Mantelzorg nieuwsbrief 02 13

Transcriptie

1 Naasten van verslaafden Bijna twintig procent van de Nederlandse bevolking heeft een bepaalde periode in zijn leven een probleem met drugs of alcohol. Daarnaast zijn er mensen met een gokverslaving, internet- of gameverslaving, seks- of eetverslaving. Eén ding hebben ze gemeen: ze hebben allemaal ouders of partners, kinderen, broers, zussen en vrienden. Die mensen zijn van grote betekenis als mantelzorgers. Ook zij lijden onder de verslaving. Velen ervaren de zorgtaak als zeer belastend. Toch is er niet veel aandacht voor hun problemen. Daar vragen zij zelf ook niet snel om. Dit laatste heeft te maken met het taboe rond verslaving, met schaamte over het gedrag van de verslaafde en het onvermogen van de naaste om het probleem op te lossen. Ook de duur van de verslaving speelt een rol, waardoor de aandacht voor de naasten verdwijnt. De aandacht en hulp richt zich meestal op de verslaafde zelf. In deze nieuwsbrief richten we ons vooral op de naasten van mensen met een alcohol- of drugsverslaving. Mantelzorg nieuwsbrief Provinciaal Coördinatiepunt Vrijwillige Thuishulp en Mantelzorg Groningen Joke heeft vier kinderen: twee zonen en twee dochters. Haar oudste dochter Evelien van bijna veertig is alcoholist en verslaafd aan cocaïne. Evelien gebruikt sinds haar twaalfde. Joke vertelt wat dit betekent voor haar als moeder, voor Evelien zelf, voor haar twee kinderen en voor de inmiddels ex-man van haar dochter. Je gelooft elke keer alles Op haar achttiende ging Evelien op kamers, vertelt haar moeder. Ze ging studeren. Ze dronk stevig, maar ja, de meeste jongeren gebruiken wel eens iets. Daarna ging het beter. Evelien trouwde en kreeg twee kinderen. Die zijn nu twaalf en negen. Maar ja, Evelien bleef gebruiken en zo n zeven jaar geleden schakelde haar man de hulpverlening in. Na opname in het crisiscentrum werd ze overgeplaatst naar een behandelplek. Daar is ze ruim anderhalf jaar geweest en het ging regelmatig mis. Ze lag een week in coma en kreeg een ondertoezichtstelling (OTS). Bij de opname werden we als ouders overigens niet betrokken, terwijl wij weten hoe Evelien is. We werden gewoon genegeerd. Dat vond ik heel vervelend. Je kan zo gemakkelijk informatie bij de ouders halen. Bovendien is de familie vaak het vangnet waar de verslaafde weer naar terug moet. Het zou goed zijn om bij de behandeling te worden betrokken, want je hebt als familie veel vragen. Uiteindelijk moest Evelien weg uit de kliniek, omdat ze zich niet aan de regels hield. Vervolgens ging het op en neer. Dan ging

2 het weer drie maanden goed en daarna ging het weer goed mis. Haar man wilde zo niet verder en vier jaar geleden zijn ze gescheiden. Ze hebben co-ouderschap. Ondanks haar verslaving is Evelien een leuke meid, vervolgt haar moeder, en de kinderen gaan graag naar hun moeder toe. Als het niet goed gaat, belt de oudste kleindochter haar vader of mij op. In dat geval komen ze bij ons of bij hun vader in huis. Worsteling Eveliens verslaving brengt voor alle betrokkenen veel onrust met zich mee. Als ik een ambulance hoor, schrik ik me een ongeluk, vervolgt Joke, en ik heb regelmatig s nachts de politie aan de lijn. Evelien doet erg haar best om eruit te komen, maar het lukt haar gewoon niet. Het is zo sneu, die worsteling. Onder mijn andere kinderen zorgt dit voor wrijving. Ze