Minister Plasterk: "Elke generalist heeft recht op een team van specialisten"

Transcriptie

1 MOVISIES Relatieblad voor het sociaal domein * maart 2014 * nr 19 Minister Plasterk: "Elke generalist heeft recht op een team van specialisten" Minister Ronald Plasterk heeft er alle vertrouwen in dat gemeenten hun nieuwe taken goed aankunnen. In gesprek met Movisie legt hij uit hoe hij de verantwoordelijkheid ziet van gemeenteraadsleden, welzijnswerkers en burgers. En wat vindt hij van het stokpaardje van Binnenlandse Zaken: de doe-democratie? Participatiesamenleving, doe-democratie... Wat is het verschil? Ik denk dat het niet veel uitmaakt. Doedemocratie gaat over wat er in buurten gebeurt. De participatiesamenleving is veel meer een sociologische duiding. In de praktijk is het woord doe-democratie simpeler. Het is ook een mooi woord: het laat zien dat democratie niet alleen gaat over het kiezen van vertegenwoordigers aan wie we beslissingen overlaten. Doe-democratie is meedoen. Wil je mede bepalen hoe bij jou in de buurt het park ingericht wordt? Zorg dan dat je op zaterdagochtend je laarzen aan hebt en meehelpt. De participatiesamenleving is zeker niet alleen op de zorg van toepassing. Ook dat gaat over mensen die zich met hun buurt bemoeien. Stelt de doe-democratie andere eisen aan de gemeenteraad? Laten we geen tegenstelling creëren tussen de doe-democratie en de representatieve democratie via de gemeenteraad. Veel raadsleden zijn het gemeenteraadswerk ingerold via bijvoorbeeld het bestuur van de voetbalclub, het kerkewerk of lokale milieuorganisaties. Juist in de eerste bestuurslaag zitten veel mensen die ook actief participeren in de lokale samenleving. Wel moeten ze leren loslaten. Een wethouder moet durven zeggen: Het had vanuit het stadhuis gedaan kunnen worden maar nu de burgers het doen, gaan we ze meer ruimte geven. Minister Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is coördinerend minister voor de decentralisaties. In Almere zijn woonwijken ontstaan door particulier opdrachtgeverschap. Die vind ik veel spannender dan wanneer een woningbouwcorporatie met allemaal identieke huisjes was gekomen. Er zijn talloze voorbeelden dat het beter wordt wanneer je meer loslaat. moet krijgen terwijl we onze fietsen ook zelf betalen. Of in het taxivervoer: natuurlijk moeten we er met z n allen voor zorgen dat iemand die niet meer goed ter been is naar zijn vrijetijdsbesteding kan. Maar moet echt twee keer in de week een rijkstaxi komen? Misschien zijn er kennissen, buren of anderen die toch die zorgen. Voordien woonden stellen in bij hun ouders of woonde oma op zolder. Misschien is die afstand van de familiaire warmte nu wel heel erg groot geworden. Je ziet dat mensen nadenken over hoe ze oud willen worden. Dat je - als je straks niet goed meer ter been bent - toch je zelfstandigheid kunt behouden, desnoods met Wat betekent de doe-democratie voor burgers? "Neem bijvoorbeeld burgers die meer verantwoordelijkheid nemen in de zorgtaken. Er is nu - mede onder druk van de Tweede Kamer en patiëntenorganisaties - een duidelijke knip gezet in medische of lijfgebonden zorg. Maar daarbuiten moeten we ons echt afvragen of bijvoorbeeld iedereen een rollator vergoed kant op gaan. En dat kunnen gemeenten het beste van dichtbij beoordelen. Waar is het punt dat de overheid iets moet verschaffen en waar regelt het zich wel? Wat ziet u als belangrijke omslag? Na de Tweede Wereldoorlog is de ontwikkeling erop gericht geweest mensen in staat te stellen zelfstandig te leven. De staat moest daarvoor de hulp van anderen. De verandering naar meer eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid kost tijd. Natuurlijk zullen er gevallen zijn waar het verkeerd uitpakt. Dat moeten we signaleren en ten goede keren. Maar de oplossing kan niet zijn dat het allemaal toch weer statelijke