Vakblad voor de dakensector uitgave van de Confederatie Bouw - Afwerking Lombardstraat Brussel Afgiftekantoor Gent X Post P708240

Transcriptie

1 20 e jaargang Roofbelgium Juni 2011 Verschijnt maandelijks behalve in juli Vakblad voor de dakensector uitgave van de Confederatie Bouw - Afwerking Lombardstraat Brussel Afgiftekantoor Gent X Post P Atab viert eeuwfeest met innovatieve oplossingen in het teken van ecologie

2 AtAb viert eeuwfeest met innovatieve oplossingen in het teken van ecologie Een bedrijf dat 100 jaar aan de top staat in zijn markt, zonder zijn afkomst te verloochenen, mag zich met recht duurzaam noemen. ATAB is Antwerps fabrikant van bitumen dakdichtingsmembranen, vloeibare waterdichtingsproducten, hoogwaardig hardschuim PIR-isolatie, energie-opwekkende solar daksystemen en groendaken. In 1911 begon Antwerpsche Asphaltfabriek met de productie van Asphaltpapier voor het afdichten van daken en waterbekkens. In 1942 begint het bedrijf onder zijn huidige naam, ATAB, stevig aan de weg te timmeren. De waterdichtingswerken van de Expo 58 hallen en van de kokers voor de Kennedytunnel zijn een eerste grootschalige demonstratie van technologisch kunnen. ATAB geeft vandaag een actuele invulling aan zijn cultuur van integrale duurzaamheid en wijst de weg naar een verdere inperking van de ecologische voetafdruk in de bouwsector. Samen met de dochterondernemingen Asphaltco en Asbo die operationeel geïntegreerd zijn in Atab bedraagt de jaarlijkse omzet 140 mio. Hiervan is 95 mio verkoopsomzet. De omzet in aanneming van dakprojekten bedraagt 45 mio. 65 % van de verkoopsomzet is export. De kwaliteitsorganisatie is EN-ISO 9001 gecertificeerd, en het milieuzorgsysteem draagt het label EN-ISO De gezamenlijke tewerkstelling bedraagt 550 medewerkers. Op de industriële site in Antwerpen aan Petroleum Zuid werden sinds 2004 voor 20 mio aan investeringen gerealizeerd voor modernizering en uitbreiding. De huidige installaties omvatten 2 ultramoderne dakrollijnen voor APP en SBS gemodificeerde bitumineuze dakrollen, een fabriek van bitumineuze en harsgebonden vloeibare waterdichtingsproducten, een productie voor bitumineuze golfplaten, een logistiek centrum, een Scheldeterminal voor bitumenbevoorrading en het Europees researchlabo. Vijf jaar geleden werd een gloednieuwe fabriek voor de productie van hardschuim PIR-isolatie opgestart in Moerdijk, Neder- land. Drie jaar geleden werd In Clay Cross, UK, een nieuwe produktielijn geïnstalleerd voor kunststofdakbanen PVC, TPE en TPO. Sinds 2000 maakt Atab deel uit van de Canadese groep IKO, wereldmarktleider in waterdichtingsproducten met een wereldwijd netwerk van fabrieken en verkoopsorganizaties. De Europese headquarters van de IKO groep bevinden zich bij Atab met centrale diensten voor IT, finance, marketing, R&D en producttechnologie.

3 20 e jaargang Roofbelgium Juni 2011 Verschijnt maandelijks behalve in juli Vakblad voor de dakensector uitgave van de Confederatie Bouw - Afwerking Lombardstraat Brussel Afgiftekantoor Gent X Post P Atab viert eeuwfeest met innovatieve oplossingen in het teken van ecologie

4 UNIVEX: HET ORIGINEEL CONCEPT De waterdichte dakbekleding op uw maat! In EPDM rubber uit één stuk geprefabriceerd in ons atelier Het Univex concept Sinds meer dan 20 jaar, biedt UNIVEX voor de waterdichting van uw daken een absoluut uniek en origineel concept: de prefabricatie op maat, uit één stuk en in 3 dimensies, van een membraan in EPDM rubber, perfect waterdicht met een levensduur van meerdere decennia. Een onovertroffen veiligheid Met UNIVEX gebeurt alles in ons atelier, onder ideale omstandigheden en onder doorlopende kwaliteitscontrole. Bovendien worden de naden niet gekleefd maar gevulcaniseerd. Ze genieten van dezelfde garantie als de folie zelf. De voordeligste oplossing Omdat de gebruikte methode de dure arbeidstijd op de werf aanzienlijk vermindert. En de plaatsing kan zeer snel gebeuren, want veel minder afhankelijk van de weersomstandigheden. Bezoek onze NIEUWE website: De EPDM waterdichting op maat geprefabriceerd in 3D! Univex bvba Baron J. de Dixmudestraat, 51 BE-1560 Hoeilaart Tel Fax univex@skynet.be

5 Inhoud m 2 PVC dakdichting Het gloednieuw verdeelcentrum van geneesmiddelen Johnson & Johnson werd door de firma Zolderse Dak Projecten voorzien van een duurzaam dak 7 EDITORIAAL : Vurig voorwoord 8 SPECIALIST IN DAK- EN VIJVER- BEKLEDING GOES DIGITAL Univex heeft nu ook op maat gemaakte website 10 HELLENDE DAKEN VISUM3: opmerkelijke nieuwe tegelpan ziet eruit als drie pannen m 2 PVC DAKDICHTING MOEST BEANTWOORDEN AAN STRENGE EISEN Zolderse Dak Projecten maakt Europees verdeelcentrum J&J waterdicht 16 SYMPOSIUM VAN VELUX BRENGT DAGLICHTDESKUNDIGEN SAMEN Sterk verband tussen daglicht en menselijk welzijn Van boerderij tot loft De uitdaging is de constructie laten beantwoorden aan de moderne eisen en behoeften zonder afbreuk te doen aan het originele karakter van het gebouw. 18 OPMERKELIJKE DAKRENOVATIE Van 18 e -eeuwse boerderij tot geklasseerde loft 20 DE LEZER REAGEERT Rieten daken moeten wél bijkomend geïsoleerd worden! 26 VLOEIBARE WATERDICHTING Decathlon Olen verzekerd van waterdicht terras 28 PRODUCENT VERSTEVIGT POSITIE OP DE BELGISCHE MARKT Cembrit als voortrekker van vezelcementproducten 32 DUURZAAM ONDERNEMEN / BITUKRING STUDIE Derbigum gastbedrijf voor onder tekening OVAM/VITO overeenkomst Vezelcementproducten Cembrit heeft besloten zich ten volle te concentreren op haar gamma vezelcement leien en golfplaten en aanverwante producten. 34 OPLEIDING VTI-Roeselare start met nieuwe richting Dakwerken 37 Nieuws ADVERTENTIEREGISTER Actis...41 AG.Plastics...42 Atab... 1,2,3,30,43,44 Deschacht Plastics...27 Flachdach Technologie...27 Group D & I Imperbel I.R.S Isorex Isotec...15 Leister/Empo-Verder...11 Mapei - Polyglass...17 Optigroen Roof Safety Systems...15 Saint Gobain Mission (SFIC)...6 Sika Spanogroup...9 Univex - Prelasti...4 ROOF BELGIUM JUNI

