Chapeau. Leidraad Woonkringen. wonen met ruggensteun. Woonkringen

Transcriptie

1 Chapeau Woonkringen wonen met ruggensteun Leidraad Woonkringen Leidraad bij het tot stand brengen en inrichten van projecten voor zelfstandig wonen met begeleiding

2 Stichting Chapeau Woonkringen Statutair gevestigd te s-hertogenbosch. Bestuur Drs. L.J.M. (Leo) Hulsebos, voorzitter Mr. F.K. (Frits) Jacobs, vicevoorzitter Drs. J.M. (Joep) Munnichs, secretaris H.G.J.M. (Hein) van der Sanden, penningmeester G.H. (Bep) Geurtsen - van Doorn, bestuurslid Comité van Aanbeveling Mevr. Drs. Brigite van Haaften - Harkema, gedeputeerde Noord-Brabant Prof. Dr. Ab Klink, hoogleraar en voormalig minister van VWS Drs. Ton Nelissen, o.m. voorzitter Kamer van Koophandel NL Prof. Dr. Jim van Os, hoogleraar psychiatrische epidemiologie Adresgegevens Europalaan 28 D 5232 BC s-hertogenbosch Tel Internet info@chapeau-woonkringen.nl Inschrijvingsnummer KvK: Bankrelatie: Triodos Bank, rekening nummer Stichting Chapeau Woonkringen heeft de ANBI-status (Algemeen Nut Beogende Instelling). Giften aan een anbi-instelling zijn fiscaal aftrekbaar. Tekst: Jos van Oyen Stichting Chapeau Woonkringen, augustus 2013, achtste editie 2

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding 5 Wat is een woonkring 5 Wie is de stichting Chapeau Woonkringen 6 Voor wie is de Chapeau Woonkring bestemd 7 Vereniging Het Wooninitiatief 8 2. Hoe werkt een Woonkring 10 Betrokkenheid ouders en familieleden 10 Projecten Hoe ontstaat een Woonkring 12 Het initiatief 12 De rol van bewoners, ouders en betrokkenen 13 De begeleidingsrol van de zorgaanbieder 15 De rol van de behandelaar 16 De rol van de gemeente 17 De rol van de huiseigenaar 17 De rol van de lokale stichting Chapeau Woonkringen 18 Omgaan met omwonenden De faciliteiten van een Woonkring 21 Individuele woningen 21 Gemeenschappelijke ruimte 21 Buitenruimten De financiering van de zorg 23 Veranderingen in de wijze van financiering 23 De wmo als financierings- en sturingsconcept Bouwprocedures 25 De woningen 25 De algemene ruimten De zorgaanbieder De toelatingsprocedure Contractuele verhoudingen 29 Bijlage Model Raamovereenkomst zorgverlening 31 Bijlage Model Zorg/Huurovereenkomst 47 Bijlage Model Individueel Zorgcontract 54 Bijlage Model Gedragscode 61 Bijlage Model Klachtenregeling 66 LEIDRAAD WOONKRINGEN 3

4 Bijlage Model Toelatingscriteria- en procedure 69 Bijlage Zorgvisie Woonkring Uden 72 De kern van de visie 72 Uitgangspunten, visie en indicatoren 72 De relatie met het beleid van Chapeau Woonkringen 75 4

