedaan, zoals het opstellen van nieuwe beleidsregels. Voor de sector als geheel is het onderzoek erg waardevol en voor instellingen betekent het dat ze een rapport krijgen dat op hun situatie is toegespitst. Ik zie het onderzoek zelf als een agenda voor de toekomst. COLOFON In perspectief is een uitgave van: College bouw ziekenhuisvoorzieningen Postbus 3056, 3502 GB Utrecht Bezoekadres: Churchilllaan 11, 3527 GV Utrecht communicatie@bouwcollege.nl Website: Telefoon: Fax: Redactie: Han Hoes, Lemmy Koskamp Vormgeving: Twin Design bv, Culemborg Druk: Wilco bv, Amersfoort

6 PATIËNTEN- EN CLIËNTENORGANISATIE Meer aandacht nodig voor woonwens cliënt De Nederlandse Patiënten- en Consumenten Federatie, afgekort als NPCF, had met 2 vertegenwoordigers zitting in de begeleidingscommissie. Eén van hen, de 62-jarige ing. Jan Meerpoel, vindt dat instellingen gedwongen moeten worden actiever te zijn wanneer het gaat om de aanpassing van hun gebouwen en ook moeten er criteria worden opgesteld voor de plaatsing van gehandicapten in woonwijken. Dat Meerpoel goed past in het profiel van de begeleidingscommissie komt onder meer tot uitdrukking in zijn beroep als architect. Jarenlang werkte hij bij de ABN-Amro als hoofd van de afdeling werkvoorbereiding & calculatie van de dienst onroerend goed. Zijn affiniteit met de gehandicaptensector is ongewild ontstaan: 2 jaar geleden werd Meerpoel, na jaren slechtziend te zijn geweest, blind. Kunt u een inschatting maken van wat de instellingen gaan doen met de uitkomsten? De instellingen zijn zich bewust van de staat van de gebouwen. Er zal enige druk nodig zijn van bv. patiëntenverenigingen om uiteindelijk tot actie over te gaan en wanneer dit rapport openbaar is, zal dat als pressiemiddel kunnen dienen. Vanuit de instellingen moeten initiatieven worden ontwikkeld en die moeten vervolgens worden omgezet in concrete acties. Samenwerking Meerpoel ziet in de nabije toekomst een duidelijke voortrekkersrol weggelegd voor het Bouwcollege. Het initiatief voor het verbeteren van de kwaliteit moet samen met patiëntenverenigingen, VGN en bv. de CG-raad worden opgepakt. Er moet meer gebeuren dan wat nu uit het rapport naar voren komt. Misschien zijn de doelstellingen te soft geformuleerd. Instellingen moeten worden gewezen op hun verantwoordelijkheden. Situaties waar uit metingen blijkt dat de zit- /slaapkamer niet het juiste formaat heeft en de instellingen waar het sanitair en dus ook de privacy niet toereikend zijn, zouden direct actie moeten ondernemen. Geeft dit onderzoek niet aan dat er gekeken moet worden naar woonwensen van cliënten in bestaande situaties? Dat zou ook moeten. In de praktijk zie je dat bewoners in veel gevallen hun wensen niet kenbaar kunnen maken. Vaak is het niveau van de partijen onderling te verschillend en directies zijn toch vaak wel wat benauwd voor te veel inspraak. Ik heb in het algemeen dan ook niet zo veel vertrouwen in het functioneren van cliëntenraden. Wat kan de NPCF in de voorkomende gevallen doen voor bewoners? Zolang er geen duidelijke woonwensen worden geformuleerd niet veel. Pas wanneer onze achterban zich sterk maakt gaan wij druk JAN MEERPOEL uitoefenen. Er zijn te weinig faciliteiten voor de zorgvragers in de cliëntenraden en je wordt toch beoordeeld op de manier waarop je iets aan de orde stelt. Zo blijft de woonwens van cliënten dus altijd onderbelicht. Hoe komt het dat er anno 2003 nog zoveel situaties zijn aangetroffen waarbij bewoners onder de normen wonen? Personeel wil efficiënt werken, dus is het veel makkelijker om alles in één ruimte te doen en om 5 bewoners tegelijkertijd te wassen. De privacy van bewoners komt daarmee in het geding. Aan de andere kant moet je ook je ogen niet sluiten voor de situatie zoals die bestaat. Verstandelijk gehandicapten hebben soms de vermogens van een 4 of 5-jarige. Ze worden samen met hun medebewoners in één ruimte gewassen. Ze weten vaak niet beter. Afgelopen jaren is er een ontwikkeling in de zorg te zien, waarbij een thema als deconcentratie aandacht heeft gekregen. Mijn indruk is dat het proces van deconcentratie in bepaalde projecten iets te ver is doorgeschoten. Al die cliënten komen in een wijk met gewone mensen. Er zijn genoeg voorbeelden dat het mis ging en dat is jammer, want er wordt zoveel energie en geld geïnvesteerd. Uit de hoek van de instellingen en ouders worden cliënten uitgeplaatst. De vraag is dan of goed is onderzocht of de betreffende cliënt daar wel aan toe is. Ik vind dat er criteria moeten worden opgesteld waar cliënten aan moeten voldoen, voordat ze in een woonwijk worden geplaatst. Meerpoel bepleit tot slot dat het duidelijk moet zijn wie verantwoordelijk is voor de cliënten, wanneer er problemen ontstaan met de omgeving. Het is niet goed voor de positie van de cliënten wanneer daar onduidelijkheid over bestaat.

