Onderzoek keuzevarianten verwacht tekort 2 mln IJmond Werkt

Transcriptie

1 Onderzoek keuzevarianten verwacht tekort 2 mln IJmond Werkt CONCEPT uitkomsten d.d. 27 maart 2015 Martin Heekelaar Lonneke Broeks m.heekelaar@berenschot.nl

2 Aanleiding en vraagstelling Met een dalend P-budget dreigen zonder nadere maatregelen na 2015 de tekorten op te lopen met een bedrag van 2,0 mln. in 2020 (opgebouwd uit een bezuiniging van 1,4 mln. in WSW budget en 0,6 mln. re-integratiedeel). Doel is om te komen tot een meerjarig kostendekkende exploitatie. De voorzitter van het DB heeft ons gevraagd om mede op basis van de reeds beschikbare notities te komen tot een overzicht van mogelijke bestuurlijke keuzevarianten om het verwachte meerjarig tekort van 2 mln/jr te compenseren. Maatregelen moeten worden meegenomen in de begrotingsvoorbereiding

3 Inhoud rapportage Min of meer technisch karakter. Uitwerking vraagstuk en schets en onderbouwing van de problematiek Mogelijke keuzevarianten gericht op compensatie van tekort 2 mln/jr (moeten optellen tot meer dan 2 mln) Beschouwing van de varianten o.b.v. beoordelingscriteria. Een weging van de varianten (maar: bestuurders kiezen zelf) 3

4 Verwacht tekort in 2020 Capel: 1,4 mln WSW + 0,6 mln R-WWB = 2,0 mln Echter, o Bezuiniging op het re-integratiebudget WWB lijkt te laag ingeschat. Van 4,5 naar 3,2 mln = 1,3 mln. o Verwachte bezuiniging op WSW is behoedzaam. Afhankelijk van verwachte landelijke daling WSWvolume. 0,6 (ipv 1,4) mln kan onderbouwd worden, maar is minder behoedzaam. 4

5 Volume doelgroep Participatiewet struct Aantal WWB-ers WSW zittend bestand Nieuwe doelgroep beschut Nieuwe doelgroep regulier Voormalig Wajong (nwe doelgroep) Totaal Veronderstelling: 5% daling zittend bestand WSW Conclusie: instroom nieuwe doelgroepen 80 per jaar. Instroom agv Wajong 47 per jaar 5

6 Ontwikkeling nieuwe doelgroepen 6

7 Re-integratiebudget X 1.000, struct Budget klassiek WWB Budget WSW Budget begeleiding Budget Wajong Totaal N.B. het budget is vrij besteedbaar 7

8 Mogelijke maatregelen 8

9 1. Efficiencymaatregelen IJW Besparing = 900K per jaar. Voordeel: besparingen. Draagvlak bij IJW (reikt bezuiniging zelf aan) Nadeel: Geen echte nadelen. Evt risico dat bedrag niet gerealiseerd wordt geeft bepaalde onzekerheid. 9

10 2. Doorlichting van het bestand Een jaarlijkse doorlichting van het bestand leidt tot besparingen. Een groep van circa 1500 personen zit relatief lang in de uitkering. Doorlichting leidt er naar verwachting toe dat in 5% van de gevallen sprake is van fraude of een voorliggende voorziening. Het gaat om 75 personen. Bij een gemiddelde bespaarde uitkering van 7,5K en 2,5K uitvoeringskosten leidt dat tot een besparing op het inkomensdeel en de uitvoeringskosten van 750K per jaar. Rekening houdend met doorlichtingskosten van 100 euro per dossier (150K), zijn de netto besparingen op het inkomensdeel gelijk aan 600K Voordelen: opschoning bestand Nadelen: Voordeel doet zich vooral voor in I-deel. Leidt tot historische doorwerking Doorlichting van het bestand*

11 3. Geen beschutte arbeid Uitgaand van de uitgangspunten van het Rijk, kost beschutte arbeid 8500 euro per beschutte arbeidsplek. O.g.v. de MvT Participatiewet, zouden er in IJmond in beschutte arbeidsplekken zijn. Uitgaand van 8500 euro per plek, leidt het niet inzetten van beschutte arbeid tot een besparing van 484,5K in 2020 en 1.836K structureel op het re-integratiebudget Aandachtspunten: o Als alternatief kunnen gemeenten arbeidsmatige dagbesteding aanbieden. Maar dat leidt tot extra kosten t.l.v. het zorgbudget. o Het Rijk gaat de omvang nieuwe beschutte arbeid monitoren (3 er uit, 1 er in). IJmond handelt dan niet conform wens SZW. o Voordeel: gemeenten gaan geen nieuwe arbeidsovereenkomsten aan. Geen beschutte arbeid

