ieuwspad Themanummer systeembegeleiding Het verhaal van Willem-Jan Smit Nieuwe woning Op Pad in Lent

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "ieuwspad Themanummer systeembegeleiding Het verhaal van Willem-Jan Smit Nieuwe woning Op Pad in Lent"

Transcriptie

1 Informatieblad van Op Pad over Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) Nummer 28 februari 2014 ieuwspad Themanummer systeembegeleiding Het verhaal van Willem-Jan Smit Nieuwe woning Op Pad in Lent

2 In deze rubriek schrijft Toontje over alles wat Op zijn Pad komt Toontje s visie Zozijn Op Pad is een specialist op het gebied van NAH. Door allerlei bezuinigingen die er aan zitten te komen komt het 'specialist zijn' behoorlijk onder druk te staan. In het land gaan stemmen op dat generalisten de regie moeten voeren als het gaat om de ondersteuning van mensen met NAH. En dat specialisten alleen worden 'ingevlogen' wanneer dat wenselijk wordt geacht. Daar zitten toch wel haken en veel ogen aan. Als dat maar goed gaat. Ook lees ik op allerlei sociale media berichten over lichte en zware NAH en het onderscheid hierin. Tja, Toontje komt niet verder dan: de ene weegt 50 kilo en de andere 100 kilo. De meeste mensen die hierover oordelen, hebben geen NAH en weten niet precies waar ze het over hebben. Iets nieuws leren of vaardigheden weer opfrissen? Volg een cursus! koken computeren digitale fotografie budgetteren sociale vaardigheden reizen met het openbaar vervoer Deze cursussen zijn speciaal voor mensen met een niet aangeboren hersenletsel. Ze zijn ontwikkeld door de Zozijn School samen met Zozijn Op Pad. Colofon NieuwsPad is een gratis uitgave van Op Pad, dienstverlenende organisatie voor mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH). Op Pad is onderdeel van Zozijn. NieuwsPad verschijnt drie keer per jaar. Redactie-adres Telefoon: (0314) (maandag t/m donderdag) oppad@zozijn.nl t.kock@zozijn.nl Internet: Tekst en eindredactie FredMeijer.nl Communicatie Fotografie Hans Prinsen Ontwerp Günter! Communicatie (Giesen en Thé) Oplage Redactie Inhoud Themanummer systeembegeleiding Toontje's visie Toontje houdt een warm betoog voor specialistische ondersteuning voor mensen met NAH. pagina 2 Systeembegeleiding en Op Pad Joke Wijnands en Marjan Heijst vertellen wat systeembegeleiding inhoudt en wat het voor een cliënt en zijn of haar naasten kan betekenen. pagina 4 Het verhaal van Willem-Jan Smit Na het oplopen van een hersenletsel heeft Willem- Jan Smit jarenlang heel weinig met zijn kinderen kunnen doen. Systeembegeleiding helpt hem om zijn rol als vader alsnog gestalte te geven. pagina 6 Kortom, Toontje roept iedereen in den lande op om te blijven strijden voor NAH en zich sterk te maken voor de specialistische ondersteuning die iemand met NAH nodig heeft. Wat betreft Toontje maakt het niet uit wie die ondersteuning geeft, als het maar een specialist is. Zo voorkom je een heleboel trieste dingen. In dit nummer veel aandacht voor systeembegeleiding. Op Pad heeft een aantal mensen die hierin gespecialiseerd zijn. Het is heel erg als bijvoorbeeld een gezin vastloopt doordat iemand uit dat gezin NAH heeft. De gevolgen zijn meestal meer dan ingrijpend. Door vroegtijdig te hulp te schieten, kan er weer lucht komen in het gezin en de harmonie worden hersteld. Sinds kort is Op Pad ook actief op Twitter. Volg ons en blijf zo op de hoogte van de laatste nieuwtjes en is ons Twitter Kijk voor meer informatie op onze website: Of neem contact op met: school E zozijnschool@zozijn.nl T (0316) Wilma Aalders Tonnie Kock Ingrid van Dijk Robert Nijhuis Hans van Dam Hans van Dam legt uit dat hersenletsel niet alleen het leven van de getroffene verandert, maar ook dat van de naasten. Daarom hebben ook zij vaak hulp nodig. pagina 8 Nieuwe woning in Lent Vlak voor kerst 2013 heeft Op Pad een nieuwe woning in gebruik genomen, in Lent bij Nijmegen. pagina 10 Gijs Managers Elisa de Boer en Gijs Waardenburg wisselen elkaar af op de achterpagina. Ditmaal een column van Gijs. pagina 12 Toontje hoopt dat 2014 voor jullie allen een mooi en gezond jaar wordt en laten we hopen dat er in politiek Den Haag een lichtje gaat branden. Benhanan Gast Wiecher Wegenaar Op de cover Willem-Jan Smit (zie pagina 6) Toontje 2 Charlotte de Jong 3

