Handicap, beeldvorming en de openbare omroep.

Transcriptie

1 STANDPUNTNOTA GRIP MEI 2011 Handicap, beeldvorming en de openbare omroep. Advies voor de beheersovereenkomst VRT GRIP vzw Koningsstraat Brussel T. 02/

2 Inhoud: 1. Belang van beeldvorming en media 2. Situering 3. Streefcijfers 4. Aanbevelingen van GRIP 5. Het VN-verdrag over media 1. Belang van beeldvorming en media Het beeld dat mensen hebben over een bepaalde groep, heeft invloed op hun gedrag tegenover (iemand van) die groep. Beeldvorming bestaat dus niet enkel in je hoofd, maar heeft ook reële, maatschappelijke effecten. Dat beeld kan gebaseerd zijn op direct contact met mensen uit de minderheidsgroep, maar hoe minder je ermee in aanraking komt en hoe minder kennis je uit eerste hand krijgt, hoe meer je kennis en beeld over een groep gevormd worden door de media. De impact van vooral televisie is niet te onderschatten als men bedenkt dat Vlamingen gemiddeld twee uur per dag tv kijken. Om die redenen zijn beeldvorming en media belangrijke thema s voor GRIP. 2. Situering Op initiatief van het Minderhedenforum en GRIP komt sinds enkele jaren een coalitie bijeen van verschillende kansengroepen. Hierin zitten ook het Vlaams Patiëntenplatform, çavaria, het Vrouwen Overleg Komité, Ella (vroeger SAMV, Steunpunt Allochtone Meisjes en Vrouwen) en het Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen. De coalitie vergadert twee keer per jaar, samen met Mediarte (Sociaal Fonds voor de commerciële audiovisuele media) en de Cel Diversiteit van de VRT. Eind 2010 kondigden de onderhandelingen zich al aan voor de nieuwe beheersovereenkomst tussen de VRT en de Vlaamse overheid voor de periode De kansengroepencoalitie stelde een gezamenlijke nota op met aanbevelingen voor deze overeenkomst. We stelden deze nota voor aan het kabinet Media. Lees de nota van de kansengroepencoalitie in pdf Lees de nota van de kansengroepencoalitie in word 2

3 Voor een overleg met de VRT was het even wachten omwille van de wissel in het management. De nieuwe CEO Sandra De Preeter stelde begin 2011 de algemeen directeur Productie, Lena De Meerleer, aan tot Diversiteitsmanager. Zij werkt nu samen met de Cel Diversiteit aan een actieplan diversiteit. Er werd dus al (of eindelijk) werk gemaakt van onze vraag om van diversiteit een thema te maken tot in de hoogste niveaus van het management. Op 11 februari 2011 had GRIP een gesprek met Lena De Meerleer, Geertje De Ceuleneer (Cel Diversiteit) en Erik De Snerck (Hoofd Programmabewerking, Vertaling en Ondertiteling). Op dezelfde dag sprak Katleen De Ridder (Minderhedenforum) op een hoorzitting in de Commissie Media. Wij betreuren het dat enkel het Minderhedenforum uitgenodigd werd om op deze hoorzitting te spreken. Katleen loste dit op door onze standpunten mee te nemen in haar uiteenzetting. Het is belangrijk te beseffen dat diversiteit meer is dan etnisch-culturele minderheden alleen. 3. Streefcijfers In november 2010 werd bekend dat de VRT zichzelf streefcijfers oplegde voor de schermrepresentatie van vrouwen en etnisch-culturele minderheden. GRIP betreurt dat de VRT terughoudend is om dit instrument in te zetten voor mensen met een handicap. Nochtans blijkt uit de nieuwe Monitor Diversiteit (die we uiteindelijk te zien kregen in maart) dat de VRT niet bepaald goed scoort op dit thema. Deze meest recente meting van actoren met een handicap op het scherm toont zelfs een achteruitgang ten opzichte van Quota en streefcijfers zijn complexe materie. Niemand wil aan kwaliteit inboeten. Niemand wil mensen onrechtmatig voortrekken of zich voorgetrokken voelen, puur omdat de cijfers moesten kloppen. Als ze niet kloppen, kan dat ook demotiverend werken en negatief zijn voor je imago. Anderzijds heeft het instrument ook sterke punten. Het is een stimulans om een scheeftrekking wat rechter te trekken. Kansengroepen heten niet voor niets kansengroepen. Er zijn heel wat onzichtbare drempels en het kost langs beide kanten soms wat extra moeite om die te overstijgen. Streefcijfers zijn een tastbaar middel om die extra inspanning te rechtvaardigen. Natuurlijk kunnen streefcijfers niet alles oplossen. Natuurlijk is er nood aan kwalitatieve initiatieven. Maar volgens ons kunnen beide 3