arrangementen worden. lees verder op pagina 2 >> In dit nummer: Decentralisaties in het sociale domein 3-6 pagina 3 pagina 4 pagina 5 pagina 6 (Cliënten)participatie 7 Buurt- en burgerkracht 8 Veiligheid 9 * Samenwerken in decentralisaties in Amsterdam-Oost * Sociale wijkteams in 2015 * Interview Jacques Wallage: 'Beter leren van incidenten dan jagen op schuldigen.' * Activering van vrijwilligers: kansen voor gemeenten Vrijwilligers 10 Werk naar vermogen 11 Effectiviteit 12 Vakmanschap 13 Trainingen 14 Publicaties pagina 8 * Wat bepaalt het succes van buurtkrachtprojecten? * Tegenprestatie naar vermogen, de aanpak pagina 11 * Kritisch kijken naar interventies pagina 12 * Trainingen en agenda pagina 14 1

2 >> vervolg pagina 1 Uit onderzoek blijkt dat mensen met een verstandelijke beperking of met psychiatrische problemen maar heel beperkt aansluiting vinden in een wijk. Er zijn grenzen aan wat de omgeving kan doen. Institutionalisering is het meest onprettig voor de mensen zelf en ook het meest dure. Daar kunnen we niet naar terug. Het is beter en vanuit de kosten verstandig om toch in die buurt naar een arrangement te zoeken. Het budget en de verantwoordelijkheid gaan naar de gemeenten. Daar zit een bezuiniging bij, maar het grootste deel van het budget blijft in tact. En daarvoor kan nog steeds veel worden gedaan. Je moet dan per keer kijken hoe iemand zich in die buurt toch met wat ondersteuning kan handhaven. De afgelopen decennia zijn de mensen waar iets mee is uit het straatbeeld verdwenen en daarmee misschien ook de tolerantie voor die groep. Die tolerantie moet weer groeien. Ziet u grenzen aan mantelzorg? Je houdt altijd een groep waar geen andere oplossing voor is dan professionele zorg. Daartegenover ken ik ook bijvoorbeeld een ouder stel waarbij de man wordt opgenomen omdat hij wat vergeetachtig wordt en slecht ter been is. Terwijl de vrouw het met een traplift en wat hulp nog best een tijdje met hem had kunnen redden. De opname kost per jaar en een traplift éénmalig Al kun je de opname maar een of twee jaar uitstellen, dat scheelt veel geld. Dus het is maar net welk voorbeeld je pakt. Natuurlijk zijn er ook gevallen dat je echt niet van mantelzorgers kunt vragen om het op te lossen. Dan moet de gemeente bijspringen. Heeft u er vertrouwen in dat de gemeenteraden die ondersteuning goed gaan regelen? Ik heb er vertrouwen in dat gemeenten dat kunnen organiseren. Het is geen gemeenteraadslid die dit gaat doen: daar zit altijd een professional tussen. Het gemeenteraadslid kan aan de ene kant volksvertegenwoordiger zijn en tegen de wethouder zeggen dit gaat niet goed. Aan de andere kant - want hij komt in de wijken en hij hoort de verhalen - moet hij die zorg kunnen vertalen naar beleid. Dat is de grote uitdaging voor de komende tijd. Is het voor kleinere gemeenten lastiger? Je kunt daar niet generaliserend over spreken. Ik weet bijvoorbeeld dat Han Noten, burgemeester van de gemeente Dalfsen met inwoners, zegt dat zij de jeugdzorg prima zelf kunnen Welzijn, werk samen met gemeenten! uitvoeren. Han Noten is een verstandige veel gemeenten de andere kant op gaat: man, dus ik geloof hem. Natuurlijk dat zorg en onderstuning het geld zullen zie je dat het in het algemeen in wegzuigen dat nu voor andere voorzie- opwaartse zin wat extra druk oplevert ningen beschikbaar is. En de stad moet om te kijken naar schaalvergroting. natuurlijk ook verlicht worden. Vroeger ging het over de sportvelden en de verkeersstromen, nu gaat het Kost het gemeenten meer geld als over het sociaal domein. Je ziet dat ze het goed doen en mensen langer men geneigd is om te kijken naar thuis blijven? gemeenschappelijke regelingen. Dat Er is altijd het risico van perverse is op zich niet ideaal omdat gemeenteraadsleden dan niet meer direct het de gemeentelijke budgetten zoveel prikkels. Daarom