12 4. Volume begeleiding regulier beperken (bv tot max 648) Overwogen kan worden om niet meer arbeidsbeperkten te ondersteunen dan nu gebeurd in het kader van de WSW. Het aantal mensen dat via de gemeente een werkplek krijgt, blijft dan beperkt tot 648. Het budget dat voor vml Wajong beschikbaar is gesteld in het reintegratiebudget ( 808 K in 2020 en 1.648K structureel) valt daardoor vrij. We veronderstellen per saldo geen effect op het inkomensdeel. Voordeel: een bescheidener target realistischer dan alle vml Wajongers aan de slag helpen. Nadeel: een deel van de arbeidsbeperkten wordt mogelijk niet of onvoldoende geholpen. Risico: effecten op het inkomensdeel. Begeleiding beperken tot max

13 5. Geen begeleiding regulier en LKS voor nuggers Deze maatregel leidt tot besparingen, zowel in het re-integratiebudget als in het inkomensdeel. We gaan ervan uit dat 10% van de berekende aantallen mensen die begeleid worden nugger is (10% van resp. 399 en 1595). Uitgaand van 4K begeleidingskosten, leidt dat tot een besparing van 160K in 2020 en 638K structureel. Inzet van LKS voor nuggers leidt tot belasting van het inkomensdeel. Er staat geen bespaarde uitkering tegenover. Uitgaand van een gemiddelde LKS van 10K, leidt dat tot een besparing van 399K in 2020 en 1.595K structureel. Voordeel: levert veel besparingen op in het inkomensdeel Nadeel: sociaal en politiek mogelijk ongewenst. Geen begeleiding voor nuggers Geen LKS voor nuggers (I-deel)* Totaal geen begeleiding/lks (*) historische doorwerking in het I-deel is niet meegenomen 13

14 6. Strenger en selectiever aan de Poort Uitvoeringskosten Inkomensdeel* Totaal Maatregelen nemen aan de poort, zoals strengere controle, 4-weken termijn en het poortmodel leiden tot minder instroom. Daardoor gaan de uitvoeringskosten en de uitkeringslasten omlaag. We veronderstellen dat bij de uitvoering alleen de kosten ter hoogte van de uitkeringsverstrekking omlaag gaan (2,5K per bijstandsgerechtigde) en dat de middelen voor de uitvoering van re-integratie verplaatst worden t.b.v. een sterkere poort (handhaving, controle en re-integratie). Daarnaast gaat het bijstandsvolume omlaag. Uitgaand van een verlaging van de instroom met 5%-punt (bescheiden!) gaat het volume in 2020 met 247 omlaag en structureel met 288). De uitkeringslasten dalen daardoor met 3,7 resp. 4,3 mln. Voordeel: sterkere nadruk op eigen verantwoordelijkheid. Minder mensen in het systeem, die ondersteuning niet nodig hebben. Nadeel: mogelijk worden mensen geweerd die hulp wel nodig hebben. Aandachtspunt: vraagt om een fundamentele herbezinning huidig systeem. 14

15 7. Alleen perspectiefrijken naar IJmond Werkt Een groot deel van de mensen die zich melden bij IJW komen niet in een reintegratietraject. Het gaat om tenminste 1107 personen. Als voorkomen wordt dat deze mensen zich hoeven melden bij IJW leidt dat tot besparingen. Uitgaand van 2 uur pp voor de sneltoets en 2,5 uur pp voor de intake werk, leidt dat tot een besparing van 3,7 fte. Dat komt neer op 221K per jaar. Voordeel: besparingen, omdat mensen niet onnodig op traject gaan. Nadeel: (1) preventieve werking van IJW wordt mogelijk minder. (2) mensen kunnen gemakkelijker ontsnappen aan re-integratie Aandachtspunt: Strategisch vraagstuk. Vraagt om fundamentele herbezinning. Mogelijke besparing: 221K per jaar Geen recht uitkering / voorliggende voorz./ ziekte> 3mnd/ overleden 533 Doorstroom naar zorg 124 Terugmelding gemeente 450 Totaal aantal

