Van de redaktie 99. Nieuwjaarswensen van de voorzitter 100. * UIT HEDEN EN VERLEDEN VAN KINROOI 101.

Transcriptie

1

2 I N H O U D V A N D I T N U M M E R Van de redaktie 99. Nieuwjaarswensen van de voorzitter 100. * UIT HEDEN EN VERLEDEN VAN KINROOI 101. De adellijke familie Collard van Lynden van Kessenich 101. Vijftig geleden genoteerd te Geistingen (onderwijs) 108. Hoe vermaakten de dorpsjongeren zich voor de eerste wereldoorlog? 109. De patriarch van Huikenshof.. Een eeuw Bellefroid's te Ophoven Geistingen 112. Wautershof te Molenbeersel 124. Honderd jaar geleden genoteerd te Geistingen.. "Het Broederschap van den goeden dood" 127. Tachtig jaar rijkswacht te Kessenich (Kinrooi) 128. Het Ophove van vreuger... het Ophove van noew Een groot Kinrooienaar: E.H. Mathieu Brouns 135. Het bidprentje van de Kinrooier Theodoor Sevens 142. Monseigneur Martinus Hubertus Rutten van Geistingen : jaar geleden priester gewijd (1867) 85 jaar geleden tot bisschop gezalfd (1902) 70 jaar geleden gouden priesterfeest (1917) 60 jaar geleden diamanten priesterfeest (1927) 60 jaar geleden zilveren bisschopsjubileum (1927) 60 jaar geleden overleden te Luik (1927) Inleidende bijdrage 143. Gedachtenisprentje gouden priesterjubileum 145. Jubellied op het gouden priesterfeest 146. Een groot en bemind bisschop: Mgr. Rutten (Ons Volk ontwaakt) 147. Portrettengalerij van Z.D.H. Mgr. Rutten (Ons Volk ontwaakt) 153. Zang op het dubbel Jubelfeest van Z.D.H. Mgr. Martinus Hubertus Rutten (Geistingen 7 juni 1902) 156. Doodsbrief Mgr. M. Rutten 157. Dood en laatste rustplaats van bisschop Rutten 158. Dood van Mgr. Rutten Bisschop van Luik (Handelsgazet) 159. Bidprentje Mgr. Rutten en dit van twee broers en een zuster 165. De grafkelder en kapel te Geistingen 166. Geistinger kerk uitgebreid ( ) 166. Rondom 't jaar.. zo zag en beleefde ik ons dorpje, nu ruim zestig 168. jaar geleden Restauratie van de Lemmensmolen te Kinrooi 169. Laatste berichten met betrekking tot de voorgenomen restauratie van 170. de Lemmensmolen te Kinrooi Tussen heersers genepen Molenboek 1925 Zorgvlietmolen Molenbeersel 173. (vervolg inhoudsopgave omslag achter) BIJ DE OMSLAGFOTO... Het wapen van Joanna van Kessenich (zie bladzijde 1C7) zoals we het aantroffen in het plafond van de "blauwe kamer" van kasteel Borgitter te Kessenich. Vorig jaar konden we in kasteel Borgitter, dank zij bemiddeling van een tweetal personen, uitvoerige opnamen maken van het interieur (van de kelders tot de zolder!). Met dank aan de eigenaar voor zijn toelating! (Dia: Mathieu Kunnen)

3 JRG. 6 NR. 3 4 FEBRUARI

4 100.

5 Uit heden en verleden van Kinrooi GENEALOGIE DE ADELLIJKE FAMILIE COLLARD VAN LYNDEN VAN KESSENICH * DE GRAFSTEEN VAN MALSEN VAN KESSENICH (NAAST DE KERK TE KESSENICH) Dat Kessenich terecht fier is op zijn verleden blijkt onder andere uit de vele artikelen in de krant meestal van de hand van Piet Henkens, de hoge oplage van de uitverkochte "Geschiedenis van Kessenich" van dezelfde auteur, de talrijke stukjes van Frans Parren in "Ter Eiken" of de gerestaureerde bergkapel. Toch heeft menig buitenstaander een totaal andere indruk als hij Kessenich bezoekt. Vooral de desolate toestand waarin de grafsteen van Guido van Mal sen en Joanna van Kessenich verkeert, vinden geïnteresseerde bezoekers onbe grijpelijk. Zelf heb ik deze grafsteen in de loop der jaren zien aftakelen. Als er niet snel wordt ingegrepen dan heeft Kessenich over enkele jaren geen grafsteen meer! Het voorstel dat Frans Parren deed in "Ter Eiken" van 15 augustus 1986 is alleszins meer dan het overwegen waard. Zelf zou ik er een "edeler" plaats voor zoeken. De grafsteen is eigendom van de kerkfabriek van Sint Martinus Kessenich en de kosten kunnen niet zo hoog liggen. Kessenich heeft het zelf in handen.. De bal ligt in het juiste kamp. Men moet de verantwoordelijkheid niet verplaatsen. Hij vermeldt: Malsen Kessenich Steynfeld Blaesfeld Grutter Botter Hingart Balveren Van der Werf Scherpenseel Loen Werdenbergh Nu is geen enkel kwartier (wapenschild) meer te herkennen!! #» * Over deze grafsteen werd reeds meerdere malen geschreven. De eerste auteur was Jos Habets die in zijn bekend handschrift (blz. 201) de grafsteen van Malsen van Kessenich beschreef. (1) Toen, ongeveer 1860, moet de kwaliteit van de steen reeds veel geleden hebben, want verscheidene kwartieren kon hij reeds niet meer onderscheiden. De zwaar gehavende, volledig onleesbaar geworden grafsteen op het kerkhof te Kessenich (toestand augustus 1987). Foto: Mathieu Kunnen 101.