willen we ook dat college ter verantwoording kunnen mogelijk worden ontschot. Dan kan roepen. Ze kunnen alleen vragen wat men beter kijken wat voor een burger vanuit de gemeente is ingebracht in de beste ondersteuning is. We nemen de gemeenschappelijke regeling. De dat heel serieus en gaan daar met de democratische verantwoording is dan gemeenten extra regie op voeren. wat ingewikkelder om te organiseren. Wat kunnen welzijnsorganisaties Bent u bezorgd of gemeenten het doen om gemeenten te geld wel aan het sociaal domein ondersteunen? gaan besteden? Bijvoorbeeld aan Samenwerken! Deze verandering de bekende lantaarnpalen? lukt alleen maar als we allemaal Nee, sowieso kan het geld de eerste samenwerken. Rijk met gemeenten en drie jaar niet aan andere zaken worden de gemeente met alle maatschappelijke besteed. Het is vergrendeld. Ik denk partners. Het gaat om veel geld. En dat de eerste bestuurslaag heel goed in de decentralisaties brengen een fikse staat is om te bepalen hoe het geld moet verantwoordelijkheid met zich mee. worden besteed. Ik denk dat de zorg van Het zal niet vanzelf goed gaan. Dat lukt alleen met goede samenwerking. Overal waar ik in het land kom, is men daarmee bezig. Veel mensen zijn enthousiast. Ik was laatst bij een gemeente waar iemand zei: Ik was eerst schuldhulpverlener en nu ben ik generalist. Die komt bij de mensen thuis, kijkt breed en vraagt: Hoe gaat het hier, waar gaat het hier mis en wat kunnen we daaraan doen? Dat kan alleen maar als er achter die generalist een team staat met specialistische kennis op deelterreinen. Kan een generalist ook veiligheid garanderen bij kindermishandeling of huiselijk geweld? In dat team zit ook de politie en mensen die aan de justitiële kant zorgen dat de kanalen helemaal open staan. Soms moet er gewoon hard worden ingegrepen. Daar waar men al in wijkteams werkt, is men enthousiast. Mensen moeten natuurlijk wel goed worden opgeleid. Dat geldt ook voor gemeenteraadsleden, zij zullen ook expertise moeten opdoen. De VNG is daarmee bezig, met de vereniging voor raadsleden en met steun van Binnenlandse Zaken. Auteurs: Aletta Winsemius en Jandirk Veenstra GayVote.nl: de roze kieswijzer Movisie en COC Nederland bieden voor de gemeenteraadsverkiezingen 2014 de roze kieswijzer Op deze site vinden kiezers standpunten van politieke partijen over onderwerpen die voor lesbische vrouwen, homo s, bi s en transgenders van belang zijn. GayVote.nl is eerder ingezet bij verkiezingen. GayVote.nl helpt mensen hun keuze te bepalen. Welke partij komt het beste op voor de dingen die de lesbische vrouw, homoseksuele man, biseksueel of transgender belangrijk vindt? Juul van Hoof, projectleider lokaal LHBT-beleid bij Movisie: Als mensen gaan stemmen voor een nieuwe gemeenteraad is dit dé kans om zaken mee te laten wegen die hen persoonlijk aangaan. Dat kan gaan om de aanleg van een fietspad, maar ook over het gebrek aan ontmoetingsfaciliteiten voor roze ouderen, of over de LHBT-vriendelijkheid van het lokale politiekorps. Decentralisaties & roze burgers Circa één op de tien Nederlanders is lesbisch, homoseksueel, biseksueel of transgender (LHBT). Uit onderzoek blijkt dat roze onderwerpen voor twee derde van hen een rol spelen bij het bepalen van hun keuze in het stemhokje. De roze stem is dus een politieke factor van betekenis bij Het kabinet zet bij de decentralisaties in op de participatiemaatschappij. Daardoor krijgen de gemeenten vanaf 2015 meer taken en moeten zij maatwerk gaan leveren. Dit heeft voor kwetsbare bevolkingsgroepen ingrijpende gevolgen. In de nieuwe handreiking LHBT-emancipatie - De drie decentralisaties gaat Movisie in op mogelijke gevolgen voor lesbische, homoseksuele, biseksuele en transseksuele burgers (LHBT s) en op hoe gemeenten hun beleid kunnen afstemmen op hun wensen. Daarnaast is er een nieuwe