zeggen: Het gaat altijd over Evelien. Ik nodigde Evelien soms niet uit voor een bepaald feestje, zodat ik zeker wist dat ze het niet zou verpesten. Dat deed ik eveneens om te laten zien dat ik de andere kinderen ook heel belangrijk vind. Evelien kwam een tijdje terug nog tijdelijk bij haar moeder in huis wonen, in verband met schulden. Ook heeft Joke anderhalf jaar haar beide kleindochters in huis gehad. Tegenwoordig probeer ik wat meer afstand te houden en alles wat los te laten, zegt ze. Dat valt niet mee. Ik vind het bijvoorbeeld suf van mezelf dat ik niet eerder doorhad dat Evelien teveel dronk. Ik wil alles wel doen om haar te helpen, maar dat heeft geen zin. Evelien moet het zelf doen. Tja, en als zij niet eerlijk is... Je gelooft ook elke keer alles, omdat je dat zo graag wilt natuurlijk. En Evelien zelf? Zij vindt het erg daar de kinderen op de achtergrond komen als haar behoefte aan drank de overhand krijgt. Tegenwoordig probeer ik wat meer afstand te houden Kinderboekje Op de vraag waar Joke haar steun vandaan haalt om de situatie het hoofd te kunnen bieden, noemt ze stichting Coke van Jou en tijdelijk de Al Anongroep (zie ook pagina 5). Ook heeft ze veel steun aan haar zus en aan haar moeder. Ze heeft nu, ter bescherming van zichzelf, grenzen gesteld. Ze neemt Evelien niet meer mee naar huis wanneer het slecht gaat. Anders komen de andere kinderen niet, zegt ze. Aan de kleinkinderen is het moeilijk om uit te leggen waarom hun moeder zo doet. Het ene moment is ze een leuke moeder en het volgende moment kan ze een verslaafde moeder zijn. Joke heeft het boekje Sneeuwvlokje gevonden, waarin in sprookjesvorm wordt verteld wat het is om verslaafd te zijn. De oudste weet nu dat haar moeder een alcoholiste is, die wel heel erg haar best doet om er zo goed mogelijk voor de kinderen te zijn. Hoop Joke laat weten dat ze het nog steeds moeilijk vindt om met de verslaving van haar dochter om te gaan. Als het goed gaat, krijg je hoop, zegt ze, en die wordt even later weer weggeslagen. Dat komt gaandeweg steeds harder aan. Het went nooit. Ik ben altijd bang dat het op een dag de laatste keer zal zijn. Het gaat op dit moment goed met Evelien, al heeft ze regelmatig uitglijers. Joke verwacht niet dat dit zal veranderen. Als ze één keer in de drie maanden weer de mist ingaat, dan moeten we het daar maar mee doen, besluit ze gelaten. Op verzoek van de betrokkene is een andere naam gebruikt.

3 Woont je kind thuis en denk je dat hij of zij verslaafd is aan drugs? Zeg dan duidelijk: Ik denk dat je gebruikt. Ik wil hierover met je praten. Om aan te tonen dat het wel of niet waar is, kun je een urinetest laten doen bij de huisarts of bij Verslavingszorg Noord Nederland (VNN). Voor ouders en kind kan dit een neutraal bewijs zijn om aan te tonen of er sprake is van misbruik van middelen. Is de uitslag positief? Dan heb je duidelijk een reden om met je kind in gesprek te gaan. Laat weten dat jij je zorgen maakt. Zeg vervolgens: Wij willen dat dit stopt en we gaan nu hulp zoeken. Vaak kan er dan een ontzettende ruzie ontstaan, maar daar moet je als ouders doorheen, want alleen dan bespaar jij je kind en jezelf een hoop ellende in de toekomst. Wees vooral duidelijk! Dit zijn de woorden van Cherda Trügg, psychotherapeut en hoofdbehandelaar op de Breegweestee van VNN in Eelde. Hier wonen maximaal