6 In 1942 noteert Piet Bouveroux in "De Heerlijkheid Kessenich en Bronshorn" zonder een preciese aanduiding van de ontbrekende kwartieren, maar wel met een variërende spatie die jammer genoeg niet voldoende zekerheid oplevert ( 2). Zijn volgorde is : Malsen Steinfeld Blaesfeld Botter Vanderwerf Loen Kessenich. Grutter Hingart Balveren Scherpenseel Werdenberg Dr. J. Belonje beschrijft in de "Publications" van 1961 de gegevens als volgt: (3) Malsen Kessenich Steinfeld (?) Blaesfeld Botter Van der Werf Loen Grutter Hincart Balveren Scherpenseel Werdenberg Het is Piet Henkens die deze ontbre kende kwartieren aanvult (4). Bij navraag verwees hij mij naar Fran cis Goole die ook de grafsteen tekende. Maar ook een brief aan deze laatste bracht geen klaarheid. Het was vooral het wapen van Joanna van Kessenich, bovenaan rechts, dat verschillend was met dat van haar in het midden rechts, dat me deed twijfelen. De grafsteen Van Malsen-Van Kessenich zoals hij gepubliceerd werd in "De Geschiedenis van Kessenich" door Piet Henkens. (Tekening: Francis Goole) Mijns inziens moet de volgorde zijn : Kessenich Wifflet Impel Grutter Hincart Balveren Scherpenseel Werdenburg Na een reeks bezoeken aan het Hauptstaatarchiv te Dusseldorp meen ik nu voldoende bewijzen in handen te hebben om de kwartieren aan de Kessenichse zijde te kunnen aanpassen Dank zij de lange processen die over 't bezit van Kessenich gevoerd zijn tussen de families van Waes en van Kessenich konden de nodige argumenten verzameld worden.

7 * Op 3 januari 1554 maakt Maria van der Impel haar testament op het huis Bruns te Kessenich (5). We noteren: ze wenst begraven te worden naast haar "Huysheer Joncker Anthonys der Wylde Heer tot Kessenich. Zij vermaakt haar goederen aan vier kinderen; drie dochters: Sanderina, Yffken, kloosterzuster te Duijsbergh en Katharina, gehuwd met jonker 'Walra ven Mom en één zoon Jacob. Jacob is op dat ogenblik nog ongehuwd maar heeft wel een bijzit, namelijk Peete Dericken Creemers dochter van Grathem die dienstmeid was van hem. Van joncffer Elisabeth van Wijeffelett, hairs Huijsheere zeliger moeder, kreeg ze twee zilveren schalen, zes kruisen en twaalf zilveren lepels. * Uit een verklaring op 20 januari 1513 door en voor de schepen van Kessenich blijkt dat Jan van Waes, gehuwd met Elisabeth, de schoonbroer is van Antoon en Willem de Wilde. Deze drie zijn de kinderen van Arnold de Wilde. Het gaat over een recht dat Johan Pol lart heeft ten laste van jonker Arnold de Wilde en de moeder van Arnold, namelijk Catharina (6). Deze verklaring leert ons het volgende: * Jos Habets noteert in zijn handschrift (1) dat in "de(!) kerk" (sic) te Luik, waar de dochter van Jan van Waes en Elisabeth van Kessenich begraven ligt, volgende kwartieren op brandgeschilderde ramen voorkomen: Waes Billemont Kessenich Wifler. Zo kunnen we afleiden dat Arnold de Wilde gehuwd was met Elisabeth van Wiflet. * In een overzicht van Gulikse leenverheffingen vinden we onder Kessenich (7) dat Cornelis, Willem en Joanna de kinderen zijn van Jacob van Kessenich. Joanna heeft als zoon: Jacob van Malsen. * In 1617 vinden we dat Joanna van Kessenich de dochter is van Jacob van Kessenich en Joanna de Hinckart (8) 103.