3 Systeembegeleiding bij NAH Themanummer systeembegeleiding Waardevol voor cliënt en zijn of haar naasten Naast persoonlijke ondersteuning van een cliënt kan Op Pad ook systeembegeleiding bieden. Dat is begeleiding die zich richt op het netwerk van een cliënt met Niet Aangeboren Hersenletsel, bijvoorbeeld het gezin. Wanneer wordt systeembegeleiding ingezet en wat levert het op? Systeem en systeembegeleiding zijn vaktermen in de zorg. Het systeem van een cliënt omvat de mensen die betrokken zijn bij een cliënt. Bijvoorbeeld de partner, de ouders, het hele gezin, andere familieleden, collega's op het werk, mantelzorgers van buiten de familie enzovoorts. "In principe betrekt de persoonlijk begeleider het systeem bij de begeleiding als daar behoefte aan is. Blijkt dit erg complex, dan wordt hiervoor de hulp ingeroepen van een specifiek persoonlijk begeleider. Uiteraard gebeurt dit in overleg met de cliënt", zeggen Joke Wijnands en Marjan Heijs. Samen met Wout Roumaat zijn zij de specifiek persoonlijk begeleiders bij Op Pad. Een belangrijk deel van hun werk is systeembegeleiding. Inzicht geven Veel mensen met NAH hebben een gezin om zich heen. Ze zijn ouder van dat gezin. Of kind. "De systemen waar wij mee te maken krijgen, zijn veelal gezinnen", vertelt Marjan. "Na het ontstaan van het Niet Aangeboren Hersenletsel maakt het gezin een moeilijke tijd door, zeker tijdens en na de revalidatieperiode. Vaak zijn de mensen rond iemand met NAH in meer of mindere mate overvraagd tijdens die periode. Daarna moeten ze alleen verder. Er wordt veel van ze gevraagd in de omgang met het gezinslid dat NAH heeft. Het komt dan ook regelmatig voor dat een gezin daarin vastloopt." In een dergelijke situatie kan systeembegeleiding uitkomst bieden. Wat houdt dat in? "Wat we dan vaak doen, is de partner en de eventuele andere gezinsleden inzicht geven in het hersenletsel. Vertellen waarom het gezinslid met NAH in bepaalde situaties zo reageert. En hoe daarmee om te gaan. Wat we ook nog wel eens zien, is dat iemand met NAH door de mensen in zijn of haar systeem wordt overvraagd. Wij merken dat inzicht geven vaak verhelderend werkt. Dat komt dan ten goede aan de cliënt én aan zijn of haar systeem." Joke Wijnands (boven): "Systeembegeleiding kan uitkomst bieden als de cliënt en zijn of haar systeem zijn vastgelopen." Marjan Heijs (links): "De systemen waar wij mee te maken krijgen, zijn veelal gezinnen." Naast de partner staan Systeembegeleiding is meer dan alleen inzicht geven in het hersenletsel en de gevolgen daarvan, legt Joke uit. Ze illustreert met een voorbeeld. "In een gezin met opgroeiende kinderen kreeg de vader NAH. Door zijn NAH kon hij binnen het gezin bijna niets meer doen en kwam alles op de schouders van de moeder terecht. Voor haar werd het te zwaar. In de systeembegeleiding die je dan biedt, richt je je vooral op de moeder en helpt haar om het weer hanteerbaar te maken. Als systeembegeleider ga je dan echt naast de partner te staan. Daar heeft niet alleen zijzelf baat bij, maar ook de cliënt en de andere gezinsleden." Een ander voorbeeld leest u op de pagina's hierna in het verhaal van Willem-Jan Smit, vader van een gezin. "Door zijn NAH kwam zijn vaderrol steeds meer op de achtergrond", vertelt Marjan. "De systeembegeleiding die ik hier bied, richt zich vooral op het terugvinden van zijn vaderrol en het opnieuw aanleren van de vaardigheden die daarbij horen." Joke voegt toe: "Er zijn ook gezinnen waarin een kind NAH heeft. Door het NAH kan een kind vastlopen op school of op stage. Dat heeft uitwerking naar de ouders en de rest van het gezin. Ook dan kan systeembegeleiding uitkomst bieden." Beweging krijgen Zoals eerder verteld, er zijn ook andere systemen dan alleen het gezin. Familie, vrienden, collega's horen ook tot iemands systeem. "Wat je wel eens ziet, is dat familie steeds meer afstand neemt van iemand die NAH heeft", vertelt Marjan. "Er komt dan steeds minder bezoek van de familie. Er zijn dan ook situaties waarin ik als systeembegeleider contact zoek met de familie. Vaak is er wel iemand te vinden die de ingang naar de verdere familie kan zijn. Wat je dan merkt, is dat het geven van inzicht in het hersenletsel vaak kan helpen. De familie leert om te gaan met hun familielid dat NAH heeft. De familiebanden worden hersteld, er komt weer meer bezoek." Zo zijn er tal van andere voorbeelden waarin systeembegeleiding nuttig kan zijn. "Systeembegeleiding kan uitkomst bieden als de cliënt en zijn of haar systeem zijn vastgelopen", aldus Marjan en Joke. "Met systeembegeleiding kun je daar weer beweging in krijgen. Het is mooi om te zien wat je hiermee kunt bereiken." 4 5

4 Het verhaal van Willem-Jan Smit Het verhaal van... In de serie 'Het verhaal van ' vertellen we het (levens)verhaal van iemand met NAH. Wat is er gebeurd, wat zijn de gevolgen en hoe gaat deze persoon er mee om? 'Werken aan mijn vaderrol' Themanummer systeembegeleiding Vier keer een hersenbloeding in twee jaar tijd. Dat overkwam Willem-Jan Smit zo'n zes jaar geleden, toen 42 jaar oud. Door ziekenhuisopnames en lange revalidatie heeft Willem-Jan jarenlang heel weinig met zijn kinderen kunnen doen. Met hulp van Op Pad werkt hij er nu aan om zijn rol als vader alsnog gestalte te geven. De eerste hersenbloeding kreeg Willem-Jan toen zijn dochter Indy anderhalf jaar oud was. Haar broertje Boaz was toen nog niet geboren. Aan die eerste hersenbloeding heeft Willem-Jan een halfzijdige verlamming overgehouden. Met zijn rechterarm kan hij niets meer en hij loopt ook moeilijk. De opeenvolgende hersenbloedingen hebben ook tot gevolg gehad dat Willem-Jan geheugenproblemen heeft, het moeilijk vindt om zich in een ander in te leven en het lastig vindt om initiatief te nemen. Aanvankelijk had hij ook problemen met woordvinding, maar dat is met logopedie goed gekomen. Gelukkig is hij wel fit. Op dit moment doet Willem-Jan drie dagen in de week vrijwilligerswerk. Vóór zijn hersenbloedingen had hij een commerciële functie in de grafische industrie. Hij was een harde werker, resultaatgericht en hij reisde veel voor zijn werk. Zijn vrouw Joan heeft een fulltime baan. Dochter Indy is zes jaar, zoon Boaz is drie jaar. Systeembegeleiding "Ik heb bij elkaar opgeteld zeker een jaar in het ziekenhuis gelegen, mede vanwege een aantal hersteloperaties aan arm en been", vertelt Willem-Jan. "Ook heb ik lang moeten revalideren. Daardoor ben ik weinig thuis geweest toen mijn kinderen nog heel jong waren. Bovendien kon ik weinig doen als ik thuis was, ik had alle energie nodig om te herstellen. Jarenlang kwamen de opvoeding en verzorging van de kinderen vrijwel geheel op de schouders van mijn vrouw Joan." Dat dit voor Joan erg zwaar was, spreekt voor zich. Willem-Jan krijgt ambulante ondersteuning van Op Pad. Mariëtte Claassen is zijn persoonlijk begeleider. Op initiatief van Mariëtte is Marjan Heijs als systeembegeleider erbij gekomen. Marjan ondersteunt Joan in haar taak als moeder en echtgenote. Ook leert zij Joan hoe zij Willem-Jan kan helpen om weer goed in zijn vaderrol te komen. Het klinkt misschien alsof dit allemaal buiten Willem-Jan om is gegaan, maar dat is beslist niet zo. "Ik wil dit zelf ook heel graag", zegt Willem- Jan. "Ik weet hoe zwaar het is voor Joan om de complete verzorging en opvoeding op zich te nemen. Ik wil haar daar graag in ondersteunen, zodat ik haar kan ontlasten. Ook voor mijzelf en de kinderen wil ik graag groeien in mijn vaderrol." Naar bed brengen Stapje voor stapje worden successen geboekt. Inmiddels onderneemt Willem-Jan diverse activiteiten met zijn kinderen. Bijvoorbeeld met Boaz naar het speeltuintje in de buurt, met Indy naar de kerstmarkt op school, Indy brengen en halen van dansles. Maar ook de kinderen naar bed brengen en het complete ritueel dat daarbij hoort. "Van tevoren spreek ik goed met Joan af hoe ik dat allemaal doe. Ik moet het wel vaak opnieuw vragen, vanwege mijn geheugenprobleem." Net als bijna alle andere kinderen, volgen Indy en Boaz natuurlijk niet altijd braaf alle commando's op. "Dat vind ik nog wel moeilijk", ervaart Willem-Jan. "Ik weet dan niet zo goed wat te doen. Het liefst laat ik het dan toch aan Joan over. Daar valt voor mij dus nog iets te winnen." Doordat Willem-Jan lichamelijke beperkingen heeft, durft hij nog niet alle situaties aan. Zeker niet met Boaz, die drie jaar oud en watervlug is. "Drukke verkeerssituaties vermijd ik liever. Dat vind ik te riskant." Bescheiden Op het moment van interview is het nog maar drie maanden geleden dat systeembegeleider Marjan erbij gekomen is. Uit Willem-Jan's verhaal blijkt dat hij inmiddels de nodige stappen heeft gemaakt voor het invullen van zijn vaderrol. Zelf is hij daar erg bescheiden over. "Ik vind het voor mijzelf moeilijk om in te schatten wat Willem-Jan Smit: "Ik vind het moeilijk om in te schatten wat ik nu bereikt heb, maar zie toch dat ik vooruitgang heb geboekt." ik nu bereikt heb. Toen ik met Indy op de kerstmarkt van school was, wilde ze na het kopen van de spulletjes en het doen van de spelletjes weer naar huis. Dat was al na een dik half uur. Ik vraag me dan af: zou dat ook zo zijn geweest als ze er met moeder was geweest? Of was voor haar 'de buit binnen' en vond ze het mooi geweest zo? Ik ben daar best onzeker in." Systeembegeleider Marjan merkt dat Willem-Jan hoge eisen aan zichzelf stelt. Willem-Jan beaamt dat. "Misschien komt dat door het hersenletsel, maar misschien ook wel door mijn resultaatgerichte karakter. Want zo was ik ook vóór mijn hersenletsel. Maar goed, als ik het allemaal zo bekijk, heb ik toch wel het gevoel dat ik vooruitgang heb geboekt als vader. Blijkbaar moet het mezelf bewust zijn hiervan ook nog groeien." 5 6