6 Jans-Wagener wordt SFIC, wat verandert er? SFIC staat voor: - een uitgebreid gamma van producten in voorraad - meer advies - meer expertise - meer service - een uniek distributienetwerk in België Alles voor de specialist in afwerking en isolatie Christoph MAKELBERGE Commercieel- en Exploitatie Directeur DE KEUZE VAN DE KENNER PLAFONDS WANDEN ISOLATIE PLEISTERS HOUTEN PANELEN

7 Editoriaal Je zou haast gaan denken dat er kwaad opzet mee gemoeid is, maar net toen ik een aanknopingspunt zocht voor dit voorwoord - waarin ik het even over de brandveiligheidsopleidingen van de Confederatie Bouw Afwerking en het WTCB wou hebben - zag ik een gigantische rookwolk ontstaan aan de horizon. De Kalmthoutse heide stond in brand! De vlammenzee die maar liefst zeshonderd hectare natuurgebied heeft verwoest, is de grootste ecologische ramp die Vlaanderen ooit trof. Dieptebranden hebben op meerdere plaatsen wortels en zaden in de bodem aangetast en het herstel van de droge en natte heide, beide beschermd in Europa, zal jaren duren en de kans is zelfs klein dat de situatie weer helemaal wordt als vroeger. Bij de dieren zijn vooral vogelsoorten als nachtzwaluwen en boomleeuweriken zwaar getroffen maar de brand heeft ook gevolgen gehad voor spinnen, padden en de zeldzame gladde slang. Bovendien is dit ook voor het toerisme en de recreatie in de streek een zware klap want de Kalmthoutse Heide is één van de mooiste natuurgebieden van Vlaanderen en trekt elk jaar talrijke bezoekers. ing. Gunther Guinée Vurig Voorwoord Een brand heeft altijd directe maar ook een pak indirecte gevolgen. Of het nu om een heidebrand gaat zoals hier of om een brand in een bedrijf of woning de impact op de betrokkenen kan desastreus zijn. Dan hebben we het niet alleen over het verlies van mensenlevens en de dodelijke slachtoffers, maar ook over de gevolgen van brandwonden die tot de ergste letsels behoren die een mens kan oplopen. Uit cijfers blijkt bovendien dat meer dan de helft van de bedrijven die met een grote brand te maken krijgt, binnen drie jaar failliet gaat! En dan zijn er ook nog gevolgen voor het milieu... want elke brand op zich is een milieu-incident waarbij de bodem, het oppervlaktewater en de lucht vervuild worden. Het motto blijft dan ook voorkomen is beter dan genezen. Een ongeluk ligt vaak in een klein hoekje, maar door logisch nadenken en het nemen van de nodige voorzorgsmaatregelen kan een brand toch vaak voorkomen worden of de gevolgen ervan in elk geval sterk beperkt. Aangezien de bouwsector toch ook wat risico s inhoudt met betrekking tot het gebruik van open vuur en brandgevaar in het algemeen besloten de Confederatie Bouw - Afwerking en het WTCB drie infonamiddagen te organiseren rond het thema Brand in samenwerking met de brandweeropleidingscentra van de provincies Antwerpen, Oost-Vlaanderen en Vlaams- Brabant. De deelnemers kregen eerst een algemene, inleidende sessie waarna ze konden kiezen uit drie parallelle sessies, elke toegespitst op een specifiek vakgebied. De schrijnwerkers konden een uiteenzetting bijwonen over brandwerende deuren en brandwerende doorvoeringen terwijl de schilders alles te weten kwamen over opzwellende verven. Voor de dakafdichters was er een speciale sessie in verband met de brandreglementering voor platte daken. Zo werden de reglementeringen B (roof) t1 en A1 tegen elkaar afgewogen en werd er aandacht geschonken aan de stand van zaken en de evoluties op het vlak van de brandveiligheid van groendaken. De sessies werden afgesloten met een bezoek aan de brandweerkazerne en euh een vurige maar brandveilige barbecue. U leest er wellicht alles over in onze volgende editie. Maar die komt na de zomervakantie met hopelijk ook heel wat barbecue-plezier! COLOFON Confederatie Bouw - Afwerking Lombardstraat Brussel Tel.: +32 (0) Fax: +32 (0) BTW: BE Verantwoordelijke Uitgever Filip Coveliers Lombardstraat Brussel filip.coveliers@confederatiebouw.be Advertentieverantwoordelijke Steve Caufriez Tel.: +32 (0) GSM: +32 (0) steve.caufriez@confederatiebouw.be Verschijningsfrequentie / Oplage 11 x per jaar exemplaren Gunther Guinée Hoofdredacteur Roof belgium Hoofdredactie Gunther Guinée Steenlandlaan Stabroek Tel.: +32 (0) gunther.guinee@telenet.be Redactie : Wouter Rogiers wouter.rogiers@confederatiebouw.be Vormgeving : Marleen Wembacher marleen.wembacher@confederatiebouw.be Drukwerk : Drukkerij Geers, Oostakker ROOF BELGIUM JUNI

