Anton Koelma. Ronde Tafel Gesprek. Dubo-keurmerk voor duurzaam bouwen is nu serious business

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Anton Koelma. Ronde Tafel Gesprek. Dubo-keurmerk voor duurzaam bouwen is nu serious business"

Transcriptie

1 # Anton Koelma Dubo-keurmerk voor duurzaam bouwen is nu serious business Ronde Tafel Gesprek Renovatie en verduurzaming: het nieuwe fundament van de bouweconomie Innovatief, vertrouwd of goedkoop Douwe Offringa Renovatie, duurzaamheid en energiebesparing Tineke Noorman Met CO2-neutraal hijsen scoren in aanbestedingstraject Jan Burggraaff

2

3 Voorwoord 74 Hoofdredactie Henri J. Hendriks Eindredactie Vera Bosma Redactie Arjen Bakker, Anniek Heijs, Petroeska Siccama en Vera Bosma Advertentieverkoop Breuker Telemarketing & Meer Ontwerp Abonnement 24,95 per jaar Losse nummers 6,50 Uitgever & Administratie UHN Jupiterweg 23a 8938 AD Leeuwarden tel fax Copyright 2013 Op de inhoud van dit blad rust copyright. Niets mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever op enigerlei wijze worden vermenigvuldigd. Bouwen in het Noorden is een onafhankelijk magazine voor bouwend Nederland. Uitgevers en auteurs kunnen op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor de schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op informatie uit deze uitgave. De laatste jaren hebben we steeds vaker te maken met het begrip marktconform. Huurwoningen moeten - in verhouding tot de marktprijs van koopwoningen - marktconform verkocht worden, huren moet zich marktconform ontwikkelen. Bouwgrond moet marktconform verkocht worden. Het is een term die de politiek hanteert om tot prijsvorming te komen. Reële prijzen komen er dan tot stand, zo is de mening. Maar hoe reëel is reëel? De huizenprijzen zijn door de overheid in het verleden bewust gemanipuleerd naar een hoger, kunstmatig niveau. Hoe? Door het aanbod van woningbouwgrond via Vinex-locaties bewust laag te houden bij een grote vraag, waardoor er een opwaartse prijsdruk is ontstaan. Dat was voor diezelfde overheid weer een rechtvaardiging om hogere grondprijzen te vragen. Marktconform, nietwaar? Op basis van die prijsstijgingen van koopwoningen lopen vervolgens de huren uit de pas. Die moeten gezien de prijsontwikkelingen in de private sector marktconform verhoogd worden om gelijke tred te houden. Marktconform, nietwaar? De overheid creëert overeenkomstig de bonuscultuur in de bankenwereld in feite haar eigen bonussen: hogere inkomsten uit bouwgrond, WOZ-waarde en hogere huurinkomsten voor de woningbouwcorporaties. Marktconform, nietwaar? Met de bankbonussen gaat het mis, met de corporaties gaat het mis, maar wanneer steekt diezelfde overheid een hand in eigen boezem? De bouwsector wordt via tal van faillissewmenten gesaneerd. Bouwbedrijven mogen geen vast personeel ontslaan als ze ook zzp ers aan het werk hebben. Maar de druk vanuit de markt op lagere bouwkosten is groot. Bouwkosten dalen namelijk. Grondprijzen dalen niet echt, huurverhogingen gaan gewoon door, maar de markt schreeuwt wel om lagere woonlasten, lagere bouwkosten. Wanneer gaat de overheid nu zelf eens echt de spiraal van voortdurende woonlastenstijgingen doorbreken door zelf meer dan marktconform te handelen? Veel leesplezier Henri J. Hendriks Hoofdredacteur MARKTCONFORM 1

4

5 74 inhoudsopgave 7 Renovatie en verduurzaming: het nieuwe fundament van de bouweconomie 4 Nieuwsflitsen en Netwerkagenda 6 Gastcolumn Douwe Offringa, Aannemingsbedrijf H.J. Jurriens Zuiderpaviljoen Lentis, Zuidlaren 15 Gastcolumn Tineke Noorman WNP raadgevende ingenieurs Hoofdkantoor Actium Wonen, Assen 16 Renovatie Rechtbank Noord-Nederland, Assen 18 Drie Eikenflats, Leeuwarden ROC Noorderpoort, Stadskanaal 26 2de Fase CSG Liudger Raai, Drachten MFC Nieuwelande, Hoogeveen 30 Onderwijspark Ezinge, Meppel Anton Koelma: Lagere bouwplaatskosten en juiste kwaliteit bepalen keuzes 40 Jan Burggraaff: Met CO2-neutraal hijsen scoren in aanbestedingstraject Klaas Groenveld: Gemeenten moeten durven loslaten, meer denken in kaders 44 MFA De Zuidwester, Steenwijk 47 MFA Swettehûs, Scharnegoutum Jan Oomkes: Omslag naar woning voor alleenstaanden en kleine huishoudens nodig 54 Appartementen Complex Remise, Bolsward Behalve in de koopmarkt, is Volgjewoning.nl ook in de verhuurmarkt ontdekt 56 Appartementencomplex Tellepark, Heerenveen 63 UMCG Datacenter Lifelines, Groningen zorgappartementen, Franeker 75 Woonvoorziening en behandelruimte Ambiq, Hoogeveen De Icoon, Groningen 78 Transformatie zorgcentrum Abbingahiem, Leeuwarden 3

6 Nieuwsflitsen Hunebouw HuneBouw uit Hoogeveen is op de website Bouwprestaties. nl uitgeroepen tot 'best presterende bouwer van Drenthe 2013'. Het bouwbedrijf kreeg een gemiddelde score van 7.4. Kopers van een nieuwbouwwoning worden uitgenodigd om deel te nemen aan een enquête over de bouwonderneming die betrokken is geweest bij de bouw van hun woning. Dat is een initiatief van Stichting Klantgericht Bouwen. De stichting heeft als doel de prestaties van bouwondernemingen transparant te maken en daarmee de kwaliteit van dienstverlening richting kopers te verbeteren. Het initiatief wordt ondersteund door Bouwend Nederland, Woningborg NV, Stichting Waarborgfonds Koopwoningen en NVB-Bouw. Tim Preger van Arcadis en Tonie Speelman van de Antea Group. Samenwerking Antea Group en Arcadis Op het terrein van Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) moeten door gemeenten grote stappen gezet worden om te voldoen aan de wettelijke bepalingen en de nieuw beschikbare data te benutten voor beheer. Arcadis en Antea Group (voorheen Oranjewoud) hebben daarom besloten om op de gemeentelijke markt samen te werken. Zij combineren het beste van twee systemen door deze bij elkaar te brengen. Arcadis bouwt de activiteiten rond haar beheersystemen voor de openbare ruimte gefaseerd af. Klanten kunnen overstappen naar GBI van Antea Group. Arcadis gaat zich in de samenwerking richten op de invulling van de vraag naar oplossingen voor de BGT. Klanten van de Antea Group kunnen weer gebruik maken van deze expertise. Bouw nieuwe ijshal Leeuwarden gegund De gemeente Leeuwarden en Stichting IJshal Leeuwarden hebben besloten de bouw van de nieuwe overdekte Leeuwarder ijshal De Elfstedenhal voorlopig te gunnen aan de combinatie Bouwgroep Dijkstra Draisma BV & Jorritsma Bouw BV. De bouwcombinatie is er volgens de opdrachtgevers in geslaagd om een design & build gebouw te ontwerpen dat de exploitatie van Stichting IJshal Leeuwarden maximaal ondersteunt. De gekozen materialen, van constructie tot aankleding, sluiten goed aan bij de gewenste merkidentiteit van de Stichting. Er is ook veel aandacht besteed aan duurzaamheid en de energielevering en het onderhoud zijn voor langere periode in de aanbesteding betrokken. Na het verstrijken van de Alcateltermijn neemt het college van Leeuwarden een besluit over de definitieve gunning van de nieuwbouw, die gerealiseerd moet worden op de voormalige Philipslocatie. De oplevering staat gepland voor 1 juni De totale investering bedraagt 21,7 miljoen waaraan het provinciebestuur 10 miljoen bijdraagt. 4 Centrumvernieuwing Emmen Het centrum van Emmen ondergaat de komende jaren een enorme verandering. Het centrum wordt nog aantrekkelijker voor de regio. Als winkelstad, maar ook om te recreëren en uit te gaan. Onder de naam Centrumvernieuwing Emmen wordt de komende jaren samengewerkt aan een groot aantal projecten zoals een nieuw Centrumplein van m2 dat het nieuwe dierenpark en het nieuwe theater aan de westzijde van het centrum moet verbinden. Na een interactief proces heeft ontwerpbureau Latz+Partner het definitieve ontwerp voor het centrumplein klaar. Voor het plein is gekozen voor een niet-openbare aanbesteding. In juni 2014 is duidelijk welke aannemer het nieuwe centrumplein gaat aanleggen. Abe Bonnema Prijs Jonge, talentvolle architecten zijn uitgenodigd om deel te nemen aan de Abe Bonnema Prijs voor Jonge Architecten De prijs is bestemd voor de architect (tot 40 jaar) van een gebouw dat in de afgelopen twee jaar in Nederland is opgeleverd en dat naar het oordeel van een onafhankelijke, deskundige jury een prestatie is van uitzonderlijke, hoogwaardige architectonische kwaliteit. De winnaar ontvangt euro. Voor jonge talentvolle architecten is er ook een extra prijs ingesteld: de Abe Bonnema Aanmoedigingsprijs Bij deze (vrije) categorie kan een niet-gerealiseerd ontwerp, een uitgewerkt innovatief idee of een briljante uitvinding worden ingezonden. Ook voor de winnaar van de Abe Bonnema Aanmoedigingsprijs 2014 is een bedrag van euro beschikbaar. Via de prijzen wordt het gedachtegoed van de Friese architect Ir. Abe Bonnema ( ) in ere gehouden. Inschrijving kan tot vrijdag 13 juni. Informatie: www. abebonnemaprijs.nl.

7 NFS Nieuwe MFA voor Assen-Oost in 2015 BDG architecten heeft de architectenselectie gewonnen voor de nieuwe MFA Assen-Oost. De komende maanden worden benut om het ontwerp definitief te maken. Daarna volgt de aanbesteding voor de aannemer. De start van de bouw is begin volgend jaar voorzien. De oplevering is naar verwachting eind De MFA Assen-Oost komt aan de Tuinstraat op de plek waar vroeger de politie was gehuisvest. Het voormalige politiepand is inmiddels gesloopt. Accolade bundelt kracht en kennis De gemeente Heerenveen, Accolade, WoonFriesland, Politie en Caleidoscoop werken samen om via wijkscans kennis per wijk en dorp te verzamelen en te delen. Wethouder Jelle Zoetendal: Met de wijkscan krijgen we inzicht in wat er speelt in een wijk, waar kansen en mogelijkheden liggen, maar ook wat aandachtspunten zijn. Daarmee krijgen we ook inzicht in spontane initiatieven die de leefbaarheid verbeteren. De wijkscans zorgen ervoor dat alle statistische gegevens over bepaalde onderwerpen, zoals demografie, wooninformatie, huurprijzen, veiligheid, leefbaarheid, zorg en welzijn per wijk of dorp, snel en digitaal te raadplegen zijn. Door beter inzicht in de problematiek, omvang en samenhang, kunnen gerichte afspraken gemaakt worden met partners. Op 19 maart 2014 hebben de partijen een samenwerkingsovereenkomst voor de opzet van een gezamenlijke wijkscan ondertekend. NetwerkagendA 19 mei: Friese Bouwkring Netwerkbijeenkomst : De toekomst in de Zorg Locatie : outdoor: Erasmus, Leeuwarden. Programma en info : 2 juni Bouwsociëteit Groningen Netwerkbijeenkomst Locatie : Het Prinsenhof Groningen Programma en info : juni Provada Vakbeurs vastgoedsector Locatie : Rai, Amsterdam Organisatie : Provada Programma en info : 5 juni BIHN Regatta Cup Noord Relatienetwerkevent voor de bouwsector Locatie : Rest. De Klokkenstoel, Goingaryp Organisatie : UHN Programma en info : 26 juni Platform Wonen Leeuwarden Netwerkbijeenkomst Locatie : Leeuwarden Programma en info : 30 juni Friese Bouwkring Netwerkbijeenkomst : Energie en logistiek Locatie : Friesland Campina, Leeuwarden Programma en info : 3 juli BIHN Golf Challenge, Veendam Relatienetwerkevent voor de bouwsector Locatie : Veendam Organisatie : UHN Programma en info : oktober BouwCompleet 2014 Vakbeurs voor de bouwsector Locatie : Evenementenhal Hardenberg Organisatie : Evenementenhal Hardenberg Programma en info : 16 juni Bouwsociëteit Drenthe Netwerkbijenkomst Locatie : outdoor Programma en info : Opgave voor activiteiten voor de agenda: info@uhn.nl 5