5 1. Inleiding Wat is een woonkring Een Woonkring is een groepje zelfstandige woningen, voorzien van extra faciliteiten voor gezamenlijke activiteiten en voor het bieden van ruggensteun aan de bewoners door professionele zorgverleners. Het gaat dus steeds om mensen met een beperking, die zelfstandig kunnen wonen, maar daarbij op de een of andere manier zorg en begeleiding nodig hebben, die hen niet als zuiver ambulante begeleiding geboden kan worden. Hun behoefte aan dagelijkse begeleiding (of medische behandeling) is niet zo zwaar, dat zij hierdoor aangewezen zijn op wonen in een instelling. De Woonkring kan op een willekeurige plaats in een woonwijk staan. Chapeau Woonkringen is de naam die door de initiatiefnemers gegeven is aan hun plan voor het realiseren van zelfstandige huisvesting voor mensen met een kwetsbaarheid voor een psychose, zoals mensen met schizofrenie. Ook voor mensen die om een andere reden hulp of begeleiding nodig hebben om in zelfstandigheid te kunnen wonen en leven, kan een Woonkring een geschikte oplossing zijn. Elke (jong)volwassene, waar ook ter wereld, kent de wens om zijn of haar leven in zelfstandigheid en vrijheid zelf in te richten. Soms verloopt de overgang naar volwassenheid niet soepel en is het moeilijk om de stap te zetten naar volledige zelfstandigheid. Hoe graag ze dat ook willen, soms lukt het sommige jongvolwassenen niet om de drempel over te komen, waardoor ze het voortaan zonder hulp kunnen stellen. En vanzelfsprekend kan het zelfde ook gelden voor mensen van een wat meer gevorderde leeftijd. Veel mensen die kwetsbaar zijn voor een psychose, zijn toch in staat zelfstandig hun leven in te richten met de hulp van de juiste medicatie en wanneer ze er van verzekerd kunnen zijn dat de juiste ondersteuning dichtbij is, zodat zij daar een beroep op kunnen doen of die hen juist actief ondersteunt. Voor die mensen is de Chapeau Woonkring bedacht. De Chapeau Woonkring geeft deze mensen de mogelijkheid hun eigen leven zelfstandig en in vrijheid in te richten. En zorgt er ook voor, dat ze daarbij gebruik kunnen maken van steun aan elkaar, en bovendien van LEIDRAAD WOONKRINGEN 5

6 steun van professionele hulpverleners, op de dagen dat het hen minder goed afgaat. Daarbij helpt het heel erg, als de huisvesting zo wordt ingericht dat de bewoners gemakkelijk gezamenlijke activiteiten kunnen ontwikkelen en een plek hebben om elkaar te ontmoeten. Professionele hulpverleners ondersteunen hen daarbij. En voor het overige geldt: zoals ieder ander, leven in vrijheid en zelfstandigheid. Dat van de bewoners gevraagd wordt dat zij de steun van professionele hulpverleners ook daadwerkelijk aanvaarden en er zich naar voegen, is hierbij vanzelfsprekend. Wie is de stichting Chapeau Woonkringen De Stichting Chapeau Woonkringen is ontstaan in Uden, uit een initiatief van leden van de vereniging Ypsilon, een vereniging van familieleden en betrokkenen van mensen met schizofrenie of een psychose. Van het bestuur van Chapeau Woonkringen wordt één lid benoemd op voordracht van Ypsilon. Chapeau ontwikkelt initiatieven voor het realiseren van woningen, die speciaal geschikt zijn voor de beschreven doelgroep. Chapeau Woonkringen is gerelateerd aan andere organisaties, op aanverwante werkterreinen, zoals Trialoog en Vereniging Het Wooninitiatief. Trialoog en Het Wooninitiatief krijgen steun van de Provincie Noord-Brabant. Mede naar aanleiding van enkele voorbeelden in het land (Almere, Lelystad, Breda, s-hertogenbosch) zochten de initiatiefnemers naar mogelijkheden om in Uden een vergelijkbare woonvorm tot stand te brengen. Van eerdere initiatieven hadden zij gezien dat, wanneer het woonproject eenmaal tot stand gekomen was, het daar meestal bij bleef. Alle tijdens het proces opgedane kennis en ervaring kwam daardoor niet of maar heel beperkt ter beschikking van nieuwe initiatieven. Al vanaf het begin van de oprichting van de stichting Chapeau Woonkringen is het de vooropgezette bedoeling geweest om de zaken zo in te richten, dat de gedurende het proces opgedane ervaring beschikbaar zou komen voor nieuwe initiatieven op andere plaatsen. Deze leidraad is daarvan een uiting. 6 INLEIDING

7 Comité van Aanbeveling De stichting Chapeau Woonkringen wordt ondersteund door een Comité van Aanbeveling, dat de doelstellingen en activiteiten van harte ondersteunt. Het comité bestaat uit de volgende personen: Mevrouw Drs. Brigite van Haaften - Harkema Lid van Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant, belast met de portefeuille Cultuur & Samenleving Prof. Dr. Ab Klink Hoogleraar Zorg, arbeid en politieke sturing, en o.m. oud-minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Drs. Ton Nelissen O.m. voorzitter van de Raad van Bestuur Kamer van Koophandel en voorzitter van de Raad van Toezicht van Reinier van Arkel Anbi-status De stichting Chapeau Woonkringen heeft de zogenoemde Anbi-status (Algemeen nut beogende instelling). De anbi-status, die door de belastingdienst wordt toegekend, brengt mee dat giften aan Chapeau Woonkringen fiscaal aftrekbaar zijn. Meer informatie daarover is te vinden op Voor wie is de Chapeau Woonkring bestemd Doelgroep mensen kwetsbaar voor een psychose De Chapeau Woonkring is bestemd voor bewoning door mensen, kwetsbaar voor een psychose, zoals mensen met schizofrenie of een daaraan verwante aandoening. Een dergelijke kwetsbaarheid komt voor in allerhande vormen, van 'licht' tot ernstig. Mensen die deze kwetsbaarheid in een ernstige vorm hebben, zijn meestal aangewezen op verpleging in een instelling ('intramurale' verpleging: intramuraal = binnen de muren van een instelling, extramuraal is buiten de muren van een instelling). Mensen die de kwetsbaarheid of ziekte in een lichte vorm hebben, wonen dikwijls zelfstandig, hebben een gewone baan en worden door hun omgeving vaak niet eens herkend als iemand die begeleiding of zorg nodig heeft. LEIDRAAD WOONKRINGEN 7

