Tafels Schryvers- Aoust 2011 Wat verstaat men onder prospectieve sterfte en hoe berekent men ze?
|
|
- Katrien de Valk
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Tafels Schryvers- Aoust 2011 Wat verstaat men onder prospectieve sterfte en hoe berekent men ze? Inleiding... 1 De stationaire sterftetafels van de FOD... 2 Prospectieve sterftetafels... 3 Inleiding... 3 Enkele grondbegrippen over de opbouw van prospectieve tafels De tafel Schryvers- Aoust Inleiding Geïnspireerd door de publicaties van vooral de Institut des Sciences Actuarielles van de UCL houden wij sinds geruime tijd voor dat de gemiddelde levensduur alsmaar langer wordt en dat de klassieke sterftetafels met dat constante gegeven geen rekening houden voor de toekomst. De afbeelding hieronder illustreert dit fenomeen met de weergave van de ontwikkeling van de levensverwachting bij de geboorte berekend op basis van de stationaire sterftetafels van de Federale Overheidsdienst (verderop FOD genoemd). Afbeelding 1 Stijging van de levensverwachting Men ziet hierop duidelijk de regelmatige stijging van de levensverwachting van mannen en vrouwen. Hoewel de vrouwen nog altijd het langst leven, ziet men dat het verschil echter met een jaar is afgenomen in de loop van het laatste decennium. Deze waarnemingen bevestigen dat de levensverwachting geen constante maatstaf is
2 De stationaire sterftetafels van de FOD Een stationaire sterftetafel toont voor elke leeftijd en voor elk geslacht het aantal waargenomen sterfgevallen (dx) in de huidige populatie (px). Op basis van deze twee gegevens bepaalt men de sterftekans (Qx) op elke leeftijd: Qx = dx/px. Elk jaar publiceert de FOD deze tafels Leeftijd (x) Populatie (px) Doden (dx) Overlijden waarschijnlijkh eid (Qx) BELGIE Mannen Overlevenden (Lx) Dood van de tabel (Dx) Levenverwachting (Ex) Populatie (px) Doden (dx) Overlijden waarschijnlijkh eid (Qx) Overlevenden (Lx) Dood van de tabel (Dx) Levenverwachting (Ex) birth , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,19 Afbeelding 2 - Voorbeeld van stationaire tafel (FOD ) In het algemeen is er een tijdsverschil van twee jaar tussen het jaar van publicatie van de tafels en het lopend jaar. Zo zijn nu in 2011 de meest recente tafels die van de waarnemingen Deze sterftetafels, die gebaseerd zijn op de waarnemingen van een specifiek jaar, vermengen echter al de generaties van het rijk. Neem nu als voorbeeld de tafel De pasgeboren kinderen zijn geboren in 2009 terwijl personen van 60 jaar werden geboren in Eens de sterftekansen op elke leeftijd zijn bepaald, neemt men in de ramingen aan dat die kansen in de toekomst constant zullen blijven. Het is nochtans erg onwaarschijnlijk dat over 60 jaar de pasgeborene van vandaag dezelfde sterftekansen heeft als zijn grootvader. Met deze tafels is het dus niet mogelijk rekening te houden met de toekomstige verlenging van de levensduur. De tafels zoals ze zijn te raadplegen op de PDF- site 1, hebben ook het nadeel bijzonder gevoelig te zijn aan de wisselvalligheden van de waargenomen sterfte. Zo gebeurt het dat de sterftekansen op de hogere leeftijden erg variëren afhankelijk van de beschikbare waarnemingen. Ook gebeurt het dat een tafel eigenaardige verschijnselen vertoont. Zo kan het gebeuren dat de sterftekans op een bepaalde leeftijd lager is dan voor een jonger individu. Het gezond verstand zou echter verwachten dat de sterftekans stijgt met de leeftijd. BELGIE Vrouwen Om die onbestendigheid te vermijden publiceert de FOD driejarentafels waarmee een groter aantal waarnemingen kunnen worden gebruikt en waarmee ongeregeldheden 1
3 kunnen worden vermeden. Men stelt echter vast dat ook de driejarentafels, vooral op de hogere leeftijden, kunnen leiden tot onwaarschijnlijke resultaten wegens een te klein aantal waarnemingen. In de vorige jaren hebben wij gewerkt met sterftetafels die een projectie waren van de waarnemingen van de laatst gepubliceerde tafels naar het jaar van onze publicatie. Dit waren echter ook slechts stationaire tafels die geen generatiesterftecijfers gaven. Prospectieve sterftetafels Inleiding Een prospectieve sterftetafel is een tabel die per leeftijd en per geslacht de sterftekansen bepaalt afhankelijk van het kalenderjaar waarop het individu die leeftijd bereikt. Dit soort tafel maakt het mogelijk de sterftekansen per generatie te bepalen. Met generatie bedoelt men het geheel van individuen van een zelfde leeftijd, d.i. geboren in een zelfde jaar. De tabel kan worden gemaakt met bij voorbeeld de leeftijden op de rijen en het bereiken van de leeftijd in de kolommen: , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Afbeelding 3 Voorbeeld van prospectieve tafel Een persoon van 25 jaar in 2009 zal 34 zijn in Met de prospectieve tafel kan worden berekend wat de sterftequotiënt zal zijn op elke tussenliggende leeftijd. Deze quotiënten verschillen voor elke generatie en vertonen meestal een negatieve tendens. De sterftekans van een individu van 34 jaar in 2017 is hoger dan die van een persoon van 34 jaar in Elke generatie bepaalt immers de sterftekansen die haar eigen zijn. Probleem is alleen dat men die kansen slechts a posteriori kan kennen, te weten na de waarneming van de sterfgevallen. Het is echter mogelijk, op basis van een analyse van de in het verleden waargenomen tendensen, te proberen de toekomstige sterfte te bepalen. Die benadering geeft uiteraard geen absolute zekerheid; ze maakt het echter wel mogelijk om rekening te