8 Specialist in dak- en vijverbekleding goes digital Univex heeft nu ook op maat gemaakte website De firma Univex uit Hoeilaart is al jarenlang gespecialiseerd in alles wat met maatwerk in EPDM te maken heeft: of het nu gaat om driedimensionaal op maat gemaakte dakbedekking, perfect uitgemeten vijverfolies of de innovatieve wijnkelders onder bestaande woningen. Haar troeven en sterktes zijn in de sector al lang bekend, maar om nog een breder publiek aan te spreken en haar producten en diensten nog beter bekend te maken heeft de onderneming nu ook een gloednieuwe website laten maken, helemaal op maat van háár behoeften. Het is een publiek geheim dat de eisen in de bouwsector alsmaar strenger worden en ook de architect eist kwaliteit op het hoogste niveau. De aannemer op zijn beurt wil zijn reputatie hoog te houden door een goed uitgevoerd werk en ook de eigenaar verwacht natuurlijk een volwaardige waterdichting en dan liefst nog voor zeer lange tijd. Aangezien de werkomstandigheden op de werf niet altijd even gunstig en evident zijn is het alternatief van prefabricage in een atelier vaak een interessante oplossing. Al meer dan 20 jaar lang speelt Univex hier handig op in door het op maat prefabriceren van grote EPDM-membranen, uit één stuk en in 3 dimensies, perfect waterdicht en met een levensduur van meerdere decennia. Enkel vulkanisatie Na het opmeten van het project door een eigen topograaf worden op basis van deze afmetingen de werkzaamheden in het atelier gestart. De gebouwen van Univex liggen daarvoor heel centraal in het land in Hoeilaart bij Brussel en strekken zich uit over een oppervlakte van meer dan 2000 m 2. UNIVEX is overigens de enige fabrikant in België die beschikt over vulkanisatietafels van meer dan 40 m lang en over een uitgebreid machinepark met ongeziene mogelijkheden: 0,15 m, 0,50 m, 0,75 m, 1 m, 1,30 m, 4 m, rond, ovaal. Daarop worden niet alleen dak- en vijverfolies vervaardigd, maar ook de meest complexe driedimensionale vormen en constructies zoals waterputten, reservoirs, mestbassins, zuiveringsbekkens, technische ruimten, bloembakken in alle vormen en groottes, enz. Univex zweert trouwens bij deze vulkanisatie en verkiest deze techniek ver boven de gelijmde of andere verbindingen die vaak gebruikt worden in de sector. Twee folies worden over elkaar heen gelegd met een overlapping van 2,5 cm met daartussen een strip EPDM mengsel. Dit geheel wordt gedurende 1 minuut samengeperst met een druk van 6 bar en een temperatuur van 200 C. Zo wordt de naad gevulkaniseerd en krijgt hij dezelfde eigenschappen als de folie zelf. Diverse toepassingen Het aldus gevulkaniseerd EPDM wordt veel gebruikt voor de afdichting van daken, waarbij de dakhuid dus naadloos en in één stuk wordt vervaardigd, inclusief alle opstanden, 8 ROOF BELGIUM JUNI 2011

9 Specialist in dak- en vijverbekleding goes digital hoeken, doorvoeren en details. De folie kan geballast worden of volledig verlijmd op de ondergrond. Het naadloos karakter en de gegarandeerde waterdichtheid maken de folies ook zeer geschikt voor gebruik onder groendaken. Indien de dakstructuur echter te licht is voor ballast of indien de isolatie geen lijm verdraagt, kan men de folie ook mechanisch bevestigen met het opmerkelijke KLEMMFIX fixatiesysteem dat als grote voordeel heeft dat het membraan nergens wordt doorboord. Verder maakt Univex ook vijverfolies op maat en de speciale waterdichting van de HELICAVE, een wijnkelder uitgegraven onder bestaande woningen met een capaciteit van 800 tot 2500 flessen, zonder plaatsverlies. Op digitale media Univex werd in 1986 opgericht door Mevr. Hedwige Kowal die sindsdien de zaak met passie en creativiteit beheert, bijgestaan door dhr. René Bonne die zijn jarenlange kennis en ervaring op het vlak van rubber ten dienste stelt van de firma. Hij trad in 1961 in dienst bij Pirelli, een ware gigant in de rubberindustrie, en stond gedurende heel zijn carrière ook aan het hoofd van meerdere filialen van de groep. Zij werken dagelijks samen met een team van professionals op het vlak van techniek, marketing, topografie, computertekenen en prefabricatie en die zich bovendien nog continu bijscholen, elk in hun eigen specifiek vakgebied. Om nu al deze kennis, ervaring en vakmanschap nog via een breder platform bekend en toegankelijk te maken pakt Univex uit met een compleet nieuwe website die de gebruiker in beide landstalen door alle facetten van de onderneming loodst en heel overzichtelijk alle voordelen van het prefabriceren toont. Alle stappen van het proces worden in woord en beeld uit de doeken gedaan en architecten kunnen er ook terecht voor het downloaden van de nodige bestekteksten. De onderneming is ervan overtuigd om met dit belangrijk digitaal medium nog slagkrachtiger uit de hoek te kunnen komen en nodigt iedereen uit een kijkje te gaan nemen op TECH Wood Building Solutions ECOBUILDING&INSULATION Wood Building Solutions LUCHTDICHTE & DAMPREMMENDE BOUWPLATEN VOOR LAGE ENERGIE EN PASSIEVE GEBOUWEN TopFinish : gegarandeerd luchtdicht Vapourblock : dampremmend µ = optioneel Structureel gebruik in vochtige omgevingen Groot formaat platen mogelijk op aanvraag RWH: dampopen uitstijvingsplaat voor buitenzijde VapourBlock TOPFINISH GETEST ism K.U. Leuven Passiefhuis-Platform Fraunhofer WKI NIEUW: volledig assortiment houtvezel isolatie & onderdak platen bescherming tegen zomerhitte en winterkoude wind- en regendicht geluidsisolerend ecologische isolatie met natuurlijke lijm volledig recycleerbaar Wenst u meer informatie, advies of stalen? Tel.: +32 (0) Fax: +32 (0) mail: info@spanotech.be PEFC/ Promoting sustainable forest management TECH Wood Building Solutions Roof - NL.indd 1 20/05/ :29:20 ROOF BELGIUM JUNI