8 Tussen deze twee uitersten in, zitten de mensen die, mede dankzij de hulp van moderne geneesmiddelen, wél zelfstandig kunnen wonen, maar daar wel steun bij nodig hebben. Voor die mensen is de Chapeau Woonkring bestemd. Veel van deze mensen zijn lang bij hun ouders blijven wonen. De ouders en andere familieleden zijn doorgaans degenen in hun omgeving die hen het beste kennen en die begrip hebben leren opbrengen voor de moeilijkheden waarvoor hun kind of familielid zich elke dag gesteld ziet. De ene persoon krijgt suikerziekte, de andere kan lijden onder een psychische aandoening. Een psychische ziekte zelf discrimineert niet: man of vrouw, rijk of arm, hoog intelligent of met een minder hoog IQ, blank of zwart iedereen kan de pech hebben het te krijgen. Chapeau Woonkringen probeert door het bieden van goede zorg maar ook door goede huisvesting en gewoon menselijk contact voor deze groep in de bres te springen. Meer dan 1 op de 100 mensen heeft een verhoogde kwetsbaarheid voor een psychose en dus kent iedereen in eigen kring wel iemand die het is overkomen. Toch wordt er weinig over gepraat, met misverstanden en vooroordelen tot gevolg. Deze mensen moeten dagelijks de strijd voeren tegen hun ziekte. Zij verdienen onze steun en begrip. Andere doelgroepen Ook voor andere doelgroepen die in beginsel zelfstandig kunnen wonen, maar voor wie het wenselijk is dat zij dagelijkse professionele begeleiding in hun omgeving hebben en eventueel gezamenlijke activiteiten ontwikkelen, kan de Woonkring een uitkomst zijn. De werkwijze en structuur die gehanteerd worden bij de Chapeau Woonkringen, zijn breed toepasbaar. Vereniging Het Wooninitiatief Chapeau Woonkringen was eind 2012 een van de oprichters van de Vereniging Het Wooninitiatief. Deze vereniging richt zich op de professionele ondersteuning van wooninitiatieven voor mensen met een beperking, ongeacht de aard van de achterliggende problematiek. 8 INLEIDING

9 De met Chapeau Woonkringen opgedane ervaringen worden daarmee beschikbaar gemaakt ook voor andere doelgroepen dan de doelgroep mensen met schizofrenie. Voor nadere informatie zie LEIDRAAD WOONKRINGEN 9