4 houden met de verlenging van de levensduur die we sinds verschillende decennia waarnemen. De afbeelding hieronder illustreert het verschil tussen stationaire en prospectieve tafels. Men bemerkt dat de sterfte in een stationaire tafel verstart bij de laatste waarneming terwijl ze in de prospectieve tafel voortgaat met zich te ontwikkelen volgens de tendens in het verleden. Afbeelding 4 - Verschil tussen stationaire en prospectieve sterfte Enkele grondbegrippen over de opbouw van prospectieve tafels. Er bestaan verschillende modellen waarmee de sterftekansen in de toekomst kunnen worden bepaald. De bedoeling van huidig artikel is zeker niet een vergelijkende analyse van de onderliggende vergelijkingen met de door actuarissen en demografen meest gebruikte modellen te maken. We kunnen echter wel de algemene benadering die in de meeste modellen gebruikt wordt, beschrijven. De benadering per generatie van de prospectieve tafels wordt op die manier duidelijker gemaakt. De opmaak van prospectieve tafels die als het ware een toekomstvoorspelling inhouden, bestaat erin de tendensen van het verleden te analyseren. Daarvoor verzamelen de actuarissen en demografen de waarnemingen uit het verleden zoals in de eerder vermelde SPF- tafels. Door de waarnemingen naast elkaar te leggen, maakt de mathematicus een historiek van de ontwikkeling van de sterftequotiënten op elke leeftijd in het verleden. De afbeelding hieronder stelt voor een gegeven leeftijd de verschillende waarnemingen van de sterftekansen in het verleden voor.
5 Afbeelding 5 - Ontwikkeling van de waargenomen sterftekansen Men bemerkt dat in die verschillende waarden een zekere tendens kan worden vastgesteld. Vertrekkend vanuit deze waarnemingen en dus vanuit de tendens op elke leeftijd of een reeks van leeftijden, is de actuaris in staat een model te maken waaruit de toekomstige tendens kan worden afgeleid. De actuaris beperkt zich meestal tot de cijfers. Hij bepaalt namelijk een uiterste datum die niemand overleeft en belet zo dat de tendens van het verleden zich te lang in de toekomst zou voortzetten wat tot extreemlage sterftekansen zou leiden. Hij houdt meestal geen rekening met wisselvallige en onvoorspelbare gebeurtenissen zoals epidemieën, oorlogen of belangrijke medische ontdekkingen. De projectiemodellen passen meestal niet doorlopend de initieel vastgestelde tendens toe. De modellen zorgen ervoor de vermindering van de sterftequotiënten geleidelijk af te zwakken om elk overmatig optimisme i.v.m. de sterfteontwikkeling te vermijden. Wij zijn immers nog niet onsterfelijk. Afbeelding 6 - Vermindering van de dalende sterftetendens
6 Wie belangstelling heeft voor de materie, kan het technische artikel van het Federaal Planbureau (FPB) lezen met meer uitleg over de totstandkoming van de prospectieve sterftetafels. 2 Het gebruik van de prospectieve sterftetafels en dus van wiskundige voorspellingsformules maakt het mogelijk de zwaktes uit de waarnemingstafels te vermijden. Deze tafels bieden inderdaad de gelegenheid rekening te houden met de stijging van de levensverwachting door de wisselvalligheid van de waarnemingen te vermijden die kunnen leiden tot contra- intuïtieve resultaten zoals sterftekansen die niet altijd stijgen met de leeftijd. Ter illustratie geven we hierna twee vergelijkende afbeeldingen weer van de sterftequotiënten op de hogere leeftijden, enerzijds van de driejarentafel SPF en anderzijds van onze prospectieve tafel. Afbeelding 7 - Vergelijking tussen waarnemingen en prospectief model De vermindering van de sterftekansen op de lagere leeftijden heeft slechts een beperkte invloed. Voor de hoge leeftijden kan dit fenomeen echter wel belangrijke gevolgen hebben. Wij geven de voorkeur aan de prospectieve sterftetafels die sterftekansen vermijden die niet zouden stijgen met de leeftijd. 2 (alleen in het Frans beschikbaar met inleiding in het Nederlands)