5 Hersenletsel treft ook altijd de naasten Themanummer systeembegeleiding Hersenletsel verandert niet alleen het leven van de getroffene. Ook voor de naasten wordt het leven anders. Soms ingrijpend anders. Het is belangrijk om inzicht te hebben in de achtergronden van reacties van naasten. Daarin kan ondersteuning bijzonder waardevol zijn. Geen enkel hersenletsel heeft alleen gevolgen voor iemands motoriek. Altijd zijn er ook veranderingen in denken en emoties. Dat komt door de manier waarop onze hersenen functies mogelijk maken: niet vanuit één plaats in de hersenen, maar door samenwerking tussen verschillende hersendelen. Hoe ingewikkelder een functie is, hoe meer hersendelen daarbij betrokken zijn en hoe efficiënter de samenwerking moet zijn. Die samenwerking gaat bij hersenletsel haperen. Met als gevolg dat de ingewikkeldste functies minder goed mogelijk worden. Dan gaat bijvoorbeeld denken trager, of iemand is sneller boos, of juist vervlakt in emoties. Deze gevolgen raken allereerst de persoon zelf. Maar anderen merken die veranderingen ook. Allereerst de mensen met wie de getroffene leeft: een partner, ouders, kinderen, broer, zus, een goede vriend of vriendin. Daarnaast ook mensen met wie minder vaak contact is, zoals andere familie, collega's, vrienden. De meeste pijn zit echter bij de eerstgenoemden: degenen met wie iemand het leven deelt. Zij staan voor de moeilijke taak om de werkelijkheid onder ogen te zien, vervolgens ruimte te geven aan hun emoties en hun leven aan te passen aan de meestal blijvend veranderde omstandigheden. In dit artikel leg ik de nadruk op de eerste taak: de werkelijkheid onder ogen zien. Nieuwe werkelijkheid Die nieuwe werkelijkheid dringt zich elke dag op, maar is vaak in eerste instantie onverdraaglijk. Altijd weer dat korte lontje, of juist het uitblijven van emotie. Steeds die dwangmatige controle op wat je als partner doet of waar je heengaat, of juist het ontbreken van belangstelling. Nooit meer bij verrassing een bloemetje krijgen, altijd maar kritisch op je kind, altijd maar dat eerst en vooral denken aan zichzelf, nooit meer een compliment krijgen, ook je kind niet. Onder ogen zien dat dit de nieuwe werkelijkheid is, valt bepaald niet mee. Ontkenning is vaak een eerste reactie. Vroeger werd daar door hulpverleners allergisch op gereageerd, het was zo ongeveer het ergste wat je kon doen. Nu weten we dat ontkenning een beschermingsmechanisme is: ons brein doet ons hoofd wegdraaien voor wat niet om aan te zien is. Ontkenning is een poging om de wereld waarin we tot dan toe leefden, in stand te houden en zo te voorkomen dat we uit onze vertrouwde wereld vallen. Door ontkenning kun je tijd winnen om de nieuwe werkelijkheid wel onder ogen te gaan zien. Dat kan lang duren en daar is vaak hulp bij nodig. Vooral als ontkenning leidt tot voortdurend overvragen van zichzelf en de persoon met hersenletsel. Zie ook het interview met Joke Wijnands en Marjan Heijs op pagina 4 en 5. Heftige reacties Als de ontkenning plaats maakt voor groeiend inzicht in de werkelijkheid, kunnen heftige reacties ontstaan. Bijvoorbeeld woede of juist zich ver terugtrekken. Belangrijk voor iedereen (naasten en hulpverleners) is dat deze reacties worden gezien als normale reacties op ingrijpende veranderingen. En tegelijk als mededelingen van iemands beleving, iemands gevoelswereld zoals die op dat moment is. En daarmee ook een mededeling van wat iemand nodig heeft. Begrip is hierin altijd de basis. Maar dat is gemakkelijk gezegd. Begrip waarvoor? En hoe dan precies? Hier liggen veel mogelijkheden en is breed kijken en met alles rekening houden erg belangrijk. Boosheid bijvoorbeeld kan als achtergrond hebben dat een naaste zich in de steek gelaten voelt, doordat de ander niet meer de steunfiguur is die hij of zij altijd was. Maar ook de pijnlijke ervaring dat iemands gedrag door jou niet te veranderen is. Of, nog pijnlijker, dat je de ander niet eens meer goed kan bereiken, bijvoorbeeld omdat hij of zij het probleem niet ziet. Dan wordt de roep die in boosheid ligt dus ook niet gehoord, juist niet door hem of haar van wie je nu zo graag begrip wil krijgen. Hier speelt ook de kwaliteit van de relatie zoals die was een rol. Sommigen konden elkaar al moeilijk bereiken en na het hersenletsel kan het besef doorbreken dat dit nu helemaal nooit meer zal lukken. Hans van Dam docent en consulent hersenletsel Dan nog iets over boosheid: hoe heftiger en dieper de wond, des te intenser is het verlangen naar begrip. Boosheid is nu eenmaal een hoorbaarder, zichtbaarder signaal dan zich terugtrekken en zich afhankelijk of volgend opstellen, hoezeer ook de laatste reacties verwijzen naar zielenwonden. In deze schrijnende situaties kunnen begeleiders die met dit alles rekening houden en dat goed begrijpen van veel waarde zijn. Hulpeloosheid Eenzelfde verhaal is te houden voor veel andere reacties. Bijvoorbeeld opgaan in zorgen voor iemand, alles uit handen nemen (zodat het leven z'n gang gaat), een claim leggen op hulpverleners of op andere familieleden, alles en iedereen de schuld geven van wat er mis is. Deze reacties hebben gemeen dat ze vaak een manier zijn om te ontkomen aan diep snijdende gevoelens van hulpeloosheid: de ander is zoals hij of zij nu is en op dit moment ben je niet bij machte daarin iets te veranderen. Dat is een harde werkelijkheid. Maar het is ook de enige werkelijkheid om verder te komen in wat ik eerder noemde: reacties toelaten, daarin begrepen te worden en een nieuwe weg in het leven vinden. Tot slot: reacties van jonge kinderen zijn hier niet aan de orde geweest, die vragen een aparte beschouwing. 8 9