dertig cliënten tijdens de behandeling van hun verslaving. Het gaat voornamelijk om jongeren tussen 17 en 28 jaar. Ze zijn verslaafd aan drank, drugs, eten, seks, gamen of gokken. Wat de essentie is van een verslaving? Het kenmerk is dat mensen er niet mee kunnen stoppen en dat het leven van een verslaafde alleen nog maar draait om het gebruiken van het middel, aldus de therapeut, waardoor het normale leven op alle gebieden stagneert. Familie Vast onderdeel van het behandelprogramma is contact met de familie, variërend van voorlichting tot gezinstherapie. Door de verslaving loopt de ontwikkeling van de jongere vast, legt Cherda uit. Je ziet dat veel verslaafden, zodra er een probleem is, terugvallen op thuis, ook al wonen ze al elders. De familie blijkt het enige overgebleven steunpunt te zijn. Zo blijven ze op een problematische manier verbonden met hun ouderlijk huis. Ons gezamenlijke doel tijdens de gezinstherapie is te leren om op een gezonde manier met elkaar om te gaan. Daarnaast hebben we oudergroepen die eenmaal per zes weken bijeenkomen. Gaandeweg zie je ouders hun gêne verliezen, vooral wanneer ze lotgenoten ontmoeten en ervaren dat ze niet de enige zijn die met verslavingsproblemen van hun kind, worstelen. We hebben gezinsgesprekken in de kliniek of ze verlopen telefonisch en via . Als het nodig is, gaan de systeemtherapeuten op huisbezoek. Dat kan ook in het weekend zijn. Eenmaal per twee jaar hebben we open familiedagen en tweemaal per jaar de broertjes- en zusjesdagen, omdat zij door de verslaving van hun broer, zus of ouder vaak aandacht tekort komen. Over grenzen Of Cherda tips heeft voor ouders van kinderen met een verslaving? Wees vooral duidelijk over wat je wel en niet tolereert in je huis en blijf aandacht bieden, zegt ze. Wanneer kinderen middenin de verslaving zitten, wordt de relatie met hun ouders heel instrumenteel - ze gebruiken hun ouders - ze komen bijvoorbeeld geld halen. En dat moet je vooral niet geven. Ook al zeggen ze dat ze uit huis worden gezet vanwege een huurschuld. Het geld verdwijnt waarschijnlijk rechtstreeks in de zak van de dealer. Waarom duidelijkheid belangrijk is? Omdat men als verslaafde zal liegen, bedriegen, manipuleren, zielig zal doen en geen eigen verantwoordelijkheid zal oppakken. Het verkrijgen van middelen gaat ten koste van alle normale zaken die in het leven nodig zijn. Geweten Hoe kun je hier als omgeving het beste op reageren? Drugs en alcohol zorgen ervoor dat je gewetensfunctie afneemt, legt Cherda uit. Ga als ouders af op je eigen gezonde verstand en op je gevoel. Benoem alles helder richting je

4 Eigenlijk spreekt ze liever niet over mantelzorgers als het gaat om partners, ouders, kinderen of vrienden van mensen met een verslaving. Vaak zorgen deze mensen niet fysiek voor de ander, maar hebben ze wel heel erg veel kopzorgen over die ander, aldus Lena van der Kaap, projectcoördinator Vrijwillige Thuishulp en Mantelzorgondersteuning van Humanitas in de stad Groningen. Samen met Renate Doff, voorlichting en preventie van Verslavingszorg Noord Nederland (VNN) vertelt ze wat zij en Renate voor de omgeving van mensen met een verslaving kunnen betekenen. verslaafde kind. Vraag door en zeg dat je nog meer wilt weten. Sommige ouders denken in het begin: ach, het is puberaal gedrag, maar je ziet dat je kind dreigt te ontsporen. Ze