10 Hellende daken VISUM3: opmerkelijke nieuwe tegelpan ziet eruit als drie pannen De Westvlaamse Steencentrale introduceert een opmerkelijk nieuw product voor hellende daken: de VISUM3 tegelpan van La Escandella die dankzij haar innovatief en gepatenteerd design eruit ziet als 3 traditionele pannen. Hierdoor zijn er tot 6 maal minder pannen nodig per m² in vergelijking met traditionele tegelpannen en wordt de dakbedekking volgens de leverancier een pak ecologischer, economischer en ook sneller te leggen. De Westvlaamse Steencentrale uit Wevelgem werd opgericht in 1948, kort na de tweede wereldoorlog, en begon van meet af aan kwalitatieve gevelstenen te verdelen. In de loop van de jaren 60 breidde de zaak zich uit en specialiseerde zich steeds meer in exclusieve gevelstenen, geïmporteerd vanuit Zuid - en West - Europa en verkocht die over geheel West Europa. In de jaren breidde het gamma zich nog verder uit met vloertegels, wandtegels, natuursteen en ruwe bouwmaterialen maar ook dakpannen. Later, onder invloed van de groeiende renovatiemarkt, kocht de onderneming een steenstrippen-zaagmachine aan waardoor het mogelijk werd om elke steen tot strip te verzagen. De laatste jaren werd de productenlijn nog verder uitgebreid, dit keer met recuperatiematerialen. Op die manier is de Westvlaamse Steencentrale uitgegroeid tot leverancier van zowel nieuwe als recuperatiematerialen van hoge kwaliteit en dit zowel aan handel, aannemer als particulier. Nieuwe tegelpan moet nieuwe deuren openen Het productgamma wordt geregeld uitgebreid en dit keer wordt er een heel bijzondere pan aan het dakgamma toegevoegd: de VISUM3 tegelpan van La Escandella. Het is één pan met het visuele aspect van drie tegelpannen. Het kleurenpalet is zeer gevarieerd, waardoor het genuanceerd uitzicht van traditionele tegelpannen wordt bekomen. De nieuwe VISUM3 is volgens de leverancier dan ook een kleidakpan die perfect kleurvast is en voldoet aan alle geldende Europese normen. Vastgoed blijkt steeds meer een goede belegging en het gebruik van kwalitatieve en designvolle materialen kan dan ook een fikse meerwaarde aan een pand toevoegen., bevestigt Geert Van Hoecke. Het gebruik van tegelpannen is hiervan een schoolvoorbeeld. Maar aangezien traditionele tegelpannen een steeds duurdere aangelegenheid worden, blijft het gebruik ervan beperkt. De VISUM3 pan van La Escandella brengt hier nu verandering in, want met deze nieuwe tegelpan kan er immers aanzienlijk bespaard worden, zowel in de aankoop van het materiaal als in het verleggen ervan. Waarin onderscheidt de VISUM3 tegelpan zich van andere pannen? VISUM3 is een gepatenteerde dakpan met dubbele kop- en zijsluiting en met een innovatief design dat 3 traditionele tegelpannen naast elkaar vertoont eenmaal geplaatst. Tijdens de productie van de pan wordt er gebruik gemaakt 10 ROOF BELGIUM JUNI 2011

11 Hellende daken van een drievoudig en exclusief decoratiesysteem, waardoor de pan een breed gamma van toonaarden en nuances weergeeft en geen twee pannen op elkaar lijken. Dit komt volgens de leverancier het algemeen uitzicht van het dak ten goede. De nieuwe tegelpan heeft bovendien ook een lagere installatiekost dan traditionele tegelpannen en geniet van de hoge kwaliteitsnormen van La Escandella. Het VISUM3 gamma bestaat uit 5 verschillende kleuren: Oud Engeland (roodoranje rustiek), Leikleur (zwart), Vermont grijs (grijs rustiek), Russet (roodbruin rustiek), Bruin. In vergelijking met een gewone traditionele tegelpan hoeft de VISUM3 pan niet genageld te worden, aangezien deze een dubbele kop- en zijsluiting heeft. De pan weegt ook gevoelig minder per m² (49,45 kg/m²) dan traditionele tegelpannen, waardoor er geen stevigere en daardoor ook duurdere dakconstructie moet worden voorzien. De latafstand bij deze pan (ca. 193 mm) is bijna dubbel zo groot als bij traditionele tegelpannen, wat dan weer resulteert in de helft minder pannenlatten met als resultaat een aanzienlijke besparing op gebied van materiaal en werk. Met een verbruik van 11,5 st./m² verlegt de pan ook veel vlugger dan traditionele tegelpannen maar heeft daarbij nog eens hetzelfde uitzicht als een klassiek tegelpannendakbedekking. De VISUM3 pan kan gelegd worden vanaf een dakhelling van 17, daar waar traditionele tegelpannen minimum 30 nodig hebben. Dit is bijvoorbeeld interessant bij restauraties van oude daken, zoals shingledaken e.a. waar de dakhellingen soms zeer laag zijn. PLASTIC WELDING De NIEUWE dimensie op het dak : VARIMAT V2 Met meer dan 6 m/min de hoogste lassnelheid Onderhoudsvrij blaastoestel Gebruiksvriendelijk display Empo-Verder Kontichsesteenweg 17 B-2630 Aartselaar T F info@empo-verder.be Leister Process Technologies Switzerland / ROOF BELGIUM JUNI

12 m 2 PVC dakdichting moest beantwoorden aan strenge eisen Zolderse Dak Projecten maakt Europees verdeelcentrum J&J waterdicht Bouwonderneming Galère bouwt momenteel in opdracht van het Amerikaanse farmaceuticaconcern Johnson & Johnson - het moederbedrijf van Janssen Pharmaceutica - zijn gloednieuw Europees verdeelcentrum van geneesmiddelen in La Louvière. Het dak van dit gigantische gebouw werd door de firma Zolderse Dak Projecten uit Heusden- Zolder voorzien van een PIRisolatie en ruim m 2 PVC-dakbedekking. Een dakopbouw die trouwens niet alleen moest voldoen aan de nodige brandeisen, maar verder ook LEED-gecertificeerd moest zijn, voldoende reflecterend met het oog op de zonnepanelen die erop komen en bovendien FM-gekeurd. Het dak bevat heel wat technische installaties en zal nadien ook helemaal bedekt worden met zonnepanelen In oktober 2010 legden afgevaardigden van Janssen en van Johnson & Johnson in La Louvière de eerste steen voor het nieuwe Europese distributiecentrum voor geneesmiddelen van Janssen. Zij deden dat in aanwezigheid van Rudy Demotte, minister-president van het Waals Gewest, en met de medewerking van Jean-Claude Marcourt, Waals minister van Economie. In de maand maart van dat jaar besliste Janssen Pharmaceutica namelijk om 49 miljoen euro te investeren in één nieuw logistiek centrum voor de distributie van zijn geneesmiddelen in gans Europa. De site in La Louvière vormt volgens de opdrachtgever het middelpunt van meerdere grote afzetmarkten en ligt op een kruispunt van belangrijke logistieke verbindingen, maar de nabijheid van een ander distributiecentrum van Johnson & Johnson - dat van de afdeling Medical Devices & Diagnostics in Courcelles bepaalde ongetwijfeld mee de keuze van deze locatie. Aan de realisatie van het centrum werken heel wat Belgische bedrijven mee zoals CEVA Logistics, Egemin Automation, bouwonderneming Galère, DBV-architecten, Van Looy Group, Axima Contracting en het Office for Foreign Investors (OFI) van het Waals Agentschap voor Export en Buitenlandse Investeringen. Voor de dakwerken werd er beroep gedaan op aannemer van dichtingswerken Zolderse Dak Projecten, voorheen ook bekend als Zolderse Dakasfaltwerken Ponet. Ruwbouw kon soms dakwerken niet bijhouden De vlag dekt nu meer de lading., verduidelijkt Kristoff Wienen. Wij doen veel meer dan asfaltwerken en dat wordt nu ook weerspiegeld in onze firmanaam. Gelukkig toeval is dat ons logo met de afkorting ZDP én het websiteadres behouden kunnen blijven. Wij zijn gespecialiseerd in platte daken maar ook de renovatie en 12 ROOF BELGIUM JUNI 2011