handreiking verschenen over hoe gemeenten het huidige lokale LHBT-beleid in een tijd van decentralisaties en bezuinigingen kunnen borgen. De handreikingen zijn gratis te downloaden op gayvote.nl brengt roze politiek in kaart. de gemeenteraadsverkiezingen op 19 maart Roze gemeentepolitiek is bovendien hard nodig. Zo wordt driekwart van de LHBT-scholieren gepest vanwege hun seksuele gerichtheid of genderidentiteit. Zeven op de tien LHBT s krijgen te maken met discriminerend geweld. En er zijn nog altijd gemeenteambtenaren die weigeren om paren van gelijk geslacht te trouwen. Juul van Hoof: Gemeenten moeten beleid maken voor alle burgers, maar niet alle burgers hebben dezelfde behoeften. Movisie heeft bij GayVote. nl samengewerkt met het COC omdat we het belangrijk vinden onze kennis en ervaring met gemeentebeleid bekend te maken onder LHBT-kiezers. Het is voor ons goed om te zien dat LHBT-burgers zich daarvan bewust worden: wat kan ik vragen van mijn gemeente, maar ook: welke kansen liggen er voor mij persoonlijk om me tegenaan te bemoeien? Meer informatie over lokaal LHBT-beleid: Juul van Hoof (j.vanhoof@movisie.nl of ). Toekomstagenda voor informele zorg Het Expertisecentrum Mantelzorg ondersteunt vier werkgroepen die op verzoek van VWS nadenken over een toekomstagenda voor de informele zorg. Voor de zomer van 2014 staan alle punten op papier. In 2013 bracht staatssecretaris van Rijn een brief uit waarin hij pleit voor het versterken, verlichten en verbinden van de informele zorg. De staatssecretaris wil dit doen met gezamenlijke inzet van alle partners in de ondersteunings- en zorgketen. Op initiatief van het ministerie van VWS hebben partijen voor vrijwilligers en mantelzorgers, aanbieders van zorg en professionals met elkaar nagedacht over een toekomstagenda voor de informele zorg. Vier thema s Vier thema s blijken het meest urgent. 1. Het samenspel tussen de formele en informele zorg moet worden verbeterd: de zorgprofessional moet de informele zorgverlener meer als partner gaan zien. 2. Er is meer aandacht nodig voor deskundigheidsbevordering: wat hebben professional en mantelzorger eigenlijk nodig aan scholing? 3. Mantelzorgers en vrijwilligers moeten beter worden toegerust: zij moeten op een verantwoorde manier de zorg voor naasten vol kunnen houden. 4. Verder zal Vrijwilligerswerk nieuwe stijl een rol gaan spelen in het verlichten van de mantelzorger. Zomer 2014 Elk thema wordt in een tijdsbestek van een half jaar in een werkgroep nader uitgewerkt. Het is de bedoeling dat vóór de zomer van 2014 concrete doelen en acties gepresenteerd worden. Vanuit de werkgroepen wordt aangesloten bij bestaande succesvolle initiatieven. Waar nodig worden nieuwe oplossingsrichtingen verkend. Van Rijn: Door partijen samen én afzonderlijk vanuit de eigen verantwoordelijkheid, en met oog voor ieders specifieke deskundigheid, bij te laten dragen wordt er gestreefd naar een zo groot mogelijk draagvlak bij alle betrokken partijen. Het Expertisecentrum Mantelzorg, een samenwerkingsverband tussen Movisie en Vilans, ondersteunt de voorzitters van de werkgroepen en levert inhoudelijke bijdragen ter voorbereiding van de werkgroepen. Meer informatie: Roos Scherpenzeel (r.scherpenzeel@ movisie.nl of ). 2

3 Decentralisaties in het sociale domein Iedereen kan dit doen! Driegesprek over samenwerken In de Indische buurt in Amsterdam ontstaat iets bijzonders: een sociaal wijkteam waarin bewoners met deelraadsleden en de Wmo-raad samenwerken om de formele en informele zorg op één lijn te krijgen. José Nagelmaker, voorzitter stuurgroep buurtinitiatief: Wij bereiken zorgmijders. "Het buurtinitiatief Buurt neemt zorg in eigen beheer komt van een groep buurtbewoners, vrouwen met een migrantenachtergrond die een informeel zorgcircuit hebben. Ze koken voor elkaar, passen op elkaars kinderen, doen