Kiezen. in krappe tijden. Strategische Verkenningen

Transcriptie

1 Kiezen in krappe tijden Strategische Verkenningen Deel II Staat van Leiden 2013

2 Staat van Leiden 2013 Colofon Gemeente Leiden Beleidsonderzoek en Analyse (BOA) Serie Statistiek 2013 / boa@leiden.nl

3 2 Staat van Leiden 2013

4 Inhoudsopgave Inleiding 6 1 Bevolking Inleiding De Leidse bevolking van 2000 tot Kenmerken van de Leidse bevolking anno Prognose van de Leidse bevolking tot Een- en meerpersoonshuishoudens in Leiden van 2000 tot Bestuur en dienstverlening Inleiding Bestuur en Leiden als centrumgemeente Burgerparticipatie Gemeentepersoneel Publieksdienstverlening 22 3 Wonen Inleiding Woonaantrekkelijkheid van Leiden Kenmerken van de woningvoorraad Bouwen in de 21 e eeuw Woningen en economie Huurwoningen van woningcorporaties Woningbehoefteraming 33 4 Veiligheid Inleiding Gevoelens en gedrag met betrekking tot veiligheid Slachtofferschap van criminaliteit en overlast Verdachten Leiden vergeleken 41 5 Omgevingskwaliteit Inleiding Bodemgebruik en natuur Openbare ruimte Leefbaarheid Afval Energie 48 6 Economie Inleiding Werkgelegenheid in Leiden Bedrijventerreinen Kantoren Detailhandel Woon-werkverkeer van en naar Leiden Beroepsbevolking Werkloosheid niet werkende werkzoekenden Sociaal-economische index 58 Staat van Leiden

5 7 Werk en inkomen Inleiding Aanbodkant arbeidsmarkt Werkzoekende Leidenaren, met en zonder WW-uitkering Leidenaren met een bijstandsuitkering Minderjarige kinderen in Leidse bijstandsgezinnen Leidenaren met een arbeidsongeschiktheidsuitkering Inkomens van Leidse huishoudens Huishoudens met een inkomen tot 110% van het sociaal minimum 69 8 Toerisme en recreatie Inleiding Dagbezoek aan Leiden Horeca Watertoerisme Evenementen Bestedingen Werkgelegenheid in de bezoekerseconomie Koopstromen 77 9 Bereikbaarheid Inleiding Keuze vervoermiddel Fietsgebruik Openbaar vervoer Autobezit Parkeren Onderwijs Inleiding Opleidingsniveau van de Leidse bevolking Onderwijsgevenden en onderwijsvolgenden Regionale functie Leidse onderwijsinstellingen Kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang Voor- en vroegschoolse educatie (VVE) aan Leidse peuters Basisonderwijs en speciaal onderwijs Onderwijs aan Leidse jongeren van 12 t/m 17 jaar Onderwijs aan Leidse jongvolwassenen van 18 t/m 26 jaar Sport Inleiding Sportbeoefening Sportaccommodaties en stimulering Bewegen 98 4 Staat van Leiden 2013

6 12 Cultuur Inleiding Cultuurtoerisme in Leiden Cultuur in Leiden ten opzichte van andere steden Monumenten Bezoek aan culturele voorstellingen door Leidenaren Bezoek aan bioscopen, theater- en concertzalen en musea in Leiden Cultuureducatie Actieve cultuurbeoefening door Leidenaren Werkgelegenheid in de cultuursector Jeugd Inleiding Aantal Leidenaren tot 27 jaar Gezondheid en welzijn van jongeren Vrijetijdsbesteding van jongeren Welzijn en (gezondheids)zorg Inleiding Aantal Leidenaren van 55 jaar en ouder Wet maatschappelijke ondersteuning en AWBZ-begeleiding Gezondheid van volwassen Leidenaren Mantelzorg en vrijwilligerswerk Sociale samenhang in de buurt, sociale cohesie Programma Binnenstad Inleiding Arbeidsmarkt binnenstad Bereikbaarheid binnenstad Stadskwaliteit binnenstad Vestigingsklimaat binnenstad Verdienvermogen binnenstad 129 Staat van Leiden

7 Inleiding Aanleiding In 2011 is als voorbereiding op de Sociaal Maatschappelijke Structuurvisie 2025 Leven in Leiden een uitgave verschenen onder de naam de Staat van Leiden Hierin staat een actueel beeld van onderwerpen die belangrijk zijn voor de vitaliteit van de stad in relatie tot sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen. Deze Staat van Leiden was een samenwerking tussen enerzijds beleidsmedewerkers van de afdeling Sociaal en Economisch Beleid (SEB) en anderzijds beleidsonderzoekers van BOA. BOA staat voor Beleidsonderzoek en Analyse en is de onderzoek- en statistiekeenheid van de gemeente Leiden. BOA werd hierdoor geïnspireerd en zet dit initiatief graag voort door een vergelijkbare uitgave te maken met een groot aantal thema s uit het gemeentelijk beleid. In 2012 is de eerste Staat van Leiden nieuwe stijl verschenen. In 2013 stelt de gemeente Strategische Verkenningen op. Deze zijn bedoeld om politieke partijen inzicht te geven in beleidsvraagstukken die nu en op de middellange termijn in Leiden actueel zijn. Dit als voorbereiding op de gemeenteraadsverkiezingen in maart Van verschillende kanten werd een update van de Staat van Leiden als waardevolle aanvulling op de Strategische Verkenningen gezien. Daarom verschijnt in 2013 opnieuw een Staat van Leiden, als deel II van de Strategische Verkenningen. Het verschil met 2012 is dat er nu geen beleidsinhoudelijke toelichting wordt gegeven. Daarvoor dienen de Strategische Verkenningen deel I. Doel en inhoud De Staat van Leiden is bedoeld voor iedereen die om wat voor reden dan ook statistische en onderzoeksinformatie nodig heeft over de stad Leiden. Dat kan variëren van een Leidse ambtenaar, organisatie of burger van de stad tot een bestuurder of raadslid. Wie beleid wil maken of evalueren, een speech of artikel moet schrijven of gewoon nieuwsgierig is: het begint met de oriëntatie op het onderwerp. Waar hebben we het eigenlijk over, in welke mate komt het voor, is dat overal in Leiden gelijk en is het in Leiden anders dan elders? Een onderdeel van die oriëntatie betreft het werkveld van BOA: een beeld geven van de maatschappelijke werkelijkheid van de stad. Dit draagt bij aan de missie van BOA een bijdrage leveren aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming in de gemeente. Het gaat veelal om cijfermatige informatie, afkomstig uit registraties, onderzoeken of andere bronnen. Deze worden door BOA voorzien van een duiding. Het bekende plaatje en praatje. De begrotingsprogramma s zijn het algemene ordeningsprincipe in het gemeentelijke beleid en daarom is in de Staat van Leiden primair deze indeling gevolgd. Binnen de hoofdstukken komen onderwerpen aan bod die relevant zijn bij beleidsvorming en -evaluatie. De Staat van Leiden is een uitgave waar gemeentebreed achtergrondinformatie is te vinden. Het biedt een leesbare introductie op een beleidsterrein en een uitnodiging om eens verder te bladeren dan het eigen werkterrein. Naast informatie in de Staat zijn ook gegevens beschikbaar op de website in de Onderzoeksbank of in Leiden in cijfers of op te vragen via boa@leiden.nl. 6 Staat van Leiden 2013

