Hoofdstuk 1b VERKENNING Muntenpuzzel Oplossing Muntenpuzzel Werken en evalueren Oplossing Werken en evalueren...

Transcriptie

1 Docent lessuggesties INLEIDING... 3 Hoofdstuk 1a VERKENNING... 4 Introductie van het Jan de Ruiterplein... 4 Lineair... 7 Circulair... 7 Quiz laten maken (diagnostische toets)... 8 Hoofdstuk 1b VERKENNING Muntenpuzzel Oplossing Muntenpuzzel Werken en evalueren Oplossing Werken en evalueren Hoofdstuk 2a INITIATIEFFASE Brainstorm over intakevragen Rollenspel Karel Alcoholgebruik van Karel Maslow en Pinto Hoofdstuk 2b INITIATIEFFASE Kennismaken met je naam Dichtbij kennismaken Hoofdstuk 3a ANALYSE Casus Marie Mishandeling Marie Micro, meso en macroniveau, de Sorteeroefening Hoofdstuk 3b ANALYSE Raar maar waar Hoofdstuk 4a PROBLEEMSTELLING Casus familie Stokkers: Gooi het maar in de prullenbak! Diagnose Karel Stokkers Wondervraag en schaalvraag Hoofdstuk 4b PROBLEEMSTELLING Een streep door de rekening Oplossing oefening Een streep door de rekening Hoofdstuk 5a DOELSTELLING Diagnose Rik Doelstelling voor Rik Rik hoort stemmen Hoofdstuk 5b DOELSTELLING Lijnenspel Hoofdstuk 6a STRATEGIE Casus Het Duifje Casus luiercontainer Wij en Zij? Hoofdstuk 6b STRATEGIE Logische reeks... 46

2 Oplossing oefening Logische reeks Giraffe Oplossing oefening Giraffe Hoofdstuk 7a UITVOERING Casus meneer De Cock Ken jezelf Analfabeet Hoofdstuk 7b UITVOERING Zoek de zevende dwerg Hoofdstuk 8a NETWERKEN Casus Jouw natuurlijke netwerk Casus mevrouw Jansen, haar netwerk Mevrouw Jansen heeft suikerziekte Hoofdstuk 8b NETWERKEN Netwerk kwartetten Hoofdstuk 9a EVALUEREN Casus Muziektent Schets je eigen puberteit Feedback oefening Hoofdstuk 9b EVALUEREN Evalueren zonder woorden Kies je plek Hoofdstuk 10a BIJSTELLEN Casus Joost Je leerhouding bijstellen Je eigen valkuilen Hoofdstuk 10b BIJSTELLEN In de juist volgorde

3 INLEIDING Om de inhoud van het boek Methodisch handelen inzichtelijk over te dragen en/of te verhelderen krijgt de docent een aantal werkvormen aangereikt waaruit hij kan kiezen. Van elk hoofdstuk zijn werkvormen in twee varianten aanwezig: een A-variant en een B- variant. De A-variant biedt ondersteuning bij de leerstof op een meer serieuze, inhoudelijke manier. De B-variant biedt deze ondersteuning meer spelenderwijs. Vaak gaat het hier om puzzels, spellen of raadsels. Door deze variatie in werkvormen kan de docent kiezen welke werkvorm het beste past bij de lessituatie. Niet elke werkvorm is geschikt voor elke docent en de ene werkvorm zal meer aanspreken dan de andere. Een woord vooraf voor de docent. Een dikke handleiding met veel suggesties voor de lessen methodiek. Is dat nu wel nodig? Ik kan er toch wel mijn eigen invulling aan geven? Maar natuurlijk! Ter overweging het volgende verhaal. Rollade braden Een pas getrouwde jongedame wil haar echtgenoot verwennen met een heerlijke zondagse maaltijd. De liefde gaat immers door de maag. Zij besluit op zaterdagavond ter voorbereiding een rollade te gaan braden. Haar echtgenoot bekijkt dit tafereel en ziet dat zij het begin en einde van de rollade afsnijdt en het vlees dan pas in de pan legt. Hij vindt dit vreemd omdat zijn moeder dat nooit zo heeft gedaan. De man besluit een paar dagen later opheldering te vragen bij zijn schoonmoeder. Wat blijkt? De schoonmoeder had haar hele leven lang een wat kleine braadpan waar de rollade niet in paste. Vandaar dat zijn echtgenote stukken van de rollade afsneed. Zij had dit altijd gezien bij haar moeder en nooit geweten wat hiervan de reden was. En, een goed voorbeeld doet immers goed volgen! Alle werkvormen hebben met elkaar gemeen dat ze betekenis geven aan de inhoud van het boek. Het zijn kapstokken waaraan de theorie kan blijven hangen. 3