boodschappen of schoonmaakklusjes. De vrouwen zeiden dat ze dit ook voor andere buurtbewoners zouden willen doen. Zo is het balletje gaan rollen en is het buurtinitiatief gestart. Verschillende migrantenzelforganisaties, belangenbehartigers en actieve bewoners hebben de handen ineen geslagen en een traject opgezet om deze vrouwen te trainen, te begeleiden en te faciliteren. In april 2014 gaat de training aan deze zorgvrijwilligers van start, met subsidie van het stadsdeel. We maken nu een kennismakingsrondje langs de formele zorgaanbieders in deze wijk want het is in mijn ogen altijd én-én: formeel en informeel. Onze vrouwen komen bij migranten waar de formele zorgverleners niet altijd even makkelijk binnenkomen, zorgmijders. Ze kunnen signaleren opvangen en doorspelen naar de formele zorg. Zo kun je elkaar versterken. We willen dat de informele en de formele zorg in Amsterdam Oost gelijkwaardige partners worden. Esma Salama, Wmo-raad en community-builder: Dit is net een dorp. Er is veel vertrouwen in Oost, het is hier net een dorp, het is kennen en gekend worden. De lijnen zijn kort, we houden elkaar goed op de hoogte. We kijken alleen naar kansen, niet naar problemen. Als Wmo-raad willen we dat de informele zorg volwaardig mee beslist en mee ontwikkelt, dus op gelijke lijn komt met de formele zorg. De Wmoraad heeft een signalerende functie en Laten we vrijwilligers een beloning geven wij signaleerden al enige tijd terug dat alleen de formele zorgorganisaties in het wijkzorgteam zitten. Resultaat van het advies en de signaalfunctie is dat in de Indische buurt kleine en grote informele zorgnetwerken de krachten hebben gebundeld. Er is een open alliantie van In Amsterdam-Oost werken deelraadsleden, bewoners en de Wmo-raad samen om de formele en informele zorg op één lijn te krijgen. informele zorgnetwerken gevormd. Daarnaast is er een mooi burgerinitiatief ontstaan: Wijk neemt zorg in eigen beheer. Kas Burger, duodeelraadslid voor GroenLinks in Amsterdam- Oost: Ik wil een duurzaam zorgsysteem. Mijn droom is een wijkzorgteam waar bewoners in vertegenwoordigd zijn. Als je als overheid zegt dat je vertrouwt op de kracht van burgers, dan kan je niet anders dan die burgers een belangrijke stem geven in de wijkzorg. De Indische buurt heeft een heel actieve community en kent tal van burgerinitiatieven. Daar boffen we mee. Het zijn mensen die zaken samen oppakken. Ik ben zelf ook bewoner maar ik ben ook deelraadslid. Ik probeer allerlei partijen met elkaar te verbinden. Iedereen kan dit doen! Ik heb makkelijk toegang tot ambtenaren en wethouders. Ik breng mensen en organisaties bij elkaar en daarna trek ik me weer terug. Ik heb dus een vrije rol en op die manier probeer ik het systeem te veranderen, stapje voor stapje. Ik ben ook op zoek naar een duurzaam systeem. Stel dat je tien procent bezuinigt in de tweedelijnszorg door op deze manier te werken. Waarom laten we dan niet tien procent van die bezuiniging terugvloeien naar de vrijwilligers en community? Dan kan je vrijwilligers een beloning geven via een vergoeding en de community kan nog meer betekenen voor bewoners in de wijk. Meer informatie: Marjoke Verschelling movsie.nl of ). Populatiebekostiging is de ideale optie Niet veel gemeenten durven het aan. Toch lijkt populatiebekostiging onder de juiste voorwaarden de meest effectieve manier voor gemeenten om te sturen op de maatschappelijke resultaten die ze met de transities Jeugd en AWBZ willen realiseren. Gemeenten krijgen uiteindelijk meer waar voor hun geld. Dus? Het is de moeite om ervoor te gaan, vindt Lou Repetur van Movisie. Bij populatiebekostiging geeft de gemeente alle betrokken aanbieders samen één budget om een maatschappelijke opdracht voor een bepaalde groep inwoners te realiseren. Voordeel is dat je één vast bedrag reserveert en dat organisaties