8 Samengevat komen we tot het volgend geheel: Met dit overzicht wordt vooral ingrijpend afgeweken van de versie Bouveroux (2). Wat de grafsteen op zich aangaat is de sterfdatum van Johanna van Kessenich Alleen de versie Henkens Goole geeft

9 * DE KROONPRETENDENTEN Omdat de beide zonen van Jacob de Wilde, alias van Kessenich, alias Collard van Lynden, met name Cornelis in februari 1618 en Willem I op 27 juli 1624, zonder afstammelingen gestorven zijn en omdat volgens de Gulikse mening 'de heerlijkheid Kessenich een manleen is, kan Joanna, de zuster van Cornelis en Willem I, niet als landsvrouw in aanmerking komen. Bovendien heeft ze zelfs geen 1eenverheffing gedaan in Gul ik. Als eerste kroonpretendent komt Willem van Kessenich op de proppen; we zullen hem Willem II noemen. Hij wordt op 14 november 1624 in de Gulikse leenzaal met Kessenich beleend. In 1601 heet Willem II "stadhouder tot Thorn" (8a). Uit de stukken blijkt dat hij de zoon is van eveneens Willem van Kessenich. Deze Willem van Kessenich is overleden vóór 12 februari 1560, want op die dag staat in het schepenregister van Neer itter vermeld: "Margaretha Kluecken, weduwe van wijlen jonker Willem van Kessenich (8b). Hij was de jongere broer van Antoon van Kessenich waarvan de voornoemde Cornelis en Willem I de kleinzonen zijn (9). Zijn zoon Johan Walraf ziet in 1678 af van zijn rechten op Kessenich ten voor dele van Frans Jacob van Waes (13). Johan Walraf had in zijn huwelijk met Catharina Ingenhoven een zoon, Georg Walraf, die op 20 februari 1654 te 0 denkirken (D) wordt geboren (14). Hij had ook nog een zuster, Margaretha van Kessenich, die rond 1640 trouwde met Willem Hendrik van Randenraedt, schout van Roermond. Ze stierf in 1656 (15). Op een los blad in het archief van de familie De Meer d'osen staat vermeld dat een broer van Margaretha zonder af stammelingen als officier in Portugal gestorven is (16). Bij mijn zoektocht naar de leden van de adellijke familie van Kessenich liep ik te Thorn op het wapen van deze familie. Het is ingemetseld in de geveltop van het huis van dokter Spoon in de Hofstraat nummer 4. Deze steen moet wel afkomstig zijn van Waleram van Kessenich die er kanunnik was van 1569 tot zijn dood in Hij was er tevens hoofdpastoor tot hij op 12 oktober 1583 ontslag vroeg (17) Op 12 januari 1639 wordt de heerlijkheid aan Georg, de zoon van Willem II, toegewezen en twee jaar later is met Johan Walraf, zijn zoon, de volgende generatie aan de beurt. Deze Georg komen we in de parochiere gisters van Neeritter tweemaal tegen als vader van twee bastaardzonen: in 1601 een Leonardus en in 1604 een Willem ( 10 ). Onder de naam Juriën wordt hij in 1616 genoemd als lid van de ridderstand van het vorstendom Thorn (11). Als in 1634 Engel Smeets betrapt wordt op vissen in de vijvers van jonker "Jorgien" vraagt deze niet alleen een fikse schadevergoeding, maar ook nog een som geld tot herstel van het affront. Hij noemt zich: "edelman van goede huize". (12) Het huis Hofstraat 4 te Thorn met de gevelsteen rechts boven. Onder detailopname van de gevelsteen. (Foto's: Mathleu Kunnen) 105.

