HET KLOPPEND HART VAN ELKE INSTALLATIE

Transcriptie

1 Dynamics Rondetafel bordenbouw HET KLOPPEND HART VAN ELKE INSTALLATIE De schakelkast mag dan wel het kloppend hart zijn van elke elektrische installatie, machine of productielijn, toch ziet men dat er in de industrie, het onderwijs, de vakorganisaties en literatuur relatief weinig aandacht aan besteed wordt. De bordenbouw is in ons land nochtans een niet onbelangrijke sector. Een horizontale branche die bovendien voor boeiende uitdagingen staat want het vak wordt alsmaar complexer en de competitie, onder meer met het buitenland, neemt toe. Door Erwin Vanvuchelen 34 INDUSTRIE TECHNISCH & MANAGEMENT OKTOBER 2012

2 Powered by De toenemende competitie heeft alles te maken met het feit dat de klassieke markt van de bordenbouw die van nieuwe industriële installaties steeds kleiner wordt. In een marktstudie uit het jaar 2000 werd de markt van de bordenbouw in ons land op 600 miljoen euro geschat. De echt grote projecten (denk aan grote OEM s en dito infrastructuurwerken) zijn daarin goed voor zo n 150 miljoen. Het middensegment, dat van de industrie en de infrastructuur, heeft een omzet van 250 miljoen euro. Bordenbouw voor de tertiaire sector, wat in hoofdzaak een markt is van lokale installateurs, wordt geschat op 200 miljoen euro. Industrie Technisch & Management bracht in samen - werking met het consortium (zie kader p. 38) een aantal grote spelers uit de bordenbouw en aanverwante stakeholders samen voor een rondetafelgesprek over de uitdagingen waar de sector momenteel mee geconfronteerd wordt. Er is die krimpende markt, maar dat brengt een aantal boeiende evoluties met zich mee waarbij de bordenbouwer nieuwe manieren zoekt om toegevoegde waarde te creëren en om zijn positie te verankeren. Tegelijk moet ook dat krimpen van de markt enigszins gerelativeerd worden, want als we straks volop gaan investeren in smart grids, elektrische voertuigen, enz. staan er voor de bordenbouwers nog drukke tijden te wachten. Terberg Control Systems Als we straks volop gaan investeren in smart grids, elektrische voertuigen, enz. staan er de bordenbouwers nog drukke tijden te wachten. DICHT BIJ DE KLANT STAAN Wat de deelnemers aan de rondetafel ook meteen relativeren is de competitie vanuit het buitenland. Er zijn vandaag inderdaad heel wat mogelijkheden om schakelkasten in Oost- Europa of Azië te laten bouwen en men kan daar inderdaad een lagere kostprijs bedingen. Toch ziet men evengoed al heel wat bedrijven op hun stappen terugkeren. Soms omwille van kwaliteitsproblemen, vaak ook omdat de communicatie met bordenbouwers in het buitenland moeizaam verloopt. Een typisch kenmerk is dat last minute wijzigingen, waar lokale spelers meestal vlot en flexibel mee omgaan, in het buitenland meteen een aanzienlijke meerkost met zich mee kunnen brengen. Dicht bij de klant staan, meedenken, open communiceren het zijn de factoren die onze bordenbouwers volop kunnen en moeten uitspelen. Er is uiteraard de discussie over loonkost, en het moet gezegd dat bordenbouw een vrij arbeidsintensieve bezigheid is. Maar van de totale kostprijs van een project zit het leeuwendeel in de componenten en is dat aspect van loonkost dus minder bepalend. Maar ook hier bieden aspecten als flexibiliteit en klantgerichtheid meestal een voldoende compensatie om onze lokale spelers niet buitenspel te zetten. In ieder geval is het zo dat tien of vijftien jaar geleden verwacht werd dat de sector van de bordenbouw in ons land zo goed als helemaal zou verdwijnen, en dat is niet gebeurd. Klanten hebben behoefte aan een snelle respons en flexibiliteit en geven nog steeds volop de voorkeur aan spelers die hier actief zijn. TOTAALOPLOSSINGEN Wat daarbij voor de