8 GastColumn INNOVATIEF, VERTROUWD OF GOEDKOOP Ik maak mij zorgen over het innovatieve vermogen van onze bouwsector. Als u de keuze hebt, kiest u dan voor een product van goede kwaliteit via een bewezen betrouwbare leverancier? Of gaat u het avontuur aan en koopt u iets via een advertentie, met de belofte van een fraai product voor de laagste prijs? U hebt uw dochter voor haar verjaardag een fraaie witte iphone beloofd, de droom van menig tienermeisje. We gaan voor mooi, snel en gemakkelijk voor weinig. Via een vergelijkingssite een leverancier geselecteerd op basis van de laagste prijs, een paar tientjes goedkoper dan de plaatselijke Dixons. Na enkele dagen de iphone in huis, nieuw, in origineel doosje, verzonden vanuit Zwitserland, ach ja Dochter blij, missie geslaagd. Een paar maanden later laadt het onmisbare lifestyle- en communicatiemiddel niet meer op. Even bellen met het servicenummer van Apple; blijkt dat het toestel afkomstig is van een verdachte serie, Apple geeft niet thuis. Website van leverancier is uit de lucht. Plaatselijke reparateur van mobiele telefoons helpt ons uit de brand, van alles aan de hand, reparatiekosten 80,-. We gaan bouwen, mooi plan gemaakt. De crisis is al ruim acht jaar gaande, architecten, aannemers en installateurs zijn extra gretig. Nu zijn wij als klant (van bouwers) aan de beurt om te profiteren van de crisis. De architect heeft een Volledige Opdracht voor de prijs van een Voorlopig Ontwerp. Bouwmanager erbij om te voorkomen dat geld weglekt en afspraken niet worden nagekomen, professioneel ruziemaken besteden we uit. Selectie optuigen, alleen de bouwers die exact passende referentieprojecten hebben gerealiseerd krabbelen voldoende punten bij elkaar om deel te mogen nemen aan de aanbestedingsprocedure. De meeste bouwers hebben medewerkers, die niet direct iets bijdragen aan het verwerven en realiseren van een aanbestedingsproject, naar huis gestuurd. Bouwers die zich hebben gespecialiseerd in het doen van de laagste inschrijving zoeken de mazen in het bestek en tekeningen en gaan het gevecht aan met de bouwmanager om de laatste euro. Hoe krijgen wij het vertrouwen in ons vakmanschap terug? Mijn advies: laat één of twee bouwers een aanbieding maken, aangevuld met alternatieven die u, als opdrachtgever, tijd en geld besparen. Vijf bouwers een aanbieding laten maken, die op hun beurt elk ook nog eens tientallen onderaannemers en leveranciers offertes laten uitbrengen, kost onverantwoord veel geld. Zou u dit geld niet liever terugzien in de vorm van service en innovatieve oplossingen die u voordeel en gemak opleveren? Lang leve de prijskoper? Wat mij betreft niet! De volgende iphone koop ik zeker bij de vertrouwde plaatselijke, service-verlenende winkelier. Douwe Offringa Aannemingsbedrijf H.J. Jurriens 6

9 Ronde tafel Renovatie en verduurzaming: het nieuwe fundament van de bouweconomie Hoewel voorzichtig optimisme zegevierde tijdens de rondetafelbijeenkomst in Post Plaza in Leeuwarden, klonken er toch ook nog zorgelijke geluiden boven de dis. Hoe zal het gaan met de Oekraïne? Hoeveel zal er nog worden gebouwd? Stoppen we echt met de uitleggebieden? Moeten we niet toe naar regelvrije zones? Er werd ook een verzuchting geslaakt: Ik zou wel willen dat mijn huis na vijftien jaar instort, dan kunnen we aan iets nieuws beginnen. De rode draad van de toekomst is verduurzaming en renovatie van woningen, waarbij de succesfactor zit in flexibel en wendbaar zijn van bouwpartijen in hun samenwerking. Aan tafel zaten deze keer: Isabelle Diks, Leeuwarder wethouder van duurzame ontwikkeling en wonen; Hans Konst, gedeputeerde wonen en woonkwaliteit, krimp, duurzame energie en economie; Arjen Lont, bouwaannemer, Alex Bonnema, bestuurder woningbouwcorporatie Elkien; Johan Meijer, directeur P. de Vries Installatietechniek; Johan Lettink, directievoorzitter Noorderbreedte en lid van het bestuur Zorgpartners Friesland, Teake Damstra, directeur Koninklijke Damstra Installatietechniek. Gespreksleiders: hoofdredacteur Henri Hendriks en journalist Andries Veldman. e moeten naar Wzorgbouw in huis en verduurzamen - Alex Bonnema Gematigd optimisme Henri Hendriks gooit ter inleiding meteen de actuele wereldproblematiek op tafel met de eventueel bijbehorende consequenties. Hij noemt het een transitieperiode en vraagt hoe de deelnemers aan het Bouwen in het Noorden rondetafelgesprek hier tegenaan kijken. Arjen Lont: Gaat het mis in de Oekraïne, dan gaat het ook mis in Europa. En als je mij vraagt naar een langetermijnvisie dan zeg ik: die heb ik niet meer. Dergelijke visies laten zich niet meer ontwikkelen. Je moet tegenwoordig snel handelen. Ik ben gematigd positief wanneer ik naar onze portefeuille kijk. We zitten op 80 tot 90 procent van de begrootte omzet voor dit jaar. De portefeuille is bij ons ook mooi in de bedrijfsbreedte gevuld. We zien agrarisch sterke ontwikkelingen in 7

10 RONDE TAFEL Groningen en Friesland en zijn in Noord-Holland ook actief. Teake Damstra: Ook wij zijn gematigd positief. De woningbouw trekt aan. Makelaars zijn positief over hun woningverkopen. Onze orderportefeuille is aardig gevuld. Dit jaar wordt beter dan het vorige jaar. Alex Bonnema Functie directeur bestuurder Organisatie Woningcorporatie Elkien Johan Lettink Functie Voorzitter & lid Raad van Bestuur Organisatie Noorderbreedte & Zorgpartners Friesland Dat maakt Isabelle Diks nieuwsgierig naar de waarde van de meetmethodes. Zij informeert: Hoe zie je dat en zijn jullie exemplarisch voor de hele sector? Teake Damstra: Ik zie het aan de aanvragen die binnenkomen, daaruit ontstaat een beeld waar we vertrouwen in hebben. Je kent de aanvrager en de situatie. Op grond hiervan kunnen we deze uitspraken doen. Johan Meijer: Wij merken dat ook. We hebben nu al dezelfde omzet in portefeuille als we in 2013 hadden. We doen momenteel veel in verlichting. We zijn bezig met het zoeken naar nieuwe technieken en oplossingen en gaan uit van eigen kracht, maar het is zoals Arjen Lont zegt: wat er in de wereld gebeurt, heeft consequenties voor ons. We moeten terug naar de oorsprong. Tot voor kort was het: bouwen, bouwen, bouwen. Dat is voorbij. Dat betekent niet dat er niks gebeurt, want er staat genoeg waardevols waar we mee aan de slag kunnen. Als aannemer moet je toegevoegde waarde geven voor je klanten. Verschraling Teake Damstra: Iedereen is bezig met energie en duurzaamheid. Daar zijn we scherp op. Isabelle Diks blijft nieuwsgierig naar het algemene beeld en vraagt: Horen jullie bij jullie netwerkbijeenkomsten dezelfde geluiden? Arjen Lont constateert dat de netwerkbijeenkomsten enigszins zijn uitgedund. We zijn tientallen collega s verloren. De echt grote jongens zoals BAM en Heijmans zie je verdwijnen. De grote Friese spelers, Dijkstra Draisma, Van Wijnen, Friso en Jorritsma Bouw kijken ook tegen de verschraling aan. Er zijn nog een stuk of vijf grote projecten en dan is het gebeurd. Toch concludeert Lont: Over de hele linie liggen voldoende kansen. De koers moet worden verlegd. Lont toonde zich optimistischer dan een tijd terug tijdens een eerdere ronde tafel. Toen maakte hij van zijn hart geen moordkuil en verklaarde het echt niet meer te weten. Nu zegt hij: We zien weer licht aan het eind van de tunnel. Bij Hans Konst roept het herinneringen op aan het dorp waar hij is opgegroeid: Sint Nicolaasga. Het faillissement van Van der Werf heeft diepe sporen nagelaten. Het is ongelooflijk wat dat faillissement teweeg heeft gebracht. Alex Bonnema: Niet alleen de bouwers trekken weg, ook de hele sector die hiermee verwant is. PwC gaat weg. Deloitte vertrekt naar Zwolle. Ze houden hier in het noorden alleen nog een postbus open. Henri Hendriks is toe aan een optimistischer geluid en vraagt aan Johan r is maar een Epaar procent ouderen dat een grote zorgvraag heeft - Johan Lettink Lettink hoe het er in de zorg aan toe gaat. Leefbaarheid Een florerende bedrijfstak, zo stelt Lettink. Mensen worden ouder en er zijn meer oudere mensen die vragen om zorg en daarop aangepaste huisvesting. Op de zorg wordt wel bezuinigd, maar dat is relatief. Over vier jaar geven we vanuit de collectieve middelen net zo veel uit als in het hier en nu. Daarnaast zal de doelgroep ook privaat blijven vragen om adequate huisvesting. Wij hebben een omvangrijk bouwprogramma ontwikkeld en kunnen daardoor zeggen dat de recessie voor een belangrijk deel aan ons voorbij is gegaan. Wij zorgen voor het laatste stadium van het leven en richten ons daarbij op comfortabel wonen met zorg in een veilige omgeving. Op die lijn zitten wij bij Noorderbreedte. Maar wanneer ik kijk naar woningbouwcorporaties wij doen ongeveer hetzelfde werk dan heb ik mijn zorgen. Het fenomeen woningbouwcorporatie staat onder grote druk. 8