8 Andere BOA-producten BOA heeft, naast de Staat van Leiden, een serie andere uitgaven. De belangrijkste zijn: BOA-berichten (nieuwsbrief van BOA); Kerncijfers in een handzame vouwfolder en op een poster; Feitenbladen, met een verdieping op een bepaald onderwerp, bijvoorbeeld bevolking, studenten, werkgelegenheid, cultuur, kennisstad of veiligheid; Beleidsmonitor, een middel om beleid te evalueren op basis van meetbare indicatoren; Stadsenquête, een tweejaarlijks omnibusonderzoek over uiteenlopende onderwerpen onder Leidse burgers; LeidenPanel en JongerenPanel: digitale panels om burgers snel te kunnen raadplegen. Al deze uitgaven, onderzoeken over Leiden en veel statistieken staan op onze website ( Hier staan statistische gegevens bij Leiden in cijfers en onderzoeksrapporten in de Onderzoeksbank. Daarnaast levert BOA op verzoek of als de actualiteit daarom vraagt maatwerk en is ze beschikbaar voor advies en hulp bij onderzoek- en statistiekvraagstukken. Leids beleid Zoals gezegd levert BOA een bijdrage aan beter onderbouwd beleid. De beleidsstructuur in Leiden is een hiërarchie van beleidsdocumenten, met de Ontwikkelingsvisie Leiden, stad van ontdekkingen aan de top. Kennis en cultuur zijn de pijlers van deze stadsvisie, die in 2012 zijn verbijzonderd tot internationale kennis en historische cultuur. De Ontwikkelingsvisie is richtinggevend voor de ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke structuurvisie. Deze structuurvisies geven op hun beurt weer houvast voor kaderstellende beleidsdocumenten op allerlei terreinen zoals beleidsnota s en bijzondere programma s. Deze nota s en programma s hebben feiten en cijfers nodig om hun uitgangspositie en voortgang te analyseren en monitoren. Ontwikkelingsvisie 2030 Leiden, Stad van Ontdekkingen Ruimtelijke structuurvisie Sociaal-maatschappelijke structuurvisie Kadernota bereikbaarheid Verder met de binnenstad Kadernota openbare ruimte Cultuurnota Nota Wonen Beleidskader vastgoed Economische visie Sportnota Beleidsplan WMO Etc. Staat van Leiden

9 BEVOLKING 8 Staat van Leiden 2013

10 BEVOLKING Hoofdstuk 1 Bevolking 1.1 Inleiding In dit hoofdstuk gaat het om de Leidse bevolking: hoeveel inwoners zijn er, wat zijn hun kenmerken, waar in de stad wonen zij, zijn vragen waarop dit hoofdstuk ingaat. Achtereenvolgens komen aan de orde: 1.2 De Leidse bevolking van 2000 tot Kenmerken van de Leidse bevolking anno Prognose van de Leidse bevolking tot Een- en meerpersoonshuishoudens in Leiden van 2000 tot 2012 Meer over jeugdigen in Leiden staat in hoofdstuk 13 over Jeugd. Meer over ouderen in Leiden staat in hoofdstuk 14 over Welzijn en (gezondheids)zorg. Samenvatting Anno 2013 heeft Leiden 119,8 duizend inwoners, 2,6 duizend meer dan aan het begin van de 21 e eeuw. Er is een overschot van 3,3 duizend vrouwen, meer vrouwen zijn er vooral in de studentenleeftijd en in de leeftijdsgroep van 75-plussers. Er zijn in Leiden: 85,6 duizend (71,5%) Leidenaren van Nederlandse herkomst, 18,3 duizend (15,3%) Leidenaren van niet-westerse herkomst en 15,9 duizend (13,2%) Leidenaren van westerse herkomst. Van de tien Leidse districten groeide van 2000 tot 2013 het Roodenburgerdistrict het meest: van 17,8 tot 20,2 duizend inwoners, waardoor het nu het district is met de meeste inwoners. In de actuele regionale prognose (eind 2011 gemaakt) van het CBS en PBL groeit de Leidse bevolking tot 120,9 duizend in 2020 en verder naar 124,6 duizend inwoners in Het aantal Leidse 65-plussers is de afgelopen jaren al gestegen en zal nog verder stijgen: van 13,7 duizend in 2000 naar 16,0 duizend in 2013; prognose voor 2020: 19,7 duizend, voor 2030: 24,1 duizend. In 2000 waren er 30,0 duizend eenpersoonshuishoudens in Leiden, twaalf jaar later zijn dat er 33,1 duizend. Daarmee is 52% van de Leidse huishoudens een eenpersoonshuishouden. Staat van Leiden

11 BEVOLKING 1.2 De Leidse bevolking van 2000 tot 2013 Het aantal Leidenaren schommelt in de eerste dertien jaar van deze eeuw tussen de 116,9 en 119,8 duizend inwoners. Aan het begin van de 21 e eeuw had Leiden 117,2 duizend inwoners. Dit aantal bleef twee jaar tamelijk stabiel, daarna groeide de stad tot 118,7 duizend inwoners in Er volgden vijf jaren van bevolkingskrimp tot 116,8 duizend inwoners in De laatste vier jaren zit er weer groei in de bevolkingsomvang zodat er anno ,8 duizend inwoners zijn. Dat zijn 2,6 duizend personen meer dan begin deze eeuw. De grafiek toont de schommelingen per maand; in het najaar, als er weer veel nieuwe studenten in Leiden komen wonen, heeft Leiden meestal het hoogste aantal inwoners van alle maanden in het jaar. De omvang van de Leidse bevolking van maand tot maand, 2003 tot 2013 (x duizend) ,7 118,7 118,6 118,1 117,5 116,9 116,8 117,1 117,9 118,8 119,8 116 jan-2003 jan-2004 jan-2005 jan-2006 jan-2007 jan-2008 jan-2009 jan-2010 jan-2011 jan-2012 jan-2013 Bron: CBS (maanden 2012 voorlopige cijfers) en GBA (januari 2013) Leiden is in Holland Rijnland de dichtstbevolkte gemeente met de meeste inwoners, maar de bevolkingsgroei in Leiden was de laatste dertien jaar wel kleiner dan in de overige gemeenten. De vijftien gemeenten die nu deel uitmaken van de regio hadden aan het begin van deze eeuw 511,6 duizend inwoners, in 2013 zijn dat er 529,8 duizend, 3,6% meer (voorlopige cijfers). De toename van de Leidse bevolking is in diezelfde periode 2,2%. Vanaf 2009 neemt de Leidse bevolkingsomvang wel sneller in omvang toe dan in Holland Rijnland als geheel. Leiden blijft wat betreft het aantal inwoners de grootste gemeente in de regio, 23% van de inwoners van Holland Rijnland woont in Leiden. Met inwoners per km 2 land is Leiden ook de dichtstbevolkte gemeente in Holland Rijnland; als de bevolkingsdichtheid in de hele regio zo groot was woonden er geen 529,8 duizend mensen maar meer dan 2,5 miljoen. Percentuele ontwikkeling van de bevolkingsomvang van 2000 tot % +4% +3% +2% +1% 0% -1% Nederland Holland Rijnland Leiden +5,8% +3,6% +2,2% Bron: CBS (2013 voorlopige cijfers) 10 Staat van Leiden 2013