16 8. Intergemeentelijke uitvoeringsorganisatie W&I Samenvoeging van de sociale diensten en IJmond Werkt leidt naar verwachting tot efficiency-winst. Enerzijds kan bespaard worden op uitvoeringskosten. Er is sprake van mogelijke schaalvoordelen van 12 fte. Dat komt neer op een besparing van 720K per jaar. Daarnaast verwachten wij door de bundeling van W en I en a.g.v. schaalvoordelen, besparingen op het bijstandsvolume gerealiseerd kunnen worden. Deze besparingen nemen we om redenen van beoedzaamheid niet mee in de berekening Voordeel: meer efficiency-winst Nadeel: uitvoering op afstand (kan ook een voordeel zijn) Aandachtspunt: sociale diensten nu, moeten tenminste van gemiddelde grootte zijn. Intergemeentelijke uitvoeringsorganisatie W&I

17 Beheersmaatregelen (9) Budgetraming bijstellen (26K per WSW-er ipv 22,7K). Voordeel: nu minder urgentie om maatregelen te nemen (kan ook een nadeel zijn). Nadeel: minder behoedzaam, waardoor groter risico op tegenvallers. (10) Mogelijkheid voor IJW om reserves aan te leggen en van daaruit tekorten te financieren. Voordeel: meer (bestuurlijke) rust. Nadeel: minder budgetdiscipline. 17

18 Totaaloverzicht financieel effect maatregelen (x 1.000,-) Verbetermaatregelen 2020 struct 1. Efficiency-maatregelen IJW Doorlichting van het bestand 40 (uitg i = 560*) Uitgaven arbeidsbeperkten binnen beschikbaar budget 40 (uitg i = 560*) 3. Geen beschutte arbeid Volumebeperking begeleiding (bv tot max 648 p/jr) Geen begeleiding regulier en LKS voor nuggers 160 (uitg. i = 399*) Maatregelen uit strategische heroriëntatie 6. Strenger en selectiever aan de poort (variant 5%) 618 (uitg i = 3.711*) 638 (uitg. i = 1.595*) 721 (uitg i = 4.327*) 7. Alleen perspectiefrijken naar IJW Intergemeentelijke uitvoeringsorganisatie W&I Beheersmaatregelen 9. Budgetraming bijstellen Mogelijkheid om reserves aan te leggen pm pm (*) geen rekening gehouden met evt. historische doorwerking bijstandsuitgaven inkomensdeel 18

19 Bijlagen 19

20 Inkomensdeel Beverwijk x 1000, Budget Bruto-uitgaven Ontvangsten Netto uitgaven Saldo Percentage 15,3% 2,4% 1,9% 7,8% 6,2% -2,2% -1,9% -14,7% -3,7% 0,5% Percentage NL 6,6% 5,1% 0,3% 0,8% 1,8% -2,4% -8,5% -16,8% -0,7% 2,4% Effectief % 8,7% -2,7% 1,6% 7,0% 4,4% 0,3% 6,7% 2,1% -3,0% -1,9% 20

21 WWB als % van landelijk; Beverwijk 21

22 22

23 Score Beverwijk op de verschillende verdeelkenmerken Beverwijk Referentie verschil Lage inkomens Eenouderhuishoudens AO-uitk Allochtonen Laag opgeleiden Huurwoningen Reg. Klantpot Inw stedelijk Werkz. Beroepsbev Banen Handel Horeca Banengroei Aantal banen Bev groei Constante Totaal (Obj. budget per hh)

24 Heemskerk inkomensdeel x 1000, Budget Bruto-uitgaven Ontvangsten Netto uitgaven Saldo Percentage 6,9% 1,9% 6,6% 8,8% 8,2% -1,0% -14,5% -29,0% -11,6% -6,7% Percentage NL 6,6% 5,1% 0,3% 0,8% 1,8% -2,4% -8,5% -16,8% -0,7% 2,4% Effectief % 0,3% -3,2% 6,3% 8,1% 6,4% 1,4% -5,9% -12,2% -10,9% -9,0% 24

25 WWB als % van landelijk; Heemskerk 25

26 26

27 Score Heemskerk op de verschillende verdeelkenmerken Heemskerk Referentie verschil Lage inkomens Eenouderhuishoudens AO-uitk Allochtonen Laag opgeleiden Huurwoningen Reg. Klantpot Inw stedelijk Werkz. Beroepsbev Banen Handel Horeca Banengroei Aantal banen Bev groei Constante Totaal (Obj. budget per hh)