11 Ronde tafel Alex Bonnema: Dat klopt. Wij lijden als kleinere corporaties met z n allen onder de misstappen die een paar grote corporaties hebben gemaakt. We worden door de overheid beperkt in onze mogelijkheden. Als corporaties waren wij altijd anticyclisch bezig. Nu kijken wij, min of meer gedwongen, naar bestaande casco s. Daar zit voldoende werk in, maar een beukmaat van vijf meter blijft een beukmaat van vijf meter. Op 60 vierkante meter vloeroppervlakte kan ik niet het volledige woonprogramma leveren. Bonnema moet met Elkien zijn ambities drastisch terugschroeven. Wij gaan terug naar de tien grootste plaatsen in Friesland. Daar concentreren we ons op. Hans Konst: De kern van Friesland wordt geraakt. Dat ligt erg gevoelig. Als Alex zegt niet meer te investeren in huurwoningen in de dorpen, zegt hij in feite tegen de bewoners dat het niet meer aan hen is om in hun dorp te blijven wonen. Dat is geen gemakkelijke boodschap. Arjen Lont: De bakker, slager, groenteboer en het postkantoor vind je niet meer in de dorpen. De leefbaarheid loopt terug. Hans Konst werpt tegen: Of de leefbaarheid daar iets mee te maken heeft weet ik niet. Er zijn ook dorpen zonder voorzieningen en zonder problemen. Maar Konst ziet een duidelijke verschuiving van platteland naar de steden. Leeuwarden, Drachten, Heerenveen, Sneek en Bolsward zijn de vijf belangrijkste kernen. Daar is meer instroom dan vertrek. Maar waar dat op het platteland andersom is, daarvoor heb ik niet direct de oplossing. Wij als provincie bewaken de woningbouwafspraken en bemoeien ons steeds meer met de kwaliteit. Maar kijk eens in de toekomst? Wat komt er op korte termijn bij? Vijfduizend woningen? Vooral voor één- en tweepersoonshuishoudens en voor 60-plussers zal er nog gebouwd worden. Kies niet voor aantallen, maar kies voor kwaliteit. Verduurzamen Alex Bonnema: Wij bouwden voor vijftig jaar, maar dat is voorbij. Bonnema is van mening dat de verhuurdersheffing die de corporatiewereld treft, geen thema is om je achter te verschuilen. We bouwen nu tot de huurgrens van euro inkomen. We moeten naar zorgbouw in huis en we moeten verduurzamen. Dat is voor corporaties een verrekt lastige puzzel. Hans Konst: Arjen Lont doet mooie dingen, maar ook hij heeft te maken met de realiteit. Leeuwarden houdt nog twee uitleglocaties over in de Zuidlanden en Blitsaerd. In Harlingen en Sneek zijn nog een paar plukjes te vergeven. Dan houdt het op. Arjen Lont is de mening toegedaan dat herbestemming van bestaande gebouwen of oor 2020 Vtienduizend Leeuwarder huizen verduurzamen vervangende nieuwbouw prioriteit moet krijgen boven uitbreidingslocaties. - Isabelle Diks Alex Bonnema: Ik zie slechts één plek voor een uitleglocatie. Ik zou graag een woning zien die na vijftien jaar in elkaar zakt. Hiermee wordt het sein gegeven voor een brede maatschappelijke discussie met filosofische vergezichten. Isabelle Diks neemt het stokje enthousiast over: We zijn als bewoners eigenlijk een beetje raar bezig. We willen allemaal dezelfde bank en dezelfde voordeur. Maar past dat wel bij ons zappgedrag? Jongeren van tegenwoordig willen drie volwaardige levens leiden, maar daar zijn we als maatschappij totaal niet op ingericht. Banken en bouwers weten hier niet mee om te gaan. We hebben ons in bepaalde structuren laten dwingen. Alex Bonnema verzucht: Kijk eens naar al die regels. Hans Konst: Arjen Lont kan zijn bouwschil nog honderd jaar laten staan. Maak het gebouw dan aan de binnenkant zo, dat je het makkelijk kan aanpassen aan de eisen van bewoners. Dat zijn de uitdagingen voor de bouwers van nu. Isabelle Diks Functie Wethouder van wonen, cultuur, recreatie en toerisme, woon en leefomgeving en duurzame ontwikkeling Organisatie Gemeente Leeuwarden Hans Konst Functie Gebiedsgedeputeerde Noordwest Fryslân RO, wonen en kwaliteit woonomgeving, krimp, economie, inclusief duurzame energie, watertechnologie en DB SNN Organisatie Provincie Fryslân 9

12 RONDE TAFEL Johan Meijer Functie Algemeen directeur Organisatie P de Vries Installatietechniek Arjen Lont Functie Algemeen directeur Organisatie Bouwbedrijf Lont Arjen Lont heeft de vergezichten aangehoord en constateert: Wij werden vroeger opgevoed met rust, orde en regelmaat. Dat waren de waarden waaraan werd gehecht. Nou, die rust en regelmaat zijn weg. We gaan veel meer richting gebruik in plaats van bezit. Kijk naar Spotify, dat gebruik ik zelf ook. Het is niet meer nodig om muziek op een muziekdrager te bezitten, je wordt lid van een club en je ontvangt alles wat je wenst op de tijd die het jou uitkomt. Daar moeten we in de bouw ook eens aan denken. Voor Alex Bonnema en Teake Damstra lijken deze filosofische oprispingen nog een ver-van-mijn-bedshow. Zij kijken naar de dagelijkse praktijk van hier en nu. Bonnema: Jongeren stoppen we nu in bejaardenwoningen, dat is toch eigenlijk niet de bedoeling. Damstra: De doorstroming ligt stil. Jongeren werken op contractbasis en kunnen geen hypotheek meer krijgen. Wij zijn hier zelf mede de oorzaak van, want wij nemen als het even kan ook geen personeel meer in vaste dienst. Ieder bedrijf creëert een flexibele schil. Johan Lettink: Ik zie het graag praktisch. Er is maar een paar procent ouderen dat een grote zorgvraag heeft. Daar doen wij het voor. Daarnaast zou je als gemeente moeten zorgen voor een klimaat waarin wijk en dorp worden gestimuleerd eigen voorzieningen te creëren. Isabelle Diks pakt haar onderwerp weer op. Ze mag graag de zaken boven de markt duiden. Werkloosheid en de hulpvraag concentreren zich in wijken. Dat zou je aan elkaar moeten koppelen. Het verplichtvrijwillig iets sociaals doen, daar worstel ik mee. Honderden mensen zeggen: help mij aan werk. Iedereen wil wel één keer iets voor zijn buren doen, maar iedere week? Dat is toch niet uitvoerbaar? ver de hele Olinie liggen er kansen - Arjen Lont Zorg en domotica Henri Hendriks trekt het onderwerp naar de bouw en gooit het begrip domotica op tafel. Johan Lettink: Dat heb ik altijd gezegd: investeer in domotica maar maak het product voor de consument. Onze kleinkinderen worden vierentwintig uur per dag gevolgd. Hoe je daar ook over denkt, maak gebruik van de techniek en zorg voor laagdrempelige producten. Je moet naar de Mediamarkt kunnen gaan voor domotica en niet proberen aparte zorgproducten te maken. Isabelle Diks: Kijk eens naar die trapliften, die zijn ontzettend duur. We organiseren voor veel geld deze voorzieningen, maar je kunt je ook afvragen: is het teveel gevraagd dat u gaat verhuizen? Een ziekenhuis staat ook niet daar waar je zorg nodig hebt. Het is allemaal wel erg veel pamperen geworden. We moeten naar een ander soort samenleving toe. We moeten iets harder worden. ets durven Ineerzetten zonder te weten of het verhaal klopt - Hans Konst Hans Konst: Voor de dorpen lijkt dat allemaal eenvoudiger. Er wordt sneller gezegd: we gaan in Easterein zo n voorziening niet overeind houden. Alex Bonnema: Wij zijn als het om zorg gaat als corporatie de meest verkwistende groep in de provincie. Als de overheden dat willen, dan bouwen wij trapliften en als ze niet meer nodig zijn, dan slopen we ze er weer uit. Johan Teake Damstra Functie Algemeen directeur Organisatie Koninklijke Damstra installatietechniek 10

13 Meijer: Van Alex krijg ik de opdracht om een traplift te slopen en twee straten verderop weer op te bouwen. Jij (tegen Isabelle Diks) betaalt de rekening. Het gaat hierbij toch om euro per traplift. Allemaal zeggen we: niet zeuren, er is voor betaald. De drie bestuurders kijken elkaar aan als of ze willen zeggen: zo gaan die dingen nou eenmaal, en niet alleen met trapliften. Volgens Isabelle Diks kan en moet het natuurlijk anders: In Leeuwarden willen we dit soort inefficiency dan ook verhelpen door te sturen in de toewijzing of desnoods enkele maanden leegstand financieel te overbruggen. Experimenteerruimte Een ander aspect is de scheiding van wonen en zorg. Lettink: Dat is onjuist. Het gaat om verbinden van wonen en zorg. Er wordt immers altijd gewoond, en in verschillende gradaties hoort daar zorg bij. Slechts bij enkele gradaties en bij een klein deel van de omvang is het nodig om de gebouwde omgeving specifiek vorm te geven opdat zorg kan worden verleend. Johan Lettink: Ik daag de corporatie uit om appartementen voor ouderen te bouwen. Noorderbreedte bouwt slechts 240 appartementen en neemt risico. Noorderbreedte is een minicorporatie. Hans Konst: Waarom niet wonen in kantoorgebouwen? Alex Bonnema: Als visie ontbreekt, gaat de boekhouder regeren. Ze hangen me op als het misgaat. Isabelle Diks: Een aantal corporaties heeft ernstig gefaald en het voor de branche verziekt. Daar betalen onze corporaties en uiteindelijk de huurders nog jaren de rekening van. Alex Bonnema: Dat klopt. Volgens Johan Lettink geldt dat ook voor de zorg, waarop Bonnema vervolgt: We hebben in Leeuwarden negenduizend huurwoningen, daar durf ik nog wel wat te ontwikkelen, maar eder bedrijf Icreëert een flexibele schil in Grou vind ik het alweer spannend. Maar ik voel me niet belemmerd, de uitdaging is de zorg. Waarom regelen we het, zoals we hier aan tafel zitten, niet met elkaar? Hans Konst: Af en toe moet je iets neerzetten zonder te weten of het verhaal klopt. Je moet over grenzen heen durven stappen. Als de boekhouder regeert, komen we nergens. Aan de burgemeester van Franeker werd onlangs door een hypotheekverstrekker gevraagd: heeft u wel een vaste aanstelling? Daar kijk je toch wel even van op. - Teake Damstra Ronde tafel Voor Konst effenen energie- en renovatiemaatregelen mede het pad naar betaalbare huurwoningen, ook voor ouderen met een zorgbehoefte. Alex Bonnema wil wel anders bouwen: Als ik wil, kan ik aan tweeduizend zeecontainers komen voor vierduizend euro per stuk. We hebben het uitgerekend: 24 vierkante meter inclusief een natte cel. Te plaatsen bij het WTC in Leeuwarden. Als je dat voorstelt, moet een legioen ambtenaren er iets van vinden. Ik zeg: minister Blok, geef ons ruimte om te experimenteren. Arjen Lont: Bij zeecontainers komt meer kijken dan je denkt. Het zijn ijzeren bakken die je niet zomaar tegen elkaar aan kunt stapelen om erin te wonen. Wij hebben dat ook al eens onderzocht. Bonnema: Het gaat mij vooral om het idee dat je eens moet kunnen experimenteren zonder alle regels en ambtenaren. Hans Konst: We kunnen plannen indienen zoveel we willen. We kunnen ook heel goed voorspellen. We kunnen zelfs voorspellen hoever we er met onze berekeningen naast zitten. Maar wat we ons niet kunnen voorstellen is hoe hulpbehoevend we op termijn zullen zijn. Een planning over dertig tot vijftig jaar rijdt ons verschrikkelijk in de wielen. Je verandert in Den Haag niet zo een-twee-drie het bouwbesluit. Johan Meijer: Het lijkt mij effectiever om de steven te wenden naar de particuliere beleggers. Volgens mij komen die weer wat los met hun projecten. Zelf financier ik een project in Pakistan, dat loopt goed. Daar zetten we onze schouders onder. Investeren Hans Konst: We moeten onze grote geldpotten in beweging zien te krijgen. We zitten op een pensioenpot van 800 miljard euro. Alex Bonnema: Ho, ho. Lubbers 3 heeft voor het eerst een greep in die pensioenpot gedaan. Dat is hem niet in dank afgenomen. Als het gaat om particuliere beleggers, dan zijn wij als Elkien veel te klein om hierin beweging te krijgen. Dat gaat ons niet lukken. Johan Meijer: Iedereen blijft op zijn geld zitten en kijkt goed om zich heen. In onze sector werken we al zeven jaar onder de kostprijs. Wij staan als bedrijf op nul en vechten om zestig man aan het werk te houden. Isabelle Diks: Dat begrijp ik goed, maar met groen moeten we grote stappen zetten. Je moet jezelf kietelen. Je moet een punt op de horizon zetten. Dat hebben wij gedaan door te roepen dat we in 2020 als stad fossiel-vrij zijn. Of dat klopt is een andere zaak, je moet iets bedenken waardoor een plan tot leven komt. Als de BioNoF-leiding door Noord- Friesland een succes was geworden, dan hadden we al 28 procent van onze doelstelling bereikt. Helaas is dit door allerlei oorzaken tot op heden nog niet gelukt. Er zit vertraging in dit project. Maar ons doel is om voor 2020 tienduizend huizen in Leeuwarden en omgeving te verduurzamen. Arjen Lont is van mening dat ook herbestemming van bestaande gebouwen of vervangende nieuwbouw prioriteit moet krijgen. Johan Meijer: Het blijft moeilijk. Ik snap dat je een aanjager nodig hebt, maar waarom trek je het duurzaamheidsverhaal niet door naar zwembad Kalverdijkje? Dat heb je in eigen hand en daar is het toch weer misgegaan. Het kiezen voor verduurzamen kan ook de keuze voor een cvketel zijn. We moeten de bevolking beter voorlichten. Vooral eerlijker. Isabelle Diks merkt op dat het zwembad Kalverdijkje wordt verwarmd middels een installatie waarin houtsnippers worden vergist. Dat goede voorbeeld wordt dus in de praktijk gebracht. e moeten de Wbevolking vooral eerlijker voorlichten - Johan Meijer Voor alle partijen is wel duidelijk dat de oplossing voor problemen op de woningmarkt niet uit Den Haag, maar uit de regio moeten komen. Dat de Friese overheden hun aandeel leveren, zie je terug in het provinciale Aanvalsplan Woningmarkt en Wurkje foar Fryslân. De wethouder van Leeuwarden zet stevig in op verduurzaming van de Leeuwarder woningvoorraad. Voor de corporaties draait het om de ombouw van huur naar woonlasten. Kortom, renovatie en verduurzaming worden steeds meer het nieuwe fundament van de bouweconomie, waarbij ketensamenwerking noodzakelijk is. Dat wordt een succes als partijen flexibel en wendbaar zijn in hun samenwerking. Marktpartijen die dat beseffen hebben toekomst, is de grote gemene deler van de disgenoten. Tekst: Andries Veldman Fotografie: Sarah Janssen 11