sluiten zich op, op hun kamer, plunderen de koelkast en gaan vooral voor zoetigheid. Als je dat allemaal signaleert, is het tijd om alarm te slaan. Kijk op internet en zie wat de kenmerken van de verschillende soorten drugs zijn. Kennis is macht en in het geval van verslaving zul je als ouder in je ouderrol moeten stappen en vaak de touwtjes in handen moeten nemen om te zorgen dat de verslaving niet de regie overneemt van het gezinsleven. Ga door de ruzie met je kind heen en bespreek de situatie om erger te voorkomen! Meer weten? Kijk op bel met Verslavingszorg Noord Nederland (VNN), telefoon (050) of neem contact op met het Steunpunt Mantelzorg. Omdat men als verslaafde zal liegen, bedriegen, manipuleren, zielig zal doen Bel gerust! Voor Humanitas begon de extra aandacht voor mensen met een verslaving in Dat was het moment waarop de mantelzorgwinkel van start ging, vertelt Lena, die sinds 2008 bij het project is betrokken. De eerste persoon die binnenkwam, was iemand met een verslaafde partner. Die persoon kon geen goede hulp vinden. Is een verslaafde niet in zorg? Dan is er een gat in de geboden hulp aan familieleden. De stichting Coke van jou heeft een project gehad in Groningen, maar dat paste hier niet. Samen met VNN hebben we open dagen en themabijeenkomsten georganiseerd, maar alles stierf een langzame dood. En dat terwijl ik regelmatig moeders van verslaafde jongens aan de telefoon of op het spreekuur krijg, die aangeven dat ze nergens gehoord worden. Er zijn jongeren bij die al op hun twaalfde zijn begonnen met blowen of drinken. Ouders en omgeving willen vooral weten: hoe ga ik ermee om? Wat moet ik wel en wat moet ik vooral niet doen? Ze willen hun vragen en zorgen delen. Luisterend oor Dat luisterend oor organiseren Lena en Renate tegenwoordig voor iedereen die vragen heeft over een partner, kind, familielid of vriend met een verslaving. Ongeacht het feit of de betrokkene al of niet professioneel wordt geholpen. Ik heb inmiddels meer dan tweehonderd mensen gesproken die in een vergelijkbare positie zitten, aldus Lena. Voor hen is het allerbelangrijkste dat ze hun verhaal kwijt kunnen bij iemand die luistert, zonder te oordelen en die niet steeds op de klok kijkt. Ze zoeken erkenning en het helpt wanneer ze weten dat ze niet de enigen zijn, dat anderen hun problemen herkennen. Ik geef mensen vervolgens het rechtstreekse nummer van Renate, die de positie van de naasten heel goed begrijpt. Ook een gesprek met een andere mantelzorger in een vergelijkbare situatie kan helpen.

5 Wat Janneke opviel toen ze tien jaar geleden voor de eerste keer de Al-Anongroep - bestemd voor familieleden van mensen met een alcoholverslaving - bezocht? Die herkennende verhalen, zegt ze terugblikkend, prachtig! Ik merkte dat ik niet de enige was met een verslaafde partner. Ik herkende daar dat mijn kind gelijk had, dat zei: mama, niet boos worden, als inmiddels m n ex - weer dronken op de bank lag. Ik leerde daar dat ik met mijn boosheid niks kon veranderen. Iemand die zoveel drinkt, is verslaafd en stopt pas als hij dat wil! Op maat Wat Renate de beller te bieden heeft? Soms willen mensen nogmaals hun verhaal doen. Ik kan ze ook wijzen op de lotgenotengroepen in de provincie of de cursussen die er zijn voor familieleden, zoals bijvoorbeeld de cursus Help, mijn kind gebruikt. We verzorgen ook