De coöperatie als Medisch Specialistisch Bedrijf

Transcriptie

1 De coöperatie als Medisch Specialistisch Bedrijf 1. Inleiding In dit najaar staan veel vrijgevestigde medisch specialisten voor belangrijke keuzes, een en ander in verband met de invoering van de integrale bekostigingsystematiek in De medisch specialist moet onder meer bepalen: - of hij/zij nog vrijgevestigd wil blijven en zo ja, hoe de status van fiscaal ondernemer dient te worden geborgd; - wat zijn/haar rechtspositie is ten opzichte van het ziekenhuis en hoe dit juridisch dient te worden vormgegeven (lees: het besturingsmodel); - hoe hij/zij zich gaat organiseren met andere medisch specialisten in het ziekenhuis. Deze keuzes hangen allemaal met elkaar samen en bij het kiezen moet er rekening worden gehouden met verschillende belangen. Het kiezen is als zodanig een complex geheel geworden. In de praktijk wordt de overgang naar de integrale bekostigingsystematiek in 2015 door de stafcollectieven zorgvuldig begeleid. Een belangrijke taak van de stafcollectieven is om de medisch specialist in staat te stellen om een geïnformeerde beslissing te nemen. 2. Het medisch specialistisch bedrijf Dat blijkt niet altijd eenvoudig. Zo kan de keuze voor een besturingsmodel in grote mate bepalen hoe medisch specialisten zich onderling moeten gaan te organiseren. Deze organisatie van medisch specialisten wordt het medisch specialistisch bedrijf (MSB) genoemd. De aandachtsgebieden van het MSB zijn: gecoördineerd werken, goede zorg bieden en kostenbeheersing. Wij zijn van mening dat met name het laatste aspect in de komende jaren zeer belangrijk zal worden. Wij zien dat in de praktijk het MSB is ondergebracht in: - een vakgroepmaatschap of grote maatschap. - een B.V. - een coöperatie. Uiteindelijk is de wijze waarop het MSB met het ziekenhuis samenwerkt of participeert in een zorgonderneming bepalend of de status van fiscaal ondernemer geborgd blijft. Momenteel liggen deze constructies bij de fiscus. De fiscus zal in de nabije toekomst duidelijkheid moeten geven over de fiscale status van deze constructies ten aanzien van omzetbelasting, vennootschapsbelasting, overdrachtbelasting en - belangrijk voor de medisch specialist - de inkomstenbelasting. Wij merken dat het coöperatieve model in de praktijk aan populariteit wint. Tijd voor tekst en uitleg over de coöperatie. 1

2 3. De coöperatie Hieronder zullen wij een aantal belangrijke aspecten van de coöperatie uitleggen en vervolgens aangeven waarom deze ook voor het MSB van belang zijn Winstgericht De coöperatie wordt in de wet aangeduid als coöperatieve vereniging wiens doel het is om haar leden (in dit geval de medisch specialisten) te voorzien van economische behoeften (lees: winst maken) door het sluiten van overeenkomsten met andere partijen. In tegenstelling tot de normale vereniging mag de coöperatie winst uitkeren aan haar leden. Dat betekent dat er inkomsten in de coöperatie zullen vloeien, dat er kosten op deze inkomsten zullen drukken en dat het resultaat ten goede komt aan de leden. De leden zijn medisch specialisten, die al dan niet via een persoonlijke BV lid zijn van de coöperatie. De coöperatie kan naast deze winstgerichtheid ook nog andere doelstellingen hebben, maar dit is voor de MSB verreweg de belangrijkste. Aan deze doelstelling ontleent de coöperatie haar bestaansrecht: Zij bestaat voor en door haar leden. Veel stafcollectieven realiseren zich dat het MSB uiteindelijk ondernemender zal moeten zijn dan nu het geval is met de samenwerking tussen collectief en het ziekenhuis. Tegelijkertijd wordt er ook gezocht naar een manier om gegenereerde winsten terug te krijgen naar de medisch specialisten die uiteindelijk de werkzaamheden hebben verricht. Binnen de coöperatie kan deze winstverdeling vrij eenvoudig plaatsvinden. Dat is dan vergelijkbaar met de winstverdeling binnen maatschappen en veel minder complex dan de winstverdeling binnen een BV. Rechtspersoon Een coöperatie is een rechtspersoon. Dat betekent dat de coöperatie in het economisch verkeer rechten en verplichtingen mag aangaan die haar binden. Ofwel de coöperatie mag overeenkomsten sluiten. Vervolgens regelt de coöperatie in een lidmaatschapsovereenkomst de verhouding tussen haar en de leden. Wij zien dat rechtspersoonlijkheid van het MSB door de medisch specialisten, het ziekenhuis en zorgverzekeraars belangrijk wordt gevonden. Rechtspersoonlijkheid betekent formeel dat er één aanspreekpunt is en zodoende kan het streven van gelijkgerichtheid door het MSB kracht bij worden gezet. Naast de coöperatie kent de BV ook rechtspersoonlijkheid. De maatschap kent geen rechtspersoonlijkheid waardoor er met volmachten gewerkt dient te worden, hetgeen op zich werkbaar is maar een en ander wel nodeloos complex maakt. Bij iedere wijziging in de bezetting moet het contract worden aangepast. 2