28 Inkomensdeel Uitgeest x 1000, Budget Bruto-uitgaven Ontvangsten Netto uitgaven Saldo Percentage 1,2% 22,0% 9,2% -9,9% -19,6% -11,5% 5,7% -19,2% -14,8% -36,4% Percentage NL 6,6% 5,1% 0,3% 0,8% 1,8% -2,4% -8,5% -16,8% -0,7% 2,4% Effectief % -5,4% 16,9% 8,9% -10,6% -21,4% -9,0% 14,2% -2,4% -14,0% -38,8% 28

29 WWB als % van landelijk; Uitgeest 29

30 30

31 Score Uitgeest op de verschillende verdeelkenmerken Uitgeest Referentie verschil Lage inkomens Eenouderhuishoudens AO-uitk Allochtonen Laag opgeleiden Huurwoningen Reg. Klantpot Inw stedelijk Werkz. Beroepsbev Banen Handel Horeca Banengroei Aantal banen Bev groei Constante Totaal (Obj. budget per hh)

32 Inkomensdeel Velsen x 1000, Budget Bruto-uitgaven Ontvangsten Netto uitgaven Saldo Percentage -9,0% 5,3% 2,1% 5,5% 15,3% 10,7% -16,7% -25,9% 1,5% 5,3% Percentage NL 6,6% 5,1% 0,3% 0,8% 1,8% -2,4% -8,5% -16,8% -0,7% 2,4% Effectief % -15,6% 0,2% 1,8% 4,7% 13,5% 13,2% -8,2% -9,1% 2,3% 2,9% 32

33 WWB als % van landelijk; Velsen 33

34 34

35 Score Velsen op de verschillende verdeelkenmerken Velsen Referentie verschil Lage inkomens Eenouderhuishoudens AO-uitk Allochtonen Laag opgeleiden Huurwoningen Reg. Klantpot Inw stedelijk Werkz. Beroepsbev Banen Handel Horeca Banengroei Aantal banen Bev groei Constante Totaal (Obj. budget per hh)

36 Werkloosheid en WW / arbeidsmarktsituatie 36

37 Conclusies t.a.v. bijstandsvolume Beverwijk Situatie sinds de crisis is verslechterd Tekorten op het inkomensdeel in de laatste jaren. Relatief sterk oplopend volume WWB Aantal WWB-ers was in het verleden relatief laag. Nu relatief hoog. Volume WWB wordt relatief sterk beïnvloed door aantal lage inkomens en eenouderhuishoudens. De negatieve trend is in 2014 MOGELIJK omgebogen. Heemskerk Situatie sinds de crisis is verslechterd Forste tekorten op het inkomensdeel sinds Uitgaven liepen op. Budget bleef achter. Relatief sterk oplopend volume WWB sinds Aantal WWB-ers is in vergelijking met vergelijkbare gemeenten altijd al aan de hoge kant geweest. Aantal bijstandsgerechtigden wordt relatief sterk beïnvloed door aantal alleenstaande ouders. De negatieve trend is in 2014 MOGELIJK omgebogen. 37

38 Conclusies bijstandsvolume vervolg Uitgeest Situatie sinds 2011 verslechterd Verschillende jaren forse tekorten op het inkomensdeel sinds de invoering van de WWB in Uitgaven liepen op. Budgetstijging volgde vertraagd (historisch aandeel). Aanvankelijk geen/beperkte reactie van bijstandsvolume op crisis. Daarna relatief sterk oplopend volume WWB sinds Aantal WWB-ers is in vergelijking met vergelijkbare gemeenten op een vergelijkbaar niveau. De omvang van het bijstandsvolume wordt relatief sterk beïnvloed door het aantal eenouderhuishoudens. De negatieve trend is in 2014 MOGELIJK omgebogen. Velsen In 2009 en 2010 sterke reactie op de crisis. Daarna een meer geleidelijk stijging van het bijstansvolume. In enkele jaren forse tekorten op het inkomensdeel sinds de invoering van de WWB in Maar, meestal een overschot. Aantal WWB-ers is in vergelijking met vergelijkbare gemeenten tot 2010 op een relatief laag nvieau. In de jaren daarna kwam volume op een steeds hoger niveau. Nu een relatief hoog volume. Het bijstandsvolume wordt relatief sterk beïnvloed door het aantal alleenstaande ouders. De negatieve trend is in 2014 MOGELIJK omgebogen. 38

