Regie en zelfregie in de GGZ

Transcriptie

1 Regie en zelfregie in de GGZ Prof.dr. Giel Hutschemaekers Radboud Universiteit Nijmegen Zelfregie GGZ / 1 Regie en zelfregie Zelfregie: populaire term, ook in de GGZ Maar afkomstig uit de algemene Gezondheidszorg Diabetes (of COPD): controleren suikerspiegel op peil houden van suikerspiegel lichamelijke exercitie op overgewicht te voorkomen etc. Zelfregie blijkt heel effectief en veel goedkoper dan een voortdurend bezoek aan de dokter Kan dit ook voor de behandeling van psychische problemen zelfregie / 2 1

2 TITEL / 3 Plan 1. De metafoor van regie 2. Zelfregie in de GGZ 3. Schaap met vijf poten Zelfregie GGZ / 4 2

3 De metafoor van de regisseur toneel: rollen (klassiek) Producent: opdrachtgever (geld: script en opzet). Bepaalt wat gebeurt. randvoorwaarden Regisseur: kiest voor specifiek script, vertaler van script naar podium: dirigent. Bepaalt hoe het gebeurt Speler-acteur: voert script uit op aanwijzen van regisseur: bepaalt dat het gebeurt, Publiek: kijkt op afstand. Passief nieuwe varianten Acteur is tevens regisseur Vervagen grenzen publiek en acteurs Scriptloos (improvisatie) zelfregie / 5 Geestelijke gezondheidszorg als een film De producer: de zorgverzekeraar De regisseur: de hulpverlener De acteur: de client Het publiek: de mantel. Zelfregie staat voor 1. overnemen van hulpverlenertaken door client 2. emancipatie van client (empowerment) 3.. betrekken van publiek (mantel) bij de zorg. zelfregie / 6 3

4 2. (regie)taken van hulpverlener 1. Diagnostiek classificatie en interpretatie inschatting van mogelijkheden 2. Indicatiestelling doelen formuleren, behandelplan creeren van extra mogelijkheden readiness to change 3. Behandeling (toepassen) interventies 4. Management metataak: planning en control: monitoring,reïnforcement en evaluatie afstemming en coordinatie Wat is zelfregie? zelfregie / 7 De casus Diabetes Diabetes is een chronische aandoening Er is een diagnose en de doelen zijn gesteld De interventies zijn bekend Client heeft kennis en vaardigheden in het toepassen van de interventie Zelfregie = zelf-management van interventies: doen wat is afgesproken, volhouden,soms bijstellen Wat als de aandoening niet chronisch is? Wat bij psychische problematiek? zelfregie / 8 4

5 Zelfregie in de GGZ Overname van therapeut-taken door de client zelfmanagement van diagnostiek, indicatie en behandeling Kwestie 1: kan dat wel bij psychische problemen het probleem van de afstand tussen subject en object (ik heb een probleem vs: ik ben mijn probleem) Kwestie 2: wat wordt overgenomen? Diagnostiek, indicatie, behandeling, management? Kwestie 3: schaap met vijf poten zelfregie / 9 Yes we can! Mevrouw heeft belangrijke stappen gezet: Welke? Cliënte neemt de lead Empowerment: acceptatie + actieve coping de problemen zijn van mij! De therapeut is (nog) niet uit beeld Therapeut is instrument geworden voor cliënte zelfregie / 10 5

6 Kwestie 2: wat wordt overgenomen? De meest elementaire taak: management van de interventies cliënt weet wat er aan de hand is, en wat hem/haar te doen staat. (zoals bij diabetes) Uitbreiding I: (noodzakelijk bij psychische problemen) empowerment: de problemen zijn van mij Uitbreiding II: Management van diagnostiek en indicatie Diagnostiek: wat mankeert mij? zelf-tests Indicatie: zoeken naar de juiste interventies De zelfregieladder zelfregie / 11 Tabel 2.2. De Zelfregie ladder De zelfregie ladder 1.Non-regie: Ik heb geen robleem Overgang: Ziektebesef 2. Passieve Regie: Ik heb een probleem waar ik iets mee moet, ik erken dat ik ziek ben, therapeut-efficacy Overgang: self efficacy 3.Geleide Regie Ik bepaal samen met de therapeut wat nodig is voor mijn gezondheid/wat prioriteit heeft (Shared Decision Making) en wat er gaat gebeuren Overgang: locus of control 4. Actieve regie (Zelfmanagement) Ik voer zelfstandig uit wat nodig is voor mijn gezondheid, weet wat prioriteit heeft en hoe ik dat kan realiseren Overgang: perceived control Ik heb overzicht, ken mijn kracht en beperkingen, kies zelfstandig en ervaar controle 5.Zelfregie (self direction): Autonomie, ik bepaal (al dan niet samen met anderen) wat nodig is voor mijn gezondheid en wat prioriteit TITEL heeft / 12 en zorg ervoor dat dit daadwerkerlijk wordt uitgevoerd. 6

7 3. Schaap met vijf poten De droom van volledige zelfregie. Kan dat? Voorbeeld van fragment: therapeut was aanwezig Ja misschien, als psychisch probleem los van mij staat bijvoorbeeld: hoogtevrees diagnostiek, indicatie, - ehealth programma, etc. Dat kan als ik empowerd en gemotiveerd ben, kan plannen, overzicht bewaar, etc. =Schaap met vijf poten Heb ik dan wel een serieus psychisch probleem? zelfregie / 13 Zelfregie alles zelfdoen Diagnostiek en indicatie gaan over meer dan vaststellen wat er aan de hand is en moet gebeuren Readiness to change: cliënt leert zien dat hij/zij onderdeel van de oplossing is Van demoralisatie naar remoralisatie (gemeenschappelijke probleemdefintie: uitzicht door inzicht) Kun je dat zelf? Ja, mits je psychisch probleem klein en overzichtelijk is zelfregie / 14 7

8 baron van Münchhausen TITEL / 15 Zelfregie = anderen inschakelen (manager) Zelfregie management van jezelf Zelfregie = zelf manager Zelf manager: coördineren (en delegeren) van taken beleggen van taken (en rollen) weten wat je zelf kunt weten waar je een ander voor nodig hebt telkens opnieuw (zelfregie vraagt flexibiliteit) Vervagen grenzen tussen acteur en publiek: inzetten van anderen (mantelzorg, lotgenoten, therapeut, etc.) zelfregie / 16 8

9 conclusies De grote kwestie: zelfregie bij psychische problemen vraagt remoralisatie en empowerment Zelfregie: manager als spelverdeler, niet als alles zelf doen Zelfregie: zelf managen en niet managen van het zelf Indigo basiszorg: inzetten op proces van zelfregie. zelfregie / 17 9