4 Hoofdstuk 1a VERKENNING Introductie van het Jan de Ruiterplein Deze kapstok/oefening is beschikbaar in PowerPoint. Om de studenten een beeld te laten vormen van het Jan de Ruiterplein zijn een aantal foto s gemaakt en is de plattegrond van het plein in PowerPoint te bekijken. Ook is in PowerPoint een aantal casussen en achtergrondinformatie over het plein beschikbaar. De volgende dia s zijn te gebruiken voor de eerste introductie van het plein. De eerste dia van de presentatie, de plattegrond. Op deze dia staan alle objecten van het plein. Dit zijn hyperlinks. Als je erop klikt dan krijg je een casus te zien met de bijbehorende foto. Wanneer de student klikt op het woord Beschrijving (midden onder op de dia) dan gaat hij naar de tweede dia van de presentatie. 4

5 Tweede dia, beschrijving Jan de Ruiterplein. Na het lezen van de informatie op deze tweede dia, kan de student twee keuzes maken onderin de dia: 1. Gemeentelijke cijfers over de buurt. Wanneer de student dit kiest wordt de volgende dia getoond. 2. Terug naar plattegrond plein. Hierdoor komt de student weer uit op de eerste dia: de plattegrond. 5

6 Derde dia, gemeentelijke cijfers over de buurt. Tip De cijfers van het plein zijn ook als Excel-bestand beschikbaar. Boven in de tabel staan de jaren, te beginnen met vorig jaar. De aanduiding -1 betekent vorig jaar min 1 jaar. De laatste kolom geeft -11 aan, dit gaat over vorig jaar min 11 jaren. We kunnen dus 12 hele jaren terugkijken. Opdracht 1. Het huidige jaar staat niet in de tabel. Waarom is dat? (Antwoord: het jaar is nog niet afgelopen waardoor de definitieve cijfers nog niet bekend zijn). 2. Bekijk de kolom van vorig jaar en de kolom van -11. Wat valt je op? (Antwoord: de cijfers (aantallen) zijn nagenoeg gelijk). 3. Welke conclusie kun je uit je antwoord trekken? (Antwoord: de opbouw van de populatie is niet veel veranderd. Het is wat dat betreft een stabiel plein). 4. Je bent een opbouwwerker en wilt een tienergroep gaan starten voor alleen meiden. Hoe groot is je doelgroep? (Antwoord: de tienergroep bestaat uit jongeren in de leeftijd jaar. Dit waren er vorig jaar 47. Omdat het om een meiden tienergroep gaat, kun je de groep grofweg delen door 2 (een helft jongens en een helft meisjes). Je zou dus ongeveer 24 meiden kunnen verwachten in deze leeftijdsgroep). 6