13 m 2 PVC dakdichting moest beantwoorden aan strenge eisen De nieuwe vestiging van J & J in La Louvière Kristoff Wienen (links) en André Govaerts (rechts) bouw van hellende daken behoren tot ons dienstenaanbod. Wij zijn ons in de loop der jaren gaan specialiseren in het dak in zijn totaliteit en volgen dan ook alle ontwikkelingen op de voet. Zo zorgen wij bijvoorbeeld ook voor de vakkundige installatie van zonnepanelen, de isolatie van het dak, de aanleg van een groendak of de plaatsing van een onderdak uit gerecycleerde materialen. We beschikken zelfs over een aparte dochteronderneming Ecodaksystems die zich toelegt op alle mogelijke ecologische dakoplossingen. Het grote voordeel naar de klant toe is dat wij zowel de dakconstructie, het onderdak, de volledige isolatie als de dakbedekking voor onze rekening nemen en het ganse pakket realiseren en coördineren. Zonnepanelen? Terras? Of toch maar een groendak? Er is telkens maar één aanspreekpunt, wij nemen alle verantwoordelijkheid. Naast nieuwbouwprojecten ligt onze grote sterkte in de renovatie en vervanging van bestaande daken, maar ik moet toegeven dat het toch wel leuk doorwerken was hier. Renovatie is meestal meer knip- en plakwerk, bij dit soort grote daken kan je vaart maken en dat is best een verademing in ons totaalpakket. Onze vorige grote werf was ATM is Maaseik van zo n 14.OOO m 2 maar dit project spant de kroon natuurlijk met zijn m 2. We waren soms met 12 tot 15 mensen op het dak aan het werken om het vooruit te laten gaan en soms ging dat zelfs iets té goed. (lacht) We hebben zelfs even de werken moeten stoppen omdat de ruwbouw de dakwerken niet kon volgen. Om niet continu op de baan te zijn en in het verkeer vast te zitten bleef onze ploeg hier door de week slapen in een hotel in de buurt. Dus alle respect en waardering gaat naar hen voor hun vakmanschap én inzet. Hoge eisen Het distributiecentrum zou normaal gezien deze zomer nog operationeel moeten zijn waarmee naar verluidt om te beginnen al 110 nieuwe banen gecreëerd zouden worden. Vanuit het nieuwe centrum zullen vrachten vertrekken naar elf Europese landen en naar filialen van het farmaconcern in de rest van de wereld. Zowel vanuit het Antwerpse studiebureau Van Looy als vanuit DBV-architecten uit Hasselt en door de opdrachtgever werd de lat hier zeer hoog gelegd en werd de werf ook continu gecontroleerd., bevestigt dhr. Wienen. Alles werd werkelijk met het vergrootglas bekeken en niets werd aan het toeval overgelaten. De eisen waren dan ook erg hoog. Zo kennen we tegenwoordig bijvoorbeeld de Eurocodes voor windbelasting, maar aangezien alles hier volgens de FM (Factory Mutual) regels ging waren de voorschriften zo mogelijk nog strenger. Dakopbouw Slechts een klein gedeelte van het ganse complex (ca. 900 m 2 ) heeft een betonnen draagstructuur, de rest van het dak heeft geprofileerde staalplaten als basis. Bovenop deze steeldeck werd een PE (polyethyleen) dampscherm aangebracht van 0,3 mm alvorens de isolatie aan te brengen. Hier werd gekozen voor Thermaroof TR 26 van Kingspan Insulation, een kunststof hardschuim isolatieplaat van polyisocyanuraat (PIR), met een dikte van 80 mm en een lengte van 2,40 meter, volledig CFK/HFK-vrij vervaardigd. Thermaroof is een isolatiemateriaal met een hoge drukvastheid dat speciaal werd ontwikkeld voor toepassing op platte daken. Door de zeer gunstige lambda-waarde van 0,023 W/m.K is het mogelijk om dunner te isoleren. Naast deze hoge isolatiewaarde was ook het feit dat dit product FM Approved is hier een belangrijk argument om te kiezen voor dit materiaal. Aangezien het project wordt uitgevoerd onder FM keuring (Factory Mutual) moesten ook de isolatie én de dakbedekking namelijk voldoen aan de eisen van deze Amerikaanse controleorganisatie. ROOF BELGIUM JUNI