12 BEVOLKING Leiden heeft de specifieke leeftijdsopbouw van een studentenstad met veel jongvolwassenen in de leeftijd van 18 tot 27 jaar. Daardoor is de Leidse bevolking een jonge bevolking, al komen gezinnen met jonge kinderen relatief minder voor dan in de vijftig grootste gemeenten. Toch is er ook in Leiden de afgelopen dertien jaar sprake van vergrijzing, zo steeg het aantal 65-plussers met 2,3 duizend (+17%). Ook is er sprake van ontgroening: het aantal kinderen onder de achttien daalde met bijna veertienhonderd (-6%). In de leeftijd van 18 tot 27 jaar zijn er anno 2013 eer inwoners dan in 2000: een stijging van ruim 2,5 duizend (+13%). Veranderingen in leeftijdsopbouw Leidse bevolking van 2000 tot 2013 (x duizend) : 117,2 duizend inwoners 2013: 119,8 duizend inwoners Bron: GBA Van de tien Leidse districten groeide van 2000 tot 2013 het Roodenburgerdistrict in aantallen het meest: van 17,8 tot 20,2 duizend inwoners. Dat komt vooral door de oplevering van de nieuwbouwwijk Roomburg die in dit district valt. Het Roodenburgerdistrict is nu het district met de meeste inwoners. Opvallend is verder de daling van het aantal inwoners in de Merenwijk en de Stevenshof: in deze twee grote nieuwbouwwijken van het laatste kwart van de 20 e eeuw hebben veel kinderen inmiddels het ouderlijk huis verlaten. Het Boerhaavedistrict, met maar weinig bewoners, groeide met 18% relatief het meest. In aantallen gaat het om ongeveer zevenhonderd personen. De stijging hier is vooral het gevolg van de oplevering in 2011 en 2012 van de woningen voor studenten aan het Hildebrandpad. Inwoners in de Leidse districten in 2000 en 2013 (x duizend) % +3% +14% +5% +18% +3% -1% +2% Leiden Noord Bos- en Gasthd. -5% Binnenstad-Z Binnenstad-N Stationsdistrict Roodenburgerd. Morsdistrict Boerhaaved. Merenwijkd. -12% Stevenshofd % ontwikkeling Bron: GBA Staat van Leiden

13 BEVOLKING 1.3 Kenmerken van de Leidse bevolking anno 2013 Leiden heeft een vrouwenoverschot: op 1 januari 2013 had Leiden 58,2 duizend mannen en 61,6 duizend vrouwen, 3,3 duizend meer vrouwen dan mannen. Dit vrouwenoverschot komt vooral voor in twee leeftijdsgroepen: 1. In de leeftijdsgroep van 18 t/m 26 jaar: 12,2 duizend vrouwen tegenover 9,9 duizend mannen, een overschot van 2,3 duizend vrouwen. Dat komt voor het grootste deel doordat in het hoger onderwijs in Leiden meer vrouwen dan mannen studeren. 2. In de groep 65-plussers: 8,9 duizend vrouwen tegenover 7,1 duizend mannen, een overschot van 1,7 duizend vrouwen. Als je deze groep nog verder uitsplitst naar 65- t/m 74-jarigen en 75- plussers dan zie je dat het verschil vooral zit in de groep 75-plussers: 2,6 duizend Leidse mannen zijn 75 jaar of ouder en 4,2 duizend Leidse vrouwen. Dit komt doordat vrouwen nog steeds ouder worden dan mannen. In twee andere leeftijdsgroepen zijn er net wat meer mannen / jongens: tot de leeftijd van zeventien jaar zijn er zo n driehonderd jongens meer dan meisjes, in de leeftijdsgroep van 27 t/m 44 jaar gaat het om een overschot van zo n vierhonderd mannen. Leidse bevolking naar leeftijd en sekse, 1 januari 2013 (x duizend) ,4 10,1 9,9 12,2 15,9 15,6 14,9 14,8 mannen: 58,2 duizend vrouw en: 61,6 duizend 4,5 4,6 2,6 4,2 0 0 t/m t/m t/m t/m t/m Bron: GBA Leidenaren van Nederlandse en westerse herkomst 1 zijn een stuk ouder dan die van niet-westerse herkomst. Anno 2013 zijn er 85,6 duizend (71,5%) Leidenaren van Nederlandse herkomst, 18,3 duizend (15,3%) Leidenaren van niet-westerse herkomst en 15,9 duizend (13,2%) Leidenaren van westerse herkomst. De leeftijdsopbouw van deze drie groepen is zeer verschillend: Van de Leidenaren van Nederlandse herkomst is 16% jonger dan 18 en 16% een 65-plusser. Van de Leidenaren van niet-westerse herkomst is 27% jonger dan 18 en 4% een 65-plusser. Van de Leidenaren van westerse herkomst is 14% jonger dan 18 en 9% een 65-plusser. 1 Volgens de definitie van het CBS is iemand van buitenlandse herkomst als minimaal één van zijn/haar ouders in het buitenland is geboren. Bij de verdeling van landen in niet-westers en westers worden tot de westerse landen gerekend: landen van Europa, landen van het Noord-Amerikaanse continent, Australië en Nieuw Zeeland, Japan en Indonesië. De overige landen zijn niet-westerse landen. 12 Staat van Leiden 2013

14 BEVOLKING Leidse bevolking naar leeftijd en herkomst, 1 januari 2013 (x duizend) t/m t/m t/m t/m t/m Nederlands: niet-westers: westers: 85,6 duizend 18,3 duizend 15,9 duizend Bron: GBA Jongvolwassenen wonen voor een groot deel in de binnenstad van Leiden, kinderen onder de 18 jaar vooral in de buitenwijken, 65-plussers vooral in het Roodenburgerdistrict, Bos- en Gasthuisdistrict en de Merenwijk. Leidse bevolking naar district en leeftijd, 1 januari 2013 (aantallen * duizend) (x duizend) Binnenstad-Z Binnenstad-N Leiden Noord Stationsdistrict Roodenburgerd Bos- en Gasthd.. Morsdistrict Boerhaaved. Merenwijkd. Stevenshofd. 0 t/m 17 0,6 1,4 0,2 2,4 4,5 3,1 1,9 0,7 3,3 2,4 18 t/m 26 3,2 4,8 0,4 2,2 2,1 3,5 1,8 1,5 1,4 1,3 27 t/m 44 2,5 5,0 0,7 4,1 5,2 4,9 2,9 0,9 3,2 2,2 45 t/m 64 1,4 2,7 0,4 3,1 5,4 4,7 2,7 1,1 4,0 4, ,5 1,1 0,2 1,5 3,0 3,4 1,9 0,4 2,4 1,5 Bron: GBA Staat van Leiden