6 Nieuwe woning Op Pad in Lent Vlak voor kerst 2013 heeft Op Pad een nieuwe woning in gebruik genomen. Het is de bovenste verdieping van een gloednieuw appartementencomplex in Lent bij Nijmegen. Hier wonen zestien cliënten, van wie de meesten vanuit een tijdelijke woning in Nijmegen komen. Op één dag alle cliënten verhuizen van Nijevelt in Nijmegen naar de nieuwe woning aan de Frankrijkstraat in Lent. "Het was een hele klus, maar het is gelukt", zegt Marjolein Lucassen. Als medewerker projecten is zij nauw betrokken bij de nieuwe woonprojecten van Op Pad. Nijevelt is een verzorgingshuis aan de Heyendaalseweg in Nijmegen. Sinds april 2010 had Op Pad een verdieping van dit complex in gebruik als tijdelijke woonvoorziening, in afwachting van de nieuwbouw in Lent. Vlak voor kerst 2013 was het zo ver: de nieuwe appartementen in Lent konden in gebruik worden genomen. De verhuizing vanuit Nijevelt vond plaats op 16 december. "Op Pad heeft zeventien appartementen op de bovenste verdieping van het complex", vertelt Marjolein. "Zestien appartementen worden bewoond, één appartement doet dienst als gemeenschappelijke ruimte, kantoor en slaapvoorziening voor de nachtdienst. Op de benedenverdieping zijn een supermarkt en enkele andere winkels." Vanuit Nijeveld zijn vijftien cliënten verhuisd naar Lent. Eén cliënt is achtergebleven om de nog korte tijd te overbruggen totdat hij zelfstandig gaat wonen. Begin 2014 is zestiende cliënt van elders naar Lent gekomen en daarmee zijn alle appartementen bewoond. Op de woning in Lent is 24-uurs ondersteuning. Met deze nieuwe woning heeft Op Pad nu acht woningen: in Heeten, Didam, Hummelo, Lent, twee in Doetinchem en twee in Doesburg. Stephan Verbeek en Marjolein Lucassen. Op de achtergrond een vierluik dat Stephan zelf heeft geschilderd. NAH is een ingewikkelde problematiek, maar bij kinderen ligt het nog ingewikkelder Krista Richter Op Pad heeft de hele bovenste verdieping van het complex in gebruik. Eric Winters: 'Familie dichtbij' Eric Winters kreeg in 2009 een hersenbloeding. In 2010 kwam hij in de tijdelijke Stephan Verbeek: 'Prachtig uitzicht' woning van Op Pad in Nijmegen. Lent is voor Stephan Verbeek was beroepsmilitair bij de Eric bekend terrein. "Ik woonde voorheen in luchtmobiele brigade, tot hij hersenletsel het naburige Malden, waar mijn vrouw en opliep door een auto-ongeval. Eén hoek in kinderen nog wonen. En ik heb familie in Stephan's appartement herinnert aan zijn Nijmegen en Lent. Dus allemaal dichtbij, dat militaire verleden. Daar liggen onderscheidingen en er hangen foto's, onder meer van appartement." is prettig. Het bevalt me goed in dit nieuwe zijn uitzending naar Bosnië. Meerdere zelfgemaakte schilderijen prijken aan de muren. werk bij de Nijmeegse eredivisieclub NEC, Twee keer per week doet Eric vrijwilligers- "Ik ben heel tevreden met het appartement. waarvan hij fervent supporter is. "Ik doe het En het uitzicht is prachtig", zegt Stephan. veldonderhoud na de trainingen, leuk werk." Vanuit zijn appartement heeft hij een weidse Vanuit zijn appartement kan Eric het blik over Lent, de achterliggende landerijen Gelredome in Arnhem zien liggen, het thuishonk van concurrent Vitesse. "Daar kan ik wel en het naburige Arnhem. "Ik ervaar het wonen in dit appartement voor mij als 'normaal wonen', ook al is er 24-uurs ondersteu- mee leven", lacht hij. ning. Dat komt doordat dit echt mijn eigen appartement is, waar ik de privacy heb die Eric Winters in zijn appartement. ik graag wil hebben." 10 11

7 Gijs Gijs Waardenburg, manager van Op Pad, vertelt over NAH en Op Pad Voorsorteren op 2015 We hebben er al vaker over geschreven: er verandert veel in de zorg. Zo gaat de ambulante zorg in 2015 over van de AWBZ naar de Wmo. Voor verblijf (wonen met ondersteuning) verandert voorlopig niet veel, maar is een bezuiniging aangekondigd voor Belangrijk gegeven is dat de Wmo niet door de landelijke overheid wordt uitgevoerd, maar door de gemeenten. Voor de ambulante zorg moet Op Pad dus in gesprek met 70 gemeenten in ons werkgebied, die gelukkig vaak regionale samenwerkingsverbanden hebben. Daar zijn we al druk doende mee en dit zal in 2014 nog meer gestalte krijgen. Het jaar 2014 is het jaar waarin we als het ware 'voorsorteren' op de grote stelselwijziging in Zorgen dat we alvast in de goede rijstrook staan, zodat we straks door kunnen. Het 'voorsorteren' op 2015 is overigens gemakkelijker gezegd dan gedaan. Er zijn nog veel onzekerheden. Een belangrijke vraag is: in hoeverre vinden de gemeenten mensen met NAH een specifieke groep, die specialistische ondersteuning nodig heeft? Of vinden de gemeenten dat deze groep ook met algemene, zogeheten generalistische ondersteuning goed uit de voeten kan? Er zijn meer mensen met NAH dan mensen met een verstandelijke beperking. Toch blijft de groep NAH heel onbekend voor mensen die er niet mee te maken hebben. Op Pad ondersteunt al 17 jaar mensen met NAH. Wij weten dat mensen met NAH een bijzondere groep vormen en daarom voor veel dingen specialistische ondersteuning nodig hebben. Het is nu de uitdaging om ook de gemeenten hiervan te overtuigen. Daar doen wij als Op Pad ons uiterste best voor. Wij trekken hierin op met collega-aanbieders, regionale en landelijke organisaties. Gelukkig zijn er al gemeenten in Nederland die ook vinden dat mensen met NAH specialistische ondersteuning nodig hebben. Dat geeft hoop. Maar we zijn er nog niet, er is nog veel werk te doen. Er liggen ook kansen. Bijvoorbeeld de kans om NAH nu eens goed 'op de kaart' te zetten. Nu we toch met veel partijen in gesprek gaan, zullen we zeker de kans grijpen om nog eens goed uit te leggen wat NAH is, dat er veel mensen met NAH zijn en dat dit een specifieke groep mensen is die behoefte heeft aan gespecialiseerde ondersteuning. Als Op Pad weten wij dat het belangrijk is om goede contacten te hebben in de hele keten van NAH-zorg. Wij weten ook dat NAH complexe problemen kan voortbrengen en impact heeft op het hele systeem van een cliënt, bijvoorbeeld het gezin. Veel gemeenten hebben aangegeven dat ze in complexe gevallen graag een regievoerder willen hebben. Op Pad is hiervoor een goede kandidaat. Wij zijn aan het voorsorteren en we zijn nieuwsgierig naar de weg die komt. Onbekend is hoe vaak we nog linksaf of rechtsaf moeten, maar we komen steeds dichterbij. Gijs Waardenburg manager Op Pad 12

Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis

Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Geachte dames en heren, Zelfredzaamheid is een mooi en positief begrip. Immers, elk kind wil dingen zelf leren doen, jezelf kunnen redden

Nadere informatie

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.

Nadere informatie

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.

Nadere informatie

Dit boekje is van:..

Dit boekje is van:.. Ik en mijn plan Dit boekje is van:.. Hallo, Jij bent cliënt bij SOVAK. Je hebt bij SOVAK een persoonlijk begeleider. Samen maak je afspraken over wat jij zelf doet en wat SOVAK doet. Die afspraken staan

Nadere informatie

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische

Nadere informatie

Betrokken begeleiding voor. Hersenletsel en hun omgeving.

Betrokken begeleiding voor. Hersenletsel en hun omgeving. Betrokken begeleiding voor mensen met NieT Aangeboren Hersenletsel en hun omgeving. Er komen steeds minder vrienden langs, tja, ik ben ook altijd moe. Alles is ineens anders... Het kan zomaar ineens gebeuren:

Nadere informatie

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen + > vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,

Nadere informatie

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave

Nadere informatie

Cambriana online hulpprogramma

Cambriana online hulpprogramma Dit is deel 1 van het online hulpprogramma van Cambriana. Verwerking van een scheiding 'Breaking up is hard to do' Neil Sedaka Een scheiding is een van de pijnlijkste ervaringen die je kunt meemaken in

Nadere informatie

ONDERSTEUNING VAN KINDEREN MET EEN LICHAMELIJKE HANDICAP EN/OF NIET-AANGEBOREN HERSENLETSEL EN HUN OUDERS

ONDERSTEUNING VAN KINDEREN MET EEN LICHAMELIJKE HANDICAP EN/OF NIET-AANGEBOREN HERSENLETSEL EN HUN OUDERS Ondersteuning van kind en gezin ONDERSTEUNING VAN KINDEREN MET EEN LICHAMELIJKE HANDICAP EN/OF NIET-AANGEBOREN HERSENLETSEL EN HUN OUDERS Voorpagina: Deborah Corpeleijn: Door de ondersteuning ervaar ik

Nadere informatie

NAH, HOE VERDER? Kies de hulp die bij je past

NAH, HOE VERDER? Kies de hulp die bij je past NAH, HOE VERDER? Kies de hulp die bij je past WAT IS NAH? NAH is de afkorting van Niet-Aangeboren Hersenletsel. Iedereen, jong of oud, kan hersenletsel oplopen door ziekte of ongeval, bijvoorbeeld door

Nadere informatie

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Algemene brochure. voor mensen met een beperking. MEE maakt meedoen mogelijk

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Algemene brochure. voor mensen met een beperking. MEE maakt meedoen mogelijk MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Algemene brochure voor mensen met een beperking MEE maakt meedoen mogelijk 1 Colofon Tekst en samenstelling Eenvoudig Communiceren Amsterdam Afd. Communicatie

Nadere informatie

Hans van Rooij VERSTAG

Hans van Rooij VERSTAG Hans van Rooij VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen van

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Almelo, 8 juli 2015. En dat is niet zo makkelijk voor iedereen want de meeste kinderen zijn gewend aan school, vrienden, azc, enz, enz.

Almelo, 8 juli 2015. En dat is niet zo makkelijk voor iedereen want de meeste kinderen zijn gewend aan school, vrienden, azc, enz, enz. Almelo, 8 juli 2015 Onderwerp: Moeilijk verhuizen! Beste heer/mevrouw Ik ben (...) Ik ben 14 jaar oud. Ik woon met mijn ouders en mijn 2 kleine broertjes in azc Almelo. In deze vakantie moeten er ongeveer

Nadere informatie

Woonondersteuning die bij je past Sterker in de samenleving.

Woonondersteuning die bij je past Sterker in de samenleving. Woonondersteuning die bij je past Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn De plaats waar en de manier waarop je woont, kies je zorgvuldig. Je huis is immers je thuis. Hier wil je je prettig voelen.

Nadere informatie

EEN DIERBARE VERLIEZEN

EEN DIERBARE VERLIEZEN EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort

Nadere informatie

Regelgeving & Geldzaken

Regelgeving & Geldzaken MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Regelgeving & Geldzaken Regelgeving & Geldzaken Hoe regel ik mijn geldzaken? Ik vind het moeilijk om overzicht te houden en wil geen schulden maken. Wie zorgt

Nadere informatie

Emoties, wat is het signaal?

Emoties, wat is het signaal? Emoties, wat is het signaal? Over interpretatie en actieplan dr Frits Winter Functie van Emoties Katalysator, motor achter gedrag Geen emoties, geen betrokkenheid, geen relaties Te veel emoties, te veel

Nadere informatie

Zorg en Ondersteuning aan mensen met een verstandelijke beperking. Dit zijn wij we zijn er voor jou!