14 m 2 PVC dakdichting moest beantwoorden aan strenge eisen De windbelastingsberekeningen op dit project werden uitgevoerd door de dienst Roof-Consulting van Soprema. De resultaten hiervan bepaalden het aantal bevestigers en de afmetingen van de hoek- en randzones van het dak alsook de benodigde breedtes van de membranen voor deze zones. Voor deze berekening wordt er onder meer rekening gehouden met de hoogte van het gebouw, de vorm en afmetingen, de ligging, de rekenwaarde van de bevestigers en de sterkte van het membraan. Roof-Consulting zorgde ook voor bijkomende opleiding van de plaatsers en de technische ondersteuning op het werk m2 PVC-dakbedekking die moest voldoen aan heel strenge eisen De dakopbouw moest verder brandveilig zijn volgens B roof (t1) en bovendien LEED-gecertificeerd. LEED staat voor Leadership in Energy and Environmental Design en is een wereldwijd erkend systeem dat wordt gebruikt om de duurzaamheid van gebouwen vast te stellen. LEED werd ontwikkeld door de US Green Building Council (USGBC) en sluit aan op de methodiek van de World Green Building Council. Het systeem kent een gebouw scores toe op de gebieden ruimtelijke ontwikkeling, waterbesparing, energiezuinigheid, materiaalkeuze, binnenmilieu en innovativiteit. Alle punten bij elkaar leiden tot een waardering van het gebouw: certified, silver, gold of platinum. Na toetsing van het gerealiseerde project ontvangt de opdrachtgever een LEED-certificaat en een plaquette. Het dakoppervlak moest bovendien een SRI (Solar Reflectance Index) hebben die gelijk is aan of groter dan 78 voor min. 75 % van het dakoppervlak. Dit heeft onder andere veel te maken met het feit dat het dak zo goed als volledig bedekt zal worden met zonnepanelen zodra het gebouw klaar is. Daarom werd er gekozen voor een 1,2 mm dikke PVC dakhuid die mechanisch werd bevestigd en kon beantwoorden aan alle gestelde voorwaarden. Witte FLAGON PVC-folie ZDP koos voor het PVC-membraan FLAGON SR White 1,2 mm van Soprema/Flag aangezien dit membraan volledig voldeed aan de eisen van het bestek en de fabrikant / leverancier ook alle nodige certificaten kon voorleggen. Flag/Soprema kon bovendien de materialen leveren binnen de korte en strikt bepaalde leveringstermijnen. Flagon SR is versterkt met een polyesterinlage en heeft een hoge weerstand tegen weersinvloeden en UV-straling. Ook alle nodige toebehoren zoals binnen- en buitenhoeken en de nodige lijmen werden mee geleverd. Voor het creëren van veilige looppaden op platte daken is er ook de Flagon PVC Walkway 1,8 mm met anti-slip nopjes beschikbaar. Het gebruikte membraan wordt gefabriceerd door Flag s.p.a. uit ltalië die in november 2007 door de Sopremagroep werd overgenomen. Deze fabriek, die in 1963 werd opgericht, is op wereldvlak één van de toonaangevende producenten van kunststofmembranen, specifiek vervaardigd voor de waterdichting van daken, tunnels, bassins en zwembaden. Flag is ISO 9001 en ISO gecertificeerd en heeft twee fabrieken: één in Rome en één in Bergamo. Detailafwerking met Alsan vloeibare waterdichting In het middenvlak van het dak werd er gebruik gemaakt van banen van 1,6 m breed en 25 m lang wat een hoog rendement toeliet. Bovenop de dakbedekking werden er heel wat technische installaties aangebracht, maar dit steeds met de grootste zorg en aandacht voor de onderliggende dakopbouw. Daar waar de zware bovenbouwdelen en technische installaties op het dak rusten met metalen steunen hebben de mensen van ZDP dankbaar en handig gebruik van onze ALSAN RS 230 thix., vertelt André Govaerts van Soprema. Deze zeer flexibele harsformulering op basis van methylme- voor de detailaansluitingen werd gebruik gemaakt van vloeibare ALSAN RS 230 thix 14 ROOF BELGIUM JUNI 2011

15 m 2 PVC dakdichting moest beantwoorden aan strenge eisen thacrylaten is bijzonder aangewezen voor de afwerking en afdichting van aansluitingen en werkings- en dilatatievoegen in alle situaties - zoals op parkeerdaken, balkons, terrassen en gaanderijen maar dus ook voor het soort aansluitingen die hier moesten worden gerealiseerd. Ons vloeibaar gamma ALSAN (o.a. Alsan Flashing) en ALSAN RS is uitermate succesvol. Dankzij de uitgebreide toepassingsmogelijkheden kunnen wij voor bijna alle situaties en ondergronden een gepaste waterdichte aansluiting voorstellen. Ook onze activiteiten op het vlak van kunststofafdichtingen zijn sterk aan het groeien. Soprema wil zich profileren als algemeen specialist in waterdichtingssystemen, waarbij er oplossingen geboden worden op gebied van bitumenmembranen, kunststofmembranen en vloeibare systemen. Momenteel zijn de bitumenmembranen nog altijd toonaangevend en hebben deze membranen nog steeds het grootste marktaandeel, besluit dhr. Govaerts. ZDP breidt uit De naamsverandering is niet het enige wat beweegt binnen de Zolderse Dak Projecten, de onderneming heeft nog heel wat plannen op haar agenda staan Op dit project hebben we natuurlijk onze beste kunststofplaatsers ingeschakeld, maar we zijn van heel wat markten thuis en hebben voor elke activiteit wel de nodige vakmensen in dienst. Wat echter niet wil zeggen dat wij niet nog steeds op zoek zijn naar vakbekwame en goede dakwerkers, want onze onderneming is serieus aan het groeien en ervaren vakmensen zijn niet eenvoudig te vinden., besluit dhr. Wienen. Tegen november dit jaar willen we ook verhuisd zijn naar onze nieuwbouw in Lummen: 1500 m 2 magazijnen en 3 x 260 m 2 kantoorruimte. Dat moet ons meer armslag en ademruimte geven om onze diverse activiteiten verder te ontplooien, na meer dan 14 jaar te hebben geopereerd vanuit een gewoon woonhuis in feite. Maar we zien ook dat heel wat grote bedrijven zich tegenwoordig gaan vestigen in Wallonië en om die markt nog beter te kunnen bedienen plannen we voor volgend jaar ook de opening van onze eigen ZDP-vestiging in Luik. één van de dakkolken die werden voorzien plat dak valbeveiliging contragewicht hek staander hellend dak licht, simpel, veilig staander hek kantplank Gecertificeerd volgens de hoogste Europese veiligheidsnorm NEN-EN klasse C Exclusief te verkrijgen bij: ROOF BELGIUM JUNI