7 De tafel Schryvers- Aoust 2011 Vanaf dit jaar stellen we kapitalisatietafels voor die gebaseerd zijn op de prospectieve sterftetafels. De gebruiker zal geen verschil zien in de presentatie van de resultaten en van de kapitalisatie- of omzettingstabellen. Het is echter belangrijk te weten dat wij een essentiële methodologische verandering hebben uitgevoerd. Onze nieuwe tabellen houden rekening met de stijging van de levensverwachting en vermijden het gebruik van waarnemingstabellen die het dubbele gebrek vertonen geen rekening te houden met de toekomstige stijging van de levensduur en contra- intuïtieve waarnemingen te tonen. Aangezien het gaat om voorspellingen, zou het nuttig zijn het aantal modellen die ten dienste staan van de rechtspractici te beperken. We geven er dan ook de voorkeur aan het basiswerk te gebruiken dat aangeboden wordt door het openbaar kwaliteitsorgaan, het FPB waarvan het working paper Prospectieve sterftequotiënten per geslacht en uniseks goedgekeurd werd door een panel specialisten. De quotiënten zullen geregeld worden aangepast om rekening te houden met de nieuwe beschikbare waarnemingen. We hebben nochtans beslist de door het FPB voorgestelde tafel een weinig aan te passen om te vermijden dat de waargenomen tendensen te lang zouden blijven een invloed uit te oefenen op de levensverwachting in de toekomst. Omdat het hier gaat om een oefening van een voorspelling, leek het ons voor alle partijen correct niet al te zeer vooruit te lopen op de toekomst. Met verwijzing naar een door de banksector gebruikte uitdrukking, wijzen wij erop dat de opbrengsten uit het verleden geen garantie bieden voor de toekomst. Daarom verkiezen wij te opteren voor wat ons een gulden middenweg lijkt door rekening te houden met de stijging van de levensduur zonder er nochtans een fenomeen van te maken dat zich al te lang zou voortzetten. J.Schryvers - J- P Aoust juli 2011
John - Jane Doe. Berekening lijfrente. jaarlijkse intrest 3,00% jaarlijkse indexatie 2,00% kapitaal ,07
BEREKENING LIJFRENTE van: Robin Messiaen klant: John - Jane Doe onderwerp: Berekening lijfrente datum: 22/11/2016 John - Jane Doe Berekening lijfrente jaarlijkse intrest 3,00% jaarlijkse indexatie 2,00%
Nadere informatieStatistisch Product. Sterftetafels en levensverwachting
Metadata Statistisch Product Sterftetafels en levensverwachting De sterftetafels (als momenttabellen) die door de AD Statistiek worden berekend geven aan hoe een generatie zou uitsterven indien ze in de
Nadere informatieMathematische demografie Sterftetafels
Mathematische mografie Sterftetafels Publicatieco: S230.A2N/2008 De Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie biedt onpartijdige statistische informatie. De informatie wordt conform wet verspreid,
Nadere informatieVergelijking van drie prospectieve sterftetafels van de belgische bevolking
Vergelijking van drie prospectieve sterftetafels van de belgische bevolking Christian JAUMAIN, actuaris, professor emeritus UCL 1 October 2015 Inleiding Alas! It is delusion all: The future cheats us from
Nadere informatieCOMMISSIE VOOR HET VRIJ AANVULLEND PENSIOEN VOOR ZELFSTANDIGEN ADVIES N 7 VAN 22 JUNI 2007
COMMISSIE VOOR HET VRIJ AANVULLEND PENSIOEN VOOR ZELFSTANDIGEN ADVIES N 7 VAN 22 JUNI 2007 ONTWERP VAN REGLEMENT VAN DE CBFA MET BETREKKING TOT VASTSTELLING VAN DE STERFTETAFELS VOOR DE OMZETTING VAN KAPITAAL
Nadere informatieCOMMISSIE VOOR AANVULLENDE PENSIOENEN ADVIES nr. 24
COMMISSIE VOOR AANVULLENDE PENSIOENEN ADVIES nr. 24 de dato 8 januari 2008 Gelet dat de Commissie voor aanvullende pensioenen, samengesteld krachtens art. 53 van de Wet van 28 april 2003 betreffende de
Nadere informatieAG-tafel Prognose waarneming verschil
AG-tafel 2003 2008 AG-tafel 2000 2005 en updates Begin 2007 heeft het Actuarieel Genootschap (AG) de AG tafel 2000 2005 gepubliceerd. Deze tafel bevat de afgeronde sterftekansen van de Nederlandse bevolking
Nadere informatieWat als varianten in de VTV-2018
Wat als varianten in de VTV-2018 Colofon Dit is een achtergronddocument bij de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2018. RIVM 2018 Delen uit deze publicatie mogen worden overgenomen op voorwaarde van bronvermelding:
Nadere informatieplan.be Federaal Planbureau Economische analyses en vooruitzichten Bevolkingsvooruitzichten
Communiqué 8 mei 2008 plan.be Federaal Planbureau Economische analyses en vooruitzichten Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bevolkingsvooruitzichten 2007-2060 Kenmerken van de Bevolkingsvooruitzichten
Nadere informatie5-2338/ /2. Belgische Senaat ZITTING FEBRUARI 2014
5-2338/2 5-2338/2 Belgische Senaat ZITTING 2013-2014 12 FEBRUARI 2014 Wetsvoorstel tot wijziging van artikel 745sexies van het Burgerlijk Wetboek ten einde de regels vast te leggen voor de waardering van
Nadere informatieExamen VWO. wiskunde A1,2 Compex. Vragen 11 tot en met 17. In dit deel van het examen staan de vragen waarbij de computer wel wordt gebruikt.