14 Renovatie Een grote slag in energiebesparing, veiligheid en privacy Het Zuiderpaviljoen op het Dennenoord-terrein in Zuidlaren kan weer vele jaren mee. Aannemer Simon Benus Bouw en installatie-adviseur Invent Advies maakten het paviljoen energiezuinig en geschikt voor de nieuwe zorgaanpak van eigenaar Lentis. Met veel aandacht voor brandveiligheid en met de installatie van een uniek dynamisch lichtplan. 12 eer asbest dan Mverwacht. Maar moet je dat nog een verrassing noemen? - Bert Jongsma Een complexe renovatie, noemt Marco Nekeman van Invent Advies in Beilen de opdracht waar Lentis in 2012 mee kwam. Van een relatief oud gebouw een modern geheel maken, dat weer 25 tot 30 jaar meekan. GGZ-aanbieder Lentis had ook wel even getwijfeld of ze wel aan deze opknapbeurt zouden moeten beginnen, vertelt directeur vastgoed Piet Schollema. De geestelijke gezondheidszorg moet dertig procent van de bedden afbouwen, zo is afgesproken met de regering. Er gaat leegstand komen. We hebben wel overwogen om dit gebouw te slopen, maar het gaat wél om een prominent pand, midden op ons terrein dat een beschermd dorpsgezicht is. Daar krijg je niet zomaar een sloopvergunning voor. Afbreken paste ook niet in onze duurzaamheidsvisie: je moet altijd eerst kijken of wat je hebt, bij de tijd gebracht kan worden. Dus werd besloten om te renoveren in twee fasen. Samenstelling uitvoerders Lentis zette de haar bekende architect Wim Harms aan het werk met de vraag: hoe krijgen we in dit zorggebouw het gewenste niveau op het gebied van kwaliteit, energie, comfort, brandveiligheid en privacy? Al snel haalden ze ook binnenhuisarchitecte Helen Petterson erbij.

15 Renovatie Schollema: Die twee verstonden elkaar: praktisch, pragmatisch en met oog voor de betaalbaarheid kwamen ze met een plan. Daarbij hebben wij op een traditionele manier, via een uitnodiging onder bekende partijen, de uitvoerders gezocht. Invent was al in een eerder stadium van het project erbij gehaald. Direct na het voorontwerp hebben wij de inventarisatie gedaan, hoe het gebouw energetisch op te waarderen, herinnert Nekeman zich. De muren en daken waren nog niet geïsoleerd, er zat enkele beglazing in stalen kozijnen in. Daar was qua energiebesparing en comfort al een grote slag te slaan. Voor het overige is het gebouw nu vooral energiezuinig dankzij zonnecollectoren en ledverlichting. En de verwarming kan nu individueel, per appartement, geregeld worden. Dat is een grote verbetering in comfort. Inzet op brandveiligheid Uit de aanbesteding kwam Simon Benus Bouw in beeld voor het bouwdeel, Bam Techniek voor de E-installaties en installatiebedrijf Bakker uit Oosterwolde voor het W-deel. In oktober 2012 ging het werk van start, een jaar later was het klaar. In de tussentijd zijn, behalve de energie- en veiligheidsmaatregelen, de meerpersoonsslaapkamers vervangen door appartementjes voor individueel gebruik, met eigen sanitair. Projectleider Bert Jongsma spreekt van een vrij overzichtelijke klus. Aan de binnenkant slopen en dan opnieuw inbouwen. Ook hebben we een aantal kopgevels verwijderd en een nieuwe staalconstructie ingebouwd, zodat er een open aanzicht gecreëerd kon worden. Vooral het opheffen van een warmdakconstructie staat hem bij: We hebben onder het dak brandwerende erlichting die Vde natuurlijk lichtcyclus nabootst - Marco Nekeman en isolerende plafonds gemaakt, zodat het een kouddakconstructie werd. Daaronder kwam nog een systeemplafond, met ertussenin de installaties. Schollema: We hebben echt groots ingezet op de brandveiligheid. Samen met de brandweer Drenthe hebben we een brand gesimuleerd onder de slechtst mogelijke omstandigheden: midden in de nacht, met weinig personeel aanwezig. Op basis van de uitkomsten daarvan hebben we gekozen voor méér brandcompartimentering dan wettelijk noodzakelijk. We willen gewoon zeker weten dat we iedereen veilig buiten krijgen. 13

16 Renovatie ltijd eerst kijken of A wat je hebt, bij de tijd gebracht kan worden - Piet Schollema Hogere kwaliteit voor hetzelfde geld Jongsma herinnert zich geen grote verrassingen tijdens het bouwen. Of het moet zijn dat het asbestsaneringsrapport niet compleet was. Er zat veel meer in dan gedacht, waardoor de sanering zes weken langer duurde. Maar moet je dat nog een verrassing noemen? Schollema: Dat was echt een teleurstelling. Je verwacht dat je een goede inventarisatie hebt, maar uiteindelijk heb je een berg extra werk - en kosten - waar je functioneel niet zoveel voor terugkrijgt. De directeur prijst de bouwpartijen om hun bereidheid om te helpen de tegenvaller op te vangen, zowel qua planning als qua budget. Aan het eind van de aanbesteding had ik al een beroep op hun innoverende vermogen gedaan, door te vragen: Dit zijn onze oplossingen, maar weten jullie ook nog iets slimmers? Dat heeft geresulteerd in een keuze voor andere kozijnen, een andere afwerking van de wanden, enkele alternatieven voor de installaties, maar bovenal: in een nog hogere kwaliteit voor hetzelfde geld. ZUIDERPAVILJOEN LENTIS, ZUIDLAREN Opdrachtgever BOUWTEAMLEDEN Architect Aannemer Adviseur installaties : Lentis, Zuidlaren : Wim Harms, Veendam : Simon Benus Bouw, Stadskanaal : Invent, Beilen ONDERAANNEMERS & LEVERANCIERS Gevelstenen : Bouwcenter Meijer, Foxhol Levering en montage deuren Levering en montage ZORGPLUS : BPZ, Vries : BPZ, Vries Tekst: Arjen Bakker Fotografie: Sarah Janssen Uniek: dynamische verlichting In samenwerking met Philips Lighting werd dynamische verlichting toegepast. Nekeman: In de kamer van de intensieve zorg is verlichting geplaatst die de natuurlijke lichtcyclus nabootst, zodat de bewoners overdag actief zijn en s avonds rustig worden, net zoals mensen die veel buiten zijn. De gezamenlijke huiskamers zijn volledig dimbaar van lux. Daarnaast zijn een comfortroom en een intensieve zorgkamer voorzien van het To Be Touched-systeem: Daarmee kun je kleurencombinaties oproepen die inwerken op de gemoedstoestand van een patiënt. Als iemand in een crisis raakt, kan hij via bepaalde lichtsferen tot rust gebracht worden. Bij de renovatie speelde kleur en licht in het totaalconcept van patiëntenzorg een grote rol vanwege het bewezen effect op het bioritme en slaapgedrag en daarmee op het totale welbevinden. Licht heeft in de psychiatrie nooit veel aandacht gekregen. Maar het gerenoveerde pand met een capaciteit van 65 bedden voor oudere psychiatrisch patiënten wekt nu door zijn warme kleurcombinaties en subtiele lichtgebruik niet langer dat beeld op van een klinische en steriele omgeving, dat veel mensen van een psychiatrische kliniek hebben. 14

17 RENOVATIE, DUURZAAMHEID EN ENERGIEBESPARING GastColumn Bij renovatie worden de begrippen duurzaamheid en energiebesparing vaak door elkaar gebruikt. Duurzaam renoveren wordt dan synoniem aan het realiseren van een substantiële verlaging in het energieverbruik en het verbeteren van het energielabel van het gebouw. Maar duurzaamheid is zoveel meer. De meest duurzame gebouwen zijn wellicht monumenten die ook na vele honderden jaren nog worden gebruikt voor het doel waar ze oorspronkelijk voor zijn gebouwd. Dit zijn niet alleen kerken en aanverwante gebouwen, maar ook grachtenpanden uit de 16e en 17e eeuw die nu nog met veel plezier worden bewoond. Dit komt omdat ze gebouwd zijn naar de wensen van bewoners en ook na vele jaren, met wat aanpassingen hier en daar, plezierig en comfortabel zijn om in te leven en wonen. Duurzaam is een gebouw dat past als een jas. Natuurlijk, de jas moet je warm houden, maar ook lekker zitten en je niet belemmeren in het gebruik. Deze kans hebben we de laatste decennia vaak laten liggen. We bouwden - en bouwen - op minimale maten voor een afschrijvingsperiode van 30 tot 50 jaar. Bepalend voor de voorzieningen was het investeringsbudget. De exploitatie was (en is soms nog) van later zorg. De thermische isolatie werd dan ook gebaseerd op dat wat op basis van de regelgeving minimaal was vereist. Gelukkig verandert dit. Er komt langzaam maar zeker meer aandacht voor de exploitatie van een gebouw en de levensduur van materialen. De keuze voor renovatie en herbestemming wordt daarmee een logische stap. De reeds toegepaste materialen worden hergebruikt en hoeven niet opnieuw te worden geproduceerd. Dit geeft een lagere milieubelasting. Wij moeten daarbij streven naar het realiseren van gebouwen die ook na 30 jaar nog lekker zitten en goed gebruikt kunnen worden. De jas moet daarvoor passen en natuurlijk optimaal worden geïsoleerd. Het is immers juist de jas die al die jaren moet meegaan. De techniek verandert en wordt in de loop van de jaren vervangen, de jas blijft hetzelfde. Dit maakt dat we ondanks het feit dat de installatiekeuze doorgaans bepalend is voor het totale gebruik, toch moeten isoleren. En wel zo goed mogelijk. Tineke Noorman WNP raadgevende ingenieurs 15