15 BEVOLKING 1.4 Prognose van de Leidse bevolking tot 2030 Volgens de actuele prognose 2 van het CBS en PBL groeit de Leidse bevolking de komende decennia: tot 120,9 duizend inwoners in 2020 en verder tot 124,6 duizend inwoners in Het aantal 65- plussers neemt verder toe tot 19,7 duizend in 2020 en 24,1 duizend in In 2030 is dan een vijfde van de Leidse bevolking een 65-plusser. Prognose leeftijdsopbouw Leidse bevolking 2020 en 2030 (x duizend) : 120,9 duizend inwoners 2030: 124,6 duizend inwoners Bron: CBS en PBL (actuele regionale prognose, doorrekening 2011) 1.5 Een- en meerpersoonshuishoudens in Leiden van 2000 tot 2012 Leiden had en heeft relatief meer eenpersoonshuishoudens dan de omringende gemeenten van Holland Rijnland. De toename van het aantal eenpersoonshuishoudens sinds het begin van deze eeuw is in Leiden wel kleiner. Ook in Leiden komen er, net als landelijk, ieder jaar meer eenpersoonshuishoudens. In 2000 waren het er 30,0 duizend, twaalf jaar later zijn het er 33,1 duizend. Daarmee was 52% van de huishoudens een eenpersoonshuishouden. In de overige veertien gemeenten in de regio Holland Rijnland groeide het aantal eenpersoonshuishoudens in twaalf jaar van 40,3 duizend naar 52,8 duizend; anno 2012 is 31% van de huishoudens in die gemeenten een eenpersoonshuishouden. De verwachting is dat het aandeel eenpersoonshuishoudens verder zal toenemen, onder andere als gevolg van de vergrijzing en verdergaande individualisering. 2 De actuele prognose is eind 2011 gemaakt; de prognose van Leiden voor het jaar 2013 is lager dan de werkelijke cijfers voor 2013, dit komt vooral door een te lage schatting van het aantal bewoners in de leeftijd van 18 t/m 26 jaar. Eind 2013 komen het CBS en PBL met een nieuwe prognose. 14 Staat van Leiden 2013

16 BEVOLKING Een- en meerpersoonshuishoudens in Leiden en overige gemeenten Holland Rijnland (x duizend) % 52% 27% 109,9 31% 118,1 50% 0 30,1 30,0 30,0 33,1 40,3 52, Leiden overige gemeenten Holland Rijnland 0% eenpersoons huishouden meerpersoons huishouden % eenpersoons huishoudens Bron: CBS Meer informatie? Meer informatie over Bevolking vindt u op Voor rapporten: klik op Onderzoeksbank Voor tabellen: klik op Leiden in cijfers bijvoorbeeld Bevolkingsgegevens per buurt Feitenbladen ontwikkeling bevolking Immigratie uit Midden- en Oost-Europa Staat van Leiden

17 BESTUUR EN DIENSTVERLENING 16 Staat van Leiden 2013

18 BESTUUR EN DIENSTVERLENING Hoofdstuk 2 Bestuur en dienstverlening 2.1 Inleiding De stad wordt bestuurd door de gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders. Het ambtelijk apparaat is de uitvoerende organisatie. Zij verricht veel taken voor de inwoners van de stad. De burgers hebben hier in verschillende opzichten mee te maken: als kiezer bijvoorbeeld, maar ook als partner, klant of als bewoner. In dit hoofdstuk komen achtereenvolgens aan de orde: 2.2 Bestuur en Leiden als centrumgemeente 2.3 Burgerparticipatie 2.4 Gemeentepersoneel 2.5 Publieksdienstverlening Samenvatting De Leidse gemeenteraad bestaat uit 39 leden, waarvan 10 van D66. De opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen schommelde de laatste drie keer rond de 56%. Over de stelling ik heb vertrouwen in het college zijn veel mensen neutraal. Eén op de vijf Leidenaren heeft het idee dat hij vertegenwoordigd wordt door de gemeenteraad. Het ambtelijk apparaat bestaat uit ruim medewerkers, waarvan 47% vrouw. De gemiddelde leeftijd is gestegen tot bijna 47 jaar. Gemiddeld komt een Nederlandse burger ongeveer één keer per jaar in contact met de gemeente, over allerlei verschillende onderwerpen. Per onderwerp heeft men gemiddeld 1,6 keer contact. Bijvoorbeeld door eerst op de website te kijken en daarna een bezoek aan een balie te brengen. De voorkeur voor een bepaalde wijze van contact (kanaalkeuze) verschuift in de loop van de jaren, en deze is sterk afhankelijk van het onderwerp. De website (inclusief elektronische dienstverlening) neemt toe, de balie neemt af. De Leidenaar is tevreden over 85% van alle contacten. Dit varieert per kanaal: over de contacten via de balie en website is ca. 90% tevreden, via en schriftelijk 67%. Staat van Leiden

19 BESTUUR EN DIENSTVERLENING 2.2 Bestuur en Leiden als centrumgemeente Gemeenteraad en college van burgemeester en wethouders De gemeenteraad in Leiden bestaat uit 39 leden. Tien hiervan zijn lid van D66. Deze partij heeft twee wethouders in het college; VVD, SP en CDA ieder één. De burgemeester is voorzitter van zowel de gemeenteraad als het college. Samenstelling Gemeenteraad en college van B en W naar partij, sinds 3 maart 2010 raadzetels wethouders D66 10 lll lll lll lll lll lll lll lll lll lll 2 PvdA 6 lll lll lll lll lll lll VVD 6 lll lll lll lll lll lll 1 SP 4 lll lll lll lll 1 CDA 4 lll lll lll lll 1 GroenLinks 4 lll lll lll lll Stadspartij Leiden Ontzet 2 lll lll Leefbaar Leiden 1 lll ChristenUnie 1 lll Partij voor de Dieren 1 lll Totaal 39 5 Bron: Eens in de vier jaar vinden er verkiezingen plaats voor de gemeenteraad. De huidige raad is gekozen in 2010, weergegeven met de donkerblauwe staafjes in onderstaande grafiek. Hierin is goed te zien dat D66 in 2010 veel meer stemmen heeft gekregen dan in 2002 en De opkomst schommelt de laatste drie keer rond de 56%. Uitslagen gemeenteraadsverkiezingen in Leiden PvdA SP VVD CDA GROEN LINKS D66 Christen Unie Leefbaar Leiden Stadsp Leiden Ontzet Partij vd Dieren overige partijen ,3% 7,4% 18,2% 11,6% 14,2% 13,5% 3,3% 8,5% 2,9% ,8% 16,4% 13,7% 10,7% 9,5% 6,3% 5,8% 5,0% 4,1% 5,6% ,3% 10,0% 13,4% 8,9% 8,7% 24,6% 3,6% 3,9% 6,5% 3,5% 1,5% Bron: Gemeente Leiden 18 Staat van Leiden 2013