4 instrumenten mekaar stimuleren en is de combinatie een sterke tandem binnen een diversiteitsbeleid. In het licht van de kwalitatieve initiatieven en de termijn waarop die effect zullen hebben, kun je ook haalbare streefcijfers vooropstellen. We juichen het dan ook toe dat de VRT in november 2010 streefcijfers invoerde voor gender en kleur. De terughoudendheid om dit ook voor handicap te doen, betreuren we niet alleen, we begrijpen het ook niet goed. Als enige reden hoorden we tot nu toe dat men niet voor alle minderheden streefcijfers kan invoeren. Mensen met een handicap zijn met 10% van de bevolking geen onbelangrijke groep. Ze hebben net als vrouwen, transgenders en etnisch-culturele minderheden te maken met structurele discriminatie en ongelijke kansen. Ze zijn één van de drie kansengroepen waarvoor de Cel Diversiteit al jaren aandacht heeft. Toch voert men voor twee groepen streefcijfers in en voor de derde niet. Wij zijn benieuwd wat voor de VRT precies het verschil is tussen die groepen dat deze verschillende aanpak motiveert. 4. Aanbevelingen van GRIP GRIP werkte mee aan de gezamenlijke nota van de kansengroepencoalitie. Daaruit lichten we hier de aanbevelingen die relevant zijn voor mensen met een handicap. Op basis van de ontwikkelingen en de gevoerde gesprekken stelden we die wat bij en voegden we een paar punten toe Diversiteitsbeleid Samen met andere kansengroepen willen we dat de VRT een doortastend diversiteitsbeleid voert waarbij ze ons maximaal informeert en betrekt. - In functie van een kwaliteitsvol en effectief diversiteitsbeleid, neemt de VRT initiatief tot een constante betrokkenheid en intensieve samenwerking met de kansengroepen, bijvoorbeeld in het opmaken, vernieuwen en evalueren van actieplannen. - Diversiteit is niet alleen een zaak van de Cel Diversiteit, maar van de volledige omroep. Het management is de voortrekker van diversiteit binnen de Openbare Omroep. Zij worden geëvalueerd op hun inspanningen. 4

5 - De VRT ontwikkelt programma s die vertrekken vanuit een diversiteits- en inclusievisie. In haar contacten met externe productiehuizen stimuleert ze de diversiteits- en inclusievisie. - Diversiteit, met inbegrip van handicap, krijgt expliciete aandacht in het vormingsbeleid van de VRT. De Openbare Omroep werkt daarvoor nauw samen met de kansengroepen. - De VRT schenkt evenredige aandacht aan de verschillende groepen binnen het diversiteitsvraagstuk Personen met een handicap Kansengroepen hebben heel wat overeenkomsten en streven uiteindelijk naar hetzelfde doel op vlak van media is dat evenredige participatie op en achter het scherm en een diverse, evenwaardige en niet-stereotype beeldvorming. Voor elke doelgroep zijn er daarnaast ook specifieke noden en aandachtspunten. Wat personen met een handicap betreft, bevelen wij het volgende aan: - De Openbare Omroep houdt rekening met de algemene principes van het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap, en met de specifieke richtlijnen in art. 8 en 9. (Zie hoofdstuk 5) - De Monitor Diversiteit meet de schermzichtbaarheid van de kansengroepen en dus ook van personen met een handicap. De resultaten worden volledig openbaar gemaakt. De VRT werkt samen met de kansengroepen en het kabinet Media bij het opstellen van de onderzoekscriteria, de bespreking / interpretatie van de resultaten en het bepalen van acties ter verbetering. - De VRT hanteert streefcijfers voor mensen met een handicap op het scherm, als één van de instrumenten om ook de schermzichtbaarheid van deze doelgroep te verbeteren. Er is overleg met de doelgroep bij het opstellen, opvolgen en aanpassen van streefcijfers. - De Openbare Omroep streeft ernaar dat 4,5 % van het personeelsbestand in 2014 bestaat uit mensen met een handicap, naar analogie met andere Vlaamse overheidsinstellingen. Ze zet 5

