De Problemen Met Onze Europese Economische en Monetaire Unie. Lessen voor de eenentwingste eeuw Prof. Filip Abraham

Transcriptie

1 De Problemen Met Onze Europese Economische en Monetaire Unie Lessen voor de eenentwingste eeuw Prof. Filip Abraham

2 Eéndracht Maakt Macht? Greece is a nation of lazy cheats who should be thrown out of the euro Ein jeder kehre vor seiner Tür. Und rein ist jedes Stadtquartier Is Angela Merkel the Daughter of Adolf Hiltler? Wolfgang Schäuble citeert Goethe wanneer hij het over hulp aan Griekenland heeft This victory marks the end of humiliation and pain. No more fiscal waterboarding Our foremost priority is that our country and our people regain their lost dignity. Alexis Tsipras, Griekse premier

3 De Bril van de Economist historische, culturele en ideologische factoren zijn essentieel om de problemen van de euro-zone te begrijpen geen economische analyse zonder theoretisch model: theorie van de optimale muntzones geen economische analyse zonder empirische toepassing

4 Kernvragen Is de euro-zone een optimale muntzone? o theoretische criteria o toepassing op de euro-zone Wat zijn de bouwstenen van een volwaardige economische en monetaire unie? o monetaire unie o bankenunie o fiscale/budgettaire unie o economische en sociale unie Is een economische en monetaire unie een haalbare kaart voor de toekomst? o coalition of the willing o coalition of the able o coalition of the unwilling

5 Is de Euro-zone een Optimale Muntzone?

6 De Theorie van de Optimale Muntzone deze theorie focus op de economische voorwaarden voor een succesvolle muntzone tussen een groep landen met een gemeenschappelijke munt geven de landen de mogelijkheid op met een wisselkoersaanpassing en een nationaal monetair beleid de eigen macro-economische problemen (de zogenaamde asymmetrische schokken) aan te pakken dit is een probleem als dergelijke asymmetrische schokken veel voorkomen in de groep van landen en andere instrumenten van economische aanpassing niet goed functioneren

7 Theoretische Criteria: Economische Convergentie economisch convergentie: een muntzone bestaat best uit: landen met een gediversifieerde en gelijkaardige productie- en exportstructuur open economieën met een grote verwevenheid van internationale handels- en investeringsrelaties landen die qua niveau van inkomen/bnp naar elkaar toegroeien

8 Theoretische Criteria: Aanpassing aan Asymmetrische Schokken Een muntzone is gemakkelijker tussen landen met goed functionerende macro-economische aanpassingsmechanismen flexibiliteit van de arbeidsmarkt: arbeidsmobiliteit flexibiliteit van de arbeidsmarkt: loonflexibiliteit budgettaire transfers tussen landen

9 Theoretische Criteria: Een Gemeenschappelijk Project Een muntzone wordt best gevormd tussen landen met een gemeenschappelijk project een gemeenschappelijke visie op het macro-economisch beleid een bereidheid tot leren uit best practices een balans tussen solidariteit en individuele verantwoordelijkheid een gemeenschappelijke identiteit

10 Toepassing op de Euro-zone de EU28 is geen optimale muntzone binnen de EU28 is een muntzone tussen een groep van landen haalbaar deze optimale muntzone valt (wellicht) slechts gedeeltelijk samen met de huidige 19 Euro-landen de theoretische criteria van de optimale muntzone zijn gedeeltelijk voldaan de financiële en economische crisis van heeft het functioneren van de euro-zone bemoeilijkt

11 Criterium Evaluatie Opmerkingen convergentie - productie- en exportstructuur redelijk afhankelijk van de landengroep - internationale verwevenheid redelijk afhankelijk van de landengroep - convergentie van BNP beperkt negatieve impact van economische crisis aanpassingscapaciteit - arbeidsmobiliteit gering neemt toe bij stijgende inkomensverschillen en werkloosheid groter voor hoogopgeleide werknemers - loonflexibiliteit moeizaam en langzaam treedt vooral op in tijden van significante economische problemen - fiscale/budgettaire transfers beperkt regionaal beleid en bail-outs gemeenschappelijk project gedeeltelijk visie op macro-economisch beleid: redelijk solidariteit met verantwoordelijkheid: beperkt gemeenschappelijke identiteit: ontbreekt grotendeels