18 Renovatie Een pleidooi voor klimaatverbetering Er is de laatste jaren veel aandacht voor brandveiligheid in openbare en overheidsgebouwen. Aanleiding voor het verscherpen van de regelgeving is de Schipholbrand van Met name gebouwen met verblijfsruimten, zoals cellencomplexen, worden aangepast. Zo ook de rechtbank te Assen. Het monumentale pand aan de Brinkstraat en de daarachter gelegen kantoorvleugel zijn in het afgelopen jaar door Heijmans Utiliteit uit Drachten onder handen genomen. 16 Tochtige toestanden Deze renovatieopgave omvatte twee hoofdcomponenten, vertelt Niels Roording, directeur bij De Comme. Enerzijds de optimalisatie van de brandveiligheid en anderzijds de renovatie van de klimaatbeheersingsinstallatie. Met name in de bouwdelen daterend uit 1995 waren aanhoudende klachten over het binnenklimaat. Er was sprake van tocht en slechte ventilatie. De Comme heeft veel ervaring, specifiek met renovatie en verbouw van installaties en inbouwpakketten in gebouwen waarvan de bedrijfsvoering doorgang moet vinden. Zoals ook het geval van was bij deze opgave. In de rol van directievoerder is De Comme betrokken geweest bij het tot stand komen van de uitvoering van het prestatiebestek voor deze opgave. Achter de schermen In de nieuwe situatie is de klimaatbeheersingsinstallatie geïntegreerd in een gesloten systeem dat veel nauwkeuriger te regelen is, aldus Alle Buitkamp, projectleider W-installaties bij Heijmans uit Drachten. We hebben dit project integraal uitgevoerd op basis van een prestatiebestek. Zoals het renoveren en vervangen van de essentiële onderdelen van de luchtbehandelingskasten en -kanalen. Hiertoe hebben we het project in vier bouwdelen gefaseerd. Bouwdeel A is het monumentale deel waarin zich de zittingszalen bevinden. De overige bouwdelen B, C en D zijn kantoorvleugels op drie verdiepingen. Hier zijn alle ruimten voorzien van eigen koeling door middel van inductie-units waarbij de gebruiker per ruimte de temperatuur kan regelen. D e samenwerking was productief en coöperatief - Niels Roording

19 Renovatie Fasering De planning van het project was zeer hard, vertelt Hes van Kapel, projectmanager bij Heijmans Utiliteit. In de vier bouwfases is telkens één kantoorverdieping per keer aangepakt. De medewerkers van de rechtbank te Assen zijn tijdelijk ondergebracht op externe locaties in Assen, maar ook in Groningen en Leeuwarden. De opleverdata van de bouwdelen stonden niet ter discussie: de data van uithuizingen en inhuizing stonden hard. Daarnaast bleven de zittingszalen en het cellencomplex volledig in gebruik tijdens de renovatiewerkzaamheden. Overlast tijdens kantooruren moest daarom beperkt worden. Maar geluidsoverlast tijdens de rechtszittingen moest absoluut voorkomen te worden. Er moest veel rondom de rechtszittingen gewerkt worden. Dit vroeg om een flexibele houding van het hele team. We hebben dit opgelost door overlast veroorzakende werkzaamheden, zoals boorwerkzaamheden, vooral rondom de kantoortijden uit te voeren, vertelt Van Kapel. G eluidsoverlast tijdens de rechtszittingen moest absoluut voorkomen worden - Hes van Kapel: Opdrachtgever BOUWTEAMLEDEN Bouwdirectie Aannemer E & W installateur ONDERAANNEMERS & LEVERANCIERS Systeemplafonds n twee weekenden Ihet werk van twee weken gerealiseerd - Alle Buitkamp Weekendwerk Daarnaast zijn bijvoorbeeld de luchtbehandelingskasten van de zittingszalen in het weekend gerenoveerd, vult zijn collega Buitkamp hem aan. Hiermee hebben we werkzaamheden die normaal twee weken duren, in twee weekenden gerealiseerd. Dit is gelukt omdat we in drie ploegen continu doorgewerkt hebben tussen vrijdag uur en zondagnacht. De ventilatie in de zittingszalen diende in de tussenliggende week normaal te functioneren, hier hebben we het systeem op aangepast. Proefkamer Omdat de renovatiewerkzaamheden vanuit een prestatiebestek gerealiseerd zijn, heeft Heijmans een proefkamer ingericht waarin het nieuwe installatieconcept getest konden worden. Een prima uitgangspunt, aldus Buitkamp. Vanuit het prestatiebestek kregen we als marktpartij de kans onze inbreng en expertise in te zetten. Om zelf een optimale oplossing te creëren waarbij eisen in balans zijn met de output in tijd, geld en kwaliteit. Hergebruik De bouwkundige onderdelen in de opdracht omvatten onder meer het vervangen van het systeemplafond in de kantoren. Ook zijn er nieuwe brandwerende voorzieningen aangebracht. De doelstelling was om zoveel mogelijk van de bestaande voorzieningen te herstellen en te hergebruiken. Voor zover dit paste in het nieuwe installatieconcept is dit ook gebeurd. De reden voor hergebruik was enerzijds ingegeven vanuit het oogpunt van duurzaamheid, anderzijds lag hieraan een budgettaire motivatie ten grondslag. Roording: Jammer genoeg zijn niet alle beoogde onderdelen hergebruikt. Zo bleken de luchtkanalen onvoldoende dicht bij tests tijdens de bouw. Door in goed overleg met Heijmans naar een optimalisatie te zoeken is ook dit onderdeel binnen het project opgelost. Samenwerking Roording omschrijft de samenwerking als een productieve en coöperatieve. Vooral de afstemming met de rechtbank was hierin van groot belang. Om de overlast te beperken diende veel afstemming plaats te vinden. Zowel Heijmans als de rechtbank hebben zich hierin zeer coöperatief opgesteld. De formele oplevering van het gebouw was op 17 februari RENOVATIE RECHTBANK NOORD-NEDERLAND, ASSEN : Rijksgebouwendienst, Den Haag : De Comme Bouwadviseurs & -regisseurs, Zaltbommel : Heijmans Utiliteit, Drachten : Heijmans Utiliteit, Drachten : Annhill systeemplafonds, Hoogeveen Tekst: Anniek Heijs Fotografie: Sarah Janssen 17

20 Renovatie - Sybren Lijzenga Nieuwe galerijen staan als een huis n dit project laten alle Ipartners zien dat ze staan voor wat ze beloven 18 Het spontaan instorten van de galerij van de Antillenflat in Leeuwarden haalde in mei 2011 het landelijke nieuws. En het bood aanleiding voor onderzoek door de Rijksoverheid naar de constructieve veiligheid van balkons en galerijen van flatgebouwen gebouwd in de jaren 60. De oorzaak van het instorten: geknapte wapeningsstaven in een betonplaat op de negende verdieping, veroorzaakt door corrosie en scheurvorming in het beton.

Nieuwe kenmerkende woontoren in centrum Emmen Soepel lopend treintje Vaker een constructeur op de bouwplaats bij kenmerkende constructieve details

Nieuwe kenmerkende woontoren in centrum Emmen Soepel lopend treintje Vaker een constructeur op de bouwplaats bij kenmerkende constructieve details 20 Zorg Nieuwe Zorg kenmerkende woontoren in centrum Emmen Wie de nieuwe woontoren van acht verdiepingen Zuidesch in het centrum van Emmen ziet staan, zal vooral de rond gevormde buitenmuren opvallen.

Nadere informatie

Belanghoudersbijeenkomst

Belanghoudersbijeenkomst V e r s l a g Belanghoudersbijeenkomst Donderdag 17 november was u met ruim 30 andere genodigden aanwezig bij de belanghoudersbijeenkomst van Woningstichting Bergh. Een bijeenkomst waarbij wij graag twee

Nadere informatie

De bouw Conceptueel bouwen. Klinkt ingewikkeld,

De bouw Conceptueel bouwen. Klinkt ingewikkeld, De bouw Conceptueel bouwen. Klinkt ingewikkeld, heeft wel de toekomst. Over vijf jaar zal één op de vijf bouwwerken in Nederland volgens een concept gebouwd worden. Wat is dat en wat betekent het voor

Nadere informatie

Uw woningvoorraad is er aan toe De nieuwe, revolutionaire methode om al uw woningen moeiteloos te verduurzamen!

Uw woningvoorraad is er aan toe De nieuwe, revolutionaire methode om al uw woningen moeiteloos te verduurzamen! Uw woningvoorraad is er aan toe De nieuwe, revolutionaire methode om al uw woningen moeiteloos te verduurzamen! snelle realisatie in duurzame renovatie Met Renolution is uw woningbezit verrassend snel

Nadere informatie

EEN HUISKAMERSFEER IN HARTJE BINNENSTAD

EEN HUISKAMERSFEER IN HARTJE BINNENSTAD FASE 1 HERHUISVESTING GEMEENTEHUIS SÚDWEST-FRYSLÂN EEN HUISKAMERSFEER IN HARTJE BINNENSTAD De eerste fase van de vernieuwde centrale huisvesting van gemeente Súdwest-Fryslân is afgerond. Het duurzame publiekshuis

Nadere informatie

hoog duurzaamheidsniveau Conceptwoningen met een Woningbouw

hoog duurzaamheidsniveau Conceptwoningen met een Woningbouw Conceptwoningen met een hoog duurzaamheidsniveau Woningcorporatie Elkien vernieuwde in drie jaar tijd een deel van haar woningbezit in de Leeuwarder wijk Nijlân. Slotstuk was de bouw van 81 grondgebonden

Nadere informatie

Zorg TOEKOMSTBESTENDIGE ZORGAPPARTEMENTEN IN WOONWIJK MEPPEL

Zorg TOEKOMSTBESTENDIGE ZORGAPPARTEMENTEN IN WOONWIJK MEPPEL 30 TOEKOMSTBESTENDIGE ZORGAPPARTEMENTEN IN WOONWIJK MEPPEL In Meppel werden voor het plan Koedijkslanden oudere flats gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw. Voor Woonconcept werden hier 42 zorgappartementen

Nadere informatie

38 ALL ELECTRIC APPARTEMENTEN AAN DE NACHTEGAALSTRAAT IN DRACHTEN

38 ALL ELECTRIC APPARTEMENTEN AAN DE NACHTEGAALSTRAAT IN DRACHTEN 38 ALL ELECTRIC APPARTEMENTEN AAN DE NACHTEGAALSTRAAT IN DRACHTEN Door een gasexplosie in het appartementencomplex aan de Nachtegaalstraat in Drachten zijn in december 2015 twaalf appartementen ingestort.

Nadere informatie

ONDERHOUD EN ENERGIE-UPGRADE

ONDERHOUD EN ENERGIE-UPGRADE ONDERHOUD EN ENERGIE-UPGRADE GAAN HAND IN HAND BIJ AANPAK PORTIEKFLATS In Drachten kregen 114 portiekflats van Accolade een energetische upgrade. De flats aan de Oude Nering, het Oud Ambacht, de Lange

Nadere informatie

32 woningen in Sint Annaparochie Intiem buurtje met onderhoudsarme materialen

32 woningen in Sint Annaparochie Intiem buurtje met onderhoudsarme materialen 32 woningen in Sint Annaparochie Intiem buurtje met onderhoudsarme materialen Op het voormalige terrein van csg Ulbe van Houten aan de Kempenaerstraat in Sint Annaparochie staan nu zestien eengezinswoningen

Nadere informatie

j o r r i t s m a b o u w. n l

j o r r i t s m a b o u w. n l jorritsmabouw.nl Sinds 1880 de bouw meester Jorritsma Bouw is al vijf generaties een modern, vooruitstrevend familiebedrijf. De historie van ons bedrijf gaat terug tot 1880, toen Johannes Jorritsma zijn

Nadere informatie

Kernboodschappen Woningcorporaties Nederland dicht bij huis

Kernboodschappen Woningcorporaties Nederland dicht bij huis Kernboodschappen Woningcorporaties Nederland dicht bij huis Oktober 2014 Thema 1 Goed wonen en een goede dienstverlening We vinden het in Nederland normaal dat iedereen goed kan wonen. Maar niet iedereen

Nadere informatie

hiermee bezig te houden. TEKST MIRJAM JANSSEN

hiermee bezig te houden. TEKST MIRJAM JANSSEN Centrum helpt scholen en kinderopvang Nieuw kennis voor bouwen 20 podium maart 2012 om huisvestingszaken goed af te wikkelen centrum en renoveren Mede op aandringen van de PO-Raad krijgen school besturen

Nadere informatie

VEELGESTELDE VRAGEN ONTWIKKELING SPORTWEG EN MEERWEG

VEELGESTELDE VRAGEN ONTWIKKELING SPORTWEG EN MEERWEG VEELGESTELDE VRAGEN ONTWIKKELING SPORTWEG EN MEERWEG HUURPRIJS 1.1. HOE HOOG WORDT MIJN HUURPRIJS BIJ MODERNISERING? Wij gaan met u in gesprek over de mogelijkheden bij modernisering. Een aantal maatregelen

Nadere informatie

Van duurzaam gebouw naar duurzaam gebruik

Van duurzaam gebouw naar duurzaam gebruik Van duurzaam gebouw naar duurzaam gebruik Artikelen over duurzaam bouwen en renoveren buitelen over elkaar heen. Maar Nederland bouwt tegenwoordig al erg duurzaam. En het energieverbruik is al fors teruggedrongen.