7 Lineair Om de studenten te laten ervaren wat lineair is, kan de volgende oefening gedaan worden. 1. Schuif stoelen en tafels aan de kant in het lokaal. 2. Maak een groepje van 5 studenten en laat ze plaatsnemen tegen een muur van het lokaal. 3. Geef ze de volgende voorwerpen: - een tafel; - 2 stoelen; - een halve pagina van een krant (formaat Spits, Metro); - en een enveloppe (A5-formaat). 4. Met deze voorwerpen moeten de studenten de overkant van het lokaal bereiken zonder dat ze met hun schoenen op de vloer staan. 5. De overige studenten gaan observeren en mogen geen commentaar of hints geven. Oplossing De voorwerpen (aantal voorwerpen is gelijk aan het aantal spelers) moeten zo worden gebruikt dat er een pad ontstaat waarop de studenten kunnen staan. Het laatste voorwerp wordt dan naar voren doorgegeven zodat het vooraan de rij komt te liggen. Circulair De eerste groep studenten uit de oefening Lineair wordt vervangen door een nieuwe groep studenten met dezelfde opdracht. Deze studenten zullen gebruikmaken van hun ervaring van het observeren. De overkant van het lokaal wordt sneller en efficiënter gehaald. Dit is het gevolg van het toepassen van de opgedane ervaring. In de nabespreking kan de docent aandacht besteden aan de voordelen van cyclisch werken: Je handelt bewust en doelgericht. Je handelen kun je uitleggen en verantwoorden. Je hebt het psychologische voordeel dat je niet het gevoel hebt te mislukken als je doelresultaat niet meteen wordt behaald. Je bent in staat om veel beter het proces te volgen. Je bent in staat om duidelijk procesmatig te werken. Daardoor kun je makkelijk de ene begeleidingsvorm voor de andere vervangen. Je bent flexibel omdat je rekening kunt houden met nieuwe ontwikkelingen. Je cliënt wordt niet afgerekend op zijn falen, hij krijgt immers de ruimte om te experimenteren. 7

8 Quiz laten maken (diagnostische toets) Voorbereiding Neem gekleurd A4-papier, het liefst van 120 gram, voor elke student 1 vel. Voor elk hoofdstuk neem je een andere kleur, bijvoorbeeld groen is hoofdstuk 1, rood is hoofdstuk 2, enzovoort. Snij of knip het papier in vier gelijke stukken. Geef elke student 4 kaarten, als voorbereiding voor de eerstvolgende les. Opdracht Elke student krijgt de opdracht om als voorbereiding thuis op elk van de 4 kaarten een vraag over het betreffende hoofdstuk te schrijven. Onder de vraag wordt door de student het antwoord gegeven. Aan het begin van de les worden de kaarten bij de docent ingeleverd. Hierdoor krijgt de docent een veelvoud aan kaarten over dit hoofdstuk waarmee hij kan overhoren of in de laatste les een spel, zoals vijf op een rij of boter, kaas en eieren (kruisje/nulletje), kan gaan spelen. De student moet door deze werkwijze de stof voorbereiden. Voorbeeld kaart Werkwijze quiz Verdeel de studenten in tweetallen (een ploeg). Bij veel vragen (of beschikbare tijd) kun je vijf op een rij spelen. Bij minder vragen (of minder beschikbare tijd) speel je boter, kaas en eieren (kruisje/nulletje). De ploegen stellen elkaar om de beurt een vraag die op het kaartje staat. Bij een juist antwoord wordt er een vakje in het schema ingekleurd. Wie als eerste vijf op een rij of drie op een rij (bij boter, kaas en eieren) heeft, heeft gewonnen. 8

9 Schema s: Vijf op een rij en Boter, kaas en eieren 9

10 Hoofdstuk 1b VERKENNING Muntenpuzzel De volgende hersenbreker kan als huiswerk worden meegegeven. Aan het begin van de daaropvolgende les kan de oplossing worden gegeven en besproken. De metafoor bij deze puzzel is dat methodisch werken niet een trial and error-methodiek is, maar een bewust vooraf bedachte werkwijze. De opdracht kun je uitvoeren met bijvoorbeeld 6 suikerzakjes, 6 bierviltjes, 6 koekjes of (zoals in dit voorbeeld) 6 munten. Kun jij door 1 munt te verplaatsen 2 rijen van 4 munten krijgen? De oplossing staat op de volgende pagina. 10

11 Oplossing Muntenpuzzel 11

12 Werken en evalueren Deze kapstok/oefening is beschikbaar in PowerPoint. Een eenvoudig model van methodisch werken kenmerkt zich door uitvoering en evalueren. De volgende puzzel maakt dit duidelijk. De plaatjes met de E staan voor evalueren en de plaatjes met de twee personen staan voor werken. Kun jij het werken en evalueren zo neerleggen dat er een rij van afwisselend werken en evalueren ontstaat? Spelregels zijn: Je moet deze oefening in maximaal vier stappen volbrengen. Bij elke stap moet je twee naast elkaar liggende items oppakken en die op een andere plek weer naast elkaar neerleggen. Door de student hiermee te laten schuiven, worden de begrippen werken en evalueren actueel. Tip Je kunt de student acht kleine briefjes (bijvoorbeeld Post-it) laten beschrijven: vier keer werken en vier keer evalueren. Op de volgende pagina staat de oplossing. 12