3 Meer contractvrijheid en flexibiliteit De wettelijke regels aangaande de coöperatie zijn ten opzichte van de regels aangaande de BV veel minder beknopt en minder dwingend van aard. De medisch specialisten kunnen hun samenwerking binnen de MSB-coöperatie dan ook helemaal op maat maken. De oprichting geschiedt bij notariële akte, zo ook de opmaak van de statuten. Met haar leden heeft de coöperatie een lidmaatschapsverhouding (hetgeen in de statuten is geregeld) en een contractuele verhouding (lees: een ledenovereenkomst waarin bijvoorbeeld de toetreding tot de coöperatie en de instemming met de lidmaatschapsvoorwaarden kan worden vastgelegd. Er hoeft bij oprichting geen kapitaal te worden gestort. Daar staat tegenover dat kapitaalstortingen van leden niet dezelfde mate van kapitaalbescherming genieten als bij aandeelhouders in een BV. Ofwel, de wet stelt dat schuldeisers zich alleen kunnen verhalen op het aandelenkapitaal van de aandeelhouders in de BV, terwijl een lid van de coöperatie ook nog in privé kan worden aangesproken (zie meer hierover onder het kopje Aansprakelijkheid ). De coöperatie biedt the best of both worlds. Enerzijds is zij in grote mate vormvrij en kan zij precies worden ingericht naar de behoeften van haar leden van het MSB, zoals nu ook bij maatschappen het geval is. Anderzijds treedt zij onder één noemer (als rechtspersoon) naar buiten, hetgeen weer meer parallellen vertoont met een BV. Interne organisatie De coöperatie kent in principe drie organen: een bestuur, een algemene ledenvergadering en (optioneel) een toezichthoudend orgaan. Dit is vergelijkbaar met hoe een stafcollectief en een BV zijn georganiseerd. Het bestuur van de coöperatie kan bestaan uit leden, maar ook uit niet-leden. Het bestuur neemt binnen haar mandaat beslissingen, gaat overeenkomsten aan e.d. en legt daarover verantwoording af aan haar leden. In de statuten kunnen ook nog bevoegdheden worden toegekend aan een Raad van Toezicht. Besluiten worden binnen de coöperatie genomen door de algemene ledenvergadering met een gewone meerderheid van stemmen (tenzij anders bepaald), waarbij ieder lid in principe één stem heeft (tenzij anders bepaald). Binnen de coöperatie is het toegestaan om een ledenraad op te richten. De leden in de ledenraad worden getrapt gekozen. De maatschapsleden kiezen dan hun vertegenwoordiger. De vertegenwoordigers kiezen vervolgens uit hun midden de deelnemers aan de ledenraad. Groot voordeel hiervan is dat besluitvorming centraler plaats kan vinden. Ten aanzien van de interne organisatie zijn er niet veel verschillen tussen de maatschap, coöperatie en de BV. De coöperatie kent - net als de BV - formele organen, maar de inrichting en werking van deze organen is relatief vormvrij (zoals bij een maatschap). 3