Nadere informatie

Bevolkings- en woningbehoeftenprognoses provincie Noord-Brabant en regio West-Brabant

Bevolkings- en woningbehoeftenprognoses provincie Noord-Brabant en regio West-Brabant VERSLAG BETREFT Bouwberaad West-Brabant DATUM 1 maart 2012 VOORZITTER J.P. Schouw VERSLAG Bijeenkomst Bouwberaad West-Brabant Opening en toelichting De voorzitter van het Bouwberaad, de heer J.P. Schouw,

Nadere informatie

Een parel uit zijn tijd is opgepoetst. FBA State Leeuwarden. Transformatie

Een parel uit zijn tijd is opgepoetst. FBA State Leeuwarden. Transformatie FBA State Leeuwarden Een parel uit zijn tijd is opgepoetst Zes jaar lang stond het voormalige kantoor van Friesland Bank Assurantiën op de hoek van de Willemskade en de Zuiderstraat in Leeuwarden leeg.

Nadere informatie

Appartementencomplex Grou Eindelijk bebouwing op de Volmawei

Appartementencomplex Grou Eindelijk bebouwing op de Volmawei Appartementencomplex Grou Eindelijk bebouwing op de Volmawei 42 Het heeft behoorlijk lang geduurd voordat de eerste schop voor het appartementengebouw met zes riante appartementen de grond in kon. Al in

Nadere informatie

bouwen en wonen in Jabikswoude

bouwen en wonen in Jabikswoude 15 WONINGEN HOYTESLÂN, LEEUWARDEN Aandacht voor duurzaam bouwen en wonen in Jabikswoude In 2016 startte SHP bouwbedrijven in opdracht van HRP Planontwikkeling en HaeneS vastgoedontwikkelaars de bouw van

Nadere informatie

Digitale enquête Onder huurders, woningzoekenden, professionals en medewerkers

Digitale enquête Onder huurders, woningzoekenden, professionals en medewerkers Digitale enquête Onder huurders, woningzoekenden, professionals en medewerkers Net als vier jaar geleden hebben we onze stakeholders gevraagd via een digitale enquête met ons mee te denken over belangrijke

Nadere informatie

JA: WONEN VOOR IEDEREEN! WENJEN FOAR ELKENIEN PVDA FRYSLÂN WONINGPLAN

JA: WONEN VOOR IEDEREEN! WENJEN FOAR ELKENIEN PVDA FRYSLÂN WONINGPLAN JA: WONEN VOOR IEDEREEN! WENJEN FOAR ELKENIEN PVDA FRYSLÂN WONINGPLAN Foto: Jeroen Mul/Flickr, Creative Commons JA: STEVIG INZETTEN OP BETAALBAAR EN GOED WONEN VOOR IEDEREEN! De afgelopen jaren is er dankzij

Nadere informatie

Even voorstellen. Net al kennis gemaakt met mij en mijn collega Doris bij de ervaringenronde. Nu een introductie uitleg nul op de meter.

Even voorstellen. Net al kennis gemaakt met mij en mijn collega Doris bij de ervaringenronde. Nu een introductie uitleg nul op de meter. Even voorstellen. Net al kennis gemaakt met mij en mijn collega Doris bij de ervaringenronde. Nu een introductie uitleg nul op de meter. Stap voor stap gaan we er doorheen. 1 We beginnen bij de woonlasten.

Nadere informatie

STADKAMER ZWOLLE: NIEUWE TREKPLEISTER VOOR DE BINNENSTAD

STADKAMER ZWOLLE: NIEUWE TREKPLEISTER VOOR DE BINNENSTAD Foto: Arthur Meerloo STADKAMER ZWOLLE: NIEUWE TREKPLEISTER VOOR DE BINNENSTAD Zwolle is een prachtig cultureel gebouw net buiten het stadscentrum rijker én een publiekstrekker voor het centrum. Daar waar

Nadere informatie

GEBUNDELD ALLE WENSEN IN ÉÉN GEBOUW MFA, LIPPENHUIZEN. Utiliteit

GEBUNDELD ALLE WENSEN IN ÉÉN GEBOUW MFA, LIPPENHUIZEN. Utiliteit MFA, LIPPENHUIZEN ALLE WENSEN GEBUNDELD IN ÉÉN GEBOUW Als je kijkt wat we hier hebben neergezet, dan geeft dat een enorm trots gevoel, zegt Henk Diphoorn. De projectleider van Bouwmij Hendriks uit Assen

Nadere informatie

Toekomst Sluisweg verslag bewonersavond 13 mei 2014

Toekomst Sluisweg verslag bewonersavond 13 mei 2014 Toekomst Sluisweg verslag bewonersavond 13 mei 2014 Verslag van de bijeenkomst met de bewoners van de Sluisweg op dinsdag 13 mei 2014 om 19.30 uur in het EMS gebouw aan de Sluisweg 67 E. Aanwezigen: Van

Nadere informatie

Kiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt. platform woningcorporaties noord-holland noord

Kiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt. platform woningcorporaties noord-holland noord Kiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt platform woningcorporaties noord-holland noord Voorwoord Op 15 december 2011 is door ruim 20 corporaties uit de subregio s Noordkop, West-Friesland,

Nadere informatie

ACTUEEL. (2017, 09, maart) Geraadpleegd van

ACTUEEL. (2017, 09, maart) Geraadpleegd van ACTUEEL Uit het artikel Honderden balkons in Venlo afgesloten na twijfels over veiligheid van 9 maart 2017 op NU.nl bleek dat honderden bewoners van flats in de Venlose wijk het Vinckenbosje hun balkon

Nadere informatie

Een warme jas voor zestig galerijwoningen

Een warme jas voor zestig galerijwoningen Transformatie naar NOM-ready in Sneek Een warme jas voor zestig galerijwoningen Aan de Worp Tjaardastraat in Sneek laat woningcorporatie Elkien vijf appartementenflats transformeren tot NOM-ready, in combinatie

Nadere informatie

Uw hoogbouw SLIM renoveren De nieuwe, revolutionaire methode om al uw hoogbouw moeiteloos te verduurzamen!

Uw hoogbouw SLIM renoveren De nieuwe, revolutionaire methode om al uw hoogbouw moeiteloos te verduurzamen! Uw hoogbouw SLIM renoveren De nieuwe, revolutionaire methode om al uw hoogbouw moeiteloos te verduurzamen! snelle realisatie in duurzame renovatie snelle realisatie in duurzame renovatie De béste prestatie

Nadere informatie

Ondernemingsplan 2009-2014. 10 beloften van Portaal Nijmegen

Ondernemingsplan 2009-2014. 10 beloften van Portaal Nijmegen Ondernemingsplan 2009-2014 10 beloften van Portaal Nijmegen 1 Beloofd! Meer dan 100 jaar oud Als rond de vorige eeuwwisseling de eerste woningbouwverenigingen worden opgericht, is één daarvan Woningvereeniging

Nadere informatie

ONDERNEMINGSPLAN volkshuisvesters

ONDERNEMINGSPLAN volkshuisvesters ONDERNEMINGSPLAN 2016 2020 volkshuisvesters ONDERNEMINGSPLAN 2016 2020 volkshuisvesters 1 inhoud ONZE VISIE 4 INHOUD ONZE MISSIE 4 ONZE DOELEN 5 1. KLANTGERICHT DIENSTVERLENEN 6 2. BETAALBARE WONINGEN

Nadere informatie

Alleen samen maken we Nijkerk mooier

Alleen samen maken we Nijkerk mooier Woningstichting Nijkerk De klant staat centraal. Je kunt geen ondernemingsplan openslaan, of je stuit op deze missie. Zet je de klant centraal door in zijn schoenen te gaan staan? Dat is een goed begin,

Nadere informatie

ondernemingsplan in het kort.

ondernemingsplan in het kort. leefbaarheid ondernemingsplan in het kort. samenwerking 2012 2016 betaalbaarheid zorg intro intro staat in verbinding met mensen in haar omgeving. De wereld om ons heen verandert snel. gaat in die verandering

Nadere informatie

Samen maken we morgen.

Samen maken we morgen. Samen maken we morgen. Over Salverda Een vertrouwde naam in de bouw, dat is Salverda. Ons familiebedrijf bestaat al sinds 1946, vormt onderdeel van de Schagen Groep en wordt gekenmerkt door een betrokken

Nadere informatie

WIJ ZIJN ACTIUM EN DIT IS ONZE KOERS STRATEGISCHE KOERS

WIJ ZIJN ACTIUM EN DIT IS ONZE KOERS STRATEGISCHE KOERS WIJ ZIJN ACTIUM EN DIT IS ONZE KOERS STRATEGISCHE KOERS 2018-2021 Dit is onze strategische koers, dé leidraad bij ons denken en ons doen. Het is ons kompas, dat richting geeft aan de keuzes die we maken

Nadere informatie

Omdat bouwen teamwork is

Omdat bouwen teamwork is Omdat bouwen teamwork is Nijhuis Bouw Innovatie en duurzaamheid komen bij Nijhuis samen. Wij bouwen niet alleen huizen, ook leefbare wijken en gebieden waar het prettig wonen, werken en recreëren is. Ontwikkelen

Nadere informatie

Sloop/vervangende nieuwbouw Johannes Poststraat 25 t/m 63 (oneven) Pater Bleijsstraat 1 t/m 6 in Hoorn

Sloop/vervangende nieuwbouw Johannes Poststraat 25 t/m 63 (oneven) Pater Bleijsstraat 1 t/m 6 in Hoorn Sloop/vervangende nieuwbouw Johannes Poststraat 25 t/m 63 (oneven) Pater Bleijsstraat 1 t/m 6 in Hoorn Wat heeft Intermaris besloten? Intermaris heeft besloten uw woning niet te renoveren, maar om de 26

Nadere informatie

41 december 2010. MAT Afbouw Zaltbommel. Ale van der Veen van Gerko Afbouw op het project Wave. MATinfo 1

41 december 2010. MAT Afbouw Zaltbommel. Ale van der Veen van Gerko Afbouw op het project Wave. MATinfo 1 MAT Afbouw Zaltbommel # 41 december 2010 Ale van der Veen van Gerko Afbouw op het project Wave #37 - januari 2009 Hotel Zwolle MATinfo 1 Ale van der Veen 26 jaar, lts, werken/leren als timmerman, bij MAT

Nadere informatie

De Budget Ster: omgaan met je schulden

De Budget Ster: omgaan met je schulden De Budget Ster: omgaan met je schulden Budget Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Budget Ster MOTIVATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID STRESS DOOR SCHULDEN BASISVAARDIGHEDEN STABILITEIT FINANCIEEL ADMINISTRATIEVE

Nadere informatie

Verbouw. aandeweg bleek Ghet mogelijk is een nog hoger BREEAMniveau. r wordt een klein Enatuurgebiedje gerealiseerd midden in de stad.