10 2. Hoe werkt een Woonkring De Stichting Chapeau Woonkringen ontplooit initiatieven om woonprojecten tot stand te brengen. Voor dit doel treedt Chapeau Woonkringen in overleg met gemeenten, woningcorporaties en zorgaanbieders, om met hen te zoeken naar geschikte locaties voor het vestigen van een Woonkring. Dat kan in bestaande bebouwing zijn, of op een plek in een bestaande woonwijk, waar iets nieuws moet komen, bijvoorbeeld omdat een oud schooltje buiten gebruik wordt gesteld. Voor het bouwen (of geschikt maken) van de woningen is een woningcorporatie doorgaans de meest aangewezen partij. In de woonvoorziening worden gedeelten ingericht voor gemeenschappelijk gebruik door de bewoners en voor het verlenen van hulp en begeleiding. Chapeau Woonkringen huurt de woningen en de voor gemeenschappelijk gebruik bestemde ruimten, op basis van een langlopend contract, bijvoorbeeld 20 jaar, met de mogelijkheid van verlenging. Voor het leveren van de benodigde hulp en begeleiding sluit Chapeau Woonkringen een contract met een zorgaanbieder. Alleen mensen die een individueel zorgcontract sluiten met deze zorgaanbieder, komen in aanmerking voor een woning, die door Chapeau Woonkringen middels een Zorg/Huurovereenkomst ter beschikking wordt gesteld. De selectie van personen die in aanmerking komen voor een woning in een Chapeau Woonkring gebeurt door onafhankelijke deskundigen, in overleg met Chapeau en de zorgaanbieder, op basis van een protocol. In dit protocol is vastgelegd aan welke kenmerken een kandidaat bewoner mag en moet (blijven) voldoen en volgens welke procedure de selectie plaatsvindt. Betrokkenheid ouders en familieleden In de omgeving van 'onze' bewoners zijn de ouders en andere familieleden doorgaans degenen die hen het beste kennen en die begrip hebben leren opbrengen voor de moeilijkheden waarvoor hun kind of familielid zich elke dag gesteld ziet. Zij zijn degenen die hen door dik en dun bijstaan en op wie zij een beroep kunnen blijven doen. En als de woonkring in staat is een goede oplossing te bieden voor het dagelijks leven, worden de verhoudingen tussen de bewoner en de naast 10 HOE WERKT EEN WOONKRING

11 betrokkenen ontlast van de dagelijkse zorgen en kunnen zij op een betere manier veel voor elkaar blijven betekenen. Vanuit die erkenning is het initiatief voor de Chapeau Woonkringen ontstaan. Het is vanzelfsprekend, dat de instelling die de dagelijkse zorg levert, die uitgangspunten ook ten volle moet erkennen. De door de bewoner aangewezen 'Kringouders' (dat kunnen de ouders zijn, of andere familieleden of nauwe relaties van de bewoner) worden dan ook actief betrokken bij het reilen en zeilen van de Woonkring. Projecten Woonkring Uden In Uden, in het plan Velmolen-Oost, is door de woningcorporatie Area een appartementencomplex gebouwd, bestaande uit 28 appartementen. Area Wonen heeft het Chapeau-initiatief vanaf het begin actief gesteund. Het mag worden beschouwd als een voorbeeldproject voor de toekomst. Van de 28 appartementen zijn er 16 bestemd voor de Chapeau Woonkring Uden. Eén daarvan is ingedeeld en ingericht als gemeenschappelijke ruimte, de andere 15 zijn individueel verhuurd aan mensen uit de doelgroep. De overige 12 woningen in het complex worden verhuurd aan individuele gegadigden, van buiten de kring van de doelgroep van Chapeau (reguliere huurders). Het projct in Uden is het eerste project van stichting Chapeau Woonkringen. Voor de realisatie is door de Provincie Noord-Brabant een subsidie ter beschikking gesteld van ,- in het kader van de regeling Kleinschalige Woonvormen. De bouw van de woningen is gestart in april 2011 en de oplevering was in mei Voor dit project is ASVZ, gevestigd in Sliedrecht, aangetrokken als zorgaanbieder die de begeleiding levert. ASVZ verzorgt ook de begeleiding in een enigszins vergelijkbaar project, de Terp in Breda. Nieuwe projecten Voortdurend wordt gewerkt aan nieuwe projecten. Dit zijn vaak processen van lange adem. Niettemin verwacht Chapeau Woonkringen in 2014 tenminste twee nieuwe woonvoorzieningen te kunnen openen. LEIDRAAD WOONKRINGEN 11