16 Daylight Symposium van VELUX brengt daglichtdeskundigen samen Sterk verband tussen daglicht en menselijk welzijn Er bestaat een sterke correlatie tussen daglicht en het menselijk welzijn en de grootste uitdaging die ons te wachten staat is dan ook om deze kennis te vertalen naar toekomstige gebouwontwerpen. Dat was de voornaamste conclusie van het vierde Daylight Symposium, dat de VELUX Group van 3 tot 5 mei organiseerde in de Ecole Polytechnique in Lausanne, Zwitserland en waar meer dan 300 internationale experts debatteerden over het belang van daglicht in een menselijk perspectief. Met het Daylight Symposium, dat elke twee jaar plaatsvindt, wil de producent van dakramen VELUX een internationaal platform creëren om kennis uit te wisselen en actief deelnemen aan het voortdurende debat tussen de verschillende sectoren over de kwaliteit van daglicht in onze gebouwen. De vierde editie die plaatsvond van 3 tot 5 mei in Zwitserland onder de noemer Daylight in a Human Perspective bracht meer dan 300 daglichtdeskundigen rond de tafel. De deelnemers kregen een unieke multidisciplinaire kijk op de effecten van daglicht op de mens. Zowel architecten, ingenieurs als lichtontwerpers gaven er hun visie, alsook neurologen, antropologen en biologen. licht en het effect ervan op de mens, kunnen we nu een nog completer beeld schetsen, aldus Per Arnold Andersen, architect en Head of Daylight, Energy and Indoor Climate binnen de VELUX Group. Positief effect daglicht De conclusie was duidelijk: er bestaat wel degelijk een sterk verband tussen de gezondheid van de mens en het daglicht in gebouwen. De belangrijkste factoren voor meer fysiek en psychisch welzijn zijn de kwaliteit van het daglicht, zijn verscheidenheid, zijn spectrum en de noodzaak om aan daglicht te worden blootgesteld. Een andere algemene conclusie is dat daglicht een gevoel van oriëntatie kan creëren door contact met de omgeving en de weersomstandigheden buiten. Het is ongelooflijk hoe divers de wereld van het onderzoek en de praktijk op het vlak van daglicht is. Met 27 presentaties over dag- Eerste Europese daglichtnorm op komst Een belangrijke ontwikkeling die ook uitvoerig aan bod kwam is de allereerste Europese daglichtnorm, gepland voor publicatie in 2013, met een fase waarin het publiek zijn bevindingen mag delen in de zomer van Deze norm heeft tot doel om meer daglicht te garanderen in toekomstige gebouwontwerpen. Met andere woorden: de norm moet voorkomen dat er nog gebouwen worden opgetrokken die te weinig daglicht zouden binnenlaten. Daarnaast is het belangrijk om stil te staan bij het effect van daglicht op de mens in bestaande gebouwen. Want experts wezen er tijdens het symposium op dat we zullen moeten leven en werken met 95 procent van de bestaande gebouwen. 16 ROOF BELGIUM JUNI 2011

17 Daylight Symposium van VELUX brengt daglichtdeskundigen samen hadden we het nog over een gemeenschappelijke taal tussen de multidisciplinaire deelnemers, vandaag zijn we getuige van de ontwikkeling van een internationale daglichtcommunity. De daglichtexperten van morgen Dhr. Per Arnold Andersen: Dhr. Per Arnold Andersen: Als fabrikant van dakramen is VELUX nauw betrokken bij het ontwerp en de bouw van gebouwen. Zes jaar geleden zijn we gestart met deze symposia en de reis door de wereld van het daglicht in gebouwen blijkt nu langer dan we ons ooit hadden kunnen voorstellen. Op het eerste symposium In de aanloop naar het symposium was er een eendaags Academic Forum dat bijgewoond werd door 30 doctorandi uit negen verschillende landen. Ze hielden debatten over hun projecten en creëerden het allereerste netwerk voor doctorandi over daglicht. Ze maakten van de gelegenheid meteen ook gebruik om ideeën uit te wisselen met enkele van s werelds beroemdste onderzoekers en wetenschappers op het vlak van daglicht. Via het Academic Forum willen we doctorandi met elkaar in contact brengen. Het is belangrijk om de daglichtexperten van morgen een duwtje in de rug geven. We hopen dat de studenten hun stempel zullen drukken op de toekomst van de architectuur, vooral wat daglicht betreft en het effect ervan op mensen, aldus Per Arnold Andersen. De basis voor het netwerk is alvast gelegd. De studenten zullen opnieuw samenkomen om zich te buigen over kwesties als energie en daglicht, de simulatie van daglicht en de evaluatie van de kwaliteit ervan. Het Academic Forum voor doctorandi maakt deel uit van de samenwerking tussen de VELUX Group en de internationale academische studentenwereld. ROOF BELGIUM JUNI

18 Opmerkelijke dakrenovatie Van 18 e -eeuwse boerderij tot geklasseerde loft Het behoud van de authenticiteit van monumentaal erfgoed maakt renovaties van dit soort gebouwen vaak tot ware uitdagingen. Met behulp van hedendaagse producten en systemen moeten architect, aannemer en dakdekker de constructie laten beantwoorden aan de moderne eisen en behoeften zonder afbreuk te doen aan het originele karakter van het gebouw. Een schitterend voorbeeld hiervan is de vleugel van een 18 de -eeuwse boerderij die door architect Renaud Laverdure uit Namen werd omgetoverd tot een stijlvolle loft van 500 m 2. Architect Renaud Laverdure Het gerenoveerde gebouw is een voormalige eigendom van de priorij van Oignies en maakt deel uit van het monumentaal erfgoed van België. Eén van de belangrijkste opdrachten bestond erin de oude thermisch slecht presterende - constructie zo optimaal mogelijk te isoleren. buitenaanzicht Dhr. Laverdure vertelt: Het behoud van het oorspronkelijke bouwwerk was inderdaad de grootste uitdaging. Gezien de hoogte van het gebouw en de kosten die gepaard gaan met het conserveren van dergelijke bouwwerken, besloot ik om één van de vleugels - die vroeger dienstdeed als boerderij - te renoveren. Daarbij moest ik zorgen dat de bouwschil intact bleef terwijl ik toch wou dat het resultaat een toonbeeld van energiezuinigheid zou worden. Mijn 18 ROOF BELGIUM JUNI 2011