20 BESTUUR EN DIENSTVERLENING Aan de burgers is gevraagd of ze vinden dat het bestuur doet wat men van hen verwacht. Veel mensen zijn neutraal. 31% vindt dat men invloed heeft op wat er in de gemeente gebeurt, 22% voelt zich vertegenwoordigd door de gemeenteraad. De gemiddelde scores voor Leiden voor beide stellingen liggen iets onder de 6 (op een schaal van 0 tot 10). Leiden scoort op dit punt gemiddeld, vergeleken met Nederland, Zuid-Holland en ook vergeleken met andere grote gemeenten. Er is een lichte verbetering ten opzichte van de vorige meting uit De scores van mannen en vrouwen zijn nagenoeg gelijk en ook naar leeftijdsgroep zijn de verschillen klein. Bewoners tussen 30 en 54 jaar zijn een fractie positiever dan jongeren tot 30 jaar en 55-plussers. Hoger opgeleiden zijn in het algemeen positiever (score 6,1 en 6,0) dan lager en middelbaar opgeleiden (scores rond 5,5). Oordeel burgers over invloed Stelling Oordeel Scores Leiden 2011 Leiden 2011 Leiden 2009 Prov. ZH 2011 Grote gem Ned Als kiezer heb ik invloed op wat er in de gemeente gebeurt eens neutraal oneens 31% 35% 34% 5,9 5,6 5,9 5,9 5,8 Ik voel mij vertegenwoordigd door de gemeenteraad eens neutraal oneens 22 % 32 % 46 % 5,7 5,5 5,6 5,6 5,6 Bron: Blik van de burger op de samenleving 2011 Meer dan vier op de tien bewoners (41%) hebben vertrouwen in het college van B en W, daarnaast oordeelt een vergelijkbaar aandeel (44%) over deze stelling neutraal. Op de vraag of het college hun beloften waarmaakt gaven de bewoners vaker geen of een neutraal antwoord. Een derde van de Leidenaren (35%) vindt dat de gemeente goed wordt bestuurd, en dit aandeel is aanzienlijk groter dan het percentage Leidenaren dat het hier niet mee eens is (16%). Mannen en vrouwen laten nauwelijks verschillen zien. Jongeren tot 30 jaar zijn iets positiever dan gemiddeld over het vertrouwen in B en W (6,7 ten opzichte van 6,5) en over het gemeentebestuur (6,7 ten opzichte van 6,4), naar opleiding en etnische achtergrond zijn de verschillen heel klein. Staat van Leiden

21 BESTUUR EN DIENSTVERLENING Oordeel burgers over het bestuur Stelling Oordeel Scores Leiden 2011 Leiden 2011 Leiden 2009 Prov. ZH 2011 Grote gem Ned Ik heb vertrouwen in de burgemeester en wethouders eens neutraal oneens 15% 41% 44% 6,5 6,3 6,4 6,4 6,3 Burgemeester en wethouders maken hun beloften waar eens neutraal oneens 16% 27% 57% 5,7 5,5 5,7 5,7 5,7 eens 35% De gemeente wordt goed bestuurd neutraal 49% 6,4 6,1 6,3 6,3 6,2 oneens 16% Bron: Blik van de burger op de samenleving Leiden als centrumgemeente De gemeente Leiden staat midden in een netwerk van relaties. Een deel hiervan is formeel een verbonden partij ; dat houdt in dat Leiden hier een bestuurlijk en een financieel belang in heeft. In 2012 zijn dat 19 verbonden partijen. Dit kan in de vorm van een gemeenschappelijke regeling zijn, een stichting, een NV, een BV of een coöperatie. Een aantal bekende verbonden partijen zijn: Servicepunt71: samenwerking op het terrein van bedrijfsvoering met Leiderdorp, Zoeterwoude en Oegstgeest Holland Rijnland: gemeenschappelijke belangenbehartiging van 15 gemeenten Regionale brandweer en GHOR Hollands Midden RDOG Hollands Midden (GGD) Milieudienst (Omgevingsdienst) West Holland Belastingsamenwerking Gouwe-Rijnland. Daarnaast opereert Leiden in vele andere, al dan niet informele, netwerken zoals de G32, de universiteitssteden en de Metropoolregio. 20 Staat van Leiden 2013

22 BESTUUR EN DIENSTVERLENING 2.3 Burgerparticipatie De gemeente Leiden wil waar mogelijk lokale vraagstukken samen met de betrokkenen oppakken, conform de Inspraak- en participatieverordening. De districtsraden worden omgevormd tot een netwerk van reguliere contacten, waarin wijkmanagement een regisserende rol krijgt. De rol van de burgers varieert: meedenken, formeel inspreken en bijvoorbeeld burgerinitiatieven. Van alle Leidenaren heeft 33% wel eens meegedacht met de gemeente, vooral via een wijk- of buurtvereniging of door te reageren op plannen van de gemeente (inspraak). Over het resultaat lopen de meningen nogal uiteen. Reactie van de gemeente op meedenkende Leidenaren Weet niet/geen antwoord 21% Gem eente heeft niet geluisterd/ er niets m ee gedaan 30% Het loopt nog 15% Gemeente heeft geluisterd/ er iets m ee gedaan 34% Bron: Stadsenquête Leiden 2011 Vinden de burgers dat de gemeente hier voldoende aan doet? Er wordt hierbij onderscheid gemaakt tussen de totstandkoming en de uitvoering van beleid De gemeente betrekt burgers in voldoende mate bij de totstandkoming en uitvoering van beleid Stelling Oordeel Scores Leiden 2011 Leiden 2011 Leiden 2009 Prov. ZH 2011 Grote gem Ned Burgers worden voldoende betrokken bij totstandkoming van plannen eens neutraal oneens 25% 43% 32% 5,8 5,3 5,8 5,8 5,8 Burgers worden voldoende betrokken bij de uitvoering van gemeentelijke plannen eens neutraal oneens 22% 45% 33% 5,7 5,2 5,7 5,7 5,6 Bron: Blik van de burger op de Samenleving 2011 De gemiddelde scores op deze stelling liggen hoger dan in 2009 en zijn vergelijkbaar met de landelijke en provinciale scores en de gemiddelde score van de grote gemeenten. Staat van Leiden

23 BESTUUR EN DIENSTVERLENING 2.4 Gemeentepersoneel Eind 2012 werken er mensen bij de gemeente Leiden. Gemiddeld werkt men bijna 32 uur per week. De grootste verandering in de afgelopen zeven jaar vond plaats in de leeftijdsopbouw: eind 2004 was de gemiddelde leeftijd 44,4 jaar, eind 2012 is dat 47,0 jaar. Medewerkers van de gemeente Leiden zijn ouder als je ze vergelijkt met de referentiegroep van de Nederlandse beroepsbevolking werkzaam in openbaar bestuur en overheidsdiensten. Daarnaast valt de daling van het totale aantal werknemers sinds 2009 op. Onder andere de oprichting van het Servicepunt71 in 2012 is hier de oorzaak van. Er werken minder vrouwen dan mannen: eind 2012 ging het om 743 mannen (53% van 1.409) en 666 vrouwen (47% van 1.409). Vrouwen werken vaker in deeltijd dan mannen: eind 2012 werkt driekwart van de vrouwen (77%: 510 van de 666) minder dan 36 uur per week, voor de mannen geldt dat voor een kwart (23%: 168 van de 743). Het gemiddelde dienstverband van vrouwen was 29,1 uur per week en van mannen 34,2 uur per week. De leeftijdsopbouw van mannen en vrouwen is verschillend. De vrouwen die bij de gemeente werken zijn jonger dan de mannen: eind 2012 was de gemiddelde leeftijd van de vrouwen 45,9 jaar en van de mannen 48,1 jaar. Bijna een derde van de mannen is een 55-plusser (32%); voor de vrouwen geldt dit voor bijna een kwart (24%). Gemeentepersoneel Leiden, mannen en vrouwen man vrouw Bron: Gemeente Leiden, stand per 31 december 2.5 Publieksdienstverlening Gemiddeld komt een Nederlandse burger ongeveer één keer per jaar in contact met de gemeente. Dat kan gaan over afval, de openbare ruimte, burgerzaken of bijvoorbeeld een vergunning. Gemiddeld heeft men voor één onderwerp 1,6 keer contact. Bijvoorbeeld door eerst op de website te kijken en daarna een bezoek aan een balie te brengen. Contact kan via verschillende kanalen lopen: telefonisch, via de balie, schriftelijk, via of de website, waarbij de elektronische dienstverlening een specifiek onderdeel van de website is. De 22 Staat van Leiden 2013