4 Lidmaatschap Medisch specialisten worden lid van een coöperatie, dit in tegenstelling tot het aandeelhouderschap bij een BV waarbij er alleen een eigendomsrecht wordt gecreëerd. Er geldt bij een coöperatie vrije toe- en uittreding, maar er kunnen wel verplichtingen aan worden verbonden (zoals ook het geval is bij maatschappen en BV s). Wij denken dat MSB-coöperaties aan hun leden zullen vragen dat zij bij toetreding de goodwill en schulden van hun praktijk inbrengen als lidmaatschapsgeld. In ruil voor deze inbreng stelt de coöperatie voorwaarden op waaronder een lid vervolgens weer kan uittreden. Ofwel, de toe- en uittreding wordt op een hoger echelon geregeld dan nu het geval is bij maatschappen. Voordeel hiervan is dat er dan heldere regels zijn over uittreding, waardoor er uiteindelijk minder gesteggel is. Ook is een groot voordeel dat het bestuur het zorgaanbod binnen het MSB veel beter kan afstemmen op de zorgvraag, waardoor vervanging van het specialisme niet altijd een vanzelfsprekendheid is. Aansprakelijkheid Aansprakelijkheid kent vele verschijningsvormen. Wij zullen hier kort bij stilstaan. Omdat de coöperatie rechtspersoon is, is zij aansprakelijk voor schulden aan derden. De mate van aansprakelijkheid van dit type kan goed worden ingeperkt door het hanteren van goede overeenkomsten en voorwaarden. Indien bij ontbinding van de coöperatie er schulden overblijven, dun kunnen alle leden hierop worden aangesproken. De standaard is namelijk dat de coöperatie een systeem van wettelijke aansprakelijkheid (WA) kent waarbij de leden voor gelijke delen (tenzij de statuten een andere verdeelsleutel bevatten) aansprakelijk zijnvoor het tekort. Deze aansprakelijkheid kan worden uitgesloten in een coöperatie met uitgesloten aansprakelijkheid (UA) of worden beperkt via een coöperatie met beperkte aansprakelijkheid (BA). De statuten bepalen dan de mate van aansprakelijkheid voor de leden. Beroepsaansprakelijkheid is op basis van de WGBO persoonsgebonden en kan uit dien hoofde niet worden ingeperkt middels een constructie of door het hanteren van algemene voorwaarden. De zorgverlener is en blijft aansprakelijk. In feite kan deze aansprakelijkheid alleen worden ingeperkt door de risico's over te dragen aan een beroepsaansprakelijkheidsverzekeraar. Hetzelfde geldt ook voor bestuurders van de coöperatie die ernstig hebben tekort geschoten in hun bestuurstaken. Op basis van misbruikwetgeving kunnen ook zij aansprakelijk worden gesteld. Deze risico's kunnen alleen worden beperkt middels een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering. Uiteraard zijn er ook normale ondernemingsrisico s en werkgeversrisico s waar rekening mee moet worden gehouden. Ook deze risico s kunnen vaak worden verzekerd. 4

5 Ongeacht de rechtsvorm waarbinnen gewerkt wordt is het goed om vast te stellen dat maar weinig risico s contractueel kunnen worden ingeperkt. De meeste risico s zijn echter prima verzekerbaar en dat is vaak ook de meest voor de hand liggende methode van risicomanagement. Groot voordeel van de coöperatie is dat de aansprakelijkheid van haar leden (of dit nou natuurlijke personen of praktijk-bv s zijn) kan worden beperkt (BA) of uitgesloten (UA) bij de ontbinding van de coöperatie. Nu zullen MSB-coöperaties duurzame organisaties zijn, die niet te pas en te onpas zullen worden ontbonden, maar een faillissement van een ziekenhuis kan ook het faillissement van een MSB-coöperatie betekenen en dan is deze aansprakelijkheidsbeperking- of uitsluiting erg belangrijk. Er kan dan bij coöperaties UA alleen maar verhaal worden gepleegd op het afgescheiden vermogen van de coöperatie. Het privévermogen van het coöperatielid blijft dan buiten schot. Ten opzichte van de maatschap is deze aansprakelijkheidsbeperking- of uitsluiting een verbetering. Het biedt meer waarborgen, terwijl het bij de BV er ook op neerkomt dat alleen verhaal kan worden gepleegd op het afgescheiden vermogen van de BV. 4. Conclusie Naar onze mening is de coöperatie een uitstekende rechtsvorm voor het MSB. De coöperatie bezit kenmerken, die voor maatschapsleden zeer herkenbaar zijn, terwijl het ook op maat kan worden gericht om het MSB bestuurbaar te houden. De waarde van de coöperatie moet uiteraard ook worden beoordeeld binnen het construct met het ziekenhuis. Daarbij spelen fiscale en financiële overwegingen ook een rol van betekenis. Deze aspecten zullen wij later uitdiepen. Raadgevers in de Zorg, december