OVER DE ZOUTCRISIS IN DE MIDDELLANDSE ZEE TIJDENS HET MESSINIEN VOOR DE WERKGROEP ALGEMENE GEOLOGIE KRING RIJNLAND 17 FEBRUARI 2015.

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "OVER DE ZOUTCRISIS IN DE MIDDELLANDSE ZEE TIJDENS HET MESSINIEN VOOR DE WERKGROEP ALGEMENE GEOLOGIE KRING RIJNLAND 17 FEBRUARI 2015."

Jan de Smet
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 OVER DE ZOUTCRISIS IN DE MIDDELLANDSE ZEE TIJDENS HET MESSINIEN VOOR DE WERKGROEP ALGEMENE GEOLOGIE KRING RIJNLAND 17 FEBRUARI 2015.

2 Inhoud Eerst spelers voorstellen. Uitstapje Sicilië: analogie zoutpan door mens en zoutpan van MZ Waar zijn de verschillende evaporieten afgezet Basis: verschil in zoutgehalte, stroming van water Bevindingen uit onderzoek 70-er jaren

3 Speler: Kalk (anorganisch) CaCO3 Calciumcarbonaat Kalksteen

4 Speler:gips Gips (CaSO4.2H2O) Anhydriet (CaSO4)

5 Speler gips Gips Seleniet in de natuur

6 Speler: haliet

7 Speler: steenzout

9 Speler: (zee)water

10 Spelers: toegangspoorten 30 Ma

11 Hoofrolspelers: toegangspoorten 20 Ma

12 20 Ma Over een 4-5 tal miljoen jaren zal verbinding met Indische Oceaan verbroken zijn.

13 11Ma

14 7Ma

15 De MZ-bekkens in huidige tijd

16 Soorten bekkens

17 De bodem van de MZ

18 Straat van Gibraltar: gateway to.?

19 Straat van Gibraltar

20 Straat van Gibraltar(10 km,300m)

21 Straat van Gibraltar

22 Figuranten? -klimaat -stroming van water -cycli

23 Sicilië (een uitstapje)

24 Zoutwinning op Sicilië (een uitstapje)

25 Le Saline di Trapani (een uitstapje)

26 Le Saline di Trapani (een uitstapje)

27 Economie (een uitstapje) Keukenzout Zouteconomie

28 Evaporieten in het Middellandse Zeegebied

29 1000 ha

30 Een zoutpan van km2?? Gedurende het Messinien 6 Ma -5 Ma In zo n jaar km2 beïnvloed km3 (5 % van al het zeezout in de oceanen) Tot 1500 m dik in de westelijke MZ-bekkens Tot 3500 m dik in de oostelijke MZ-bekkens Zee(water)spiegel MZ meer dan 1000m lager dan in de AO Hoe te verklaren? Onmogelijk, Onbegrijpelijk, Onwaarschijnlijk, Complex,maar te ontrafelen

32 Landschap tijdens de zoutcrisis?

33 Landschap tijdens zoutcrisis?

35 Waarom zo bijzonder? Een kleine oceaan verandert in enorme, deels ingedampte, plassen Worden daarna brakwatermeren 2,5 milj km2 in totaal moet blootgestaan hebben aan grote veranderingen. Enorm verschil in zee(water)spiegel tussen MZ en AO, meer dan 1000 m Nog maar 6 Ma geleden Het grootste deel van deze sedimenten liggen nog onaangetast op de bodem van de huidige MZ, dat is 95 % van het totale volume, wetenschappelijk zeer beperkt onderzocht De evaporieten op het land geven veel informatie, maar verklaren niet alles Geen evaporietvorming op deze schaal om op dit moment aan te relateren

36 De zoutgiganten uit het verleden (oppervlakten)

37 De verspreiding over land en zee

38 De verspreiding van de evaporieten in meer detail

41 Sorbasbekken (Spanje)

42 Zout- en gipsafzettingen (Realmonte mijn Sicilië)

43 Realmonte Mijngebied

45 Nog een complexe situatie

46 Noordelijke Apennijnen

47 Noordelijke Apennijnen (Vena del Gesso-bekken)

48 Monte Tondo dagbouw

49 Basis:oceaanwater Is voor 96,5 % water Voor 3,5 % de in het water opgeloste zouten Het zoutgehalte bedraagt dus 35 gram per kilo water is 35 %o De gesteenten van de aardkorst leveren door verwering,erosie,oplossing en transport de zouten aan de oceanen Het zoutgehalte van de oceanen is redelijk stabiel over lange periode zeker de laatste 200 milj. jaar en mogelijk veel langer