12 Convergentie in BBP in de EU en de Euro-zone

13 Bouwstenen van een Economische en Monetaire Unie

14 Monetaire Unie in een monetaire unie is het monetair-en wisselkoersbeleid gemeenschappelijk in de Euro-zone ligt de eindverantwoordelijkheid bij de Europese Centrale Bank (ECB) in Frankfurt olv Mario Draghi dit in het kader van een samenwerking met de nationale centrale banken van de euro-lidstaten De ECB heeft in de afgelopen jaren een cruciale rol gespeeld: o o expansief monetair beleid (zogenaamde quantitative easing) om de economische crisis te bestrijden essentiële bijdrage tot de redding van de euro-zone in de Griekse crisis

15 Bankenunie doelstelling is een gezond bank- en financieel systeem op Europees vlak uit te bouwen om de fouten van het recente verleden te voorkomen binnen de Europese Unie neemt de euro-zone meestal het voortouw maar niet-euro leden van de EU kunnen toetreden tot het systeem subsidiariteit is het basisprincipe voor de bankenunie o o verdeling van bevoegdheden tussen de ECB en de lidstaten toepassing van subsidiariteit: onderscheid tussen systemische en nietsystemische banken belangrijkste realisaties van de bankenunie: o o versterking van de regulering van banken en verzekeringsinstellingen bankentoezicht o resolutie en ontmanteling van noodlijdende banken niet gerealiseerd: gemeenschappelijk Europees deposito-garantiestelsel

16 Budgettaire/Fiscale Unie budgettair beleid heeft betrekking op de totale overheidsuitgaven, totale belastinginkomsten en het overheidstekort/overheidsdeficit subsidiariteit is het basisprincipe van een fiscale unie o landen hebben de mogelijkheid om een eigen beleid te voeren gericht op de eigen situatie o coördinatie van het fiscaal beleid op Europees vlak realiseert gemeenschappelijke doelstellingen belangrijkste realisatie van de fiscale/budgettaire unie: o nadruk op budgettaire discipline: structureel moet de begroting van een lidstaat in evenwicht zijn o Europees semester e.d.: voorleggen begrotingsvoorstellen aan de Europese Commissie en aan de Europese Raad veel kritiek op de besparingsdrift van het Europees beleid

17 Besparen of de Groei Stimuleren? besparingsbeleid is nodig gezonde overheidsfinanciën zijn de basis van een gezonde economie Ein jeder kehre vor seiner Tür: ieder land is verantwoordelijk voor zijn eigen gezonde overheidsfinanciën ontsporing in één euro-land belast de hele euro-groep: bv Griekse crisis besparingsbeleid is een ramp o besparen in tijden van crisis verergert de recessie o wanneer de economische activiteit terugloopt wordt het steeds moeilijker om de overheidsschuld af te betalen o deze vicieuze cirkel is moeilijk te doorbreken wanneer alle landen tegelijkertijd besparen o Europese landen moeten investeren ipv besparen om toekomstige groei mogelijk te maken Paul De Grauwe Paul Krugman Yanis Varoufakis

18 Economische en Sociale Unie: Europa is Economisch maar meer dan Economie Alleen realisatie van de interne markt: vrij verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen sociale unie: geen economisch paradijs op een sociaal kerkhof solidariteit met responsabilisering identiteit

19 Is de Europese Economische en Monetaire Unie een Haalbare Kaart? Scenario s voor de Toekomst

20 The Coalition of the Unwilling de Economische en Monetaire Unie is een vergissing de Europese Unie moet een Country Club worden: o o o o het beste model voor de EU is een club of countries doelstelling van de EU is een Europese vrijhandelszone met vrij verkeer van goederen, diensten, kapitaal en (in zekere mate) personen de euro moet ophouden te bestaan geen monetaire, fiscale, economische en sociale unie Brussel moet minder macht krijgen o o o de niet-verkozen bureaucraten in Brussel hebben te veel bevoegdheden vele bevoegdheden moeten worden teruggegeven aan de lidstaten indien dit niet gebeurt moeten landen zelfs uit de EU stappen