24 BESTUUR EN DIENSTVERLENING voorkeur voor een bepaalde kanaalkeuze verschuift in de loop van de jaren, maar deze is sterk afhankelijk van het onderwerp waarvoor men bij de gemeente komt. Voorkeurwijze voor contact met de gemeente, gemiddeld over zeven situaties % 22% 14% 18% 6% % 24% 13% 14% 5% % 18% 35% 11% 4% 0% 25% 50% 75% 100% telefonisch website balie per post Bron: Stadsenquête Leiden Onderzoek wijst uit dat de Leidenaar tevreden is over de dienstverlening. Over 85% van alle contacten is men tevreden. Dit varieert per kanaal. Beoordeling totaal resultaat van het contact/zoeken naar informatie per wijze van contact (% uitstekend of goed)* Via de balie Webs ite Telefonis ch E-m ail Schriftelijk Totaal % 90% 83% 75% 57% 84% % 82% 79% 60% 55% 84% % 90% 77% 67% 67% 85% * Tot en met 2010 zijn de gegevens telefonisch gevraagd, in 2011 via internet en schriftelijk. Hierdoor is de vergelijking van 2011 met voorgaande jaren (soms) niet goed mogelijk Bron: Stadsenquête Leiden De beoordeling van de dienstverlening is afhankelijk van veel variabelen. Naast het kanaal en het onderwerp zijn er ook verschillende aspecten aan de dienstverlening: zoals de openingstijden, de wachttijd, de vriendelijkheid van het personeel en de deskundigheid. Leiden scoort naar het oordeel van de inwoners goed op dienstverlening. In de Benchmarking Publieksdienstverlening 2011 is de totaalscore van Leiden een 7,5, vergelijkbaar met andere grote gemeenten en Nederland als geheel. Een verbeterpunt is de inhoudelijke beantwoording van vragen. Zo voldoet Leiden slechts bij vier van de zeven telefonische informatielijnen aan haar eigen norm dat 80% van de vragen inhoudelijk helemaal juist wordt beantwoord. Staat van Leiden

25 BESTUUR EN DIENSTVERLENING Meer informatie? Meer informatie over Bestuur en dienstverlening vindt u op Voor rapporten: klik op Onderzoeksbank Voor tabellen: klik op Leiden in cijfers bijvoorbeeld Publieksdienstverlening in cijfers De blik van de burger op de samenleving Feitenblad Gemeentepersoneel 24 Staat van Leiden 2013

26 WONEN Hoofdstuk 3 Wonen 3.1 Inleiding Leiden is een aantrekkelijke stad om in te wonen met veel voorzieningen op diverse terreinen. Dit hoofdstuk gaat over woningen en wonen. Achtereenvolgens komen aan de orde: 3.2 Woonaantrekkelijkheid van Leiden 3.3 Kenmerken van de woningvoorraad 3.4 Bouwen in de 21 e eeuw 3.5 Woningen en economie 3.6 Huurwoningen van woningcorporaties 3.7 Woningbehoefteraming Samenvatting Leiden heeft in 2013 de elfde plaats op woonaantrekkelijkheidsindex. Een derde van de Leidse woningen is gebouwd voor de oorlog, ongeveer 7% is na de eeuwwisseling gebouwd. Begin 2012 bestaat de voorraad uit: 52,7 duizend woningen, 4,9 duizend wooneenheden en 1,5 duizend plaatsen in bijzondere woongebouwen. Van de 51,9 duizend Leidse woningen is 45% een koopwoning (23,4 duizend), 37% een huurwoning van een woningbouwcorporatie (19,2 duizend) en 17% een huurwoning van andere verhuurders (8,8 duizend) (cijfers 2010). Ontwikkeling in de voorraad vanaf begin deze eeuw: 2,7 duizend nieuwbouwwoningen, 1,6 duizend overige extra woningen door verbouw e.d. en 1,3 duizend onttrekkingen door onder andere sloop. In Leiden is het aandeel woningen met een waarde boven nog niet de helft, in de overige veertien gemeenten van Holland Rijnland is dat driekwart. De crisis op de woningmarkt is ook merkbaar in Leiden: in 2011 werden hier slechts 921 bestaande koopwoningen verkocht, in 2007 waren dat er In Leiden heeft 31% van de huurders een inkomen boven % van de Leidse huurders heeft een inkomen boven Het aantal Leidenaren dat actief zocht naar een sociale huurwoning daalde in 2011 van 7,2 duizend naar 6,0 duizend. Volgens de woningbehoefteraming van de provincie zijn er tot 2020 in Leiden nog 6,6 duizend extra woningen nodig (cijfers 2010). Tekort aan studentenkamers en zelfstandige woningen voor studenten die in 2012 nog niet afstuderen is becijferd op (onderzoek begin 2012). Staat van Leiden

27 WONEN 3.2 Woonaantrekkelijkheid van Leiden Atlas voor Gemeenten Op de ranglijst voor woonaantrekkelijkheid van de vijftig grootste gemeenten staat Leiden in 2013 op de elfde plaats. De index voor woonaantrekkelijkheid bestaat uit acht factoren (zie grafiek). Leiden scoort vooral hoog met de aanwezigheid van de universiteit en het historisch karakter van de stad, uitgedrukt in het percentage vooroorlogse woningen. Ook het culinaire en culturele aanbod scoren hoog. Leiden scoort onder plaats 25 (het gemiddelde van de vijftig gemeenten) met veiligheid (zie 4.5), percentage koopwoningen en de nabijheid van natuurgebieden. Woonaantrekkelijkheidsindex Leiden (1 = hoogste positie, 50 = laagste positie) Gemiddelde 50 grootste steden * bereikbaarheid = bereikbaarheid van banen (per auto en OV) Bron: Atlas voor Gemeenten Leefbaarometer Leefbaarometer scores in 2010 Bron: 26 Staat van Leiden 2013