preventieprogramma s op scholen, we trainen docenten in het herkennen van jongeren die gebruiken en er zijn ouderbijeenkomsten. We werken momenteel aan het project Kinderen van verslaafde ouders, bestemd voor kinderen en jongeren van een ouder met een psychiatrisch of verslavingsprobleem. Kinderen voelen zich verantwoordelijk voor de situatie thuis en komen niet meer toe aan hun eigen behoefte en gevoel. Door middel van informatie en een vaardigheidstraining ondersteunen we hen gedurende acht bijeenkomsten van anderhalf uur per week. Eén van onze systeemtherapeuten is een groep gestart voor ouders van langdurig verslaafde kinderen. Ook als het kind of de ouder niet bij VNN in behandeling is, kunnen ouders en kinderen uit de hele noordelijke regio toch aansluiten. Hebt u vragen? Bel gerust met Lena van der Kaap, telefoon (050) of Wilt u zich aanmelden voor een cursus? Bel met Verslavingszorg Noord Nederland, telefoon (050) Kijk voor meer informatie op Die herkennende verhalen, prachtig! Een drinkende alcoholist dus niet een alcoholist die droog staat - heeft geen idee wat er om hem heen gebeurt, zegt Janneke, en ook de omgeving vaak niet. Je praat er niet graag over en hoopt dat het goed komt, maar dat gaat niet vanzelf. Het is een soort sluipende ziekte. Je zegt er wat van, je partner raakt geïrriteerd en belooft om te stoppen. Het lijkt goed te gaan, de flessen blijven vol, maar langzaam maar zeker gaat hij stiekem toch weer door. Het ging van kwaad tot erger en twaalf jaar geleden zei hij: ik zal er iets aan doen en ging naar de Anonieme Alcoholisten (AA). Hij zou stoppen, maar binnen een paar weken dronk hij weer. Nadat hij een jaar bij de AA was, redde ik het niet meer. Ik was de hele dag bezig met paniekerig zijn en bang voor hoe hij thuis zou komen van zijn werk. Mijn ex wees me op Al-Anon en ik dacht: als hij dat graag wil, ga ik wel. Ik had geen idee dat ik hulp nodig had. De alcoholist moet worden geholpen. Mij mankeert toch niks? Twaalf stappen Het Al-Anonprogramma is gebaseerd op twaalf stappen, die de bezoekers van de bijeenkomsten bespreken en toepassen in hun eigen leven. De eerste luidt: We erkennen dat we machteloos stonden tegenover de alcohol, dat ons leven stuurloos was geworden. Als je stap 1 beseft en toepast, begrijp je dat woede en eindeloos willen helpen geen oplossing brengen, aldus Janneke. Bij Al-Anon heb ik geleerd om niet continu met de drank bezig te zijn, maar me te richten op hoe houd ik het gezellig in huis? Voor het weekend maakte ik een plan A en een plan B. Ging plan A niet door vanwege de drank? Dan ging ik volgens plan B iets leuks doen met de kinderen.

6 Handige adressen Alateen, zelfhulpgroep voor kinderen van alcoholisten in de tienerleeftijd. Zie voor meer informatie: Al-Anon of bel (0595) Intact groep Groningen, zelfhulp voor verslaafden en hun naasten, facebook of (Jacob Emmelkamp). AGOG, Stichting Anonieme Gokkers en Omgeving (familie/ naasten). biedt hulp aan mensen die problematisch gokken en hun naasten. Kijk op of bel met (Johan). Je eigen weg Ook raakte Janneke dankzij Al-Anon haar boosheid kwijt. Voor de kinderen en voor mezelf was dat heel fijn. Mijn ex wilde wel stoppen met drinken, maar het lukte hem niet. Nadat ik had aangekondigd te willen scheiden, stond hij een half jaar droog. Ik zei: OK, dan proberen we het weer en de volgende dag