Verbouw. aandeweg bleek Ghet mogelijk is een nog hoger BREEAMniveau. r wordt een klein Enatuurgebiedje gerealiseerd midden in de stad. Een tweede leven voor het ABN AMRO gebouw Het gebouw van ABN AMRO op de Grote Markt in Groningen ondergaat een verbouwing waarbij het uiterlijk zo min mogelijk wordt aangetast. Want, zegt Ruud Dessing

Nadere informatie

Voorwoord. Kevin de Ram Smart Systems 1

Voorwoord. Kevin de Ram Smart Systems 1 Kevin de Ram Culemborg Unica Installatietechniek B.V. Maart 2017 Voorwoord Voor de lessen smart systems is mij gevraagd een document op te zetten met mijn visie op smart systems. Hierbij heb ik gekeken

Nadere informatie

Uw innovatiepartner met drive NIEUWBOUW RENOVATIE TRANSFORMATIE

Uw innovatiepartner met drive NIEUWBOUW RENOVATIE TRANSFORMATIE Uw innovatiepartner met drive NIEUWBOUW RENOVATIE TRANSFORMATIE EMERGO Bouwnovatie EMERGO werkt graag samen aan vernieuwende en realistische totaaloplossingen. Ons doel is dat u én wij ingenomen zijn met

Nadere informatie

Lokaal betrokken, regionaal verbonden

Lokaal betrokken, regionaal verbonden Lokaal betrokken, regionaal verbonden Beweeg de muis over de tekstblokken en klik Voorwoord Lokaal betrokken, regionaal verbonden Dat is de titel van het ondernemingsplan 2014-2018 van. Omdat dat is wat

Nadere informatie

BATAVUSFABRIEK: markante uitstraling behouden, functie veranderd

BATAVUSFABRIEK: markante uitstraling behouden, functie veranderd BATAVUSFABRIEK: markante uitstraling behouden, functie veranderd Het is een pand met een markante uitstraling, dat ontegenzeggelijk bij de geschiedenis van Heerenveen hoort. In de voormalige fabriek van

Nadere informatie

Een aanwinst voor de wijk Wolfsbos

Een aanwinst voor de wijk Wolfsbos De Adelaar Hoogeveen Een aanwinst voor de wijk Wolfsbos Op de hoek van de Buizerdlaan en de Wolfsbosstraat in Hoogeveen realiseerde Brands Bouw voor Domesta De Adelaar, een woongebouw met 38 appartementen

Nadere informatie

Regionale Agenda Wonen. Resultaten verdiepingsbijeenkomst Marktpartijen 5 juni 2018

Regionale Agenda Wonen. Resultaten verdiepingsbijeenkomst Marktpartijen 5 juni 2018 Regionale Agenda Wonen Resultaten verdiepingsbijeenkomst Marktpartijen 5 juni 2018 Algemeen Sommige gemeenten bouwen niet alleen voor eigen behoefte, maar ook voor bovenregionale behoefte. Hoe gaan gemeenten

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF GEEREN-ZUID

NIEUWSBRIEF GEEREN-ZUID HUURDERSBELANGENCOMMISSIE 212 GEEREN-ZUID NIEUWSBRIEF GEEREN-ZUID De afgelopen weken vonden de blokgesprekken plaats in uw buurt. Singelveste AlleeWonen heeft daarin informatie gegeven over het hoe en

Nadere informatie

NORDWIN COLLEGE SNEEK IN ALLE

NORDWIN COLLEGE SNEEK IN ALLE NORDWIN COLLEGE SNEEK IN ALLE OPZICHTEN EEN GROENE SCHOOL 84 Dankzij een vrolijk groengekleurde optopping van twee etages kan het Nordwin College in Sneek voortaan haar vmbo- en mbogroenopleidingen op

Nadere informatie

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt orthodontist Daniël van der Meulen samen met veertien assistentes intensief

Nadere informatie

Duurzaam bouwen doe je met Klima Wonen

Duurzaam bouwen doe je met Klima Wonen Duurzaam bouwen doe je met Klima Wonen Over ons Klima Wonen is een nieuwe innovatieve en energiezuinige bouwer. Wij hebben decennia lang ervaring opgedaan in de projectontwikkeling van kwalitatief hoogwaardige

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

9,65 x 15,8 mm. Sluisweg. 4,9 x 5,25 mm. verslag 2015-01-27

9,65 x 15,8 mm. Sluisweg. 4,9 x 5,25 mm. verslag 2015-01-27 9,65 x 15,8 mm Sluisweg 4,9 x 5,25 mm verslag 2015-01-27 Verslag van de bijeenkomst met de bewoners van de Sluisweg op dinsdag 27 januari 2015 om 19.30 uur in het EMS gebouw aan de Sluisweg 67 E. Aanwezigen:

Nadere informatie

SAMENWERKING EN ZELFWERKZAAMHEID BIJ MFA DE SCHANS IN EEN

SAMENWERKING EN ZELFWERKZAAMHEID BIJ MFA DE SCHANS IN EEN SAMENWERKING EN ZELFWERKZAAMHEID BIJ MFA DE SCHANS IN EEN In het Drentse dorp Een opende 16 september De Schans, een multifunctionele accommodatie waarvoor het dorp sinds 2009 geijverd heeft. Uniek was

Nadere informatie

Wij timmeren aan de weg

Wij timmeren aan de weg Wij timmeren aan de weg Even voorstellen; Bouwkracht Vakpersoneel. Bouwkracht vakpersoneel B.V. is onderdeel van de LubronGroep en voortgekomen uit Lubron technisch intermediair. Onder de vlag van Lubron

Nadere informatie

De huizenmarkt in beweging: stappenplan huis kopen in 2015

De huizenmarkt in beweging: stappenplan huis kopen in 2015 De huizenmarkt in beweging: stappenplan huis kopen in 2015 De huizenmarkt en de nieuwste ontwikkelingen worden door veel makelaars nauwlettend in de gaten gehouden. Alhoewel het herstel van de markt nog

Nadere informatie

Bouwen aan beloften. Woningbouwvereniging Alkemade. Bezoekadres De Lasso GV Roelofarendsveen. Postadres Postbus AD Roelofarendsveen

Bouwen aan beloften. Woningbouwvereniging Alkemade. Bezoekadres De Lasso GV Roelofarendsveen. Postadres Postbus AD Roelofarendsveen Bouwen aan beloften Woningbouwvereniging Alkemade Bezoekadres De Lasso 1 2371 GV Roelofarendsveen Postadres Postbus 150 2370 AD Roelofarendsveen T 071 331 50 00 F 071 331 71 44 www.wbv-alkemade.nl algemeen@wbv-alkemade.nl

Nadere informatie

EEN BOOST VOOR HET STADSCENTRUM

EEN BOOST VOOR HET STADSCENTRUM KANTOOR HET KIELZOG, HUIS VOOR CULTUUR EN BESTUUR IN HOOGEZAND EEN BOOST VOOR HET STADSCENTRUM Een prominent publiek gebouw voor de gemeente, het theater, het kunstencentrum en de muziekschool van Hoogezand-Sappemeer,

Nadere informatie

Renovatie Transport logistiek industrie

Renovatie Transport logistiek industrie Renovatie Transport logistiek industrie WWW.VOORTMANDAKENWAND.NL 01 introductie Er kunnen diverse redenen zijn om het dak en de wanden (gebouwschil) van bestaande bedrijfsruimtes te herstellen en/of te

Nadere informatie

Single op de woningmarkt

Single op de woningmarkt Krap aanbod, nieuwe eisen, één inkomen Single op de woningmarkt Alleenstaanden moesten al meer moeite doen om een huis te kunnen kopen. Dat wordt er de komende jaren niet eenvoudiger op. TEKST SANDER VAN

Nadere informatie

vac in beeld foto s ed van rijswijk

vac in beeld foto s ed van rijswijk vac in beeld foto s ed van rijswijk 17 Kan het smaller? Nadat de leden van WAC Nijmegen van koffie zijn voorzien, steekt Jolande Siemerink van wal. De projectleider bij corporatie Vivare vertelt dat de

Nadere informatie

(VER)BOUWEN AAN PLEZIERIG WONEN

(VER)BOUWEN AAN PLEZIERIG WONEN BODEGRAVEN NIEUWERBRUG Een flexibele en moderne organisatie Zorgen voor een passende woningvoorraad WAARDER REEUWIJK Reeuwijkse plassen DRIEBRUGGEN Plezierig wonen HOGEBRUG (VER)BOUWEN AAN PLEZIERIG WONEN

Nadere informatie

MIMI Testimonial. Wonen Limburg - Roermond

MIMI Testimonial. Wonen Limburg - Roermond MIMI Testimonial Wonen Limburg - Roermond Stephan Gross, projectleider Wonen Limburg Het MIMI-concept werkt! MIMI: Meer Isolatie en Minder Installaties. Met als resultaat een uitstekend wooncomfort en

Nadere informatie

NORDWIN COLLEGE SNEEK IN ALLE

NORDWIN COLLEGE SNEEK IN ALLE NORDWIN COLLEGE SNEEK IN ALLE OPZICHTEN EEN GROENE SCHOOL 84 Dankzij een vrolijk groengekleurde optopping van twee etages kan het Nordwin College in Sneek voortaan haar vmbo- en mbogroenopleidingen op

Nadere informatie

Huisvesting gemeente Boxtel

Huisvesting gemeente Boxtel Agenda 1) Inleiding 2) Aanleiding 3) Begrippen en demarcatie 4) Scenario s 5) Advies Agenda 1) Inleiding De Twee Snoeken Gemeentehuizen 2) Aanleiding 3) Begrippen en demarcatie 4) Scenario s 5) Advies

Nadere informatie

Drachten. Tjaarda 318. Gerenoveerd en samengevoegd 3 kamerappartement. altijd open op woonaccent.nl

Drachten. Tjaarda 318. Gerenoveerd en samengevoegd 3 kamerappartement. altijd open op woonaccent.nl Drachten Tjaarda 318 Gerenoveerd en samengevoegd 3 kamerappartement altijd open op woonaccent.nl Woonaccent Makelaars Friesland Alles over de woning aan de Tjaarda 318 Op de derde verdieping bevind zicht

Nadere informatie

Lefier in samenvatting jaarverslag. Samenvatting jaarverslag

Lefier in samenvatting jaarverslag. Samenvatting jaarverslag Lefier in 2014 samenvatting jaarverslag Samenvatting jaarverslag 2014 1 Lefier in 2014 samenvatting jaarverslag Wij zijn Lefier, een woningcorporatie in Noord-Nederland. Lefier staat midden in de samenleving

Nadere informatie

Conceptoplossingen door samenwerking. Albert van Lohuizen Manager Installatieconcepten

Conceptoplossingen door samenwerking. Albert van Lohuizen Manager Installatieconcepten Conceptoplossingen door samenwerking Albert van Lohuizen Manager Installatieconcepten Waarom bouwen we zoveel muren en slaan we zo weinig bruggen? Brink Climate Systems 1903 Smederij te Assen 2013 Fabrikant

Nadere informatie

Samen bouwen aan. kinderopvang. Esbi Huis neemt u alle bouwzorg uit handen

Samen bouwen aan. kinderopvang. Esbi Huis neemt u alle bouwzorg uit handen Samen bouwen aan kinderopvang Esbi Huis neemt u alle bouwzorg uit handen Bij Esbi Huis treft u alles onder één dak Door de toenemende vraag naar kinderopvang is er in veel gemeentes een structureel tekort

Nadere informatie

Metamorfose van een dorpsschool in Makkum

Metamorfose van een dorpsschool in Makkum Van It Iepen Stee naar De Populier Metamorfose van een dorpsschool in Makkum Van vervangende nieuwbouw voor basisschool It Iepen Stee in Makkum kon volgens gemeente Súdwest Fryslân geen sprake zijn. Het

Nadere informatie

Gewoon goed. wonen WONINGSTICHTING BUITENLUST ONDERNEMINGSPLAN

Gewoon goed. wonen WONINGSTICHTING BUITENLUST ONDERNEMINGSPLAN Gewoon goed wonen WONINGSTICHTING BUITENLUST ONDERNEMINGSPLAN 2014-2018 2 WONINGSTICHTING BUITENLUST Hierbij presenteren wij met veel plezier ons ondernemingsplan 2014-2018 met als titel: GEWOON GOED WONEN

Nadere informatie

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten. Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar

Nadere informatie

De heer J. Franx, wethouder Verbouwing Jan Ligthartcentrum

De heer J. Franx, wethouder Verbouwing Jan Ligthartcentrum Raadsvoorstel Zaaknummer Portefeuillehouder Voorstel 282625 De heer J. Franx, wethouder Verbouwing Jan Ligthartcentrum Aan de raad, 1. Beslispunten 1. instemmen met het naar voren halen van extra (noodzakelijke)

Nadere informatie

Wie zijn wij? Van 0-meting tot haalbare business case. Programma. De methode. Meten van duurzaamheid. Heldere kijk op duurzaamheid.