12 3. Hoe ontstaat een Woonkring Het initiatief Het initiatief voor het ontstaan van een Woonkring komt voort uit een behoefte en het maakt niet uit op welke plaats die behoefte zich manifesteert: dat kan zijn vanuit een groep ouders of andere betrokkenen, maar kan net zo goed vanuit een ggz-instelling of een gemeente. Ook voor woningcorporaties ligt hier een werkterrein waarop zij hun maatschappelijke functie tot uiting kunnen brengen. Het initiatief kan ook ontstaan vanuit een groep personen die daarmee voor hun eigen situatie een verbetering zoeken. De aard van de ziekte schizofrenie brengt met zich mee, dat een dergelijk initiatief niet gemakkelijk door mensen met deze ziekte zelf zal worden geïnitieerd, maar voor andere groepen is dat zeker wel voorstelbaar. Wil een Woonkring kunnen slagen, dan moet rekening gehouden worden met de belangen van de verschillende partijen die er bij betrokken zijn (de stakeholders ): de toekomstige bewoners en hun entourage, de zorgaanbieder die de begeleiding gaat leveren, de toekomstig eigenaar van de woningen en de gemeente. Ook de belangen van omwonenden moeten in een vroeg stadium worden erkend. Voor de acceptatie van de komst van de Woonkring in hun buurt, is dat van zeer wezenlijk belang. De rol van de gemeente is in alle gevallen van belang vanwege het feit dat de gemeente verantwoordelijk is voor de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). De gemeenten krijgen die verantwoordelijkheid vanaf 2014 voor alle nieuwe cliënten en vanaf 2015 voor álle cliënten die een beroep doen voor bekostiging van begeleiding of andere vormen van ondersteuning op grond van de Wmo. Daarnaast kunnen in voorkomende gevallen nog andere rollen voor de gemeente zijn weggelegd, bijvoorbeeld voor de medewerking aan het verlenen van een bouwvergunning of het wijzigen van een bestemmingsplan. Om al die verschillende belangen met elkaar te verenigen, moet iemand het initiatief nemen. Dat kan een van de genoemde stakeholders zijn, of kan een onafhankelijke derde zijn, die zich bekommert om de belangen 12 HOE ONTSTAAT EEN WOONKRING

13 van de toekomstige bewoners. De moederstichting Chapeau Woonkringen is zo n onafhankelijke derde, die als initiatiefnemer fungeert, die vervolgens probeert het project te realiseren en toekomstbestendig in te richten en zich tenslotte weer terugtrekt, om de belangen daarvan op enige afstand toch te blijven bewaken. Voor elke Woonkring wordt een afzonderlijke werkstichting opgericht, die na de realisatie aan de Woonkring verbonden blijft. De moederstichting blijft aan de lokale werkstichting verbonden, via een plaats in het bestuur daarvan. Chapeau Woonkringen verwelkomt initiatieven van anderen en stelt haar ervaring en know-how daaraan ter beschikking. De moederstichting Chapeau Woonkringen fungeert als katalysator voor het proces. De (overkoepelende) stichting Chapeau Woonkringen onderscheidt twee belangrijke fasen: die van het initiatief tot en met de realisatie, en die van de bewoning. In de praktijk betekent dit, dat de coördinerende rol die Chapeau Woonkringen op zich genomen heeft tussen alle verschillende stakeholders in, voor het initiatief en de realisatie van het project, na realisatie daarvan wordt overgedragen aan de afzonderlijke werkstichting, die zich verder gaat bezighouden met de belangenbehartiging tijdens de bewoningsfase. Doordat de moederstichting deel blijft uitmaken van het bestuur van de lokale werkstichting, draagt zij wel bij aan de continuïteit. Daarnaast is van belang dat de besturen van de werkstichtingen benoemd (en in voorkomen geval ook ontslagen) worden door de moederstichting. Chapeau Woonkringen kan er daardoor voor zorgen dat steeds voorzien kan worden in een adequaat bestuur. De rol van bewoners, ouders en betrokkenen Bewoners, ouders en andere betrokkenen bevinden zich vaak in een afhankelijke rol, of zij ervaren een grote mate van afhankelijkheid van instanties, welke dat ook mogen zijn. Die afhankelijkheid is vaak heel verklaarbaar en hoeft zeker niet bij voorbaat verweten te worden aan die instanties. Veel mensen die met een beperking moeten leven, van welke aard dan ook, hebben een periode moeten doormaken van grote pijn en verdriet, waarin zij ook vaak hun zelfstandigheid geheel of gedeeltelijk LEIDRAAD WOONKRINGEN 13