39 Algemene conclusies bijstandsvolume Kennemerland reageerde v.w.b. de bijstand relatief sterk op de crisis. Het bijstandsvolume ging meer omhoog dan in andere gemeenten. Het bijstandsvolume in vergelijking met andere gemeenten is op een relatief hoog niveau komen te liggen. Geldt m.n. voor Beverwijk, Uitgeest en Velsen. In Heemskerk lag het bijstandsvolume altijd al op een relatief hoog niveau. Heemskerk en Uitgeest zijn tekortgemeenten (op het inkomensdeel). Beverwijk is mogelijk een tekortgemeente geworden. Het lijkt erop dat Velsen vooralsnog geen tekortgemeente is. Er lijkt in 2014 een omslag te zijn gerealiseerd met het bijstandsvolume. De bijstandsafhankelijkheid is (IN RELATIEVE ZIN) verbeterd in vergelijking met andere gemeenten. De vraag die zich opwerpt is of de nieuwe uitvoeringsstructuur met IJmond Werkt in deze zin een positief effect heeft op de volumeontwikkeling. Het WW-percentage en het werkloosheidspercentage geven geen indicatie dat de impact van de crisis in IJmond en Kennemerland sterker was dan in andere regio s. Sterker, de werkloosheid ontwikkelde zich (in termen van procentpunten) in IJmond minder sterk dan in andere gebieden. Kortom, het is op zijn minst dus bijzonder dat de bijstandsontwikkeling zo sterk in negatieve zin afwijkt van de andere gemeenten en de regio in het bijzonder. De vraag die zich opwerpt is of er factoren zijn in de uitvoering die ertoe leidden dat het bijstandsvolume sterk reageerde op de economische crisis. 39

40 Mogelijk volume-reductiepotentieel Huidig volume Reductiepotentieel Nieuw volume Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen Totaal

41 Referentiegemeenten en regiogemeenten Referentiegemeent en Beverwijk Referentiegemeent en Heemskerk Referentiegemeent en Uitgeest Referentiegemeent en Velsen Regiogemeenten Kennemerland Hilversum Opsterland Haaren Dronten Uithoorn Rheden Wijchen Hilvarenbeek Venray Diemen Purmerend Nieuwegein Heiloo Uden Aalsmeer Amersfoort Weert Hendrik-Ido-Ambacht Oss De Ronde Venen Ridderkerk Delft Heemstede Kampen Purmerend Roosendaal Doetinchem Heeze-Leende Zeist Amstelveen Utrecht Oldenzaal Edam-Volendam Weert Haarlemmermeer Zwijndrecht Leiden Alphen-Chaam Wijchen Zaanstad Breda Oosterhout Voorschoten Nieuwegein Haarlem Tiel Waalwijk Zederik Delft Amsterdam 41

42 Beverwijk struct Aantal WWB-ers WSW zittend bestand nieuwe doelgroep beschut nieuwe doelgroep regulier voormalig Wajong (nwe doelgroep) Totaal Volumes Heemskerk struct Aantal WWB-ers WSW zittend bestand nieuwe doelgroep beschut nieuwe doelgroep regulier voormalig Wajong (nwe doelgroep) Totaal Uitgeest struct Aantal WWB-ers WSW zittend bestand nieuwe doelgroep beschut nieuwe doelgroep regulier voormalig Wajong (nwe doelgroep) Totaal Velsen struct Aantal WWB-ers WSW zittend bestand nieuwe doelgroep beschut nieuwe doelgroep regulier voormalig Wajong (nwe doelgroep) Totaal totaal struct Aantal WWB-ers WSW zittend bestand nieuwe doelgroep beschut nieuwe doelgroep regulier voormalig Wajong (nwe doelgroep) Totaal

43 Beverwijk struct Budget klassiek WWB Budget WSW Budget begeleiding Budget Wajong Participatiebudget Re-integratiebudget Heemskerk struct Budget klassiek WWB Budget WSW Budget begeleiding Budget Wajong Participatiebudget Uitgeest struct Budget klassiek WWB Budget WSW Budget begeleiding Budget Wajong Participatiebudget Velsen struct Budget klassiek WWB Budget WSW Budget begeleiding Budget Wajong Participatiebudget totaal struct Budget klassiek WWB Budget WSW Budget begeleiding Budget Wajong Participatiebudget

44 Beschikbaar budget per WSW-er afhankelijk van volumeontwikkeling WSW Budget bij een volumedaling van (bijna) 7% per jaar. De laatste ramingen van SEO in opdracht van SZW WSW ( mln) Geraamde aantallen Gemiddeld ( ) Budget bij een volumedaling van 5% per jaar. De laatste ramingen van SEO in opdracht van SZW WSW ( mln) Geraamde aantallen Gemiddeld ( )