13 Oplossing Werken en evalueren Stap 1: Stap 2: Stap 3: Stap 4: Resultaat: 13

14 Hoofdstuk 2a INITIATIEFFASE Brainstorm over intakevragen 1. Laat de studenten voor zichzelf in 2 minuten opschrijven welke vragen ze hebben bij de volgende categorieën intakevragen: a. biografische gegevens; b. de leefsituatie in beeld brengen. 2. Na 2 minuten gaan de studenten tweetallen vormen en vergelijken ze elkaars lijst. Ze maken een nieuwe lijst met daarop elkaars unieke vragen. De twee lijstjes zijn nu 1 nieuwe lijst geworden. Discussie is in dit stadium niet gewenst, het doel is een nieuwe lijst te maken. 3. Na 3 minuten gaan de tweetallen zich samenvoegen met een ander tweetal. Dit viertal gaat de twee lijsten samenvoegen tot een nieuwe unieke lijst met vragen. Discussie is niet gewenst. 4. Na 4 minuten gaan de viertallen zich samenvoegen met een ander viertal tot een achttal. Deze gaan de twee lijsten samenvoegen tot 1 unieke lijst. Ook hier is geen discussie toegestaan. 5. Er zijn nu een aantal lijsten van 8 personen gemaakt. In een klas van 24 zijn er dan 3 lijsten. Deze worden door een vertegenwoordiger van elke groep in een kolom op het bord geschreven. 6. Nu wordt er klassikaal besproken wat men van deze opsomming vindt. In schema: 14

15 Rollenspel Karel Totale duur ongeveer 35 minuten De studenten lezen de casus over Karel in hoofdstuk 2.2. De rollen worden verdeeld in: Student 1: Karel; Student 2: hulpverlener; Student 3: observator. Laat alle drie de studenten nadenken over een aantal relevante intakevragen. Het rollenspel wordt in drietallen gedaan. Na 5 minuten stopt het spel en geeft de observant zijn reactie op wat hij gehoord heeft. Hiervoor kan de observatielijst gebruikt worden. De nabespreking duurt ook 5 minuten. Daarna wisselen de studenten van rol totdat ieder elke rol heeft gehad. Vraag type Probleem verduidelijken Oorzaken probleem Aantal keren gesteld Reactie Karel Beleving Invloed op dagelijks leven Omgaan met probleem Anamnese Compenserende omstandigheden Sociale omgeving Wensen en behoeften Verwachting van hulpverlening Bijstelling van hulpvraag Alcoholgebruik van Karel In de casusbeschrijving lezen wij: 15

16 In het gesprek met de politie blijkt dat Karel per se drank nodig heeft om de dag door te komen. Hij drinkt per dag een kratje bier en ongeveer drie tot vier flessen vlierbessenwijn. En, zoals Karel zelf vertelt, tussendoor nog een beetje jenever. 1. Zoek op internet de norm op van aanvaardbaar alcoholgebruik. Antwoord volgens De Gezondheidsraad adviseert gezonde volwassen mannen niet meer dan 2 standaardglazen alcohol per dag te drinken en gezonde volwassen vrouwen niet meer dan 1 standaardglas. Deze hoeveelheden veroorzaken weinig risico's voor de gezondheid. Wel hebben vrouwen ook bij deze hoeveelheid mogelijk een licht verhoogd risico op borstkanker. Wie meer drinkt, loopt meer kans op een hoge bloeddruk, een hersenbloeding, kanker en andere gezondheidsklachten. Het is echter niet zo dat personen die meer dan deze hoeveelheden drinken, per definitie aan alcohol verslaafd zijn. Voor iedereen gelden de volgende adviezen: Hoe minder alcohol, hoe beter! Streef ernaar niet iedere dag alcohol te drinken om zo te voorkomen dat het een gewoonte wordt. Drink geen alcohol wanneer u nog wilt werken, studeren of sporten. Drink geen alcohol als u of uw partner zwanger willen worden. Drink geen alcohol als u nog moet deelnemen aan het verkeer. De wettelijke grens voor deelname aan het verkeer is 0,5 promille. Dit is ongeveer twee standaardglazen. Voor mensen die nog geen vijf jaar hun rijbewijs hebben, is deze grens 0,2 promille. Drinken als reactie op stress of persoonlijke problemen is riskant. Het risico dat u dan meer gaat drinken is groter. Ook kan het een gewoonte worden om bij spanningen te gaan drinken. Pas op met alcohol bij medicijngebruik. Alcohol kan de werking van een medicijn verminderen of de bijwerkingen versterken. Raadpleeg de bijsluiter of vraag dit na bij uw huisarts. 2. Beoordeel het alcoholgebruik van Karel volgens de gevonden norm. Wat is je mening over zijn alcoholgebruik? 3. Onderzoek of jouw mening overeenkomt met die van andere studenten. Zijn er verschillende opvattingen? En zo ja, hoe komt dat? 4. Als je als hulpverlener zelf meer alcohol drinkt dan de geadviseerde norm, kun je Karel dan wel hulp bieden? Motiveer je antwoord. 16