lag hij laveloos op de bank. Het was allemaal liegen en bedriegen en de kinderen lijden nog het meest: een dronken vader en een boze moeder... Als ik niet bij Al-Anon was gekomen, was ik boos gebleven. Bij Al-Anon leer je om te gaan met de situatie. Dit doe je door te praten met anderen, na te denken en je ervaringen te delen en daarvan te leren. Je krijgt geen tips, maar leert gaandeweg je eigen weg te vinden in hoe je ermee omgaat en hoe je je gezinsleven kunt verbeteren. Al-Anon Groningen Partners van alcoholisten denken dat ze niks mankeren. Ik zorg toch voor alles? zeggen ze. Waarom heb ik hulp nodig? Help liever m n verslaafde partner van de drank af! Vergeet niet dat je zelf recht heb op een stukje leven... (Thea) Groningen heeft sinds 2001 een Al-Anongroep. Die telt vier tot twaalf bezoekers per keer. Deelname is gratis. Voor informatie over plaats en tijd, bel met (0595) Kijk voor meer informatie op Voor jongeren is onlangs in Groningen een Alateen-groep van start gegaan, eenmaal per twee weken van tot uur. Voor meer informatie kun je eveneens bellen met (0595) Prat Drenthe, Het Preventie Advies Team geeft voorlichting over alcohol & drugs. In Veendam komt maandelijks een zelfhulpgroep bijeen voor familie en naasten. Kijk voor meer informatie op facebook of bel (0592) Steunpunt Mantelzorg, Humanitas Groningen-stad biedt familie en naasten van (ex-)verslaafden een luisterend oor, informatie en advies, of bel (Lena van der Kaap), L.vanderkaap@ humanitas.nl. Verslavingszorg Noord Nederland (VNN) zet zich in voor mensen die problemen ondervinden als gevolg van een verslaving op gebied van alcohol, drugs, gokken of gamen, of bel (050) (Renate Doff, preventiewerker). Stichting Terwille, christelijke verslavingszorg in Noord- en Oost Nederland, biedt hulp aan mensen met een verslaving en aan hun omgeving, facebook of bel met de telefonische hulpdienst (050) Interessante websites allerlei sites over verslaving. Verslavingszorg Noord Nederland. wil het taboe op verslaving doorbreken. voor mensen die moeite hebben met de verslaving van een ander. informatie over opvoeding als één van de ouders verslaafd is. informatie voor kinderen van verslaafde ouders. steun voor familieleden van verslaafden.

7 Kort nieuws Open inloopavonden borderline Lentis Direct organiseert elke laatste dinsdag van de maand een open inloopavond voor naasten van mensen met borderline. Elke avond heeft een thema. U bent van harte welkom van tot uur in het PsyQ pand aan de Hereweg 76 in Groningen. Opgave is niet nodig. De avonden zijn op: 27 augustus Moet ik me aanpassen, terwijl zij alles op z n kop zet? 24 september Help, mijn partner/familielid heeft borderline! 29 oktober Wat doet borderline met u? Machteloos, schuldgevoel of angst? 26 november Do s en don ts in contact met iemand met borderline Wilt u eerst meer weten? Neem contact op met Lentis Direct, (050) helemaal vernieuwd! Onze website is helemaal vernieuwd en opgefrist. Een nieuwe vormgeving en andere foto s. De contactgegevens van de steunpunten mantelzorg in de provincie Groningen zijn makkelijker en op meer plaatsen op de website te vinden. U kunt natuurlijk ook altijd uw vraag telefonisch of via voorleggen. Nieuw is de chatfunctie. Neem eens een kijkje op de nieuwe, frisse website! Keuzewijzer scootmobielen Hoe weet u of juist die scootmobiel in