6 stappen naar het kunnen inzetten van BTOM s (Bijzondere Tewerkstelling Ondersteunende Maatregelen). - De VRT neemt in haar taalcharter richtlijnen op met betrekking tot het taalgebruik over personen met een handicap. - De Openbare Omroep streeft niet alleen naar hogere cijfers van schermzichtbaarheid van kansengroepen, maar heeft ook aandacht voor het kwalitatieve aspect van beeldvorming. Zo brengt ze mensen met een handicap meer in beeld zonder dat de focus ligt op hun beperking. Ze komen bijvoorbeeld ook aan bod als getuige of expert over thema's die niets met handicap te maken hebben: als kandidaten in spelprogramma's, als gewone mensen, als mensen met ongewone talenten, als actieve burgers. Ook wanneer dit beeld soms niet beantwoordt aan de mooie en welbespraakte burger. - Bij handicapgerelateerde onderwerpen, zoals in de berichtgeving over wachtlijsten, laat de VRT ervaringsdskundigen aan het woord. Men probeert hen niet voor te stellen als passieve slachtoffers met een grote zorgbehoefte, maar veeleer als burgers die het recht hebben op ondersteuning om hun (maatschappelijk) leven uit te bouwen. Zie hiervoor het VN-verdrag (hoofdstuk 5) en het handboek voor mediamakers van Handiwatch. - De VRT investeert in de toegankelijkheid van al haar mediakanalen. o Ze streeft ernaar om al haar programma s te ondertitelen en dit in een goed leesbare vorm. o Bovendien worden de journaals tegen 2014 voorzien van auditieve ondertiteling en Vlaamse gebarentaal. o Vlaamse fictie wordt voorzien van audiodescriptie. o Bij digitale televisie kan de grootte van ondertitels worden aangepast en zijn de menu s toegankelijk. o Er is bovendien aandacht voor de toegankelijkheid voor personen met autisme en personen met een verstandelijke handicap. o Tegen 2014 beantwoorden alle websites van de VRT aan het Anysurfer label. - De VRT volgt de vernieuwingen op gebied van toegankelijkheid en media op. Bij innovaties neemt zij het toegankelijkheidsprincipe mee van bij de aanvang. 6