10 Waleram, 53 jaar, en zijn broer Willem, 59 jaar, zonen van Willem en Margaretha Leeck, alias van Bremt (18) komen we op 12 oktober 1599 tegen als getuigen. In zijn testament wijst jonker Waleram van Kessenich, kanunnik te Thorn, zijn broer Willem en diens vrouw Elisabeth van Nunhem aan als universele erfgenaam. Zij hebben ook nog een zuster die gehuwd is met Willem van Strijtha gen (19). Zo krijgen we volgende genealogische tabel : Nadat in 1674 Johan Walraf van Kessenich van zijn rechten op Kessenich afzag komen er nieuwe kapers op de kust. Christoffel Spiering, achterkleinzoon van Catharina de Wilde en Walraven Momm, en Antoinette van Doeyenbruck verklaren op 13 september 1695 onder eed, dat Frans Jacob van Waes hun in juli 1694 in herberg "De Beer" te Arnhem enige duizenden bood om af te zien van hun rechten (20), en op 17 mei 1696 wordt Diederik Johan Albert freiherr von Ridder zu Groenstein, wiens vrouw ook van Catharina de Wilde afstamt, te Gul ik met Kessenich beleend (21). Pas in 1700 valt alles terug in zijn plooi en wordt ook Frans Jacob van Waes te Gul ik erkend. De heerlijkheid is terug in één hand. De rust op het dynastieke vlak is weer gekeerd tot in 1707 met Jan Arnold van Metternich een nieuwe gier op de rand van het nest verschijnt (22). Blijkbaar was Kessenich toch de moeite waard. 106.

11 * DE ADELLIJKE FAMILIE COLLARD VAN LYNDEN VAN KESSENICH (DE WILDE) Het wapen van Joanna van Kessenich, naar een ontwerp van Francis Goole, Hasselt. Tekening van Jean Tiesters Maaseik. Gevierendeeld: I en IV, in rood een gouden herteschedel. II en III, in goud drie rode hoorns, gemond en geringd van zilver en geplaatst 2-1. Het rode hartschild beladen met drie gouden kepers. UIT: Piet Henkens, De Geschiedenis van Kessenich, Kinrooi, 1979, blz Een bijdrage van MATTHIEU WIEERS

12 N O T E N (1) R.A. Maastricht - Handschriften: J. Habets: De voormalige Vrij je Rijksbaandërheerllijkheid Kessenich (volledig in fotokopie aanwezig in ons dokumentatiecentrum) (2) Verzamelde Opstellen - P. Bouveroux: De heerlijkheid Kessenich en Brorjshorn, blz. 48 (3) Publications J. Belonje: Genealogische en heraldische Gedenkwaardigheden, blz. 411 (4) Piet Henkens: De Geschiedenis van Kessenich, blz. 579 (5) Hauptstaatsarch. Dusseldorp, Jülich Lehen, nr. 120, VI, blz. 222 (6) Idem, blz. 93 (18) Jos Habets, Archieven van het Kapittel van Thorn, II, blz. 43, nr. 88 Hauptstaatsarchiv Dusseldorp - Jülich Lehen, nr. 120, I, blz. 152; toen heette ze Margaretha Klock. (19) Jos Habets, Archieven van het Kapittel van Thorn, II, blz. 57 en 115 (20) Hauptstaatsarchiv Dusseldorp - Jülich Lehen, nr. 120, VI, nr. 8 (21) Idem, III, blz. 181 Piet Henkens, De Geschiedenis van Kessenich, blz. 564 (22) Idem (7) Idem, band 2, blz. 549 (8) Idem, nr. 120, VI, blz. 87 (8a) Schepenbank Kessenich, (volledig in fotokopie aanwezig in ons dokurne ntati ecentrum) (8b) Schepenbankarchief Neeritter, gischten , blz. 259 (volledig in fotokopie aanwezig in ons dokumentatiecentrum) (9) Hauptstaatsarchiv Dusseldorp, Jülich Lehen, nr. 120, II, blz. 7 en 14 (10) Streekarchief Thorn, Parochieregisters Neeritter, blz. 2 en 6 (11) Jos Habets, Archieven van het kapittel van Thorn, blz. 305 en 761 (12) R.A. Maastricht, schepenbankarchief Neeritter, nr. 23 (13) Hauptstaatsarchiv Dusseldorp - Jülich Lehen, nr. 120, VII, blz. 13 (14) Idem, II, blz. 176 (15) Publications, 1930, blz. 69 (16) R.A. Maastricht - Familiearchief de Meer d'osen, nr. 22 (17) Tijdschrift "Rondom het Leudal", 1983, nr. 31, blz. 10 VIJFTIG JAAR GELEDEN GENOTEERD TE GEISTINGEN In het door de pastoor bijgehouden "Registrum memoriale et archivale (pastoor A. Overman) : "het getal der mannelijke leerkrachten van onze katholieke aangenomen school wordt op twee gebracht en der vrouwelijke op vier. Om die reden zijn twee lokalen bijgebouwd boven de bestaande kloosterschool. De aannemer was Jaak Hermans van hier voor den prijs van , fr. De gemeente verleent daartoe een hulpgeld van , fr., de provincie een zesde en het moederhuis der apostolinnen te Gent , fr. Dit jaar zijn 10 sterfgevallen geweest en maar 13 geboortens. Het getal der bevolking: 625. H. Communies ongeveer " (Deze gegevens hebben dus betrekking op het jaar 1937). 108.