bordenbouw wel een belangrijk aspect is, is dat die klanten ook steeds vaker kiezen voor totaaloplossingen. Dat heeft zijn invloed op de markt want heel wat installatiebedrijven en integratoren pakken inderdaad uit met die totaaloplossingen, inclusief de bordenbouw. Dat legt een sterke druk op bedrijven die van bordenbouw hun vak gemaakt hebben en zich enkel daarop toeleggen. Het is aan hen om eindklanten te overtuigen van de meerwaarde die ze bieden door hun specialisatie. Of ze kunnen zich richten tot de integratoren en installateurs en hen een aangepaste service bieden. In ieder geval wordt bordenbouw alsmaar complexer, zowel wat de toepassingen betreft als op het niveau van de eisen die aan een schakelkast gesteld worden. De nieuwe normen EN en EN voor distributieborden blijken een enorme uitdaging te zijn voor de sector. Voor installatiebedrijven die een paar mensen hebben die zich met bordenbouw bezighouden wordt het steeds moeilijker om dit allemaal te volgen. Daarin kunnen de pure bordenbouwers duidelijk het verschil maken. KORTE LEVERTERMIJNEN Als we naar de toepassingen kijken, is het onmiskenbaar dat het metier van bordenbouw almaar intelligenter wordt. Traditioneel heeft men het onderscheid tussen stuurborden en vermogensborden, maar met de opkomst van smart grids en aanverwante toepassingen krijgt men ook in die laatste groep steeds meer met sturingen en intelligente componenten te maken. Een bijkomende complexiteit komt van wijzigingen in de processen in de bordenbouw. Het klassieke verhaal waarbij een schema uitgevoerd wordt waarna men de installatie manueel gaat testen moet plaats ruimen voor een geïntegreerde aanpak waarbij in de engineering - fase al rekening gehouden wordt met het efficiënt maken van de latere functionele testen. Dat zijn belangrijke aspecten geworden omdat ze het productieproces efficiënter en dus competitiever maken, maar het worden ook echt noodzakelijke aspecten omdat klanten een steeds kortere levertijd willen, wat met de klassieke manier van werken nog nauwelijks haalbaar is. Overigens wordt daarmee ook de concurrentie met het buitenland beslecht want daar heeft de logistiek onvermijdelijk een impact op de levertermijn. En bij een geïntegreerde aanpak zijn communicatie en flexibiliteit heel erg belangrijk wat opnieuw een voordeel geeft aan de lokale spelers. In het rondetafelgesprek werd verwezen naar een studie die een klant ooit deed om de kostprijs van bordenbouw in België en Duitsland met elkaar te vergelijken. In Duitsland bleek men gebonden aan een strakke procedure waarbij de opdracht duidelijk afgelijnd is. Bij elke wijziging die dan nog moet gebeuren, gaat de initiële winst meteen verloren. Dat aflijnen van de opdracht is op zich begrijpelijk om de verantwoordelijkheden vast te leggen. Maar het kan een serieuze rem zijn om te komen tot nieuwe vormen van samenwerking, in het kader van een geïntegreerde benadering. Het is een van de grote uitdagingen van de sector om daar een antwoord op te formuleren. Een belangrijke uitdaging, want in een geïntegreerde aanpak kan de bordenbouwer een centrale positie innemen en een aanzienlijke meerwaarde leveren. GEEN VAK OP ZICH IN ONDERWIJS Volgende stap is dan uiteraard dat die bordenbouwer zelf ook effectief in staat moet zijn om dit allemaal waar te maken en dat hij de OKTOBER 2012 INDUSTRIE TECHNISCH & MANAGEMENT 35