28 WONEN In opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken is de Leefbaarometer (met twee a s) ontwikkeld. Op basis van vijftig onderliggende indicatoren wordt voor gebieden een algemene leefbaarheidscore berekend. Dit kan op zeer klein detailniveau. De algemene leefbaarheidscore wordt uitgedrukt in een kleur, zie de legenda bij de grafiek. Hoe donkerder groen, hoe positiever en hoe meer rood, hoe negatiever. In Leiden zien we matig en negatieve scores in wijken waar een wijkontwikkelingsplan voor is. Elke twee jaar, vanaf 1998, is er een nieuwe meting van de leefbaarheid. De laatste stand is die van De stand van 2012 volgt in de loop van Kenmerken van de woonvoorraad Ongeveer een derde van de Leidse woningvoorraad is gebouwd in de vooroorlogse periode. Daarnaast is 7% van de Leidse woningvoorraad gebouwd na het jaar 2000, landelijk is dat 12% Woningen, wooneenheden en bijzondere woongebouwen Op 1 januari 2012 had Leiden 59,2 duizend woonruimten, de verzamelnaam voor het aantal woningen, wooneenheden (gedeeld gebruik van voorzieningen als keuken of sanitair) en plaatsen in bijzondere woongebouwen (= instellingen als verzorgingshuizen en dergelijke). Vanaf 1992 is vooral het aantal woningen in Leiden toegenomen: in 1992 waren het er 46,1 duizend, twintig jaar later zijn het er 52,7 duizend, een toename van (afgerond) 6,6 duizend. Nieuwbouw komt in paragraaf 3.4 aan de orde. Het aantal wooneenheden schommelt al die jaren rond de vijfduizend, het aantal plaatsen in bijzondere woongebouwen rond de anderhalf duizend. Leiden, ontwikkeling voorraad woningen en wooneenheden, 1992 t/m 2012 (x duizend) woning 46,1 wooneenheid 48,9 50,3 51,0 52, ,2 5,3 5,0 4,9 4, Bron: CBS (2012 voorlopige cijfers) Koop- en huurwoningen Begin 2010 is van de 51,9 duizend woningen in Leiden 45% een koopwoning (23,4 duizend), 37% een huurwoning van een woningcorporatie (19,2 duizend) en 17% een huurwoning van andere woningverhuurders (8,8 duizend). De verhouding tussen koop- en huurwoningen loopt zeer uiteen voor de Leidse districten. Zo is in het Roodenburgerdistrict 62% een koopwoning, in Leiden Noord is 61% een huurwoning van een woningcorporatie en in Binnenstad-Zuid 45% een huurwoning van overige verhuurders. Staat van Leiden

29 WONEN Leiden, woningen per district naar eigendomsverhouding, 2010 District totaal aantal woningen (x duizend) koop huur wcorp* huur overig* koop % woningen huur wcorp* huur overig* Leiden 51,9 23,4 19,2 8,8 45% 37% 17% Binnenstad-Zuid 3,5 1,1 0,7 1,6 32% 20% 45% Binnenstad-Noord 6,6 2,0 2,4 2,0 30% 37% 30% Stationsdistrict 1,0 0,6 0,2 0,3 54% 16% 30% Leiden Noord 5,9 1,6 3,6 0,6 28% 61% 10% Roodenburgerdistrict 9,0 5,6 2,1 1,2 62% 24% 13% Bos- en Gasthuisdistrict 9,1 3,9 4,1 1,0 43% 45% 11% Morsdistrict 4,9 1,9 2,1 0,9 38% 42% 18% Boerhaavedistrict 1,3 0,9 0,2 0,1 73% 15% 11% Merenwijkdistrict 6,0 3,4 1,9 0,7 57% 31% 12% Stevenshofdistrict 4,7 2,6 1,7 0,3 56% 37% 6% (x duizend) 4 2 koop huur w corp* huur ov* 0 Leiden Noord Bos- en Gasthd. Merenwijkd. Binnenstad-Z Binnenstad-N Stationsdistrict Roodenburgerd. Morsdistrict Boerhaaved. Stevenshofd. * huur wcorp = huur woningcorporatie, huur ov = huur overige verhuurder Bron: CBS 3.4 Bouwen in de 21 e eeuw Vanaf het begin van deze eeuw zijn er in Leiden per saldo bijna drieduizend woningen bij gekomen, waarvan 1,7 duizend in de afgelopen vier jaar. In totaal werden in de afgelopen twaalf jaar niet alleen 2,7 duizend nieuwbouwwoningen gebouwd maar er waren ook 1,6 duizend overige toevoegingen (bv. functieveranderingen van bestaande gebouwen). In diezelfde periode werden ook 1,3 duizend bestaande woningen aan de voorraad onttrokken door sloop en dergelijke. Leiden, ontwikkeling in de voorraad woningen, 2000 t/m nieuwbouw overig erbij * onttrekkingen ** saldo * overig erbij = bijvoorbeeld functieveranderingen ** onttrekkingen = bijvoorbeeld sloop of samenvoegen van woningen Bron: CBS (2011 voorlopige cijfers) 28 Staat van Leiden 2013

30 WONEN Van de 2,7 duizend nieuwbouwwoningen die vanaf 2000 werden opgeleverd was 9% een eengezins huurwoning, 20% een meergezins huurwoning, 31% een eengezins koopwoning en 40% een meergezins koopwoning. Opgeleverde nieuwbouwwoningen in Leiden naar eigendom en type, 2000 t/m 2011 periode totaal totaal huurwoningen totaal koopwoningen eengezins meergezins eengezins meergezins totaal 2000 t/m t/m t/m t/m t/m huur koop Bron: CBS (2011 voorlopige cijfers) Roomburg, Nieuw Leyden, Leiden Zuidwest: een paar grote locaties waar Leiden al een aantal jaren bouwt. De ruim negenhonderd nieuwbouwwoningen van de laatste drie jaren staan voor het grootste deel op een van deze locaties; en op het Hildebrandpad waar in korte tijd meer dan vijfhonderd woningen voor studenten zijn gebouwd, 252 daarvan werden voor 2012 opgeleverd. Leiden, locaties opgeleverde nieuwbouwwoningen 2009 t/m 2011 Locatie aantal Hildebrandpad * 252 Leiden Zuidwest 224 Roomburg 217 Nieuw Leyden 191 Diamantplein e.o. 40 Overig 8 Bron: Gemeente Leiden * Hildebrandpad, studentenwoningen Staat van Leiden

31 WONEN 3.5 Woningen en economie Waarde van woningen De WOZ-waarde van woningen is de waarde van woningen in het economisch verkeer, ofwel de marktwaarde. Elke gemeente stelt jaarlijks de WOZ-waarde van woningen op het grondgebied vast. In 2011 (actuelere landelijke cijfers nog niet beschikbaar) verschilt de percentuele verdeling van WOZwaarden van Leidse woningen niet zoveel met de landelijke cijfers, de verschillen met de overige veertien gemeenten in de regio Holland Rijnland zijn veel groter: in Leiden is in 2011 het aandeel woningen met een waarde boven nog niet de helft, in de overige gemeenten van de regio is dat driekwart. WOZ-waarde van woningen, 2011 (peildatum waardebepaling 1 januari 2010) 40% 46% 20% 0% 30% 26% 26% 19% Leiden 17% 8% 29% overige gemeenten Holland Rijnland 30% 24% 25% 21% Nederland < >= Bron: CBS De laatste drie jaar is de gemiddelde en mediane 3 WOZ-waarde van Leidse woningen gedaald. Dat komt niet alleen door de crisis maar ook doordat er goedkopere nieuwbouwwoningen zijn opgeleverd. Anno 2013 is de gemiddelde WOZ-waarde van Leidse woningen 220,4 duizend en de mediane WOZ-waarde is 185,0 duizend. Ontwikkeling gemiddelde en mediane WOZ-waarde van woningen, (* duizend ) ,0 232,0 228,0 220,4 201,0 196,0 192,0 185, gemiddelde WOZ-waarde mediane WOZ-waarde Bron: Belastingsamenwerking Gouwe-Rijnland (BSGR) 3 Mediane WOZ-waarde: de helft van de woningen heeft een lagere waarde, de helft een hogere. 30 Staat van Leiden 2013