Wie zijn wij? Van 0-meting tot haalbare business case. Programma. De methode. Meten van duurzaamheid. Heldere kijk op duurzaamheid. Van 0-meting tot haalbare business case Meer informatie: www.w-e.nl www.gprsoftware.nl ir. Janny Stevens (stevens@w-e.nl) ir. Saskia van Hulten (hulten@w-e.nl) Wie zijn wij? W/E adviseurs www.w-e.nl Saskia

Nadere informatie

BVR Groep BV. RENO+ Renovatieconcept voor particulieren

BVR Groep BV. RENO+ Renovatieconcept voor particulieren BVR Groep BV RENO+ Renovatieconcept voor particulieren BVR Groep BV RENO+ Renovatieconcept voor particulieren 2 BVR Groep BV RENO+ Renovatieconcept voor particulieren Inleiding 3 Over enige tijd gaat de

Nadere informatie

Grip op accommodatie beheer. een gezonde instelling. advies - begeleiding - software

Grip op accommodatie beheer. een gezonde instelling. advies - begeleiding - software Grip op accommodatie beheer een gezonde instelling advies - begeleiding - software Maurits Jansen, manager Vastgoed & ICT bij de zorginstelling Abrona Abrona is een christelijke organisatie die is gespecialiseerd

Nadere informatie

LEVENSLOOPGESCHIKT BOUWEN: PRAKTISCHE OVERWEGINGEN

LEVENSLOOPGESCHIKT BOUWEN: PRAKTISCHE OVERWEGINGEN LEVENSLOOPGESCHIKT BOUWEN: PRAKTISCHE OVERWEGINGEN 'Ons streven is 6.000 nultredenwoningen in de gemeente in 2020'. En: 'Alle nieuwbouw realiseren wij levensloopgeschikt'. Dit zijn voorbeelden van ambities

Nadere informatie

VOLKSHUISVESTING TOEN EN NU!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Van sociale volkshuisvesting naar de woningcorporaties in 2014 is een grote stap.

VOLKSHUISVESTING TOEN EN NU!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Van sociale volkshuisvesting naar de woningcorporaties in 2014 is een grote stap. Belanghoudersbijeenkomst 3 juni 2014 Blad 1. Op verzoek van Wonen Zuidwest Friesland aangaande een toelichting over de betaalbaarheid van het wonen willen wij dit toespitsen op onze corporaties en de veranderingen

Nadere informatie

slimrenoveren Blik op de toekomst: De top 3 van Het Nieuwe Renoveren Door: Doris de Bruijn & Sean Vos, SlimRenoveren

slimrenoveren Blik op de toekomst: De top 3 van Het Nieuwe Renoveren Door: Doris de Bruijn & Sean Vos, SlimRenoveren slimrenoveren Blik op de toekomst: De top 3 van Het Nieuwe Renoveren Door: Doris de Bruijn & Sean Vos, SlimRenoveren Voor: Bouwlokalen Het Nieuwe Renoveren 11 oktober 2011 te Doetinchem http://www.slimrenoveren.nl

Nadere informatie

Onze bijdrage als gemeente aan de Stroomversnelling

Onze bijdrage als gemeente aan de Stroomversnelling Onze bijdrage als gemeente aan de Stroomversnelling Overhandiging boekwerkje Taskforce Vergunningen aan minister Blok op 26 februari 2015 Wat is Stroomversnelling? Initiatief om totaal vernieuwde comfortabele

Nadere informatie

Krimp in Fryslân. Inwonertal

Krimp in Fryslân. Inwonertal Krimp in Fryslân Bevolkingsdaling, lokaal en regionaal, is een vraagstuk van nu én de komende jaren. Hoewel pas over enkele decennia de bevolking van Fryslân als geheel niet meer zal groeien, is in sommige

Nadere informatie

WONEN IN BEWEGING I N F O R M A T I E B R O C H U R E

WONEN IN BEWEGING I N F O R M A T I E B R O C H U R E WONEN IN BEWEGING I N F O R M A T I E B R O C H U R E Wonen in beweging De CWS is een woningcorporatie in beweging. Een professionele, klantgerichte organisatie die staat voor goed wonen in een aantrekkelijke

Nadere informatie

Scherp aan de wind! ons ondernemingsplan

Scherp aan de wind! ons ondernemingsplan Scherp aan de wind! ons ondernemingsplan 2017-2020 Inhoudsopgave: 1. Voorwoord 2. Hier staan we voor 3. Woningbezit 4. Huurders 5. Vitale wijken en buurten 6. Financiën 7. Organisatie Voorwoord samen werken

Nadere informatie

De waarde van stadswarmte. Hoe komt de prijs tot stand?

De waarde van stadswarmte. Hoe komt de prijs tot stand? De waarde van stadswarmte Hoe komt de prijs tot stand? De waarde van stadswarmte 3 Hoe komt de prijs tot stand? De energierekening is voor vrijwel iedereen een belangrijk onderdeel van de maandelijkse

Nadere informatie

De Struikbuurt Vernieuwt! in het Uitwerkingsplan waar de buurt in 2013 mee instemde.

De Struikbuurt Vernieuwt! in het Uitwerkingsplan waar de buurt in 2013 mee instemde. V o o r u, b e w o n e r v a n D E A N T O N S T R U I K B U U R T I N S L O T E R M E E R De Struikbuurt Vernieuwt! De Struikbuurt gaat veranderen. Alle woningen tussen het Johan Brouwerpad en de Vening

Nadere informatie

Testimonial. Montessorischool - Amsterdam

Testimonial. Montessorischool - Amsterdam Testimonial Montessorischool - Amsterdam IR. HANS KUIPER. ARCHITECT: Beste schoolgebouw van Amsterdam dankzij Rockwool Aan het uiterlijk van de 5e Montessorischool aan de Herschelstraat in Amsterdam is

Nadere informatie

CREATIEF DESKUNDIG BETROUWBAAR

CREATIEF DESKUNDIG BETROUWBAAR WONEN IS MEER DAN EEN DAK BOVEN JE HOOFD! CREATIEF DESKUNDIG BETROUWBAAR Het bedrijf een korte introductie Verrassend creatief met hands-on mentaliteit Actief op het gebied van het ontwikkelen, realiseren,

Nadere informatie

Vooruit naar de oorsprong

Vooruit naar de oorsprong Vooruit naar de oorsprong strategisch kader 2014-2016 1 Strategisch kader in 12 puntjes 1 We zien goed en plezierig wonen als basis van bestaan 2 We bieden mensen met lagere inkomens goede, passende woonruimte

Nadere informatie

95 PéGé woningen De Ooi

95 PéGé woningen De Ooi 95 PéGé woningen De Ooi 52 rode woningen 43 blauwe woningen 95 PéGé woningen De Ooi Agenda: Visie en ambitie. Huurders en doelgroep. Vastgoedstrategie. Bewoners enquête 2015 Kwaliteit. Mogelijkheden en

Nadere informatie

Bijdrage 2018 WoonFriesland aan de woonvisie gemeente Leeuwarden

Bijdrage 2018 WoonFriesland aan de woonvisie gemeente Leeuwarden Bijdrage 2018 WoonFriesland aan de woonvisie gemeente Leeuwarden Samen werken aan goed en betaalbaar albaar wonen Goed en betaalbaar wonen in Leeuwarden Onze bijdrage 2018 aan uw woonvisie Gewoon dóen!

Nadere informatie

Conceptoplossingen en samenwerking. Albert van Lohuizen Manager Installatieconcepten

Conceptoplossingen en samenwerking. Albert van Lohuizen Manager Installatieconcepten Conceptoplossingen en samenwerking Albert van Lohuizen Manager Installatieconcepten Waarom bouwen we zoveel muren en slaan we zo weinig bruggen? Brink Climate Systems 1903 Smederij te Assen 2013 Fabrikant

Nadere informatie

8 MULTIFUNCTIONELE BEDRIJFSUNITS

8 MULTIFUNCTIONELE BEDRIJFSUNITS 8 MULTIFUNCTIONELE BEDRIJFSUNITS DE POL TE LOSSER Alfred Marshallstraat 1 Postbus 572 7550 AN Hengelo Telefoon (074) 255 68 88 Fax (074) 291 85 21 www.bedrijfsunits.com projectontwikkeling Inhoud Inleiding

Nadere informatie

KOPGEVELS APPARTEMENTENGEBOUWEN KUNNEN ONVEILIG ZIJN IJSSELMONDE HEEFT DE OPLOSSING

KOPGEVELS APPARTEMENTENGEBOUWEN KUNNEN ONVEILIG ZIJN IJSSELMONDE HEEFT DE OPLOSSING KOPGEVELS APPARTEMENTENGEBOUWEN KUNNEN ONVEILIG ZIJN IJSSELMONDE HEEFT DE OPLOSSING PROBLEEM: KOPGEVELS KUNNEN ONVEILIG ZIJN EN INSTORTEN Nieuw-Vennep, Zwolle, den Haag, Oosterhout, Eindhoven: op al deze

Nadere informatie

Wie wordt de bouwheer?

Wie wordt de bouwheer? november 2013 het fundament Nieuwbouw en renovatie Wie wordt de bouwheer? 26 het fundament november 2013 Bij nieuwbouw en renovatie van schoolgebouwen is het nodig dat iemand de regie heeft. Dit zogenoemde

Nadere informatie

Uitnodiging marktontmoeting FUMO-gebouw vol energie

Uitnodiging marktontmoeting FUMO-gebouw vol energie Uitnodiging marktontmoeting FUMO-gebouw vol energie De opgave De gemeente Leeuwarden heeft de ambitie om in de komende jaren haar gemeentelijke vastgoedvoorraad gefaseerd te gaan verduurzamen. Het verduurzamen

Nadere informatie

DE CONSUMENT AAN HET STUUR. Stichting SIR-55 Tel. 040 242 32 23 info@sir-55.nl. www.sir-55.nl. www.sir-55.nl

DE CONSUMENT AAN HET STUUR. Stichting SIR-55 Tel. 040 242 32 23 info@sir-55.nl. www.sir-55.nl. www.sir-55.nl DE CONSUMENT AAN HET STUUR Stichting SIR-55 Tel. 040 242 32 23 info@sir-55.nl www.sir-55.nl www.sir-55.nl SIR-55 CREËERT BETROKKEN BEWONERS Wie zijn medioren? Medioren zijn actieve, vitale en maatschappelijk

Nadere informatie

Doelstelling en doelgroep

Doelstelling en doelgroep klimaat op maat Klimaat op maat Het klimaat verandert en de olievoorraden raken langzaamaan op. Dat laatste betekent concreet dat de energieprijzen naar verwachting flink stijgen in de komende decennia.

Nadere informatie

TIEN WEKEN, VEERTIG WONINGEN, NUL OP DE METER

TIEN WEKEN, VEERTIG WONINGEN, NUL OP DE METER 58 BREECAMP NOORD IN ZWOLLE: TIEN WEKEN, VEERTIG WONINGEN, NUL OP DE METER Maak kennis met Stadshagen, een grote uitbreidingswijk in Zwolle. Een kerngebied met daaromheen een schil van gevarieerde woonwijken.

Nadere informatie

Samenvatting. Meerjarenvisie Intermaris, voor jou(w) thuis

Samenvatting. Meerjarenvisie Intermaris, voor jou(w) thuis Samenvatting Meerjarenvisie 2019-2022 Intermaris, voor jou(w) thuis Meerjarenvisie 2019-2022 Samenvatting Intermaris, voor jou(w) thuis De bewoner is onze basis Iedereen is gelijk, maar niemand hetzelfde

Nadere informatie

SLIM wonen met energie

SLIM wonen met energie SLIM wonen met energie GRONINGEN :SLIM wonen met energie BLOK VOOR BLOK 1 OKTOBER 2012 SLIM wonen met energie People don t buy what they need, the buy what they want SLIM wonen met energie De markt georganiseerd

Nadere informatie

mycuby Multi-inzetbare prefab ruimtes

mycuby Multi-inzetbare prefab ruimtes mycuby Multi-inzetbare prefab ruimtes mycuby van De Mors In een mum van tijd een ruimte die precies aan uw wensen voldoet? Dat is onze specialiteit! mycuby staat voor een nieuwe, duurzame manier van bouwen.

Nadere informatie