50 Basis:samenstelling van oceaanwater

51 Zoutgehalte van de oceanen

52 Luchttemperatuur boven de MZ

53 Zoutgehalte MZ

54 Drempels

55 Over de drempels

56 Zoutgehalte en stroming

57 Uitstroom van zouter water

58 Stroming van water door verschil in T en zoutgehalte

59 Modellen

60 Modelleren

61 Wat basiskennis Evaporieten ontstaan door indamping van zeewater of water van zoutmeren De neerslag, sedimenten, die daardoor ontstaan worden kalken, gipsen, steenzout(haliet),en andere,vooral K- en Mg gerelateerde, evaporieten De uitkristallisatie vindt plaats in volgorde van oplosbaarheid bij gedeeltelijke of gehele verdamping van het water Aan de basis is vaak dolomiet (kalk) aanwezig dat de indampingscyclus opstart.

62 Basis: potentiële verdampers

63 Volgorde en hoeveelheid

64 Terug naar midden 20 ste eeuw Kernvragen: Hoe kan de MZ in een gigantische zoutpan veranderen? Welke (geologische) processen liggen er aan ten grondslag? Wat wist men al vòòr het onderzoek van Hsü?

65 Wat was er al bekend? Er waren evaporieten op het land (zie hierboven) intensief bestudeerd Uit onderzoek was de M-reflector bekend, een laag die bijna over de hele MZ voorkwam Er waren ook zoutdiapieren bekend bij de Balearen en in de Levant Brak- en zoetwater fauna was gevonden in de diverse evaporieten over hele MZ-gebied

66 Bekend:De M -reflector (Balearen Bekken)

67 Bekend: De M -reflector (Balearen Bekken)

68 Bekend:Brak- en zoetwater fauna

69 Bekend:Bepaalde gelaagdheid

70 De Glomar Challenger

71 Onderzoek naar evaporieten door Hsü

73 Tektonische situatie vlgs Hsü

75 Boorresultaten onderzoek Hsü

76 Gateways In het model van Hsü werd de Straat van Gibraltar gezien als een floodgate Er kon wisselend wel of geen AO water doorstromen Bij sluiting verandert de MZ in Playa s Aan het einde van het Mioceen werden de sluizen weer opengegooid Er was geen zekerheid waar de SvG nu precies lag

77 Salt Playa s

78 Balearen en Alboran bekkens

79 Conclusies onderzoek Hsü 1.Evaporietvorming is een gevolg van tektonische ontwikkelingen in het gebied 2.Vlak voor de zoutvorming verschilde het reliëf van de Middellandse Zeebodem niet heel veel van het huidige reliëf ( bekkens waren toen ook al dieper dan m) 3.De bekkens hebben verschillende keren gedeeltelijk of totaal zonder water gestaan,groot verschil tussen niveau AO en MZ 4.De oostelijke en mogelijk ook enkele westelijke bekkens zijn in de laatste fase van het Messinien waarschijnlijk overstroomd door continentaal water uit de Parathetys 5.Tegen het einde van het Messinien kregen de bekkens van de Balearen en Tyrrheense Zee oceaanwater uit de Atlantische Oceaan, maar de bekkens waren nog niet geheel oceanisch 6.Door het ontstaan van de straat van Gibraltar liepen alle bekkens weer vol met zeewater uit de Atlantische Oceaan en werden de bekkens ook dieper. Dit is het begin van het Plioceen.

81 Erosie

82 Met dank aan 1 dr. Paul Th. Meijer 7 prof. dr. M.J.R. Wortel 4 dr. Rob Govers 2 Marco Roveri 6 D. Garcia-Castellanos 3 prof. dr. Wout Krijgsman 5 Vinicio Manzi

83 Einde Presentatie Tom Kleijn

Vergelijkbare documenten

Over de zoutcrisis in de Middellandse Zee tijdens het Messinien (2)

Over de zoutcrisis in de Middellandse Zee tijdens het Messinien (2) Voor de werkgroep Algemene Geologie Kring Rijnland Tom Kleijn 15 december 2015 Inhoud Inleiding Het Messinien en MSC Watercirculatie