17 Maslow en Pinto Om de begrippen die Maslow en Pinto gebruiken voor studenten te verduidelijken, kun je deze werkvorm gebruiken. 1. Kopieer de afbeelding van de driehoeken van Maslow en Pinto op een A4- of A3-papier. De afbeeldingen staan op de volgende pagina. 2. Laat de student vanuit zijn eigen referentiekader bij elk niveau een aantal concrete voorbeelden beschrijven. Hierbij kan hij denken aan voorbeelden uit zijn eigen leven of die van familie en vrienden. 3. Probeer de student te laten nadenken en voorbeelden te benoemen van beide driehoeken (Maslow en Pinto). 4. De studenten gaan de uitkomsten in groepjes met elkaar vergelijken. Wat valt op? Wat is gelijk aan elkaar? Kun je uit al die voorbeelden per niveau een conclusie trekken? 17

18 Menselijke behoeften in westerse, grofmazige culturen volgens Abraham Maslow. 18

19 Menselijke behoeften in niet-westerse, fijnmazige culturen volgens Pinto. 19

20 Hoofdstuk 2b INITIATIEFFASE Kennismaken met je naam In de initiatieffase is kennismaken een belangrijk onderdeel. De eerste lessen met een groep studenten kun je zien als de initiatieffase. Vragen als: wat gaat ons deze lessen brengen? en wie zijn mijn klasgenoten? spelen bij de meesten door het hoofd. Vandaar een kennismakingsspel. 1. Zorg voor blanco naamstickers. De stickers die gebruikt worden op poststukken zijn prima. Ten minste 1 sticker per student. 2. Laat de student zijn voornaam schrijven op een sticker. Deze sticker plakt de student goed zichtbaar op de voorkant van zijn bovenlichaam. 3. Laat de studenten op een stoel zitten, het liefst in een cirkel- of carrévorm. Om de beurt zeggen de studenten alleen hun voornaam. Na de laatste gaat het spel beginnen. 4. Je vertelt als docent je voornaam en wat je mee neemt naar school. Dit moet beginnen met de eerste letter van je voornaam. Bijvoorbeeld: Ik heet Jos en neem een judopak mee naar school of Ik heet Peter en ik neem een pen mee naar school. Na deze eerste zin zeg je dat het voorwerp (bijvoorbeeld judopak of pen) een goed voorwerp is om mee te nemen. 5. Vervolgens vraag je aan de eerstvolgende student wat hij meeneemt naar school. Als de eerstvolgende student Kim heet dan zeg je bijvoorbeeld: En Kim, wat neem jij mee? Als deze student Kim een voorwerp noemt dat begint met de eerste letter van haar voornaam (in haar geval een K) dan is het een goed voorwerp. Is het een woord dat niet begint met de eerste letter van haar voornaam (alles behalve de K) dan zeg je dat het een fout voorwerp is. 6. De tweede student mag nu zeggen wat hij meeneemt naar school. Ook hier gelden weer dezelfde regels: goed is een voorwerp dat begint met de eerste letter van zijn voornaam. Zo gaan we de kring af en na elke student geven we aan of het een goed of fout voorwerp is. 7. De verwarring ontstaat als Kim bijvoorbeeld een lantaarnpaal wil meenemen (fout) terwijl een lantaarnpaal voor Leo wel weer goed is. 8. Het spel duurt ongeveer 10 minuten. 20