uw situatie ideaal is? De juiste scootmobiel kiezen is belangrijk. Een bij u passende scootmobiel vergroot het gebruiksgemak en de verkeersveiligheid. De Keuzewijzer Scootmobielen helpt bij deze keuze. U vindt de keuzewijzer op: nl/keuzewijzerscootmobiel. De Keuzewijzer Scootmobiel is eveneens gratis verkrijgbaar via info@blijfveiligmobiel. Vroeger was alles Het is niet waar dat vroeger alles beter was Op 13 maart vierde de Werkplaats Mantelzorg haar vijfjarig bestaan met een bijeenkomst waarop mevrouw R. Kwekkeboom, lector Community Care bij de Hogeschool van Amsterdam, behartigenswaardige dingen te berde bracht. Belangrijk vond ik dat zij de zeventig aanwezigen met argumenten vertelde dat het niet klopt om te zeggen dat vroeger alles beter was, als er over mantelzorg wordt gepraat. De maatschappij was vroeger anders georganiseerd, maar ook toen bestond er zorg voor elkaar: mantelzorg. Alleen heette dat toen nog niet zo. De term mantelzorg is rond 1985 bedacht door de heer J.C.M. Hattinge Verschure, naamgever van ons platform en destijds hoogleraar gezondheidswetenschappen aan de universiteit van Utrecht. Als men zegt dat vroeger alles beter was, dan gebeurt dat vaak om te beargumenteren dat mantelzorgers maar meer moeten gaan doen: net als vroeger toen alles beter was. Maar dat klopt dus niet en het is niet eerlijk om u en mij aan te praten dat wij het er tegenwoordig een beetje bij laten zitten. Dat wordt gesuggereerd; het tegendeel is het geval. Mevrouw Kwekkeboom pleitte voor goede samenwerking tussen mantelzorgers en professionele zorgverleners. Dat kan de belasting van mantelzorgers verminderen. Helemaal mee eens! Daarvan wordt het beter, nu en in de nabije toekomst. En laten we daarbij (als dat kan) behouden wat vroeger als onderlinge zorg waarde had. Roelof Lanting, voorzitter van het Platform Hattinga Verschure

8 Steunpunten Mantelzorg en Vrijwillige Thuishulp (bezoekadressen) Appingedam Steunpunt Mantelzorg en Vrijwillige Thuishulp, Stichting Welzijn& Dienstverlening, Burgemeester Klauckelaan 16, Appingedam, (0596) , Bedum Steunpunt Mantelzorg Bedum, Stichting Welzijn Bedum, De Vlijt 1, Bedum, (050) , Bellingwedde Vrijwillige Thuishulp en Mantelzorgondersteuning, Stichting Welzijn Oldambt, Hoofdweg 158, Bellingwolde, (0597) , Delfzijl Steunpunt Mantelzorg, Stichting Welzijn & Dienstverlening, Noordersingel 1, Delfzijl, (0596) , De Marne Steunpunt Mantelzorg en Vrijwillige Thuishulp De Marne,Stichting Welzijn & Dienstverlening, Warfstraat 1, 9951 BS Winsum, , Eemsmond Steunpunt Mantelzorg, Stichting Welzijn & Dienstverlening, De Blauwe Schuit, Warfstraat 1, 9951 BS Winsum, , Groningen Humanitas Thuishulp en Mantelzorg Groningen-Stad, Akerkhof zuidzijde 22, Groningen, (050) , humanitas.nl Grootegast Steunpunt mantelzorg, Dienstencentrum De Schutse Oldenoert 32, Leek, (0594) , Haren Coördinatiepunt Mantelzorg en Vrijwillige Thuishulp, Stichting Torion, Kerklaan 5, Haren, (050) of , Hoogezand-Sappemeer Steunpunt Mantelzorg Hoogezand-Sappemeer, Laan van de sport 2, Hoogezand, (0598) of , Leek Steunpunt mantelzorg, Dienstencentrum De Schutse, Oldenoert 32, Leek, (0594) , Loppersum Mantelzorgondersteuning Loppersum, Stichting Welzijn & Dienstverlening, De Schepperij 2, Loppersum, (0596) of , Marum Steunpunt Marum, MFC t Marheem, Schoolstraat 8, Marum, (0594) , info@marheem.nl