3 Rondetafel bordenbouw Powered by juiste mensen en kennis moet kunnen vinden en houden. Voor bedrijven die zich in bordenbouw specialiseren is dat geen vanzelfsprekendheid want er zijn weinig of geen instanties waarop ze kunnen terugvallen. In het technisch onderwijs wordt wel wat aandacht besteed aan bordenbouw, zij het als een aspect van elektrotechniek, niet echt als vak op zich. Het hoger onderwijs houdt er zich nauwelijks of niet mee bezig. Het wordt er opnieuw beschouwd als een aspect van elektrotechniek, kortom iets voor het technisch onderwijs. Het uitwerken van concepten, het aspect van geïntegreerde testen, enz. komen in het onderwijs eigenlijk niet aan bod. Het bedrijfsleven organiseert zelf ook wel opleidingen, en daar ziet men wel dat er zich hoger geschoolden voor deze cursussen aandienen. Een opleiding over het ontwerpen van schakelkasten is door de toegenomen complexiteit ook echt een materie geworden voor die hoger opgeleiden. Een probleem dat zich kan voordoen, is dat die hogere profielen dan weer minder voeling hebben met de praktijk, zodat ze een aantal praktische inzichten missen die in de ontwerpfase nochtans zeer belangrijk zijn. SAMENWERKING MET SCHOLEN Er zijn wel een aantal initiatieven mogelijk om ook op het vlak van bordenbouw de schoolopleiding beter af te stemmen op de praktijk. In het nieuwe leerplan elektrotechniek is het wel opgenomen maar de omschrijving van wat er dan precies verwacht wordt, blijft eerder algemeen. In het hoger onderwijs zou een specifieke expertisecel rond bordenbouw opgericht kunnen worden. Hogescholen hebben de Ook het bedrijfsleven zelf kan een aantal initiatieven nemen om de samenwerking met het onderwijs te verbeteren. mogelijkheid om aanvullende cursussen te organiseren, in samenwerking met en op maat van de industrie. Misschien is er tot nu toe gewoon te weinig aandacht voor bordenbouw geweest waardoor dergelijke initiatieven er nog niet gekomen zijn. Ook het bedrijfsleven zelf kan een aantal initiatieven nemen om de samenwerking met het onderwijs te verbeteren, onder meer door materiaal ter beschikking te stellen maar ook door peterschapsprojecten op zich te nemen, stages aan te bieden, leerkrachten te informeren enz. Bedrijven die daar volop op inzetten plukken er ook de vruchten van en kunnen jaarlijks een aantal nieuw afgestudeerden aantrekken. Dat neemt niet weg dat er nog grote problemen zijn, ook omdat de bordenbouw op zich weer een heel erg breed vak is. Er zijn veel praktijkmensen nodig en tal van eenvoudige taken maar er zijn ook ingenieurs nodig die de complexe concepten en het ontwerpen aankunnen. Er lijkt in ieder geval nood aan bijkomende opleidingsinitiatieven. De scholen kunnen daarin uiteraard het voortouw nemen, maar ook privé organisaties en bedrijven kunnen dergelijke initiatieven opzetten. Voor het onderwijs zal de nadruk altijd op een brede opleiding blijven liggen. Bordenbouw is daarbij als vak misschien net iets te specifiek. Overi- Deelnemers Nico De Baerdemaeker, national operation manager, EPLAN Ghislain Vanherle, voorzitter, P&V Jurgen Schoofs, section manager panels, Fabricom Guy Van der Veken, business development manager, Rittal Karl Declercq, national sales manager, Phoenix Contact 36 INDUSTRIE TECHNISCH & MANAGEMENT OKTOBER 2012

4 gens zijn er wel een aantal initiatieven zo maakt het elektrisch ontwerpen deel uit van het leerplan en maken scholen ook effectief gebruik van de software die ook in de industrie gebruikt wordt. Qua componenten en ander materiaal hebben de meeste scholen dan weer een achterstand iets waar het bedrijfsleven meer op zou kunnen inspelen in het kader van een nauwere samenwerking. Bordenbouw: er is een onderscheid tussen de realisatie van projecten en de serieproductie. KNOWHOW VAN DE BORDEN- BOUWER De nood aan hoge profielen in de bordenbouw neemt overigens nog toe met de trend van digitalisering en automatisering van het engi neering proces. Bordenbouwers trachten hun klanten oplossingen aan te reiken waarmee ze snel en efficiënt ontwerpen kunnen maken en configureren. Deze evolutie komt