Examen VWO 2008 tijdvak 1 maandag 19 mei totale examentijd 3 uur wiskunde A1,2 Compex Vragen 11 tot en met 17 In dit deel van het examen staan de vragen waarbij de computer wel wordt gebruikt. Bij dit
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB12-073 13 december 2012 9.30 uur Potentiële beroepsbevolking blijft straks op peil dankzij 65-plussers Geen langdurige krimp potentiële beroepsbevolking
Nadere informatieToekomstige demografische veranderingen gemeente Groningen in een notendop
VLUGSCHRIFT Bevolkingsprognose gemeente Groningen - Toekomstige demografische veranderingen gemeente Groningen in een notendop Inleiding De omvang en samenstelling van de bevolking van de gemeente Groningen
Nadere informatieEindexamen wiskunde A1-2 compex vwo 2008-I
Tijdens dit examen werk je in Excel. Door in het openingsscherm op Excel werkbladen te klikken start Excel automatisch op. Je komt dan meteen in het eerste werkblad dat hoort bij het eerste deel van de
Nadere informatieRisico op sterfte door hart- en vaatziekten in 10 jaar tijd met 25 procent gedaald
PERSMEDEDELING VAN JO VANDEURZEN, VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN 4 oktober 2012 Risico op sterfte door hart- en vaatziekten in 10 jaar tijd met 25 procent gedaald De kans dat Vlamingen
Nadere informatieBevolkingsprognoses Antwerpen
Bevolkingsprognoses Antwerpen -2030 Pieter Rotthier (BZ/SSO) Datum: 18/04/2008 Verantwoordelijke uitgever:bz/sso 2 / 73 Inhoudstafel Inhoudstafel...3 1 Inleiding: evaluatie prognose 2006-2026...4 2 Waarnemingen,
Nadere informatieStatistisch Product. Structuur van de bevolking op basis van het Rijksregister
Metadata Statistisch Product Structuur van de bevolking op basis van het Rijksregister De statistieken omtrent de structuur en de beweging van de bevolking gerealiseerd door de Algemene Directie Statistiek
Nadere informatie4. Resultaten. 4.1 Levensverwachting naar geslacht en opleidingsniveau
4. Het doel van deze studie is de verschillen in gezondheidsverwachting naar een socio-economisch gradiënt, met name naar het hoogst bereikte diploma, te beschrijven. Specifieke gegevens in enkel mortaliteit
Nadere informatieProjectie van de exogene variabelen
Studiedag RIZIV-FPB dinsdag 21 November 217 PROMES: een nieuw instrument voor de projectie van de ZIV-uitgaven geneeskundige zorg Projectie van de exogene variabelen Karel Van den Bosch Overzicht van de
Nadere informatie1. Levensverwachting: realisatie ten opzichte van verwachting
Datum: 14 september 2016 Publicatie AG2016 Gemiddelde stijging van de voorziening circa 0,5%, de zuivere kostendekkende premie neemt gemiddeld toe met circa 0,8%. Op dit moment is de de overlevingstafel
Nadere informatieSVR PROJECTIES VAN DE BEVOLKING EN DE HUISHOUDENS VOOR VLAAMSE STEDEN EN GEMEENTEN,
SVR PROJECTIES VAN DE BEVOLKING EN DE HUISHOUDENS VOOR VLAAMSE STEDEN EN GEMEENTEN, 2015-2030 Projectiemechanisme Stand 1/01/jaar(t) Stand 1/01/jaar(t+1) + geboorten(t) Verrekening per - overlijdens(t)
Nadere informatieDe onzekere toekomst van de pensioengerechtigde leeftijd
11 0 De onzekere toekomst van de pensioengerechtigde leeftijd Coen van Duin Publicatiedatum CBS-website: 2 september 2011 Den Haag/Heerlen Verklaring van tekens. = gegevens ontbreken * = voorlopig cijfer
Nadere informatieVOORUITZICHTEN. Bevolkingsvooruitzichten 2010-2060. Federaal Planbureau. Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie
Federaal Planbureau Economische analyses en vooruitzichten Bevolkingsvooruitzichten 2010-2060 Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie December 2011 Vooruitzichten Een van de belangrijkste
Nadere informatie20-04 WORKING PAPER. Prospectieve sterftequotiënten. Federaal Planbureau. M. Lambrecht, J.-M. Paul. November 2004
WORKING PAPER 20-04 Prospectieve sterftequotiënten M. Lambrecht, J.-M. Paul November 2004 Federaal Planbureau Economische analyses en vooruitzichten Kunstlaan 47-49 B-1000 Brussel Tel.: (02)507.73.11 Fax:
Nadere informatieStijging levensverwachting lijkt te stagneren
1 Stijging levensverwachting lijkt te stagneren Stijging levensverwachting lijkt te stagneren 2 Stijging levensverwachting lijkt te stagneren We worden elk jaar ruim een maand ouder. Dit komt misschien
Nadere informatieLes 1: Waarschijnlijkheidrekening
Les 1: Waarschijnlijkheidrekening A Men neemt een steekproef van 1000 appelen. Deze worden ingedeeld volgens gewicht en volgens symptomen van een bepaalde schimmel: geen, mild, gematigd of ernstig. Het
Nadere informatieGezondheidsenquête, België Inleiding. Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu.
Inleiding Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu. Inleiding 1. Context De vergrijzing van de bevolking in onze samenleving is een heuse uitdaging op het gebied van
Nadere informatieIntroductie Prognosetafel AG2014 Effect voorziening zeer beperkt, kostendekkende premie neemt wel toe
Introductie Effect voorziening zeer beperkt, kostendekkende premie neemt wel toe Op dit moment is de de overlevingstafel waarmee pensioenfondsen hun verplichtingen waarderen. Deze overlevingstafel houdt
Nadere informatieFOCUS. Instroom en uitstroom voor de leefloners
FOCUS Instroom en uitstroom voor de leefloners Nummer 21 - Juli 218 1. Inleiding Het is voortaan mogelijk om de evolutie te analyseren van het aantal begunstigden van steun volgens de instroom en uitstroom.
Nadere informatieStatistisch Product. Geboorten en vruchtbaarheid
Metadata Statistisch Product Geboorten en vruchtbaarheid De statistiek over geboorten en vruchtbaarheid wordt opgemaakt op basis van twee bronnen: de aangifteformulieren voor geboorten bij de burgerlijke
Nadere informatieMultiplicatoren: handleiding
Federaal Planbureau Economische analyses en vooruitzichten Multiplicatoren: handleiding De multiplicatoren van het finaal gebruik behelzen een klassieke toepassing van het traditionele inputoutputmodel
Nadere informatieDe levensverwachting meet de sterfte
Bevolkingstrends De levensverwachting meet de sterfte 217 4 Lenny Stoeldraijer Carel Harmsen CBS Bevolkingstrends april 217 4 1 Inhoud 1. Inleiding 3 2. Berekening van de levensverwachting 3 3. De levensverwachting
Nadere informatie08 09Anouschka van der Meulen
Overlevingstafels en longitudinale analyse Overlevingstafels 08 09Anouschka van der Meulen Statistische Methoden (09003) Den Haag/Heerlen, 2009 Verklaring van tekens. = gegevens ontbreken * = voorlopig
Nadere informatieExamen VWO. wiskunde A1 Compex. Vragen 12 tot en met 17. In dit deel van het examen staan de vragen waarbij de computer wel wordt gebruikt.