14 moesten opgeven. Ook de mensen in hun directe omgeving hebben die pijn en dat verdriet ervaren en hebben met hen meegeleefd. Het leven in een instelling kan mensen erg afhankelijk maken, zij worden er mee gehospitaliseerd of geïnstitutionaliseerd en het kan erg moeilijk zijn om daarvan weer los te komen. Wanneer mensen echter hun zelfstandigheid hervinden, en zelfstandig kunnen wonen, dan worden daarmee de voorwaarden geschapen om weer (meer) aan de samenleving mee te kunnen doen. Er is ook een andere vorm van afhankelijkheid, namelijk de afhankelijkheid van ouders of andere betrokkenen. Heel veel mensen met een beperking wonen (weer) bij hun ouders of andere familieleden, die hen de zorg en begeleiding bieden die zij nodig hebben. Dat levert vaak een grote belasting op, zowel voor degene die de zorg en begeleiding ontvangt, als voor degene die die levert. En ondanks alle goede wil en alle goede bedoelingen kost het alle betrokkenen veel van hun persoonlijke vrijheid en zelfstandigheid. De onderlinge afhankelijkheid werkt daarmee zeer bezwarend. En zelfs degenen die steeds klaarstonden om zorg en begeleiding te leveren, zijn daarvan in zekere zin afhankelijk geworden: zij kunnen dit dan moeilijk loslaten, ook al weten zij rationeel dat degene die van hen afhankelijk was, zijn of haar eigen vrijheid moet vinden, binnen en vanuit de geborgenheid van de nieuwe leefomgeving. Naast deze overwegingen speelt bij de ouder wordende persoon die met een beperking moet leven vaak nog de zorg dat ook de ouders op een leeftijd gaan komen dat zij niet meer in staat zullen zijn alle nodige zorg en begeleiding te leveren. En dit is een zorg die die betreffende ouders beter kennen dan wie ook. De (toekomstige) bewoners en hun ouders of andere betrokkenen die initiatieven willen nemen voor het tot stand brengen van een Woonkring, kunnen daarvoor een beroep doen op een van de bestaande ouderinitiatieven, zoals de vereniging Ypsilon of andere verenigingen van belanghebbenden in de zorg. Bij zelfstandige initiatieven, die vanuit Chapeau Woonkringen of vanuit andere verenigingen van belanghebbenden in de zorg uitgaan, zal meestal nog niet bekend zijn voor welke personen de woonvorm precies 14 HOE ONTSTAAT EEN WOONKRING

15 bestemd is. Zij opereren vanuit de wetenschap en erkenning vanuit hun eigen kring, dat er een tekort is aan het type voorziening en werken daaraan in het algemene belang van de doelgroep, zonder aanzien des persoons. De begeleidingsrol van de zorgaanbieder De meeste zorgaanbieders staan met beide benen in de moderne maatschappij en erkennen de belangen van hun cliënten, met name het belang om te kunnen meedoen aan de samenleving en te leven in een zo groot mogelijke zelfstandigheid. Hun medewerkers zijn niet voor niets de zorg ingegaan; het belang van de cliënt, de patiënt, stond daarbij voorop, en ook de eigen wens om langs die weg iets te kunnen betekenen voor je medemens en voor jezelf. De meeste zorgaanbieders zijn ingericht als instituten, met grote eigen gebouwen en terreinen, waar zij de zorg en begeleiding leveren aan hun cliënten / patiënten. De zorgaanbieder biedt geïnstitutionaliseerde zorg en heeft haar organisatie daarop ingesteld. Dat brengt ook vaak mee dat het denken daarop ingesteld is geraakt, waardoor het moeilijker wordt om in te zien dat het belang van de cliënt er mee gediend kan zijn om zich juist los te maken van de instelling en te gaan wonen in een omgeving en op een manier die veel meer zelfstandigheid biedt. Niettemin: in het algemeen zien zorgaanbieders heel goed de wenselijkheid van die grotere zelfstandigheid. Er is al enkele decennia een proces van extramuralisatie aan de gang ( extra is buiten - de muren van de instelling) en daarin is ook al erg veel bereikt. De Nederlandse overheid streeft voor de geestelijke gezondheidszorg een verdere beddenreductie na van 25 tot 30%. Om die reductie te kunnen bereiken, moet de organisatie van de zorgverlening worden aangepast. Vanuit hun traditionele aanbod gerichte rol is het voor zorgaanbieders gemakkelijker te organiseren en is het het meest voor de hand liggend, dat zij daarbij uitgaan van hun instellingsrol, dus zich vooral bezig houden met die cliënten waaraan zij de meeste begeleiding moeten leveren. LEIDRAAD WOONKRINGEN 15