13 HOE VERHAAKTEN DE DORPSJONGEREN ZICH VOOR DE EERSTE WERELDOORLOG? Niemand had enig benul van wat "jeugdklubs" betekenden.. Geen mens die er ook maar dacht! De fanfare bestond reeds, maar de muzikanten kon je gemakkelijk tellen. Er waren ettelijke schutterijen., maar de leden er van gunden de jongeren niet veel kans om in hun rangen als "schut" op te treden. Kortom: er was weinig gelegenheid tot vermaak. 's Zondags trokken veel jongens de bossen in op vogelvangst. Talloze nesten werden leeggehaald. De eitjes werden geborgen in de pet (de "klak"). Thuis blies men de eieren ledig en, in een kleurige krans geregen, werden ze als buit boven de schouw gehangen. Alle bereikbare vogelnesten moesten "eraan geloven", alleen de zwaluw mocht rustig broeden op haar nest in de stal of onder de dakgoot. Ook de jacht op eekhoorntjes was een opwindende bezigheid. De diertjes waren nochtans zeer behendig en ontsnapten vaak aan hun hardnekkige achtervolgers. Bij stormachtig herfstweer lieten de jongens papieren "windvogels" aan een lang touw, hoog in de lucht zweven en dansen. Maar tenslotte was het aanbod tot vermaak karig toegemeten. Hoe kon het ook anders? Voetbal?? Totaal onbekend! Pas in de twintiger jaren werd wat met de bal gespeeld, ergens op de hei. Koersen?? Geen sprake van! Immers... wie had toen reeds een fiets? De beugelbanen werden druk bezocht. Je moest evenwel smaak vinden in het beugelspel en ook veel kunnen oefenen om de echte liefhebbers te durven uitdagen. Verder moest je ook over wat zakgeld beschikken, want beugelen maakte dorstig., en aan elke baan was een café verbonden., (of omgekeerd?) Jongelui van die tijd hadden zelden een gevulde "portemonee"! Men bedenke bovendien dat er toen hard moest gewerkt worden en dat derhalve de vrije tijd krap werd toegemeten. Het land bemesten, ploegen en spitten, zaaien, maaien, hooien, het vee verzorgen, hout zagen, hout kappen.. Het vroeg veel tijd., het vergde vele handen. Machienen waren uiterst zeldzaam, zelfs onbekend! De zondagsrust was voor velen welkom en alleen in de wintermaanden konden de boeren en hun gezin wat uitblazen. * * * Nochtans waren de jonge kerels vindingrijk genoeg om zich los te weken uit de sleur van alle dag en uit de soms zo eenzame sfeer van de huiskring. Ze zochten en vonden "soelaas" waar 't te rapen was. 's Avonds gingen ze "uchteren", dit is bij de buurman zitten kletsen over alles en nog wat, de dochters wat plagen als de boerin dat tenminste veroorloofde of ze speelden met de kaarten, avonden lang.. Kaarten was een geliefkoosd verzet. Wel moest de "petrol lamp" branden. En dat was niet overal het gebruik! "Petrol" kostte geld. Vele mensen waren destijds erg spaarzaam. Dikwijls niet zonder reden! Waar men té spaarzaam was op de "petrol", zaten ze met z'n allen bij de open haard of rond de "stoof". Er werden pijpen gerookt., er werd soms lange tijd alleen maar gezwegen. Of pok geroddeld over de kleine schandaaltjes die in de beperkte dorpsgemeenschap waren voorgevallen. Maar kaartspelen in de lange uchter avonden, dat werd door velen, ook door jongeren, fel gegeerd. Was de boer niet te gierig op de "petrol", dan 109.