Zorg en Ondersteuning aan mensen met een verstandelijke beperking. Dit zijn wij we zijn er voor jou! Zorg en Ondersteuning aan mensen met een verstandelijke beperking Dit zijn wij we zijn er voor jou! Graag stellen we ons voor! Careander ondersteunt mensen met een verstandelijke beperking op het gebied

Nadere informatie

Tot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten

Tot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten Tot een geloofsgesprek komen I Ontmoeten Het geloofsgesprek vindt plaats in een ontmoeting. Allerlei soorten ontmoetingen. Soms kort en eenmalig, soms met mensen met wie je meer omgaat. Bij de ontmoeting

Nadere informatie

Dit boekje is van... Mijn naam is: Mijn gezinsvoogd heet: Het telefoonnummer van de gezinsvoogd is:

Dit boekje is van... Mijn naam is: Mijn gezinsvoogd heet: Het telefoonnummer van de gezinsvoogd is: Dit boekje is van... Mijn naam is: Mijn gezinsvoogd heet: Het telefoonnummer van de gezinsvoogd is: Mijn gezinsvoogd werkt bij de William Schrikker Jeugdbescherming. Wat een toestand, zeg! Wat gebeurt

Nadere informatie

Ouderen en seksualiteit:

Ouderen en seksualiteit: Ouderen en seksualiteit: een oud taboe of een sexy verhaal? Vaak denken jongeren dat mensen van boven de 60 geen seks meer hebben, of daar toch zeker niet van genieten. Niets is minder waar. Maar ook in

Nadere informatie

In Balans.met je zelf en binnen je gezin

In Balans.met je zelf en binnen je gezin In Balans.met je zelf en binnen je gezin PROGRAMMA De organisatie Hersenen - Hersenletsel Hersenletsel en gevolgen Moeilijkste hersenfuncties Waar iedereen last van heeft en waarom In balans in het gezin

Nadere informatie

Wat is er in uw situatie veranderd dat u juist nu naar het loket komt?

Wat is er in uw situatie veranderd dat u juist nu naar het loket komt? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 9. Startvraag A B C D E F G H Start van het proces: Klant komt in het loket Startvraag Waar kan ik u mee helpen? Antwoord van de klant De klant vertelt zijn verhaal in zijn eigen

Nadere informatie

een dierbare verliezen

een dierbare verliezen een dierbare verliezen een dierbare verliezen U heeft kort geleden iemand verloren. Dat kan heel verwarrend zijn. Vaak is het moeilijk te accepteren dat iemand er niet meer is. Soms is het verdriet of

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

Netwerk Ouderenzorg Regio Noord

Netwerk Ouderenzorg Regio Noord Netwerk Ouderenzorg Regio Noord Vragenlijst Behoefte als kompas, de oudere aan het roer Deze vragenlijst bestaat vragen naar uw algemene situatie, lichamelijke en geestelijke gezondheid, omgang met gezondheid

Nadere informatie

Kijk maar naar enkele reacties van leerlingen en ouders.

Kijk maar naar enkele reacties van leerlingen en ouders. Inleiding 7 Steeds vaker komen we op school leerlingen tegen van wie de ouders gescheiden zijn. Eén op de drie huwelijken wordt ontbonden en veelal zijn daarbij kinderen betrokken. Uit onderzoek blijkt

Nadere informatie

Inleiding In mijn praktijk als orthopedagoog/gz-psycholoog komen natuurlijk ook ouders met een enig kind. Eerlijk gezegd zag ik hen tot nu toe niet als een aparte categorie. Voor mij is ieder mens uniek,

Nadere informatie

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm

Nadere informatie

Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het.

Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het. ONTMOET HUMANITAS Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het. Zonder uitzondering. Lukt het je niet alleen,

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf

Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf Vijf woensdagmiddagen kunnen jongens en meiden tussen de 10 en 14 jaar op avontuur naar zichzelf. Het kind leert zichzelf

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

Ontmoeting. gezondnu.nl

Ontmoeting. gezondnu.nl Ger van der Gaast (64) weet sinds 2010 dat hij de ziekte van Alzheimer heeft. Inmiddels woont hij in een verpleeghuis in Utrecht. Als voormalig docent verpleegkunde volgt Ger zijn eigen zorg kritisch.

Nadere informatie

opm werkboek 2004 24-05-2004 16:49 Pagina 1 levensboek van

opm werkboek 2004 24-05-2004 16:49 Pagina 1 levensboek van opm werkboek 2004 24-05-2004 16:49 Paga 1 levensboek van opm werkboek 2004 11-05-2004 11:16 Paga 2 Inhoud Enkele aanwijzgen voor het gebruik.......................... 3 Mijn geboortedag........................................

Nadere informatie

Aan de slag met de Werk Ster!

Aan de slag met de Werk Ster! Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt

Nadere informatie

Bijlage 4.2.2 Vragenlijst voor stotterende kinderen

Bijlage 4.2.2 Vragenlijst voor stotterende kinderen Bijlage 4.2.2 Vragenlijst voor stotterende kinderen bussum 2011 Wij wijzen erop dat het gebruik van de bijlagen bedoeld is voor de praktijk van de therapeut die de in het boek Stotteren: van theorie naar

Nadere informatie

&Ons Tweede Thuis VOLWASSENEN

&Ons Tweede Thuis VOLWASSENEN &Ons Tweede Thuis VOLWASSENEN & & VOLWASSENEN Ondersteuning voor mensen met een beperking Heb je een beperking of heeft je zoon of dochter een beperking? Dan is wat ondersteuning soms erg welkom. Ons Tweede

Nadere informatie

De Driestroom Begeleiding bij zelfstandig wonen

De Driestroom Begeleiding bij zelfstandig wonen De Driestroom voor mensen met een verstandelijke beperking Begeleiding bij zelfstandig wonen Begeleiding bij zelfstandig wonen Woont u zelfstandig of wilt u zelfstandig gaan wonen? Heeft u daar begeleiding

Nadere informatie

September 2015 Woensdag 23 September Sportdag Start gesprek ouders. Oktober 2015 Woensdag 7 oktober Start kinderboekenweek

September 2015 Woensdag 23 September Sportdag Start gesprek ouders. Oktober 2015 Woensdag 7 oktober Start kinderboekenweek Schoolnieuws schooljaar 2015-2016 Vrijdag 18 September 2015 September 2015 Woensdag 23 September Sportdag Start gesprek ouders Donderdag 24 September Start gesprek ouders Maandag 28 September Algemene

Nadere informatie

Opvoeding & Ontwikkeling

Opvoeding & Ontwikkeling MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Opvoeding & Ontwikkeling Opvoeding & Ontwikkeling Ons kind is anders dan andere kinderen. Wat is er aan de hand? Mijn dochter is in de puberteit. Hoe ga ik

Nadere informatie

9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd

9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd 53 9 Vader Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd heeft. P Ik begin steeds beter te begrijpen dat het heel bijzonder is dat ik een kind van God, mijn

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen KOPPen bij elkaar en schouders eronder Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen Mama, waarom huil je? Mama, ben je nu weer verdrietig? Papa, gaan we naar het zwembad? Waarom niet?