Examen VWO 2008 tijdvak 1 maandag 19 mei totale examentijd 3 uur wiskunde A1 Compex Vragen 12 tot en met 17 In dit deel van het examen staan de vragen waarbij de computer wel wordt gebruikt. Het gehele
Nadere informatieStatistisch Product. Echtscheidingen
Statistisch Product Echtscheidingen Metadata De statistiek omvat alle geregistreerde echtscheidingen tijdens het jaar (volgens de datum van de gerechtelijke uitspraak) in het Rijksregister, voor zover
Nadere informatieAantal huisartsen en aantal FTE van huisartsen vanaf 2007 tot en met 2016
Aantal huisartsen en aantal FTE van huisartsen vanaf 2007 tot en met 2016 Werken er nu meer of minder huisartsen dan 10 jaar geleden en werken zij nu meer of minder FTE? LF.J. van der Velden & R.S. Batenburg,
Nadere informatie5. Discussie. 5.1 Informatieve waarde van de basisgegevens
5. 5.1 Informatieve waarde van de basisgegevens Relevante conclusies voor het beleid zijn pas mogelijk als de basisgegevens waaruit de samengestelde indicator berekend werd voldoende recent zijn. In deze
Nadere informatieAntwoorden. 32-jarige vrouwen op 1 januari Zo gaan we jaar per jaar verder en vinden
Antwoorden 1. De tabel met bevolkingsaantallen is niet moeilijk te begrijpen. We zullen gebruik maken van de bevolkingsaantallen volgens geslacht en leeftijdsklassen van 1 jaar (de cijfers die in het midden
Nadere informatieAutobiografisch geheugen in longitudinaal perspectief
Samenvatting Autobiografisch geheugen in longitudinaal perspectief Stabiliteit en verandering in gerapporteerde levensgebeurtenissen over een periode van vijf jaar Het belangrijkste doel van dit longitudinale,
Nadere informatieGezondheidsverwachting volgens socio-economische gradiënt in België Samenvatting. Samenvatting
Verschillende internationale studies toonden socio-economische verschillen in gezondheid aan, zowel in mortaliteit als morbiditeit. In bepaalde westerse landen bleek dat, ondanks de toegenomen welvaart,
Nadere informatieSimulatieresultaten. PROMES: een nieuw instrument voor de projectie van de ZIV-uitgaven geneeskundige zorg. plan.be. Joanna Geerts
Studiedag RIZIV-FPB dinsdag 21 November 2017 PROMES: een nieuw instrument voor de projectie van de ZIV-uitgaven geneeskundige zorg Simulatieresultaten Joanna Geerts Overzicht van de presentatie 1. Projectiehorizon
Nadere informatieSVR PROJECTIES VAN DE BEVOLKING EN DE HUISHOUDENS VOOR VLAAMSE STEDEN EN GEMEENTEN,
SVR PROJECTIES VAN DE BEVOLKING EN DE HUISHOUDENS VOOR VLAAMSE STEDEN EN GEMEENTEN, 2015-2030 Projectiemechanisme Stand 1/01/jaar(t) + geboorten(t) - overlijdens(t) + immigraties(t) Stand 1/01/jaar(t+1)
Nadere informatieDe effecten van demografische ontwikkelingen op het onderwijs
De effecten van demografische ontwikkelingen op het onderwijs Modus Inleiding Carlien de Witt Hamer In dit artikel worden de effecten beschreven die de demografische ontwikkelingen van de periode 1997-2001
Nadere informatieEind februari heeft het Instituut van
Interview Levensverwachting Verzekeringen IA BE: Nieuwe sterftetafels en hun pensioenimpact De actuarissen stellen de levensverwachting bij. Eind februari heeft het Instituut van de Actuarissen in België
Nadere informatieGezondheidsindicatoren 2005 Vlaams Gewest. Algemene sterftecijfers
Vlaams Gewest Gepubliceerd op: http://www.zorg-en-gezondheid.be/cijfers.aspx - oktober 2007 Door: Cloots Heidi, De Kind Herwin, Kongs Anne, Smets Hilde Afdeling Informatie & Ondersteuning Inhoudsopgave...