32 WONEN Binnen Leiden zijn er grote verschillen in de WOZ-waarde voor de verschillende districten. Zo heeft bijvoorbeeld in Boerhaave bijna de helft van de woningen (46%) een WOZ-waarde boven de drie ton 4 ; in Leiden Noord geldt dit voor slechts 3% van de woningen. WOZ-waarde van woningen per district, 2013 (peildatum waardebepaling 1 jan 2012) 60% 40% 20% 0% Leiden Binnenstad-Z Binnenstad-N district Stations Leiden Noord Rooden Bos- en burgerd. Gasthd. Morsdistrict Boerhaavedwijkd. Meren- Stevens hofd. < % 29% 35% 25% 43% 20% 46% 35% 40% 29% 8% % 25% 29% 43% 41% 17% 26% 29% 5% 16% 24% % 24% 24% 24% 14% 25% 17% 27% 9% 36% 59% >= % 22% 11% 9% 3% 37% 12% 9% 46% 18% 8% Bron: Belastingsamenwerking Gouwe-Rijnland (BSGR) Verkoop van bestaande woningen Door de crisis op de woningmarkt is er ook in Leiden minder doorstroming op de woningmarkt. In 2012 werden slechts 928 bestaande* koopwoningen verkocht, in 2007 waren dat er nog (* deze cijfers zijn dus exclusief verkochte nieuwbouwwoningen). Aantal en prijzen van verkochte bestaande koopwoningen in Leiden jaar totaal verkocht verkoop per kwartaal gemiddelde prijs (x 1.000) eerste tweede derde vierde Leiden Nederland ,2 172, ,8 188, ,8 199, ,7 204, ,7 212, ,4 222, ,7 235, ,9 248, ,2 254, ,2 238, ,4 239, ,1 240, ,0 226,7 4 De ruim 500 nieuwe studentenwoningen (met een lage WOZ-waarde) aan het Hildebrandpad liggen in dit district; hierdoor is de percentuele verdeling van WOZ-waarden in dit district het afgelopen jaar sterk gewijzigd. Staat van Leiden

33 WONEN Aantal verkochte bestaande koopwoningen in Leiden per kwartaal Bron: CBS 3.6 Huurwoningen van woningcorporaties Inkomen van huurders van corporatiewoningen Vanaf 2011 moeten woningcorporaties volgens Europese regels ten minste 90 procent van hun huurwoningen met een huur beneden de maximale huurtoeslaggrens (= sociale huurwoningen) toewijzen aan huishoudens met een belastbaar inkomen tot Anders krijgen ze een boete. Bewoners van een sociale huurwoning met een hoger inkomen worden volgens deze definitie gerekend tot 'scheefwoners'. Volgens deze definitie woont men in Leiden in 31% van de 18,2 duizend woningen van woningcorporaties scheef. Het landelijke gemiddelde is met 28% net iets lager. Het gemiddelde van de overige gemeenten van Holland Rijnland is 37%. Een andere inkomensgrens die regelmatig in verband met 'scheefwonen' wordt genoemd is ,- In Leiden wordt 20% van de corporatiewoningen bewoond door huishoudens met een hoger inkomen. Hier is het landelijke gemiddelde 18%. In de overige gemeenten van Holland Rijnland gaat het om een kwart. Inkomens van huurders van woningcorporatiewoningen, 1 januari % 69% 63% 72% 40% 20% 0% 25% 20% 11% 12% 10% Leiden overige gemeenten Holland Rijnland Nederland inkomen < inkomen inkomen >= % Bron: CBS 5 Bedrag prijspeil 2010, CBS heeft deze cijfers berekend per 1 januari 2011 op basis van de huishoudeninkomens van 2010; voor 2011 geldt een belastbaar inkomen van Staat van Leiden 2013

34 WONEN Vraag naar huurwoningen van woningcorporaties De regio Holland Rijnland heeft één regionaal zoeksysteem voor sociale huurwoningen, woningzoekenden kunnen zich hierbij inschrijven via Eind 2012 stonden in de regio 15,3 duizend actief woningzoekenden 6 ingeschreven, 1,2 duizend minder dan een jaar eerder en 4,1 duizend minder dan eind 2011 toen het er 19,4 duizend waren. Ook in Leiden daalde in 2012 het aantal actief woningzoekenden opnieuw: van 6,0 duizend eind 2011 tot 5,6 duizend eind In de jaarrapportage wordt de daling in 2011 toegeschreven aan de invoering van de in de vorige paragraaf beschreven Europese inkomensnormen; de daling van 2012 wordt toegeschreven aan de economische crisis. Holland Rijnland, ingeschreven woningzoekenden voor een sociale huurwoning actief woningzoekenden alle ingeschreven woningzoekenden totaal in Leiden % in Leiden totaal in Leiden % in Leiden % % % % % % Verschil aantal % -21% -22% -1% -4% Bron: Jaarrapportage Woonzicht.nl 2011 en Woningbehoefteraming Woningbehoefteraming algemeen In de woningbehoefteraming (WBR) van de provincie Zuid-Holland uit 2010 is de woningbehoefte in Leiden voor 2012 geraamd op 54,6 duizend woningen. Er waren op 1 januari 2012 in Leiden 52,7 duizend woningen, 1,9 duizend minder dan de geraamde behoefte. De grafiek laat zien dat tot 2020 de behoefte aan extra woningen verder oploopt tot 6,6 duizend woningen. Raming behoefte extra woningen in Leiden ten opzichte van beginvoorraad in 2012: 52,7 duizend ,6 6,1 5,5 5,0 4,4 3,8 3,2 2,5 1, Bron: WBR provincie Zuid-Holland (2010) en CBS (beginvoorraad 2012) 6 Actief woningzoekende = een ingeschreven woningzoekende die minimaal eenmaal in een jaar heeft gereageerd op een aanbod. Staat van Leiden

35 WONEN Woningbehoefte studenten In 2012 is onderzoek gedaan naar de stand van zaken in de studentenhuisvesting in Leiden. Daaruit blijkt dat circa 37% van de studenten nog in het ouderlijk huis woont, 36% woont op kamers en 24% heeft een zelfstandige woning. Studenten die nog thuis wonen, wonen meestal buiten Leiden, studenten op kamers meestal in Leiden. Het onderzoek heeft becijferd dat circa studenten binnen een jaar willen verhuizen naar of binnen Leiden, zoeken een kamer en een zelfstandige woning. Van die studenten laten als ze verhuizen een andere woonruimte achter binnen Leiden. Het tekort aan woonruimte voor studenten is dan Daar zitten 850 studenten bij die verwachten binnen een jaar af te studeren. Tel je die niet mee dan is het tekort aan studentenhuisvesting woonruimten. Huidige woonsituatie van studenten aan Leidse onderwijsinstellingen, % 20% 33% 28% 10% 0% 4% 8% 7% 9% 2% 7% 1% 1% bij ouders thuis op kamers zelfstandig huur zelfstandig koop anders woont in Leiden woont buiten Leiden Bron: Onderzoek Sleutels gevonden in Leiden? (ABF-research 2012) Meer informatie? Meer informatie over Wonen vindt u op Voor rapporten: klik op Onderzoeksbank Voor tabellen: klik op Leiden in cijfers bijvoorbeeld Woonbehoefte Onderzoek Leiden Studentenhuisvesting: Sleutels gezocht WOZ-waarde per buurt 34 Staat van Leiden 2013