16 Dit heeft geleid tot het ontstaan van socio-woningen, semi-zelfstandige woningen die meestal aan de rand van het instellingsterrein zijn gesitueerd, en tot allerhande vormen van beschermd of begeleid wonen, via woonvoorzieningen in woonwijken. De meeste voorbeelden daarvan zijn te vinden op het gebied van de verstandelijk gehandicaptenzorg. De lichtere vormen van zorg en begeleiding blijken voor zorgaanbieders het moeilijkst te organiseren te zijn. Ambulante woonbegeleiding leidt erg vaak tot mislukkingen en niet in de laatste plaats omdat de zorgaanbieder te weinig directe invloed kan uitoefenen op de zorgontvangers. Eén van de dingen die de Woonkring probeert te bereiken is een directe versterking van die invloed. De voorziening in zelfstandige woonruimte met begeleiding bevindt zich aan de rand van het verzorgingsspectrum dat zorgaanbieders doorgaans voor zichzelf zien. Toch ligt dit direct in het verlengde van hun primaire taken. Een logisch vervolg van de huidige maatschappelijke ontwikkelingen zou dan ook zijn, dat zij zich meer op dit terrein gaan begeven. Initiatieven zoals Chapeau Woonkringen kunnen hen helpen de daarvoor benodigde woonvoorzieningen te realiseren. De rol van de behandelaar Een Chapeau Woonkring heeft er belang bij dat alle bewoners van die Woonkring hun begeleiding betrekken van de zelfde zorgaanbieder: alleen langs die weg kunnen de budgetten van de bewoners gezamenlijk gebruikt worden voor het verkrijgen van begeleiding over een groot aantal uren van elke dag. De behandelaar van de bewoner hoeft niet verbonden te zijn aan de zelfde zorgaanbieder als die de begeleiding levert. Het is wel zaak, dat de gekozen behandelaar (vaak een psychiater of orthopedagoog) het begeleidingsplan afstemt met het begeleidingsteam van de Woonkring. Daarnaast moeten goede afspraken worden gemaakt voor de noodopvang, voor het geval buiten de normale werkuren van de begeleiding, spoedhulp moet worden ingeroepen. 16 HOE ONTSTAAT EEN WOONKRING

17 De rol van de gemeente De gemeenten krijgen met de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning) veel nieuwe taken, die eerst door andere partijen op andere niveaus werden uitgeoefend. Overal zijn gemeenten bezig zich op hun nieuwe rol voor te bereiden. De vroegere taken van de gemeente om aan mensen met een beperking bepaalde voorzieningen te verstrekken, op grond van de wvg (wet voorzieningen gehandicapten) worden in de Wmo vervangen door de zogenoemde compensatieplicht. Artikel 4 van de Wmo verplicht het College van burgemeester en wethouders om burgers met een beperking te compenseren op de volgende vier domeinen: een huishouden kunnen voeren zich kunnen verplaatsen in en om het huis zich lokaal kunnen verplaatsen per vervoermiddel medemensen kunnen ontmoeten en op basis hiervan sociale verbanden kunnen aangaan. In de wet staat niet hoe de ondersteuning er uit moet zien. Wat telt is het resultaat: zelfredzaamheid en participatie. Deze verandering in werkwijze wordt de kanteling genoemd. Hij is veel meer gericht op het bereiken van een resultaat, dan op de wijze hoe dat resultaat moet worden bereikt, bijvoorbeeld door de terbeschikkingstelling van aangewezen hulpmiddelen. Het denken in resultaten biedt ruimte aan de ontwikkeling en innovatie van (nieuwe vormen van) hulp en ondersteuning. Meer hierover is beschreven in hoofdstuk 5. De rol van de huiseigenaar Om een Woonkring te kunnen vestigen, zijn vanzelfsprekend woningen nodig. Normaal gesproken zullen de initiatiefnemers van een Woonkring niet zelf over de faciliteiten beschikken om de woningen zelf te realiseren, maar wordt aan een woningeigenaar gevraagd een aantal woningen voor dit doel ter beschikking te stellen. Woningcorporaties zullen het werkingsgebied en het doel van een Woonkring in het algemeen zien als passend bij hun doelstelling in brede zin. LEIDRAAD WOONKRINGEN 17