Nadere informatieDatum 16 augustus 2018 Betreft Antwoorden op Kamervragen van het lid Van Dijk (PvdA) over een minder snelle stijging van de AOW-leeftijd
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatieDe ontwikkeling en vergelijking van verschillende overlevingstafels. Erik Niesten. Stageverslag BWI
De ontwikkeling en vergelijking van verschillende overlevingstafels Erik Niesten Stageverslag BWI ii De ontwikkeling en vergelijking van verschillende overlevingstafels Erik Niesten Stageverslag BWI April
Nadere informatieVOORUITZICHTEN. Demografische vooruitzichten Federaal Planbureau. Bevolking en huishoudens. Economische analyses en vooruitzichten
VOORUITZICHTEN Federaal Planbureau Economische analyses en vooruitzichten Demografische vooruitzichten 218-27 Bevolking en huishoudens Januari 219 Vooruitzichten Een van de belangrijkste opdrachten van
Nadere informatie1. Algemeen. 2. Dimensie Overlijdensjaar
Toelichting bij de kubus "Overlijdens naar leeftijd (dubbele classificatie), naar woonplaats, geslacht, nationaliteit en burgerlijke staat België 1992-2015. 1. Algemeen Deze tabellen geven het aantal overlijdens
Nadere informatieStatistisch Product. Consumptieprijsindex - Gezondheidsindex
Metadata Statistisch Product Consumptieprijsindex Gezondheidsindex De gezondheidsindex werd ingevoerd in januari 1994 (bij koninklijk besluit van 24 december 1993 ter uitvoering van de wet van 6 januari
Nadere informatieTechnische fiche: indicatoren Relatieve vijfjaarsoverleving
Technische fiche: indicatoren Relatieve vijfjaarsoverleving Overzicht van de indicatoren Relatieve vijfjaarsoverleving voor alle patiënten Relatieve vijfjaarsoverleving voor patiënten die radicale resectie
Nadere informatieLijfrentes in de 17e en 18e eeuw
1 Lijfrentes in de 17e en 18e eeuw Jan P. Hogendijk Mathematisch Instituut, Utrecht http://www.math.uu.nl/people/hogend 22-29 augustus 2009 2 Overzicht Inleiding Renteberekeningen omstreeks 1585 Lijfrentes
Nadere informatieDe financiële gevolgen voor de politieke partijen na de hervorming van de Senaat. Jef Smulders & Bart Maddens
De financiële gevolgen voor de politieke partijen na de hervorming van de Senaat Jef Smulders & Bart Maddens KU Leuven Instituut voor de Overheid Faculteit Sociale Wetenschappen Tel: 0032 16 32 32 70 Parkstraat
Nadere informatieExamen VWO. wiskunde A. tijdvak 1 maandag 15 mei 13:30-16:30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Examen VWO 2017 tijdvak 1 maandag 15 mei 13:30-16:30 uur wiskunde A Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 20 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 78 punten te behalen. Voor elk
Nadere informatieEen promille is één-duizendste gedeelte van een totaal. ( pro = per en mille = duizend ).
Keuzeopdracht door een scholier 3148 woorden 4 maart 2003 5,8 164 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Bevolkingsberekeningen met promillen. (een aanvulling bij de Basisboeknummers 81 en 84) Soms moet je
Nadere informatieLaboXX 2. Bijlage E1: Bevolkingsprognoses Antwerpen 2011-2030. Studiedienst stadsobservatie Bestuurszaken stad Antwerpen
A B C D E F G 1 LaboXX 2 Bijlage E1: Bevolkingsprognoses Antwerpen 2011-2030 3 Studiedienst stadsobservatie Bestuurszaken stad Antwerpen 4 5 6 7 8 9 Inhoudstafel Inhoudstafel... 1 1 Inleiding: evaluatie
Nadere informatiefluchskrift Vergrijzing in Fryslân neemt toe Aantal senioren sterk gestegen Aantal 65-plussers in Fryslân, /2012
Vergrijzing in Fryslân fluchskrift Vergrijzing in Fryslân neemt toe In Fryslân wonen op 1 januari 2011 647.282 inwoners. De Friese bevolking groeit nog jaarlijks. Sinds 2000 is het aantal inwoners toegenomen
Nadere informatieMethodologie verdachten. Politiële criminaliteitsstatistieken
Methodologie verdachten Politiële criminaliteitsstatistieken INHOUDSTAFEL VERDACHTEN: METHODOLOGISCHE HANDLEIDING... 3 Waarom?... 3 Wat verstaat men onder verdachten?... 3 Twee kenmerken: geslacht en leeftijd...
Nadere informatieDe werkloosheid op haar hoogste peil sinds het begin van de crisis
Oktober 2009 De werkloosheid op haar hoogste peil sinds het begin van de crisis De werkloosheid: moet het ergste nog komen? De uitzendarbeid en het aantal openstaande betrekkingen lopen weer terug Het
Nadere informatieLes 1: Waarschijnlijkheidrekening
Les 1: Waarschijnlijkheidrekening A Men neemt een steekproef van 1000 appelen. Deze worden ingedeeld volgens gewicht en volgens symptomen van een bepaalde schimmel: geen, mild, gematigd of ernstig. Het
Nadere informatieVergunningen op Internet IPM 4.0: Aanbevelingen voor de zaakpagina Versie 1.0 april 2009
Vergunningen op Internet IPM 4.0: Aanbevelingen voor de zaakpagina Versie 1.0 april 2009 Zaakpagina en metadata In het Informatie Publicatie Model (IPM) 4.0 staat beschreven hoe u als deelnemer aan Vergunningen
Nadere informatieEconomische Barometer. Resultaten 2 e kwartaal 2014 ICB.DOC.068 STL/STL/SAM/14.22/068
Economische Barometer Resultaten 2 e kwartaal 2014 ICB.DOC.068 STL/STL/SAM/14.22/068 Economische Barometer STL/STL/SAM/14.22/068 Augustus 2014 ICB Instituut voor de autocar en de autobus v.z.w. Dobbelenberg
Nadere informatieDe financiële gevolgen voor de politieke partijen na de hervorming van de Senaat. Jef Smulders & Bart Maddens
De financiële gevolgen voor de politieke partijen na de hervorming van de Senaat Jef Smulders & Bart Maddens KU Leuven Instituut voor de Overheid Faculteit Sociale Wetenschappen Tel: 0032 16 32 32 70 Parkstraat
Nadere informatieGezondheidskloof tussen sociale groepen neemt toe