7 POLITIEK Ergste gevallen vereisen snelle aanpak De voorman van de SGP-fractie in de Tweede kamer, ir. Bas van der Vlies, maakt zich al jaren sterk voor de positie van gehandicapten. Naast persoonlijk engagement speelt ook de visie van de partij een rol: de overheid als schild der zwakken. Signalen over slechte woonomstandigheden binnen instellingen waren er voldoende, maar de schaal waarop legt het rapport monitoren fijntjes bloot. Van der Vlies is duidelijk in zijn oordeel: je kunt zo niet met mensen omgaan. Binnen 10 jaar moet de zaak rond zijn, te beginnen met de ergste gevallen. De Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) houdt als beginselpartij pur sang vast aan behoudende normen en waarden, zoals de beschermwaardigheid van het leven. Wat daarmee samengaat is de betrokkenheid bij de zwakkeren in de samenleving. Al eerder heeft Van der Vlies zich in de kamer drukgemaakt over de privacy van gehandicapten. Het rapport legt bloot dat er nog steeds tekorten zijn. Via komende begrotingsdebatten zal ik aan de bewindslieden om een reactie vragen. Het is prima voedsel voor de begrotingsbehandeling, zo zegt Van der Vlies. Welke zaken uit het rapport zijn onaanvaardbaar? Bij de grote intramurale instellingen voldoet de helft niet aan de functionele minimumeisen. Dat is schokkend en dat moeten we ons aantrekken. Dat het merendeel van de kleine intramurale instellingen het redelijk doet is fijn, maar daarmee poets je de rest niet weg. Wat kunt u als kleine partij doen voor de gehandicapten? We zullen met een concreet voorstel komen. Allereerst moeten de zaken gekwantificeerd worden en vervolgens moet er samen met het Bouwcollege, zorgfinanciers en de overheid een plan van aanpak worden opgesteld. Dan kom je op het punt van geld. Welke prioriteiten moeten er volgens de SGP worden gesteld? Dat is pittig. Je kunt geen geld uitgeven dat er niet is. De uitgaven in de zorg groeien het hardnekkigst en dat constateren we met z n allen, dus moeten we daar met elkaar een oplossing voor vinden. In het algemeen moeten mensen veel meer op hun eigen verantwoordelijkheid worden gewezen. We zouden in deze toe moeten naar een soort herijking van de zorgsector en de sociale voorzieningen. Als we nog eens naar de kosten van de WAO kijken, kan dat veel geld opleveren. BAS VAN DER VLIES Prijskaartje Het vinden van concrete oplossingen om tot de benodigde financiële middelen te komen is altijd lastig. Van der Vlies daarover: we moeten oplossingsgericht denken. Binnen 10 jaar moet de zaak rond zijn. Vaststellen dat je bij de ergste gevallen begint, maar weten dat niet alles tegelijk kan en dat er een prijskaartje aanhangt van honderden miljoenen euro s. De ambitie is: zo snel mogelijk. Realisme brengt me er toe te zeggen dat er vele jaren mee gemoeid zijn. Weten de direct betrokkenen u te vinden? Je krijgt signalen. Directieleden van instellingen en cliëntenorganisaties raken allemaal ontmoedigd over de situatie, ze accepteren het node. Tijdens werkbezoeken krijg je dezelfde verhalen: geef ons meer ruimte, zorg voor deregulering, dan kunnen we de gebouwen en voorzieningen aanpakken. In het rapport worden vermaatschappelijking, deconcentratie en omgekeerde integratie als punten voor de toekomst genoemd. Van der Vlies pleitte onder meer tijdens de laatste verkiezingen al voor de terugkeer naar kleinschaligheid. Kwaliteit en continuïteit zijn op die manier goed te waarborgen. Intuïtief projecteer ik daar ook begrippen als huiselijkheid, intimiteit en warmte op. Dat zijn belangrijke thema s voor de SGP. Ook voor Van der Vlies is het duidelijk dat het kabinet zich heeft gecommitteerd aan het wegwerken van de wachtlijsten. Daar kunnen we met goed fatsoen niet meer vanaf en dat moeten we ook niet willen. De tweede topprioriteit is het aantal handen aan de bedden. Dat zie je uiteindelijk ook weer terug in de gehandicaptensector. Die noodzaak is er, want door personeelsschaarste moet het wassen van bewoners clubsgewijs gebeuren. Dat moet veranderen. Ik schrik daar van. Immateriële aspecten De SGP-er ziet in de toekomst een grote rol weggelegd voor de immateriële aspecten en de attitude van mensen. Wanneer er een goede persoonlijke relatie is met begeleiders of verzorgers, zijn de ongemakken, beperkingen en de inrichting van de gebouwen makkelijker te dragen. Er moet geld bij, dat erken ik, maar niet alles is te regelen met geld. Juist die menselijke kant, de geborgenheid doet veel goed.