tegemoet aan de vraag van klanten naar totaaloplossingen, korte levertijden, enz. De klant wordt ontzorgd en kan met dergelijke concepten volop gebruikmaken van de knowhow van de bordenbouwer. Maar dat veronderstelt dus dat de bordenbouwer zelf op een hoger niveau gaat werken om deze oplossingen te ontwikkelen en te onderhouden. Om hogere profielen aan te trekken en te houden wordt de bordenbouwer geconfronteerd met nieuwe uitdagingen inzake imago, uitstraling, groeimogelijkheden, enz. Daarmee wordt ook duidelijk dat bordenbouw een term is die voor een breed scala aan activiteiten staat. Er is een onderscheid tussen de realisatie van projecten en de serieproductie. Maar er groeit een nog groter verschil tussen de klassieke markt van de bordenbouw en de nieuwe manier van werken die veel meer steunt op innovatie. In ons land zijn er pakweg vijf gespecialiseerde bordenbouwers en nog eens een paar honderd kleinere bedrijven die zich ernstig op het vak toeleggen. Vraag is of die allemaal meekunnen met de nieuwe trends en welke impact dat op termijn op de sector zal hebben. PREMIE BETALEN VOOR BEDRIJFSZEKERHEID Een andere vraag is hoe de klanten deze evolutie beoordelen. Bij de bordenbouwers leeft sterk het gevoel dat er nog heel wat meerwaarde voor de klant geboekt kan worden door innovatie, bijvoorbeeld op het vlak van co-engineering. Maar dat is alleen mogelijk als de RV klanten daar ook op inzetten en bij het opstellen van een offerte, bijvoorbeeld, bereid zijn om verder te kijken dan het bedrag dat onderaan vermeld wordt. Dezelfde problematiek doet zich voor op het vlak van kwaliteit. Het is een van de belangrijkste punten voor de lokale spelers, waarmee ze het verschil kunnen maken met goedkopere oplossingen uit het buitenland. Het werken volgens de normen is iets waar hier veel aandacht aan besteed wordt, en wat op termijn voor de klant ook rendeert omdat hij achteraf minder snel problemen zal krijgen. Maar dan moeten de klanten daar opnieuw in meegaan en bereid zijn om naar de totale kostprijs te kijken over langere termijn. Een probleem daarbij is dat de kwaliteit die de bordenbouwer levert op zich moeilijk te kwantificeren is. Er zijn wel voorbeelden waarbij de bordenbouwer zich garant stelt voor een foutloze oplevering en men ziet ook dat grote bedrijven in de industrie en infrastructuur sector bereid zijn om daarvoor een soort premie te betalen. Een ander initiatief waarover in de sector gesproken wordt is een beoordeling van leveranciers op basis van hun eerdere realisaties. Ze zouden dan een mean time to failure kunnen berekenen voor eerdere projecten en daarmee hun deugdelijkheid als bordenbouwer aantonen. KWALITEITSPROCEDURES De verzekeringssector zou in deze een bondgenoot van de sector kunnen worden want niet zelden vinden branden hun oorsprong in fouten en slordigheden in de schakelkast. Het geeft nog maar eens het belang aan dat klanten er bij hebben om voor een kwalitatieve oplossing te kiezen. Een probleem met die benadering zou wel kunnen zijn dat borden in de Foto s: KDC Richard Marcelis, adjunct-directeur infrastructuur, Infrabel en gastdocent KULeuven Lee Nysten, manager sales support, ABB Jan Hartman, product manager kastsystemen, Rittal Vicky Strauven, docent marketing, Katholieke Hogeschool Limburg André Stevens, bruggenbouwer onderwijs-bedrijfsleven, RTC Limburg Alain Wayenberg, sectormanager, Agoria OKTOBER 2012 INDUSTRIE TECHNISCH & MANAGEMENT 37