19 Opmerkelijke dakrenovatie vóór na belangrijkste doel bestond er dan ook in om het geheel maximaal te isoleren zonder te raken aan de authentieke buitengevels, het oorspronkelijk houtwerk én het indrukwekkende dakgebinte, dat nog dateert uit de 17 e eeuw. Doorgedreven isolatie Om dat te realiseren koos de architect voor producten en oplossingen van Recticel Insulation. Zo werden de muren langs de binnenkant geïsoleerd met Eurowall met een dikte van 90 mm, de vloer met Eurofloor van 70 mm en het dak met Powerroof van 100 mm. Eurowall is een isolatieplaat met een kern in hard polyurethaanschuim, bekleed met een gasdicht meerlagencomplex van kraftpapier en metaalfolies waarvan één zijde reflecterend is en één zijde matgrijs. De plaat heeft een Warmtegeleidingscoëfficiënt λ D van 0,023 W/mK en is aan de vier zijden voorzien van een tand- en groef kliksysteem dat garant staat voor een goede aansluiting van de platen onderling. Eurofloor is een vergelijkbare isolatieplaat met een kern in hard polyurethaan- schuim maar dan aan beide zijden bekleed met een matgrijs gasdicht meerlagencomplex van kraftpapier en metaalfolies. Dunne platen met een lage lambdawaarde zoals deze zijn ideaal voor dit soort toepassingen en hun hoge drukweerstand biedt bovendien een optimale weerstand aan de permanente belasting door het meubilair en de bewoners van de woning. Powerroof tenslotte is een isolatieplaat met een kern in TAUfoam by Recticel (een hard polyisocyanuraatschuim met een bijzondere celstructuur), bekleed aan beide zijden met een lichtgewafelde zuivere aluminiumfolie van 50μ waarop aan de bovenzijde een waterdichte onderdakfolie Rectivent wordt aangebracht. Ook deze platen zijn rondom rond voorzien van een tand- en groefverbinding voor een perfecte aansluiting en ze worden als een doorlopend schild aan de buitenzijde van de dakstructuur aangebracht. Op die manier wordt het volledige dakoppervlak geïsoleerd zonder onderbrekingen. Lagere energiefactuur De oude dakbedekking, die geen enkel nut meer had, werd verwijderd en vervangen door leien., verduidelijkt de heer Laverdure. Om de vereiste 15 cm tussen de dakhelling klaar te maken voor de nieuwe isolatie, werden ook de kroonlijsten volledig herbekeken. Dankzij het gebruik van de Powerroof dakisolatie kon de esthetiek van het oorspronkelijk dak echter volledig worden behouden. Mijn energiefactuur bewijst ondertussen dat ik de juiste isolatiekeuze heb gemaakt. Ik verbruik nauwelijks 50 liter stookolie per week in de winter. Door ook te verwarmen met hout, kan ik dit beperken tot 20 liter stookolie per week. De renovatie komt zelfs in aanmerking voor de prijs van het R.E.D. (Ruralité-Environnement- Développement), die wordt uitgereikt aan de nieuwbouw of renovatie die het best scoort op het gebied van ecologie en respect voor het gebouw. Technische fiche Architect: Aannemer: Dakdekker: Isolatiemateriaal: Dominique Bertrand & Renaud Laverdure Mabonne, 0496/ Ets Ludovic Zarro Sprl Multi-Toits Powerroof 100 mm, Eurowall 90 mm, Eurofloor 70 mm ROOF BELGIUM JUNI

20 De lezer reageert Rieten daken moeten wél bijkomend geïsoleerd worden! In onze mei-editie publiceerden wij een interview met rietdekker van Camp waarop we vele positieve reacties mochten ontvangen, in de eerste plaats gewoon al omdat het rieten dak opnieuw de aandacht krijgt die het verdient. Maar aangezien een interview steeds de reflectie is van wat de betrokken persoon in kwestie weet, denkt en vertelt is de kans groot dat niet iedereen dezelfde mening is toegedaan. Zo ook Joep Baltussen, zaakvoerder van het gelijknamige rietdekkersbedrijf uit Hechtel-Eksel, die van mening is dat een rieten dak in de meeste gevallen wél bijkomend geïsoleerd moet worden, in tegenstelling tot wat zijn collega in het eerdere interview beweerde Geachte redactie van Roof Belgium, Toch even een reactie op uw artikel over rieten daken anno 2011 in uw tijdschrift Roof belgium van mei 2011, waarvoor dank. Alle aandacht voor rieten daken is immers zeer welkom. Over het algemeen een interessant en goed leesbaar artikel - men kan zien dat de heer Van Camp erg met zijn vak begaan is - maar voor wat betreft de isolatieprestaties van een rieten dak slaat hij mijns inziens de bal toch volledig mis. Ook een rieten dak moet bijkomend geïsoleerd worden, aangezien het bijlange niet voldoet aan de tegenwoordig gestelde eisen inzake dakisolatie. Alleen al het feit, dat een rieten dak eerst dicht moet stoffen voordat het tochtdicht is, zegt al genoeg: onder een open rieten dak is er altijd trek, dus dat kan niet veel isoleren. Het isoleert natuurlijk wel beter dan een pannen of leien dak en is inderdaad "koel" in de zomer en "warm" in de winter. Maar het kan evengoed vriezen onder een open rieten dak en door de warmtedoorgang blijft er ook geen sneeuw op liggen, dus zo goed isoleren doet het niet. Bovendien isoleert een nieuw rieten dak van 30 centimeter dikte natuurlijk beter dan een ouder dak, dat door slijtage steeds dunner wordt. Een oud dak - dat nog maar ongeveer 12 tot 15 centimeter dik is zal op thermisch vlak beduidend minder goed presteren. Enkel een nieuw zogenaamd schroefdak - een dakopbouw waarbij het riet op een plaat geschroefd zit zonder luchtspouw - isoleert voldoende. Daarbij heb je immers wél het voordeel van een pakket stilstaande lucht van 30 centimeter dikte. Maar ook hier zal in de loop der jaren de dikte afnemen en daarmee dus ook de isolatiewaarde hiervan, zodat ook een dergelijk schroefdak best bijkomend geïsoleerd wordt. Een probleem van dit schroefdak is echter dat een dergelijk dak niet ademt, zodat het vocht er niet uit kan. Daardoor zal het ook sneller slijten en soms zelfs binnen 5 jaar volledig gestikt en verrot zijn. Om deze reden is het bijvoorbeeld in Duitsland niet langer toegestaan om schroefdaken te maken. Kortom, wij zijn van mening dat de beste manier om een nieuw rieten dak te maken bestaat uit een dakopbouw met een onderdak zoals bij elk ander hellend dak: met dampscherm, isolatielaag, dampopen onderdakfolie, dikke daktengel en panlatten. Men kan eventueel ook gebruik maken van sandwichpanelen met verhoogde daktengels en panlatten, waarop het riet dan vastgebonden wordt. 20 ROOF BELGIUM JUNI 2011