gestimuleerd worden om samen te werken en resultaten te halen. Hoe ze het doen, bepalen ze zelf. Het resultaat is wat telt voor de gemeente. Dit biedt de grootste kans op kosteneffectiviteit, ook omdat de verdeling over alle voorzieningen in één hand zijn, aldus Anne-Marie van Bergen van Movisie. In de kou Toch zijn er nog weinig gemeenten die voor dit model kiezen. Waarom niet? Gemeenten hebben kennis van de doelgroep nodig om het juiste maatschappelijke resultaat te kunnen benoemen", merkt Lou Repetur op. "Daarnaast lopen gemeenten financieel een groot risico als zij niet tijdig weten of de organisaties waarmaken wat met ze afgesproken wordt. De gemeente is dan haar geld kwijt en heeft niet de resultaten behaald die zij haar burgers heeft beloofd. Behalve dat gemeenten afhankelijk zijn van de organisaties is er ook een risico dat de organisaties voor de makkelijkste weg kiezen. Ze laten dan groepen waar moeilijk resultaat mee te behalen valt, in de kou staan. Leer van fouten Zorg dat je goed weet welke problemen er spelen en wat je voor welke groep wilt bereiken, is hun advies aan gemeenten die populatiebekostiging overwegen en bij Movisie aankloppen voor advies. Tips van Anne-Marie van Bergen: Wacht niet op de afrekening maar volg tussendoor of het resultaat in zicht komt. Blijf steeds in gesprek met aanbieders en cliënten. Je kunt op zowel wijkniveau als stadsniveau monitoren of een aanpak het gewenste effect heeft. Advies van Lou Repetur: Zie het als een procesbekostiging. Het kost tijd om resultaten te halen, misschien wel tien jaar. Investeer in het proces. Het is misschien wel de belangrijkste succesfactor voor populatiebekostiging dat de partijen elkaar leren kennen en vertrouwen. Neem de tijd, leer van je fouten. Stap niet meteen op iets anders over als er dingen fout gaan. Overgang En als gemeenten de stap toch te groot vinden? Anne-Marie van Bergen: Je kunt er ook voor kiezen om eerst alleen preventie en lichte hulp via de populatiebekostiging te laten lopen. De specialistische voorzieningen lopen dan via de productiebekostiging met resultaatverplichting. Vervolgens kun je het team dat de populatiebekostiging regelt langzaam meer budget geven voor het zelf inkopen van specialistische voorzieningen. Oproep Movisie is op zoek naar voorlopergemeenten die hebben gekozen voor populatiebekostiging en hun ervaringen willen delen. Neem contact op Lou Repetur of ) of Anne-Marie van Bergen nl of ). Drie manieren om Jeugd en Wmo-diensten te bekostiging 1. Productiebekostiging De gemeente betaalt voor diensten die voor een cliënt zijn uitgevoerd. 2. Functiebekostiging De gemeente betaalt een aanbieder een bedrag voor de beschikbarheid van een functie. 3. Populatiebekostiging De gemeente betaalt aanbieders een vast bedrag om een maatschappelijke opdracht te realiseren. 3

4 Decentralisaties in het sociale domein Sociale wijkteams in Lelystad De gemeente Lelystad werkt sinds 2012 met sociale wijkteams. Bijzonder: de welzijnsorganisatie is verantwoordelijk voor de ontwikkeling en aansturing. Movisie biedt ondersteuning met een intensief trainingsprogramma. Willem van Laar werd in 2012 manager en ontwikkelaar bij Welzijn Lelystad. Hij kreeg de opdracht om sociale wijkteams te ontwikkelen. Bijzonder aan de sociale wijkteams in Lelystad is dat ze worden aangestuurd door de welzijnsorganisatie, vertelt Van Laar. Als je de verkeerde financiële prikkels uit het systeem wilt krijgen, is dat een slimme zet. Bij welzijn wordt Het is slim om sociale wijkteams door welzijn te laten aansturen er niemand slechter van als je iemand doorverwijst naar zorg of naar hulpverlening. De regie op de uitvoering en doorontwikkeling ligt ook bij Welzijn Lelystad, wij pakken het weer op met onze partners. De gemeente regisseert het beleid op hoofdlijnen en maakt de financiële keuzes. Eropaf-mentaliteit