5 Rondetafel bordenbouw Powered by Een soort standaard checklist die bij de bouw van een bord gevolgd zou kunnen worden, maakt op zich geen deel uit van de nieuwe norm. Rondetafel bordenbouw Powered by... ABB, gerenommeerd leverancier van componenten en totaaloplossingen voor bordenbouwers, biedt zijn partners producten en kasten aan tegen een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding. Het geven van ondersteuning bij selectie en berekening is voor ons vanzelfsprekend. EPLAN is onder andere bekend voor zijn ontwerpsoftware voor schakelborden. Daarnaast digitaliseren we dataprocessen van offerte, over engineering en werkvoorbereiding tot realisatie. Kortom rendementsverhogende oplossingen: zowel bij serieproductie als projectmatig werk. Phoenix Contact is een wereldwijd begrip op het vlak van aansluittechniek, voedingsconcepten, interfacemodules, overspanningsbeveiliging en industriële automatiseringsoplossingen. Het is de geschikte partner voor elke bordenbouwer. Rittal is een wereldwijd toonaangevende systeemaanbieder voor behuizings- en schakelkasttechnologie, stroomverdeling, klimatisering en IT-infrastructuur. Systeemoplossingen van Rittal worden toegepast in alle sectoren van de industrie, waaronder bordenbouw. Met als startpunt het rondetafelgesprek heeft het consortium besloten om de hele sector in kaart te brengen via een uitgebreide marktbevraging. Ze roept alle bordenbouwers op om mee te werken. Noteer ook alvast 15 november in je agenda: dan worden de resultaten bekend gemaakt op het allereerste Belgische Bordenbouw Colloquium. RV loop van de tijd regelmatig aangepast worden en dat de initiële bouwer moeilijk de verantwoordelijkheid op zich kan nemen voor wat er later met de installaties gebeurt. Alhoewel, er zijn ook contracten waarbij de leverancier blijft instaan voor het onderhoud en zo wel vat krijgt op de levensduur ervan. Daar zit voor de sector in ieder geval ook een opportuniteit in om hun toegevoegde waarde te vergroten. Ze kunnen dan een lange garantieperiode aanbieden, iets waar grote industriële bedrijven zeker oor naar hebben. Het beoordelen van de kwaliteit van bordenbouwers blijft vandaag hoedanook een moeilijk punt. Ze kunnen bijvoorbeeld wel uitpakken met kwaliteitsprocedures die ze volgen en met de rapporten die de klant daarvan krijgt, maar iedere bouwer heeft daarvoor zijn eigen methodes en die zijn dan weer moeilijk met elkaar te vergelijken. Een soort van standaard checklist die bij de bouw van een bord gevolgd zou kunnen worden, maakt op zich geen deel uit van de nieuwe norm. Daar komt nog bij dat verschillen in concept en ontwerp ook aspecten zijn van kwaliteit die het verschil kunnen maken voor de eindklant. Die verschillen in functionele kwaliteit zijn echter ook weer moeilijk te beoordelen. Een kwaliteitslabel op Europees niveau zou voor de klanten misschien meer duidelijkheid verschaffen, maar dan blijft de vraag welke criteria men kan hanteren om dat label toe te kennen. FABRIEK VAN DE TOEKOMST Conclusie is dus wel dat de bordenbouw in ons land een boeiende sector is. Het is een belangrijke sector met bikkelharde concurrentie, waar de toekomst te maken heeft met hoe bedrijven inspelen op de trend van digitalisering (computerondersteuning van CAD tot productie), van automatisering (handenarbeid vervangen door flexibele machines), van toegevoegde waarde voor de klant (maatwerk maar met professionele services zoals productoptimalisering, snelheid van leveren)... In dit verband is de fabriek van de toekomst een thema waarover ook bij de bordenbouw veel gedebatteerd wordt. Heel wat van die concepten zijn vandaag in de wereld van de bordenbouw al minstens in experimentele fase. Om daarin nog verder te groeien staat men echter voor se rieuze uitdagingen, niet in het minst om bordenbouw als job een positief imago te geven, waardoor voldoende mensen in de sector aan de slag willen gaan, die mee willen groeien met de evolutie die volop aan de gang is INDUSTRIE TECHNISCH & MANAGEMENT OKTOBER 2012