Met de steun van PERSBERICHT 4/05/2010 6 blz Gezondheidskloof tussen sociale groepen neemt toe opgeleiden leven langer, lager opgeleiden gaan er niet op vooruit Brussel, 4 mei 2010 Een vrouw van 25 jaar
Nadere informatieKernprognose : tijdelijk minder geboorten
Bevolkingstrends 214 Kernprognose 213 : tijdelijk minder geboorten Dit artikel verscheen eerder, op 16-12-213, als thema-artikel en webartikel op de website. Coen van Duin Lenny Stoeldraijer januari 214
Nadere informatieGezondheid en sterfte naar onderwijsniveau
Gezondheid en sterfte naar onderwijsniveau Den Haag, 28 maart 212 Jan-Willem Bruggink (Centraal Bureau voor de Statistiek) Seminar: De opleidingsgradiënt in de demografie Wat gaat er komen? Gezondheid,
Nadere informatieGeïntegreerd statistisch programma 2017 van het Interfederaal Instituut voor de Statistiek
Geïntegreerd statistisch programma 2017 van het Interfederaal Instituut voor de Statistiek 1. Inleiding Het samenwerkingsakkoord van 15 juli 2014 tussen de Federale Staat, het Vlaamse Gewest, het Waalse
Nadere informatieStatistisch Product. Milieu-uitgaven van ondernemingen
Metadata Statistisch Product Milieuuitgaven van ondernemingen In milieu en economie wordt enerzijds dieper ingegaan op de uitgaven voor milieu, zowel van bedrijven als van de overheid en anderzijds wordt
Nadere informatieWERKZAAM VLAANDEREN IN DE TOEKOMST DRAAGVLAK WORDT HELLEND VLAK Hoofdstuk 3
WERKZAAM VLAANDEREN IN DE TOEKOMST DRAAGVLAK WORDT HELLEND VLAK Hoofdstuk 3 Seppe Van Gils De Europese Unie stimuleert de lidstaten om op middellange termijn (tegen 2010) een werkzaamheidsgraad van 70%
Nadere informatieStatistisch Product. Vacatures
Statistisch Product Vacatures Metadata Schatting van het aantal bezette arbeidsplaatsen en vacatures van ondernemingen volgens hun grootte (meer of minder dan 10 werknemers), hun NACEsector (B tot S) en
Nadere informatieOpdracht bevolkingsgroei
Opdracht bevolkingsgroei Soms moet je bij het vak Aardrijkskunde een beetje kunnen rekenen. In de eerste klas heb je schaalberekeningen gemaakt. In de tweede klas komen bevolkingsberekeningen aan de orde.
Nadere informatieFONDS VOOR ARBEIDSONGEVALLEN
FONDS VOOR ARBEIDSONGEVALLEN Juli 2014 Statistisch verslag van de arbeidsongevallen van 2013 - Privésector 1 Aanpassing van de formule van de gevolgen van arbeidsongevallen 1.1 EVOLUTIE IN DE OVERDRACHT
Nadere informatieDe jonge uitkeringstrekkers ten laste van de RVA
De jonge uitkeringstrekkers ten laste van de RVA Vooraf Door de aanbevelingen van de Europese Unie is de aandacht momenteel vooral gericht op de werkgelegenheidsgraad van de oudere uitkeringstrekkers.
Nadere informatieEmissielekken in België
Milieu-economische analyses voor België, de Gewesten en Europa 13 september 2012 Emissielekken in België Guy Vandille Federaal Planbureau Wat is een emissielek? Emissielek = verschil tussen : emissies
Nadere informatieStatistisch Product. Structuur en verdeling van de lonen
Metadata Statistisch Product Structuur en verdeling van de lonen Sinds 1999 voert de Algemene Directie Statistiek Statistics Belgium van de FOD Economie jaarlijks een onderzoek uit naar de structuur en
Nadere informatieGrafieken van veeltermfuncties
(HOOFDSTUK 43, uit College Mathematics, door Frank Ayres, Jr. and Philip A. Schmidt, Schaum s Series, McGraw-Hill, New York; dit is de voorbereiding voor een uit te geven Nederlandse vertaling). Grafieken
Nadere informatieEindexamen wiskunde A1-2 vwo 2001-II
Eindeamen wiskunde A- vwo 00-II 4 Antwoordmodel Opgave Vakkenkeuze Maimumscore 47,9% van 493 = 36 meisjes doen economie 60,% van 344 = 07 jongens doen economie Maimumscore 3 Het totaal van de percentages
Nadere informatieRendement versus risico:
Rendement versus risico: Een belangrijke keuze! 1. Uw risicoprofiel is de hoeksteen van een goed beleggingsadvies Het gepersonaliseerd beleggingsadvies dat u van KBC krijgt is gebaseerd op uw risicoprofiel.
Nadere informatieSVR-Projecties van de bevolking voor Vlaamse steden en gemeenten Gent en buurgemeenten
SVR-Projecties van de bevolking voor Vlaamse steden en gemeenten 2015-2030 Gent en buurgemeenten Ingrid Schockaert, Edwin Pelfrene, Edith Lodewijckx Gent 07.05.2015 Doel van de presentatie Een schets geven
Nadere informatieArtikelen. Huishoudensprognose : belangrijkste uitkomsten. Maarten Alders en Han Nicolaas
Artikelen Huishoudensprognose 2 25: belangrijkste uitkomsten Maarten Alders en Han Nicolaas Het aantal huishoudens neemt de komende jaren toe, van 7,1 miljoen in 25 tot 8,1 miljoen in 25. Dit blijkt uit
Nadere informatieSTERFTECIJFERS 2015 Cijfers Zorg en Gezondheid 15 December 2017
Sterftecijfers 25 15.12.27 STERFTECIJFERS 25 Cijfers Zorg en Gezondheid 15 December 27 > Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid verwerkt zelf de sterftecertificaten van het Vlaams Gewest. Sinds 20 (registratiejaar
Nadere informatieAandeel van de gerechtigden op wachten overbruggingsuitkeringen. volledige werkloosheid - analyse volgens arrondissement
Aandeel van de gerechtigden op wachten overbruggingsuitkeringen in de volledige werkloosheid - analyse volgens arrondissement Inleiding In ons recent onderzoek betreffende de gerechtigden op wacht- en
Nadere informatie(B) juni Artikel 21bis, 4, van de wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt. Niet-vertrouwelijk
(B)1764 14 juni 2018 Beslissing over de vaststelling van het door Infrax West toe te wijzen bedrag aan federale bijdrage elektriciteit voor de periode 1 januari 2009 tot 31 december 2017 Artikel 21bis,
Nadere informatieIs de CBS-prognose van de levensverwachting te conservatief?