Menterwolde Mantelzorgondersteuning en Vrijwillige Thuishulp, Stichting Welzijn Menterwolde, Domela Nieuwenhuisweg 28, Muntendam, (0598) of , mlacrois@welzijnmenterwolde.nl Oldambt Steunpunt mantelzorg Oldambt, Stichting Welzijn Oldambt, Het Boschplein 2, Winschoten, (0597) , tderoo@ welzijnoldambt.nl of aalberts@welzijnoldambt.nl Pekela Vrijwillige Thuishulp en Mantelzorgondersteuning, De Badde, Raadhuislaan 41, Oude Pekela, (0597) , rroelans@ debadde.nl Slochteren Mantelzorgondersteuning Slochteren, Hoofdweg 10 a, Slochteren, (0598) of , wvalkema@slochteren.nl Stadskanaal Steunpunt Mantelzorg Zuid Groningen, voor Stadskanaal en Vlagtwedde, W. Diemerstraat 2, Musselkanaal, (0599) , mantelzorg@welstad.nl Ten Boer De Deel (dorpscoaches), Gemeentehuis Ten Boer, Hendrik Westerstraat 24, Ten Boer, (050) , secretariaatdedeel@ tenboer.nl Veendam Steunpunt Mantelzorg, Compaen, Jan Salwaplein 3, Veendam, (0598) of , smustafa@compaenveendam.nl Vlagtwedde Meldpunten mantelzorg en vrijwilligerswerk, St. Rzijn, Dr. Bekenkampstraat 37, Ter Apel, (0599) , steunsteeterapel@ rzijn.nu, (0599) , steunsteevlagtwedde@rzijn.nu, (0599) , steunsteesellingen@rzijn.nu (0599) Winsum Steunpunt Mantelzorg, Stichting Welzijn & Dienstverlening, Warfstraat 1, Winsum, , r.maring@s-w-d.nl Zuidhorn Zorgloket Gemeentehuis Zuidhorn, Hooiweg 9, Zuidhorn, (0594) , zorgloket@zuidhorn.nl Organisaties Vrijwillige Palliatieve Terminale Thuishulp (bezoekadressen) Groningen-stad Vrijwillige Terminale Thuishulp, Humanitas, Akerkhof zuidzijde 22, Groningen, (050) , mip.groningen@humanitas.nl Gasthuis voor Terminale Zorg, Eendrachtskade NZ 19, Groningen, , info@gasthuisgroningen.nl Hoogezand-Sappemeer, Winsum, De Marne, Haren Vrijwillige Terminale Thuishulp, Humanitas, Akerkhof zuidzijde 22, Groningen, (050) , mip.groningen@humanitas.nl Delfzijl, Appingedam, Eemsmond, Loppersum, Slochteren, Bedum en Ten Boer De Schutse, Thuishulp en Hospice, Stichting VPTZ Noordoost Groningen, , coördinator@deschutsevptz.nl. Hospice De Schutse, Wieger van den Bosstraat 13a, Appingedam, (0596) Veendam, Menterwolde, Pekela, Oldambt, Bellingwedde Stichting Vrijwillige Palliatieve Terminale Zorg Oost Groningen, Steenstraat 10, Veendam, (0598) of , vptzoostgroningen@live.nl Oost-Groningen Stichting Sint Maartenhuis (Hospice), bezoekadres P.C.Hooftlaan 74a, 9673 GZ Winschoten, postadres Vondellaan JH Winschoten (0597) , hospice.sintmaartenhuis@ oosterlengte.nl Stadskanaal, Vlagtwedde Vrijwillige Terminale Thuishulp voor Stadskanaal en Vlagtwedde, W Diemerstraat 2, Musselkanaal, (0599) , mantelzorg@ welstad.nl Westerkwartier Vrijwillige palliatieve & terminale ondersteuning Westerkwartier, Dienstencentrum De Schutse, Oldenoert 32, Leek, (0594) , sjaakverster@live.nl Meer informatie: Mantelzorglijn (10 ct. per min.) De gratis Mantelzorg Nieuwsbrief verschijnt drie keer per jaar en is bestemd voor mantelzorgers in Groningen. Uitgave april Oplage exemplaren Redactie Marjolijne Vinkenborg; Tekst en fotografie Tineke Hamming, Lena van der Kaap en de Steunpunten Mantelzorg; Vormgeving Dorel Extra Bold, Groningen; Druk Grafische Industrie De Marne, Leens. Deze Nieuwsbrief is een uitgave van het Provinciaal Coördinatiepunt Vrijwillige Thuishulp en Mantelzorg Groningen, CMO Groningen, Wegalaan 3-5, Postbus 2266, 9704 CG Groningen, (050) ; info@mantelzorggroningen.nl;