21 Dichtbij kennismaken Deze oefening is een snelle methode om mensen dicht bij elkaar te laten komen. 1. Laat de studenten hun (voor)naam op een sticker schrijven en deze zichtbaar op hun bovenlichaam plakken. 2. Maak groepjes van vier studenten. Groepjes van drie kan ook. Elk groepje krijgt een krant. De exemplaren die gratis bij de spoorwegstations worden uitgedeeld hebben een fijn formaat. 3. De krant wordt vóór elk groepje op de grond gelegd. De gehele groep gaat vervolgens op de krant staan terwijl de schoenen niet buiten de krant de grond raken. De tijdsduur van het staan op de krant is 3 seconden. 4. De krant wordt nu een kwart deel kleiner gevouwen. Ook dan geldt dezelfde opdracht: de deelnemers van de groep moeten erop staan zonder dat hun schoenen buiten de krant de grond raken. De 3 seconden blijft de norm. Overleg is nu noodzakelijk. Let op wie met wie praat. 5. Nogmaals wordt de krant een kwart kleiner gemaakt. De opdracht is bekend en verandert ook niet meer. 6. Het groepje dat de krant het kleinste formaat heeft weten te geven en er toch nog 3 seconden op kon staan, zonder dat de schoenen buiten de krant de grond raakten, heeft gewonnen. Oplossingen waarbij deelnemers elkaars lichaam als steun gebruiken zijn natuurlijk ook prima. 21

22 Hoofdstuk 3a ANALYSE Casus Marie Opdracht 1. Lees de casus over Marie (mevrouw VandenAcker) aan het begin van hoofdstuk Maak een schema waarin je kort een aantal problemen van Marie beschrijft. In de tweede kolom van het schema geef je aan of de problemen belangrijk zijn voor de hulpverlening. 3. In de derde kolom geef je aan of je het probleem kunt indelen in de objectieve, de subjectieve of de sociale wereld van de cliënt (Marie). 4. In de vierde kolom geef je aan of het probleem te categoriseren is binnen het microniveau, het mesoniveau of het macroniveau. 5. Geef nu een volgorde van belangrijkheid aan door voor elk probleem een cijfer (1, 2, 3, enzovoort) te plaatsen. Je gaat een lijstje maken waarbij je elk cijfer maar 1 keer kunt gebruiken. 6. Wat zou je als eerste aanpakken en waarom? In schema: Problemen van Marie Belang hulpverlening? Ja/nee Ja/nee Objectief Subjectief Sociaal Micro Meso Macro 22

23 Mishandeling Marie In de casus lezen wij: Ze werd mishandeld, zo bleek. Ze werd geslagen en geschopt, ze werd psychisch zwaar onder druk gezet. Hij was zeer dominant, hij wilde alles onder controle hebben en deed voortdurend zijn best haar te betrappen op de kleinste fout. 1. Zoek op internet naar algemene gegevens over huiselijk geweld, zoals: - wat is huiselijk geweld? - wat is het vaak vertoonde gedrag van een dader? Tip De site van Steunpunt huiselijk geweld ( geeft informatie over dit onderwerp. 2. Nu je meer informatie hebt gevonden, verandert dat je opvatting over de casus van Marie in hoofdstuk 3? Waarom wel, of waarom niet? 3. Wat zou je verder willen analyseren in deze casus? Hoe ga je dat doen? 23