Nadere informatie

ONDERSTEUNING VAN MENSEN MET EEN LICHAMELIJKE HANDICAP EN/OF NIET-AANGEBOREN HERSENLETSEL

ONDERSTEUNING VAN MENSEN MET EEN LICHAMELIJKE HANDICAP EN/OF NIET-AANGEBOREN HERSENLETSEL Ondersteuning bij wonen ONDERSTEUNING VAN MENSEN MET EEN LICHAMELIJKE HANDICAP EN/OF NIET-AANGEBOREN HERSENLETSEL Voorpagina: Kjerke de Vries: Ik heb niet erg veel hulp nodig. Daarom verhuis ik van een

Nadere informatie

Mantelzorg en Eenzaamheid

Mantelzorg en Eenzaamheid Mantelzorg en Eenzaamheid 1 Mantelzorg en eenzaamheid Over mantelzorg Het hoe en wat van het onderzoek De resultaten van het onderzoek Perspectief 2 Mantelzorg in Nederland Mantelzorg is zorg die niet

Nadere informatie

Centrum voor Psychotherapie

Centrum voor Psychotherapie Centrum voor Psychotherapie Je zit al een langere tijd niet goed in je vel. Op steeds dezelfde punten in je leven loop je vast. Je hebt al geprobeerd te veranderen. Waarschijnlijk heb je ook al behandelingen

Nadere informatie

VRAGENLIJSTEN GEZIN & OPVOEDING

VRAGENLIJSTEN GEZIN & OPVOEDING VG&O 0-3 VRAGENLIJSTEN GEZIN & OPVOEDING VERSIE VOOR PLEEGOUDERS VAN JEUGDIGEN VAN 0 T/M 3 JAAR NAAM JEUGDIGE: GEBOORTEDATUM: GESLACHT: INVULDATUM: MEETMOMENT: DEZE VRAGENLIJST IS INGEVULD DOOR: MAN PLEEGMOEDER

Nadere informatie

Regelgeving & Geldzaken

Regelgeving & Geldzaken MEE Gelderse Poort MEE maakt meedoen mogelijk Regelgeving & Geldzaken Regelgeving & Geldzaken Hoe regel ik mijn geldzaken? Ik vind het moeilijk om overzicht te houden en wil geen schulden maken. Wie zorgt

Nadere informatie

Colofon: Inge Bramsen, Kees Willemse, Chris Kuiper & Mieke Cardol, Kenniscentrum Zorginnovatie van Hogeschool Rotterdam, 2015.

Colofon: Inge Bramsen, Kees Willemse, Chris Kuiper & Mieke Cardol, Kenniscentrum Zorginnovatie van Hogeschool Rotterdam, 2015. Colofon: Mijn Pad is gemaakt door Inge Bramsen, Kees Willemse, Chris Kuiper & Mieke Cardol (2015), Lectoraat Disability Studies; Diversiteit in Participatie, Kenniscentrum Zorginnovatie van Hogeschool

Nadere informatie

3. Rouw en verliesverwerking

3. Rouw en verliesverwerking 3. Rouw en verliesverwerking 29 Voor de trainer De belangrijkste begrippen van dit gedeelte zijn: Grote verschillen tussen verschillende getroffenen Breuk in de levenslijn Rouw/Verliesverwerking/chronische

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Zorgboerderij Sterrenland 30-01-14

Zorgboerderij Sterrenland 30-01-14 Zorgboerderij Sterrenland 30-01-14 Inhoudsopgaven Inleiding...3 Bedrijfsgegevens...4 Afzetmarkt...5 De ligging...6 Het uiterlijk...7 De afdelingen...8 Regels... 9 Personeel...10 Vragen...11 Slot...12 Inleiding

Nadere informatie

Advies en steun voor uw kind en uzelf

Advies en steun voor uw kind en uzelf Advies en steun voor uw kind en uzelf Voor advies en steun aan ouders en hun kinderen Informatie advies cursussen Als u of uw kind psychische klachten heeft of problemen ervaart met alcohol of drugs, heeft

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben

Nadere informatie

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

Gewoon meedoen! www.estinea.nl

Gewoon meedoen! www.estinea.nl Gewoon meedoen! Hoe wil jij meedoen? Dat vragen we aan iedereen die bij Estinea komt voor ondersteuning bij wonen, werken of leren. Meedoen in de samenleving - op je eigen niveau en je eigen manier - levert

Nadere informatie

Nieuwe wetten voor zorg en ondersteuning bij wonen en werken

Nieuwe wetten voor zorg en ondersteuning bij wonen en werken (in)formatieblad - eenvoudig verteld Nieuwe wetten voor zorg en ondersteuning bij wonen en werken november 2014 2 De Wet maatschappelijke ondersteuning 13 Ben je ouder dan 18 jaar? Woon je in je eigen

Nadere informatie

OPA EN OMA DE OMA VAN OMA

OPA EN OMA DE OMA VAN OMA Hotel Hallo - Thema 4 Hallo opdrachten OPA EN OMA 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer om en

Nadere informatie

Ervaringen van mensen met verstandelijke beperkingen of psychiatrische problemen met zelfstandig wonen en deelname aan de samenleving

Ervaringen van mensen met verstandelijke beperkingen of psychiatrische problemen met zelfstandig wonen en deelname aan de samenleving Een eigen huis.. Ervaringen van mensen met verstandelijke beperkingen of psychiatrische problemen met zelfstandig wonen en deelname aan de samenleving M.H. Kwekkeboom (red.) A.H. de Boer (SCP) C.van Campen

Nadere informatie

LEEFREGELS EN IK-BEN OPVATTINGEN HERKENNEN

LEEFREGELS EN IK-BEN OPVATTINGEN HERKENNEN In deze huiswerkopdracht wordt uitgelegd wat leefregels en ik-ben-opvattingen zijn en het belang ervan bij het doorbreken van gewoontepatronen. Een voorbeeld van Marjolijn illustreert hoe leefregels en

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Betrokken begeleiding voor. Hersenletsel en hun omgeving.

Betrokken begeleiding voor. Hersenletsel en hun omgeving. Betrokken begeleiding voor mensen met NieT Aangeboren Hersenletsel en hun omgeving. Er komen steeds minder vrienden langs, tja, ik ben ook altijd moe. Alles is ineens anders... Als een donderslag bij heldere

Nadere informatie

Begeleiding in de thuissituatie

Begeleiding in de thuissituatie Begeleiding in de thuissituatie Wie zijn wij? Profila Zorg is een evangelische zorgorganisatie die naast de mogelijkheid voor wonen en dagbesteding ook begeleiding en ondersteuning biedt in de eigen woonomgeving

Nadere informatie

FASE 1 - BEREID JE VOOR

FASE 1 - BEREID JE VOOR FASE 1 - BEREID JE VOOR STAP 1. BEDENK WAT JE WIL VERHAAL (EXODUS 1-4) Het verhaal van Mozes vind je in de Bijbel, in het boek Exodus. Daar kun je ook lezen hoe het verder ging. Hier vind je het verhaal

Nadere informatie

Ambulante ondersteuning in uw eigen omgeving

Ambulante ondersteuning in uw eigen omgeving Ambulante ondersteuning in uw eigen omgeving Thuis, in uw netwerk, op school of op het werk Inhoudsopgave Wat doet Zozijn? Ondersteuning thuis Ondersteuning bij niet-aangeboren hersenletsel Gezinsondersteuning:

Nadere informatie

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197 Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,

Nadere informatie

ik? Houd je spreekbeurt over GGNet

ik? Houd je spreekbeurt over GGNet ik? Houd je spreekbeurt over GGNet 1 Houd je spreekbeurt over GGNet Krijg je zelf hulp van GGNet Jeugd? Of je vader/moeder/broer(tje)/zus(je) of iemand anders die je kent? Werkt één van je ouders bij GGNet?