14 vond men daar zeker een kaarttafel. Grote sommen werden nooit geriskeerd! De inzet was nooit hoger dan enkele centiemen! Het spel heette "matsen", "kruisjassen", "smousjassen", "huge" (=opbie den), een enkele keer "wieze" (whist). En al ging het nooit voor grof geld, toch werd het spel steeds "au sérieux" genomen! Soms werd er gekibbeld, gesakkerd.. met de vuist op de tafel gebonkt. Was het gezelschap niet te vinden voor het vrij moeilijke "kruisjassen" of het riskante "huge", dan bleef er nog het plezante "zwarte piet trekken" over. Dat vroeg geringe inspanning en gaf aanleiding tot prettige verrassingen. Aan dit spelletje mochten bij uitzonderingook meisjes meedoen., alhoewel die meestal andere taken te vervullen kregen. Die opdrachten waren velerlei: urenaan een stuk witte kool ("wit moos") in dunne plakjes snijden om daar zuurkool van te bereiden, zaden uit hun peul halen en daarna zuiveren van alle onreinheden, kousen stoppen, breien, wol spinnen, enz. De meisjes hadden het niet zelden moeilijker dan de jongens! Wanneer de kinderjaren voorbij waren na hun plechtige koramunie was het gedaan met koordje springen, met de bal ("prikkebal") spelen, met kroontjes vlechten, met "hinkelen".. Er moest gewerkt worden!! Toch kwamen er aangenamer momenten voor meisjes voor! Bij het naderen van sommige feestelijkheden in het dorp of in 't gehucht, werden alle "jonge dochters" opgetrommeld om te "seren" (= versieringen maken). Voor de processie, voor de eerste mis van een vers gewijde priester, voor een (zeldzame) gouden bruiloft., waren lange voorbereidingen nodig. Vele avonden kwamen de meisjes ergens samen. Zij knipten kleurige papieren bloempjes, meterslange festoenen en guirlandes, die op de feestdag zouden opgehangen worden aan de berkenrijzen, welke de mannen dan, een tiental passen van elkaar, aan weerszijden van de straat inplanten. De talrijke kleinere stukjes papier, die bij het werk afvielen, werden in korfjes bijeengegaard. Ze werden als kleurrijk tapijt op de zandweg gestrooid. Vanzelfsprekend werd op zulke avonden een aardig stukje gebabbeld en gegi cheld. Men zong er nu en dan een liedje.. Soms werd de rozenkrans gebeden. Als de hangklok half tien, tien uur sloeg, braken de "siersters" op. Bij donkere avonden kwam één van hun broers ze afhalen. Niet omdat er gevaar bestond voor "overvallers"! De jongen had een stallantaarn bij zich om wat licht te werpen over de talrijke oneffenheden en de plassen op de dikwijls zo slechte wegen. Zelfs op klaarlichte dag moest je hier en daar goed uit je doppen kijken om veilig te kunnen lopen. * * * Sommige jonge kerels, van om en bij de twintig, trachtten een frankske te verdienen, zodra ze daartoe de kans kregen. Ze sprongen een boer bij die, in de oogsttijd, handen te kort had. Zij kweekten konijnen en verkochten de vetgemeste beestjes, samen met een aantal gedroogde konijnenvellen, aan "Koeb van de Wolknien", die een paar maal per jaar zijn ronde maakte door het dorp. Van smokkelen waren ze niet vies. Van stropen al evenmin. Hadden ze aldus wat geld op zak, dan bezochten ze de herbergen en maakten veel pret, al was het maar om kleine, onbenullige dingen. * * * Hier gaat dan het verhaal over een viertal snaken die op een zwoele lenteavond er op uittrokken om veel leute te beleven (te Molenbeersel). Henske, Pierke, Tjeu en Lei gingen eerst naar "Kempkes Nel" (toenmalig café huis staat er nog steeds) en 110.