De sociale teams zijn gestoeld op een gezamenlijke visie van instellingen en gemeente. Die visie is: preventief werken vanuit eigen kracht, bureaucratie vermijden, mensen bereiken die anders tussen de wal en het schip vallen en een integraal aanbod organiseren vanuit de eropaf-mentaliteit. Willem van Laar: De gemeente wil meer regie op afstand voeren. Dat leidde ertoe dat direct in alle wijken van Lelystad deze teams zijn gestart. Het doel is om mensen vanuit hun eigen kracht weer te laten deelnemen aan de maatschappij. Compact De teams zijn compact opgezet. Het kernteam bestaat uit een uitvoerend coördinator, een wijkverpleegkundige, een medewerker voor mensen met psychische problemen en een maatschappelijk werker. Die samenstelling werkt heel goed omdat alle basiscompetenties in het team beschikbaar zijn. Daarbij coördineert de coördinator niet alleen, maar doet zelf ook mee en gaat ook op huisbezoek. Ook is hij de schakel naar de leefbaarheidspartners in de wijk. Nieuw Nieuw is dat er opbouwwerkers aan de wijkteams zijn toegevoegd om de link met bewonersnetwerken te leggen. Ook zijn er participatiecoaches van de gemeente aan de teams gekoppeld om de wijk in te gaan. De gemeente kent een flinke professionele ruimte toe aan de sociale teams. Gevolg is dat de innovatie vanuit de praktijk goed op gang komt, bijvoorbeeld de samenwerking met een gezondheidscentrum in Waterwijk. Het is gelukt om de werkwijze van Welzijn op recept neer te zetten. Als je bijvoorbeeld psychosociale problemen hebt en geïsoleerd bent geraakt, kun je van de huisarts een doorverwijzing krijgen naar welzijn. Wat doet Movisie? Van Laar heeft Movisie ingeschakeld voor trainingen. Joost van Alkemade en Saskia van Grinsven van Movisie ontwikkelden het trainingsprogramma. Ze hielpen de sociale wijkteams om de juiste tool voor vraagverheldering te kiezen. Vervolgens ondersteunden ze hen bij de competentie-ontwikkeling rond de samenwerking binnen de teams Het doel van de sociale wijkteams in Lelystad: mensen vanuit eigen kracht weer deel laten nemen aan de maatschappij. en aansluiting bij de wijknetwerken. Saskia van Grinsven: In een team heb je niet alleen de juiste mensen met de juiste competenties nodig, ook het samenspel van de deelnemende instellingen vergt commitment. Vanuit Movisie kunnen we daarbij adviseren. Joost van Alkemade: Eigenlijk moeten het zelfsturende teams worden. Daarom is het belangrijk dat de teams ruimte hebben in de uitvoering en dat de visie van onderop vorm krijgt. In alle stappen geven we teamleden zelf de lead over de richting en inhoud van de training. Lees een uitgebreide versie van dit artikel op movisie.nl/socialewijkteams. Auteur: Martin Zuithof Meer informatie: Joost van Alkemade movisie.nl of ) of Saskia van Grinsven of ). Sociale wijkteams: klaar voor 2015? Toen staatssecretaris Van Rijn voorjaar 2013 aankondigde dat er voor de ondersteuning van sociale wijkteams een flink budget gereserveerd zou worden, kwamen veel organisaties in actie. Het ministerie van VWS en Movisie hebben de activiteiten vervolgens geïntensiveerd. Zoek en probeer uit Gemeenten bevinden zich veelal in de zoek- of uitprobeerfase als het om wijkteams gaat. Daarbij komt een aantal vragen vaak terug. Zo is er een grote behoefte aan basiskennis over wijkteams. Hoewel elke gemeente wijkteams op maat wil inrichten, kan het natuurlijk geen kwaad om van anderen te leren. Op movisie.nl/ socialewijkteams verzamelt Movisie de theoretische kennis en de praktijkervaringen en actualiseert deze doorlopend. Daarbij wordt uiteraard samengewerkt met het programma Sociaal Werk in de Wijk en de Wmo-werkplaatsen. Gebruik de checklist Dit voorjaar verschijnt een uitgebreide checklist die gemeenten kunnen gebruiken bij het vormgeven van wijkteams. Daarin worden de onderwerpen en keuzes aangestipt die