Nadere informatie

Verslag onderzoek Wat Werkt - deel 3

Verslag onderzoek Wat Werkt - deel 3 Verslag onderzoek Wat Werkt - deel 3 ideeën van familie en bekenden bij het geven van steun Ervaringen en ideeën van familie en bekenden bij het geven van steun Jos de Kimpe Carlijn Nieuwenhuis FEBRUARI

Nadere informatie

Thuis wonen met ondersteuning Sterker in de samenleving.

Thuis wonen met ondersteuning Sterker in de samenleving. Thuis wonen met ondersteuning Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn Woon je zelfstandig of binnen je gezin en heb je daarbij ondersteuning nodig? Dan kun je gebruik maken van de ambulante hulpverlening

Nadere informatie

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over

Nadere informatie

Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen. uitgave 2005

Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen. uitgave 2005 Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen uitgave 2005 Steeds meer kinderen stellen vragen aan de Kinderrechtswinkels over echtscheiding. Scheiden kan niet zomaar, je moet heel veel regels

Nadere informatie

Sterker met Stoma. door jouw ervaring te delen. Stomavereniging introduceert een nieuw motto en krijgt een nieuwe huisstijl! www.stomavereniging.

Sterker met Stoma. door jouw ervaring te delen. Stomavereniging introduceert een nieuw motto en krijgt een nieuwe huisstijl! www.stomavereniging. FC 60 C 22 M 21 Y 10K PMS 549 FC 0 C 54 M 100 Y 0 K PMS 144 Sterker met Stoma door jouw ervaring te delen Stomavereniging introduceert een nieuw motto en krijgt een nieuwe huisstijl! www.stomavereniging.nl

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid 18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je

Nadere informatie

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Opvang na uw uitzending Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk werk helpt iedereen binnen of direct rondom Defensie met problemen die voortkomen uit het werk.

Nadere informatie

Toolkit. Mijn kind wil een kind. Kinderen, waar kies ik voor?

Toolkit. Mijn kind wil een kind. Kinderen, waar kies ik voor? Toolkit Kinderen, waar kies ik voor? Mijn kind wil een kind Informatiefolder voor ouders van mensen met een verstandelijke beperking en een kinderwens 2 Vraag een willekeurige persoon wat voor hem belangrijk

Nadere informatie

Algemene informatie Wmo

Algemene informatie Wmo Algemene informatie Wmo Informatie over de Wmo Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de Wmo. Wmo betekent Wet maatschappelijke ondersteuning. Veel mensen met een beperking krijgen daar mee te maken. Het

Nadere informatie

Afasie en logopedie informatie voor naasten/familie

Afasie en logopedie informatie voor naasten/familie Afasie en logopedie informatie voor naasten/familie Inhoud Afasie, wat is dat en hoe kunt u er mee om gaan? 5 Taalproblemen 6 Hoe ervaren afasiepatiënten de moeilijkheden zelf? 7 Hoe kunt u het beste omgaan

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er

Nadere informatie

Proteion is er voor u in Echt-Susteren

Proteion is er voor u in Echt-Susteren Proteion is er voor u in Echt-Susteren U heeft een prettig leven en wil dat graag zo houden. Soms heeft u daarbij ondersteuning nodig. Als professional in welzijn en zorg wil Proteion dienstbaar en ondersteunend

Nadere informatie

3/12/2013. Mijn broer heeft ADHD. Mijn broer heeft ADHD. Mijn grote broer heeft ADHD. Het zal je broer maar wezen. Ouders opgepast

3/12/2013. Mijn broer heeft ADHD. Mijn broer heeft ADHD. Mijn grote broer heeft ADHD. Het zal je broer maar wezen. Ouders opgepast Mijn broer heeft ADHD Mijn broer heeft ADHD Ouders hebben twee of meer kinderen Waarvan één (soms ook meerdere) stoorzender(s) Hoe houden we dit gezin in evenwicht? Waar moeten we op letten? Het zal je

Nadere informatie

Van meedenken met naar beslissen voor

Van meedenken met naar beslissen voor Van meedenken met naar beslissen voor Morele problemen bij zorgbeslissingen van familieleden en mantelzorgers voor verminderd beslissingsvaardige ouderen in de thuissituatie Een onderzoek i.h.k.v. het

Nadere informatie

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)

Nadere informatie

Ondersteuning en ondersteuningsplan.

Ondersteuning en ondersteuningsplan. Definitieve versie. Mei 2011. Emoties en hersenletsel horen bij elkaar. Het hebben van niet aangeboren hersenletsel roept emoties op. Emoties als woede, verdriet en angst. Cliënten van de Mantelmeeuw moeten

Nadere informatie

Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig

Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig Beertje Anders zit stil in een hoekje als Beertje Bruin langskomt. Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig bent. Kan ik je helpen, want ik ben je vriend en vrienden

Nadere informatie

informatie voor cliënten

informatie voor cliënten Colofon Redactie: Jose Schilderinck, Frank Nijhuis en Gerdi Verkerk Contact en algemene vragen: Postadres 820, 7550 AV Hengelo t. 088 777 60 00 e. info@ambiq.nl i. www.ambiq.nl Concept en ontwerp: Vanille

Nadere informatie

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL KINDEREN LEKKER IN HUN VEL 1. Welkom wij zijn Karin Hallegraeff en Noelle van Delden van Praktijk IKKE Karin stelt zich voor en er komt een foto van Karin in beeld. Noelle stelt zich voor en er komt een

Nadere informatie

Irma Steenbeek VERSTAG

Irma Steenbeek VERSTAG Irma Steenbeek VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen van

Nadere informatie

1. Ik merk vaak dat ik probeer iets te bereiken wat op de een of andere manier op een mislukking uitloopt. -----

1. Ik merk vaak dat ik probeer iets te bereiken wat op de een of andere manier op een mislukking uitloopt. ----- Test: Je persoonlijke afweerprofiel Met de volgende test kun je bepalen welk afweermechanisme je het meest gebruikt. Iedereen gebruikt alle afweervormen, maar er bestaan verschillen in de frequentie waarmee

Nadere informatie

UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord. Coach voor patiënten met niet-aangeboren hersenletsel

UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord. Coach voor patiënten met niet-aangeboren hersenletsel UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Coach voor patiënten met niet-aangeboren hersenletsel UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord U begint binnenkort met een poliklinisch revalidatietraject.

Nadere informatie

Rouw- en verliesverwerking bij hersenletsel

Rouw- en verliesverwerking bij hersenletsel Rouw- en verliesverwerking bij hersenletsel Niet Aangeboren Hersenletsel is schade aan de hersenen ontstaan door een ongeval of ziekte. Kenmerkend is de breuk in de levenslijn, wat wil zeggen dat het leven

Nadere informatie

Borstkanker ''Angst voor het onbekende''

Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Ellen Wagter-Streep Schrijver: Ellen Wagter-Streep ISBN: 9789402129663 Ellen Wagter-Streep Inhoud Inhoud... 05 Voorwoord...

Nadere informatie

Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te

Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te kijken...4 De mensenmenigte opende zich in het midden...5 Toen

Nadere informatie