15 dronken er ettelijke glazen bier. Over de vele paadjes, die ze van buiten kenden, stapten ze in de richting van het douanekantoor. Daar wilden ze evenwel niet te dicht in de buurt komen en na een omweg, kwamen ze langs de achterdeur in "Poal Jangke" z'n café. Het was er, zoals gewoonlijk, nogal druk. Jangke en vrouw Trien hadd.en de handen vol om hun klanten te bedienen. Henske en kompagnie dronken vele pinten Stramproyer bier., vertelden wat zotte praat en trachtten het nerveuze Jangke te treiteren. Ze sloegen luidkeels aan 't zingen : " Poal Jangke.. Poal Jangke.. " Poal Jangke, val mér doe et! " En es Poal Jangke doe et is, " Dén kriege wé z'n Trien.. " De helft van zien sente " En auch sè vleegmeschien " Poal Jangke, val mér doe et!" Het"liedje"klonk precies zoals het wijsje dat rondtrekkende zangers in ons dorp en in het omliggende hadden meegebracht en handelde over (Jan) Olieslagers, de held van de dag, de pionier van de luchtvaart en die nu zijn standbeeld heeft bij de vlieghaven van Deurne. Poal Jangke had natuurlijk geen "vleegmeschien", maar hij dweepte met Olieslagers, kon er niet over zwijgen en beweerde dat hij vroeg of laat ook eens zou vliegen. De jonge kerels skandeerden hun liedje met de vuisten op tafel en met hun klompen op de stenen vloer. Toen Poal Jangke sputterde omdat ze zo erg tekeer gingen, wilden de knapen eindelijk ophoepelen. Onderweg hadden ze nog altijd veel pret. Hier en daar staken ze nog wat kattekwaad uit. Ze rammelden aan een tuinhek en een landhond sprong uit zijn hok, rukte woedend aan zijn ketting, blafte als een razende. De boer kwam buiten, trachtte het beest te paaien en riep de belhamels een litanie scheldwoorden toe. Ze beantwoordden zijn woordenvloed met het bekende liedje : " Pier, hoad dienen hondj vast " Dét er mich neet en bitj. " Bitj er mich, ich sèk ut dich: " Honjert gölje kostj et dich! " Plezier dat ze hadden! Ze kletsten op hun dijen en schaterden van het lachen. Een eindje verder wilden de deugnieten de kipperen openzetten, maar van achter de "krikkeberm" trad de boer, gewapend met een riek, naar ze toe. De vlegels vluchtten lachend weg.. Eén van hen besefte eindelijk dat ze het toch te bont maakten. Na overleg besloten ze: "Wé hoaje de moei.. Dé et iest spriktj mot traktere!" Iedereen stemde daarmee in. Zwijgend stapten ze voort. Even later bleef Henske, die voorop liep, plotseling staan, hief zijn ene been wat op en liet een knallende wind vliegen. Tjeu proestte eens.. maar zei niets. Een ander kuchte heftig, scheen zich verslikt te hebben, maar zei niets. Een derde moest nodig zijn neus snuiten. Niemand sprak ook maar één woord.. Even later hield Henske twee van zijn vrienden staande bij hun mouw en zei: "Gé gluiftj mich neet., mér mien achterpoort geit mich noe iest toe!" Algemeen bulderend gelach. Men wees Henske met de vinger en riep: "Doe hops gesproke!" Waarop Henske: "Ich wei et.. ich betaal 'n pint bie Heier Kuubke". Plezier dat ze hadden..!! * * * Henske moet ongetwijfeld de felste lolbroek van allen zijn geweest! Was hij het niet (naar me ooit werd verteld) die aan een miserabel einde kwam, toen hij ergens "op 't Hollands" in een messengevecht verwikkeld raakte?? Zulke gruwelijke ruzies waren op vele kermissen lang niet zeldzaam. Integendeel.. Haast iedere zomer hoorde men daarover.. MAARTEN JOZEF BOON 111.

16 DE PATRIARCH VAN HUIKENSHOF.. EEN EEUW BELLEFROID'S TE OPHOVEN GEISTINGEN Met pak en zak beladen klom Joseph Belief roid in de "sjees" die op hem te wachten stond. De rit ging via de Napo leonsweg, vol kuilen en karsporen, noordwaarts. Hij keek star voor zich en mijmerde: "Waar kom ik terecht, waar ben ik aan begonnen?" Het boerenpaard draafde gezapig verder, richting Ophoven. Ophoven., een onbekend dorp, een "boerengat" waar op het eerste zicht niets te beleven viel. Links en rechts wat huisjes, een oude vervallen kerk en wat nering. Herbergen die, lateraal bekeken, ook niet veel te betekenen hadden. Keuterboertjes die van voor niet wisten dat ze van achter leefden. Verder nog enkele grote boerderijen waarvan de eigenaars de septer zwaaiden over de dorpsgemeenschap. Een armzalig gedoe, daar leek het alleszins op. Joseph Bel lefroid, de fiere man met adellijk bloed in de aderen zou hier zijn toekomst moeten opbouwen. Voor Joseph zou het maar tijdelijk zijn. Een kort oponthoud en dan wegwezen. Maar Joseph vergiste zich. Het onvoorziene zou een wending geven aan zijn leven. Dat onverwachte was een vrouw, een aantrekkelijk meisje uit Geistingen : Maria Dohmen. Joseph Bellefroid kwam, zag en., bleef! # # # Joseph Bellefroid en Maria Dohmen huwden in de kerk van Geistingen op 12 november Zij trokken in op Huikenshof bij Hendrik Notten. 112.