Is de CBS-prognose van de levensverwachting te conservatief? Joop de Beer (NIDI) Het CBS heeft de prognose van de levensverwachting voor de lange termijn onlangs omhoog bijgesteld. In de nieuwe prognose
Nadere informatieSterkste groei bij werknemers
In 1994 stagneerde de ontwikkeling van de koopkracht nog. In de daarop volgende jaren nam de koopkracht echter steeds sterker toe: met 1% in 1995 tot 1,5% in 1997. De grootste stijging,,7%, deed zich voor
Nadere informatieSTUDIE Faillissementen 1 december Maand november sluit af met stijging van 3,69% In Brussel een stijging van 25,17%.
STUDIE Faillissementen 1 december 2016 Maand november sluit af met stijging van 3,69% In Brussel een stijging van 25,17%. 1 september 2016 2 Overname en gebruik van dit onderzoek wordt aangemoedigd bronvermelding
Nadere informatieEindexamen wiskunde A1-2 compex vwo 2008-I
Eindexamen wiskunde A-2 compex vwo 2008-I Beoordelingsmodel Tennisballen maximumscore 4 De diameter moet liggen tussen 2,575 en 2,700 inch Beschrijven hoe met de GR de bijbehorende kans kan worden berekend
Nadere informatieBevolkingsstatistieken geven een eerste beeld van de levensloop en de levensomstandigheden van vrouwen en mannen in België.
1 Bevolking Laatste update 2017 Inhoud 1.1 Leeftijdsverdeling... 1 1.2 Vruchtbaarheid... 2 1.3 Sterfte... 2 1.4 Levensverwachting... 3 1.5 Huwelijken en echtscheidingen... 4 1.6 Wettelijk samenwonen...
Nadere informatiePublicatie sterftecijfers 2013 Albert Schweitzer ziekenhuis Dordrecht
Toelichting bij - Publicatie sterftecijfers 2013 Albert Schweitzer ziekenhuis Dordrecht W.J.Jansen & F v.d. Elzen Februari 2015 Sterftecijfers Het sterftecijfer (ook wel de mortaliteit genoemd) is één
Nadere informatieCompex wiskunde A1-2 vwo 2003-I
Epidemie Men spreekt van een epidemie als in korte tijd minstens 2% van de bevolking een besmettelijke ziekte oploopt. Een voorbeeld van zo n ziekte is griep. Rond 930 hebben twee Schotse wiskundigen,
Nadere informatieDigitale (r)evolutie in België anno 2010.
ALGEMENE DIRECTIE STATISTIEK EN ECONOMISCHE INFORMATIE PERSBERICHT 23 februari 2011 Digitale (r)evolutie in België anno 2010. De digitale revolutie zet zich steeds verder door in België: 73% van de Belgische
Nadere informatieOnderzoeksvraag Uitkomst
Hoe doe je onderzoek? Hoewel er veel leuke boeken zijn geschreven over het doen van onderzoek (zie voor een lijstje de pdf op deze site) leer je onderzoeken niet uit een boekje! Als je onderzoek wilt doen
Nadere informatieFiguur 3 Totale druk bij aanvalshoek 4 Figuur 4 Totale druk bij aanvalshoek 4
Practicum Flowlab Lien Crombé & Mathias Peirlinck 2 de bachelor Ingenieurswetenschappen: bouwkunde 12/11/2009 Opgave 1: Stroming over Clark-Y profiel Invloed van aanvalshoek op fluïdumeigenschappen Druk
Nadere informatiedem Nieuwe EU-lidstaten vergrijzen het sterkst ROB VAN DER ERF inhoud
dem s Jaargang 24 Augustus 8 ISSN 169-1473 Een uitgave van het s Interdisciplinair Demografisch Instituut Bulletin over Bevolking en Samenleving 7 inhoud 1 Nieuwe EU-lidstaten vergrijzen het sterkst 5
Nadere informatieKWALITEITSCOMITE VAN DE GEGEVENS VAN DE KBO BEHANDELING VAN DUBBELS
KRUISPUNTBANK VAN ONDERNEMINGEN KWALITEITSCOMITE VAN DE GEGEVENS VAN DE KBO BEHANDELING VAN DUBBELS Deze procedure werd op 5 december 2007 door het Kwaliteitscomité (nu: het strategisch comité) goedgekeurd.
Nadere informatieFolkert Buiter 2 oktober 2015
1 Nuchter kijken naar feiten en trends van aardbevingen in Groningen. Een versneld stijgende lijn van het aantal en de kracht van aardbevingen in Groningen. Hoe je ook naar de feitelijke metingen van de
Nadere informatieObjecten toevoegen grafische objecten
Objecten toevoegen grafische objecten Powerpoint 2007 Je kunt op een dia verschillende soorten grafische objecten toevoegen. Afbeeldingen Een afbeelding invoegen 1 Klik op knop Afbeelding (tab Invoegen,
Nadere informatie