7 5. Het VN-verdrag over media Op 2 juli 2009 ratificeerde België het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap. Dit betekent dat België er zich toe verplicht om de mensenrechten ook daadwerkelijk te garanderen voor mensen met een handicap, en om hiervoor een beleid uit te stippelen. Ook op vlak van media kan men niet buiten het VN-verdrag. Het verdrag gaat expliciet in op de beeldvorming over personen met een handicap in de media en de toegankelijkheid van alle informatie en communicatie. Artikel 8 Bevordering van bewustwording 1. De Staten die Partij zijn verplichten zich onmiddellijke, doeltreffende en passende maatregelen te nemen: a. teneinde binnen de gehele maatschappij, waaronder ook op gezinsniveau, de bewustwording te bevorderen ten aanzien van personen met een handicap, en de eerbiediging van de rechten en waardigheid van personen met een handicap te stimuleren; b. om op alle terreinen van het leven stigmatisering, vooroordelen en schadelijke praktijken ten opzichte van personen met een handicap te bestrijden, met inbegrip van die gebaseerd op grond van sekse en leeftijd; c. om de bewustwording van de capaciteiten en bijdragen van personen met een handicap te bevorderen. 2. Maatregelen daartoe omvatten: a. het initiëren en handhaven van effectieve bewustwordingscampagnes om: i. ervoor zorg te dragen dat de samenleving openstaat voor de rechten van personen met een handicap; ii. een positieve beeldvorming van, en grotere sociale bewustwording ten opzichte van personen met een handicap te bevorderen; iii. de erkenning van de vaardigheden, verdiensten en talenten van personen met een handicap en van hun bijdragen op de werkplek en arbeidsmarkt te bevorderen; b. het op alle niveaus van het onderwijssysteem, dus ook onder jonge kinderen, bevorderen van een respectvolle houding ten opzichte van de rechten van personen met een handicap; c. het aanmoedigen van alle onderdelen van de media, personen met een handicap te portretteren op een wijze die verenigbaar is met het doel van dit Verdrag; d. het aanmoedigen van het organiseren van programma s voor bewustwordingstrainingen met betrekking tot personen met een handicap en de rechten van personen met een handicap. 7

8 Artikel 9 Toegankelijkheid 1. Teneinde personen met een handicap in staat te stellen zelfstandig te leven en volledig deel te nemen aan alle facetten van het leven, nemen de Staten die Partij zijn passende maatregelen om personen met een handicap op voet van gelijkheid met anderen de toegang te garanderen tot de fysieke omgeving, tot vervoer, informatie en communicatie, met inbegrip van informatie- en communicatietechnologieën en systemen, en tot andere voorzieningen en diensten die openstaan voor, of verleend worden aan het publiek, in zowel stedelijke als landelijke gebieden. Deze maatregelen, die mede de identificatie en bestrijding van obstakels en barrières voor de toegankelijkheid omvatten, zijn onder andere van toepassing op: a. gebouwen, wegen, vervoer en andere voorzieningen in gebouwen en daarbuiten, met inbegrip van scholen, huisvesting, medische voorzieningen en werkplekken; b. informatie, communicatie en andere diensten, met inbegrip van elektronische diensten en nooddiensten. 2. De Staten die Partij zijn nemen tevens passende maatregelen om: a. de implementatie van minimumnormen en richtlijnen voor de toegankelijkheid van faciliteiten en diensten die openstaan voor, of verleend worden aan het publiek, te ontwikkelen, af te kondigen en te monitoren; b. te waarborgen dat private instellingen die faciliteiten en diensten die openstaan voor, of verleend worden aan het publiek aanbieden, zich rekenschap geven van alle aspecten van de toegankelijkheid voor personen met een handicap; c. betrokkenen te trainen inzake kwesties op het gebied van de toegankelijkheid waarmee personen met een handicap geconfronteerd worden; d. openbare gebouwen en andere faciliteiten te voorzien van bewegwijzering in braille en in makkelijk te lezen en te begrijpen vormen; e. te voorzien in vormen van hulp en bemiddeling door mensen, met inbegrip van begeleiders, mensen die voorlezen en professionele doventolken om de toegang tot gebouwen en andere faciliteiten, die openstaan voor het publiek te faciliteren; f. andere passende vormen van hulp en ondersteuning aan personen met een handicap te bevorderen, teneinde te waarborgen dat zij toegang hebben tot informatie; g. de toegang voor personen met een handicap tot nieuwe informatie en communicatietechnologieën en -systemen, met inbegrip van het internet, te bevorderen; h. het ontwerp, de ontwikkeling, productie en distributie van toegankelijke informatie- en communicatietechnologieën, en communicatiesystemen in een vroeg stadium te bevorderen, opdat deze technologieën en systemen tegen minimale kosten toegankelijk worden. 8