21 Monetaire Unie Bankenunie Budgettaire/ Fiscale Unie Economische en Sociale Unie Coalition of the Unwilling: EU= Country Club iedere EU lidstaat heeft zijn eigen munt en eigen monetair beleid regulering van financiële sector wanneer noodzakelijk ieder land zijn eigen budgettair beleid EU= economische unie: realisatie van de interne markt

22 The Coalition of the Able Europese Unie is geen optimale muntzone Europa met twee snelheden Euro-zone is een groep van kernlanden die een volwaardige Economische en Monetaire Unie willen en kunnen uitbouwen die groep landen beantwoordt aan de criteria van een optimale muntzone de andere landen verlaten best de euro-zone het aantal leden van de euro-zone zal kleiner zijn dan nu het geval is Een kleinere groep van kernlanden is geloofwaardiger dan de huidige situatie

23 Monetaire Unie Bankenunie Budgettaire/ Fiscale Unie Economische en Sociale Unie Coalition of the Unwilling: EU= Country Club iedere EU lidstaat heeft zijn eigen munt en eigen monetair beleid regulering van financiële sector wanneer noodzakelijk ieder land zijn eigen budgettair beleid EU= economische unie: realisatie van de interne markt Coalition of the Able: Euro-zone van de Kernlanden kernlanden hebben één munt en één monetair beleidi volwaardige bankenunie tussen de kernlanden gemeenschappelijk budgettair beleid van de kernlanden gericht op discipline EU= economische unie Eurozone= sociale unie + solidariteit mits responsabilisering

24 The Coalition of the Willing Europese Unie is geen optimale muntzone net zomin als de VS of China Euro-zone is een groep van landen die een volwaardige Economische en Monetaire Unie willen uitbouwen Europa met twee snelheden is gedoemd te mislukken Eurozone als groep van kernlanden zal bestaan uit Duitsland, Duitsland en Duitsland zoals Guy Verhofstadt het ooit formuleerde. Euro-zone moet openstaan voor nieuwe leden zodat op termijn het onderscheid tussen EU en euro-zone verdwijnt geloofwaardigheid van de euro-zone gaat verloren als een land de euro-zone moet verlaten: het domino-effect

25 Monetaire Unie Bankenunie Budgettaire/ Fiscale Unie Economische en Sociale Unie Coalition of the Unwilling: EU= Country Club iedere EU lidstaat heeft zijn eigen munt en eigen monetair beleid regulering van financiële sector wanneer noodzakelijk ieder land zijn eigen budgettair beleid EU= economische unie: realisatie van de interne markt Coalition of the Able: Euro-zone van de Kernlanden kernlanden hebben één munt en één monetair beleidi volwaardige bankenunie tussen de kernlanden gemeenschappelijk budgettair beleid van de kernlanden gericht op discipline EU= economische unie Eurozone= sociale unie + solidariteit mits responsabilisering Coalition of the Willing: EU~Euro-zone een grote groep van EU hebben één munt en één monetair beleid volwaardige bankenunie in de hele EU gemeenschappelijk budgettair beleid in de EU EU= economische en sociale unie met solidariteit en responsabilisering Euro-zone neemt het voortouw

26 Wat Brengt de Toekomst? Pessimisme Troef? Our European Union is not in a good state. There is not enough Europe in this Union. And there is not enough union in this Union. President of the European Commission Jean-Claude Juncker gives his State of the Union Address on September 8, 2015

27 Wat Brengt de Toekomst? De Europese en Monetaire Unie als een Bouwwerf

28 Wat Brengt de Toekomst? Chinese Wijsheid Chairman Mao lange mars of grote sprong voorwaarts? Het doet er niet toe hoe traag men vooruitgaat zolang men niet stopt Confucius