18 Veel van de bewoners van een Woonkring zijn voor hun inkomen doorgaans aangewezen op een uitkering. Dat impliceert, dat zij geen hoge huurprijs kunnen betalen. De huurprijs zal steeds moeten liggen beneden de maximumgrens voor het toekennen van huurtoeslag. Naast de eigen woning voor elke bewoner van de Woonkring is behoefte aan een voor gemeenschappelijk gebruik bestemde ruimte, waar de bewoners kunnen samenkomen en van waaruit de zorgaanbieder de individuele en collectieve begeleiding kan aansturen en invulling kan geven aan de dagbestedingprogramma s. Ook die ruimten moeten betaald worden. Daarvoor kan een beroep gedaan worden op de gemeente, die gevraagd kan worden in het kader van de Wmo de huur en bijkomende faciliteiten van deze ruimten te betalen. De rol van de lokale stichting Chapeau Woonkringen Waar de moederstichting Chapeau Woonkringen vooral de structurerende taak heeft om een initiatief van de grond te krijgen, is het de taak van de lokale werkstichting om vervolgens continuïteit tot stand te brengen in de dagelijkse gang van zaken rondom de bewoning. De lokale stichting kan dat specifiek doen door als verbindende partner te fungeren tussen de Woonkring, in casu de bewoners en hun naastbetrokkenen, hun buren, de in de Woonkring werkzame zorgaanbieder, en de gemeente. De Wet maatschappelijke ondersteuning heeft vooral als oogmerk het stimuleren van participatie en zelfredzaamheid van alle burgers. De Wmo gaat in eerste instantie uit van de eigen kracht en verantwoordelijkheid van de burger. Voor zover die individuele burger daar niet zelf toe in staat is, kan hij zich laten bijstaan door mensen of instellingen die hem helpen. Daar ligt precies de rol van Chapeau Woonkringen: faciliterend zijn voor de bewoner, met volledig respecteren van diens eigenheid en zelfstandigheid. Omgaan met omwonenden Het komt nogal eens voor, dat een initiatief voor een bijzondere woonvorm op veel bezwaren stuit van omwonenden. Vooral als het gaat om een bewonersgroep die een aandoening heeft die men niet kent en waarvoor men angst heeft, kunnen de emoties hoog oplopen. 18 HOE ONTSTAAT EEN WOONKRING

19 Bij het eerste project van Chapeau Woonkringen, bestemd voor mensen met schizofrenie, was dit het geval. De onbekendheid met de ziekte is groot, het erop rustend stigma eveneens. Het bleek moeilijk uit te leggen dat de ziekte in vele gradaties voorkomt en dat het nu juist niet de zwaardere categorie was, die in het complex zou komen wonen, zodat de angst voor de eigen veiligheid en die van de kinderen ongegrond was. De mensen waarom het gaat, wonen doorgaans nu ook in de zelfde gemeente, bij hun ouders of onder begeleiding, zonder dat dit problemen oplevert. De gemoederen bedaarden pas, nadat op diverse informatieavonden meer uitleg was gegeven, mede aan de hand van voorbeelden, zoals met de vertoning van de uitzending over zelfstandig wonen met schizofrenie in het programma De Wereld Draait Door, van 4 april Daarin worden in slechts tien minuten tijd zowel het fenomeen schizofrenie, als de werking van een Woonkring perfect uitgelegd. Het grootste probleem dat omwonenden zeiden te hebben was dat zij door het bericht overvallen waren, terwijl zij tegelijk de indruk hadden dat het project al heel lang was voorbereid, maar voor hen stilgehouden. Zij vreesden nu voor waardedaling van hun huizen en hadden het gevoel dat hen informatie was onthouden, die zij destijds bij de keuze voor aankoop van hun woning of het besluit om er te gaan huren hadden moeten kennen. Nu in de afgelopen periode bovendien nog de woningmarkt sterk is gaan dalen, voelen zij zich in de val gelokt. Dat dit alles met de toekomstige bewoners allemaal niets te maken heeft, waren zij overigens best bereid om in te zien. Nadat de gang van zaken goed was uitgelegd en zij een beter beeld kregen van wat zij in de toekomst in werkelijkheid te verwachten hebben, waren de meeste bewoners tevreden gesteld en traden zij de komst van de bewoners met welwillendheid tegemoet. Duidelijk is wel, dat het van het grootste belang is om de omwonenden zo tijdig mogelijk te informeren. Lastig daarbij is, dat het meestal wat langere tijd duurt voordat er zodanige zekerheid over het al dan niet doorgaan van een project is verkregen, dat daarmee naar buiten getreden kan worden. Voordat de diverse toezeggingen met de nodige hardheid zijn verkregen, kunnen gemakkelijk vele maanden en soms LEIDRAAD WOONKRINGEN 19

20 jaren verstrijken. Dat mensen achteraf zullen zeggen, dat zij liever op een vroeger tijdstip waren geïnformeerd, is dan niet te vermijden. Wanneer eenmaal naar buiten getreden kan worden, is het ook wenselijk om de omwonenden als indirect belanghebbenden goed en volledig te informeren. Zowel tijdens de gehele bouwvoorbereiding als na het ingaan van de bewoning is er behoefte van tijd tot tijd geïnformeerd te worden. 20 HOE ONTSTAAT EEN WOONKRING