17 Notten was in 1855 even dienstdoende burgemeester en tevens lid van de kerkfabriek. Hij was de pleegvader van Maria Dohmen, die de dochter was van zijn zuster Maria Notten. Hendrik Notten kon goed opschieten met de jonge Joseph Bellefroid. Benevens een goed florerende jeneverstokerij baatten zij samen een groot boerenbedrijf uit; een gesloten hoeve en een oppervlakte van 25ha 03a 46ca. Uit het huwelijk Bellefroid Dohmen werden op Huikenshof acht kinderen geboren : 1. Henri 1851, naar Brussel vertrokken 2. Casimir 1853, ongehuwd 3. Carolus 1855, waarschijnlijk jong overleden 4. Jeannette 1857, +1914, moeder van Maria Simons 5. Paulina 1858, jong overleden 6. Pauline 1860, +1940, ongehuwd 7. Marcel 1864, +1940, ongehuwd 8. August 1867, +1941, ongehuwd Tot dan toe was Joseph een voorbeeldig man geweest. Na het overlijden van Hendrik Notten op 23 februari 1861 werden Joseph Bellefroid en Maria Dohmen door erfenis volledig eigenaar van Huikenshof. Daarna begint het eigenlijk leven van Joseph Bellefroid, een fantastisch en kleurrijk man waarvan men nu nog spreekt. Zijn gezegden leven tot op heden verder. Vrijgevochten en deels door zijn handel in jenever is hij aan de drank geraakt en zelfs niet een klein beetje! Bij één van zijn slippertjes gebeurde het dat hij met een stuk in zijn kraag door het dorp trok. Het "kèrkes volk" van Maaseik met de "trekzak" zingend achter hem aan. Die wisten natuurlijk waar de wind van kwam. Toen de karavaan Huikenshof naderde riep Bellefroid met de nodige theatrale gebaren: "Ziehier Huikensgoed, het kan niet vergaan of het moet verzinken!" HUIKENSHOF 113.

18 Bellefroid was niet zomaar een banale drinkebroer. Graag stond hij in de belangstelling. Eens had hij met een zotte kop zijn sigaar aangestoken met een briefje van 20, fr. De omstaan ders trokken ogen gelijk een vis die op het droge komt. Aan zoiets beleefde Bellefroid plezier. Hanzen Johannes streken! Hij overblufte de anderen. Het streelde zijn ijdelheid maar hij besefte niet dat de rest profiteerde van zijn gulheid. Eigenlijk stond hij hoog boven de anderen.. Joseph Bellefroid, de patriarch van Huikenshof. De rijke man van hoge afkomst, die kwistig rondjes gaf. Hij probeerde hierdoor de nodige aandacht te krijgen. Het kon gewoon niet op... Toch had hij ook de nodige aandacht voor zijn gezin. Met de steun van zijn vrouw Maria Dohmen kregen hun kinderen een behoorlijke opvoeding. We hebben nog een mooi dokument gevonden uit 1867 dat toebehoorde aan Henri Bellefroid, toen hij studeerde aan het kollege van het H. Kruis te Maaseik. (Zie origineel dokument en vertaling hierna). * * * Jaren gingen voorbij. Het ging bergaf met Huikenshof. De jeneverstokerij bestond in 1883 niet meer. De hierna afgedrukte faktuur laat zien dat Belle froid de jenever bestelde per vat. Die werd dan verkocht in kleinere hoeveelheden, naargelang de behoeften van de mensen. Bellefroid werd al een dagje ouder en wijzer. Eén van zijn beeldspraken was: "Wie het stro niet ziet als mest en 'n oortje niet als geld, die zal er nooit geraken!

19 115.

20 In 1884 hij was toen 61 jaar vond hij het welletjes. De suiker was toen zo goed als gesmolten. Huikenshof werd verkocht aan Jules Driane, een aannemer. Deze laatste verkocht het goed drie jaar later aan dokter Jan Driane. De familie Bellefroid kocht een huis te Ophoven op de toenmalige Hoogstraat. Het was het huis waar eens gemeentese kretaris Albert Rodhain woonde. Volgens zijn zeggen had de "aoje Bellefroid" nooit ofte nimmer spijt gehad van zijn daden, want zei hij: "Moest ik opnieuw beginnen, ik zou hetzelfde doen! " Toen later een van zijn kleinkinderen hem eens plaagde: "Maar Grand Papa, hoe is dat toch mogelijk geweest?", dan sprak de oude man heel bedaard en met de glimlach op zijn lippen: "Och kind, alle honderd jaar draait het rad van 't fortuin!" Na zijn zeventigste heeft Bellefroid nog flink de handen uit de mouwen gestoken. Zijn zoon Gust, ook niet de dapperste onder de Galliërs, kon moeilijk uit de veren. Dat was zeker niet naar de zin van Bellefroid. Dan gromde hij ge'iri teerd: "Als gij honderd jaar wordt, dan hebt gij er vijftig geslapen!" * * * Henri Bellefroid, de oudste zoon, was naar Brussel getrokken om in het hotelwezen zijn kans te wagen. Hij kwam daar goed aan zijn trekken en zat er warmpjes in. Henri was trouwens een aardje naar zijn vaartje. Hij had dezelfde mikro be te pakken als zijn vader. Graag ging hij op jacht met personen uit de hogere kringen. Hij leefde op grote voet en., kreeg daar later de rekening voor gepresenteerd. In 1921 antwoordde hij op een brief van zijn nicht Maria Simons. Een mengelmoes van Vlaams en dialekt, maar toch interessant. HUIS BELLEFROID HOOGSTRAAT OPHOVEN 116.