de revue passeren in de voorfase van de visie- en planvorming, de fase waarin van de oude ondersteuningsstructuur naar de nieuwe overgaat en de fase van uitvoering, monitoring en evaluatie. Naast het feit Beleidsontwikkeling sociale wijkteams loopt achter Heel veel gemeenten zijn via een pilot of experiment bezig met sociale wijkteams, aldus Movisie-onderzoeker Silke van Arum. Samen met Vasco Lub nam ze beleidsplannen van gemeenten onder de loep. Bij nadere bestudering blijken de plannen over bemensing, doelstelling en gewenst effect nauwelijks op papier uitgewerkt te zijn. Eind februari 2014 verschijnt het onderzoeksrapport waarin de onderzoekers gemeentelijke beleidsnota s analyseren op dat het werken met wijkteams een logistieke, financiële en juridische uitdaging is, wordt hierin benadrukt dat Eigen Kracht, Burgerkracht en Beroepskracht als het ware de aandrijving vormen voor het werken in en met wijkteams. Stel een team samen De samenstelling van een wijkteam zou tenminste moeten bestaan uit een wijkverpleegkundige, een maatschappelijk werker en een medewerker samenlevingsopbouw. Veel gemeenten kiezen voor een bredere benadering en willen ook veiligheid, leefbaarheid, participatie en jeugd- en jongerenwerk in wijkteams onderbrengen. De samenstelling van een wijkteam hangt direct samen met de gekozen bandbreedte. Daarbij kan ervoor gekozen worden om bepaalde specialismen, bijvoorbeeld schuldhulpverlening, in het wijkteam zelf op te nemen of in een directe schil hieromheen te organiseren. Wat doet Movisie? De interdisciplinaire samenwerking binnen wijkteams is in 2014 een van de speerpunten van Movisie. We onderzoeken hoe de verschillende disciplines optimaal kunnen samenwerken en adviseren wijkteams in de startfase hierover. Daarnaast besteedt Movisie extra aandacht aan de rol die vrijwilligers in het verlengde van het wijkteam kunnen hebben en de manier waarop met mantelzorgers kan worden samengewerkt voor optimale ondersteuning van cliënten. Leer van verandering Ook voor de professionals in zorg en welzijn betekent het werken in een wijkteam een grote verandering. De Wmo-werkplaatsen en Movisie hebben een leertraject Het Gesprek ontwikkeld, dat momenteel als pilot wordt getest. Daarnaast zijn er trainingen ontwikkeld voor het werken aan zelfregie, interdisciplinair samenwerken en wijkgericht werken. De databank met effectieve interventies biedt een ruime sortering goed onderbouwde methoden die door sociale wijkteams ingezet kunnen worden. Wat kan Movisie voor u doen? Om in 2015 klaar te zijn voor de verschillende transities gaan veel gemeenten in 2014 aan de slag met het vormgeven van wijkteams. Movisie blijft deze gemeenten en hun maatschappelijke organisaties ondersteunen met onderzoek, ontwikkeling van bruikbare tools, trainingen en op maat advies. Movisie volgt sociale wijkteams van dichtbij, onder meer als partner in het programma Sociaal Werk in de Wijk (zie sociaalwerkindewijk.nl). Zoekt u ondersteuning bij de opzet Tips en trucs uit Lelystad, Groningen, Venlo en Utrecht Movisie interviewde sociale wijkteams en bundelde deze praktijkverhalen. Dat het opzetten en vormgeven van een sociaal wijkteam niet van de één op de andere dag gaat, blijkt uit de interviews met teams in Lelystad, Groningen, Venlo en Utrecht. Het is leren door te doen, het vraagt om ruimte voor experimenteren en een open houding van sociale professionals en hun organisaties. De interviews zijn gebundeld in Aan de slag met sociale wijkteams, te downloaden op van sociale wijkteams? Movisie adviseert, doet onderzoekt en traint sociale professionals bij het inrichten, functioneren en monitoren van sociale wijkteams. Kijk voor alle informatie op movisie.nl/ socialewijkteams. Meer informatie: Hilde van Xanten (h.vanxanten@movisie.nl of ) of Matthijs Terpstra (m.terpstra@movisie.nl of ). 4