24 Micro-, meso- en macroniveau, de Sorteeroefening Micro-, meso- en macroniveau zijn termen die binnen de hulpverlening veelvuldig gebruikt worden. In de Sorteeroefening gaan de studenten zicht krijgen op de inhoud van deze termen. 1. Zorg voor drie dozen, bijvoorbeeld lege dozen van kopieerpapier. Op doos 1 zet je microniveau, op doos 2 mesoniveau en op de laatste doos macroniveau. 2. Laat de student op een papiertje een voorbeeld schrijven van microniveau. Dit papiertje wordt in de doos gelegd. Op een volgend papiertje een voorbeeld van mesoniveau. Dit wordt ook in de goede doos gestopt. Het voorbeeld van macroniveau komt in de derde doos. 3. De docent gaat rond met de dozen en laat elke student uit een willekeurige doos een papiertje pakken. 4. Om beurten leest de student zijn papiertje voor en geeft aan of dit papiertje terecht in de goede doos heeft gelegen. Een korte discussie is mogelijk. Variatie op deze oefening 5. Gebruik de volgende voorbeelden (zie volgende pagina) uit hoofdstuk 3.2 om papieren strookjes te knippen. Deze strookjes laat je door de studenten verdelen over de drie dozen. 24

25 Microniveau Je biedt je cliënt in de regel hulp bij problemen van sociaal, psychologische of lichamelijke aard. Bijvoorbeeld, je cliënt heeft te maken met: - een gevoel van overspannen zijn omdat de werkomgeving je cliënt ongelukkig maakt; - rouwverwerking; - opvoedingsproblemen; - grote schulden; - wonen in een leefgroep; - altijd ruzie met partner; - huiselijk geweld; - het feit dat hij in een instelling is geplaatst vanwege het plegen van strafbare feiten; - het feit dat hij wordt behandeld in een instelling; - drankmisbruik, ambulant of residentieel; - angst om dood te gaan. Mesoniveau Bij het mesoniveau moet je denken aan de omgeving waarbinnen de hulpverlening georganiseerd wordt. Je hebt dan iets meer afstand van de cliënt en zijn directe omgeving. Bijvoorbeeld, je cliënt: - voelt zich onveilig in de buurt; - heeft klachten over de vorige hulpverleningsinstelling; - heeft problemen met slechte arbeidsomstandigheden; - heeft ruzie met de sociale dienst; - krijgt geen toegang tot zorginstellingen; - is onverzekerd; - heeft ruzie met zijn werkgever; - heeft ruzie met de woningbouwvereniging; - heeft conflicten met een uitkerende instantie; - heeft een conflict met de gemeente over de aanleg van een nieuw skateparcours. Macroniveau Op dit niveau neemt de hulpverlener deel aan beïnvloedingsprocessen die de grenzen van het micro- en mesoniveau overschrijden. Hij verruimt de kaders van het werkveld door andere samenlevingsverbanden dan het primair proces of de organisatie van de vormen van hulpverlening op te nemen. Bijvoorbeeld: - er komen steeds meer ADHD-kinderen; - cliënten kunnen geen hulporganisatie vinden door lange wachtlijsten; - dak- en thuislozen problematiek neemt toe; - alcoholgebruik onder jeugdigen neemt toe; - plaatsingsmogelijkheden zijn beperkt. 25

26 Hoofdstuk 3b ANALYSE Raar maar waar Deze kapstok/oefening is beschikbaar in PowerPoint. De volgende vraag roept veel hoofdbrekens op. Hij maakt duidelijk dat een goede analyse van het probleem een voorwaarde is voor een juiste interpretatie van de gegevens. Vraag: Als hulpverlener kom je in een gezin. Bij de kennismaking vertellen de ouders dat zij twee kinderen hebben. Eén kind is een jongen. Hoe groot is de kans dat het andere kind een dochter is? De mogelijke antwoorden waaruit je kunt kiezen zijn: A 25% B 33% C 50% D 66% E 100% Bij de analyse van het probleem komen veel studenten tot de oplossing dat het juiste antwoord ongeveer 50% is. Immers bij de geboorte van een kind is er ongeveer 50% kans op of een jongen of een meisje. Dit is wat onze intuïtie ons vertelt. Het goede antwoord is echter 66%! De oplossing ligt erin dat er niet gezegd is dat het eerste kind een jongen is. Het tweede kind kan ook een jongen zijn! De volgende vier combinaties zijn mogelijk: Eerste kind zoon zoon dochter dochter Tweede kind zoon dochter zoon dochter De combinatie van twee dochters is niet mogelijk (er is een zoon!): Eerste kind zoon zoon dochter Tweede kind zoon dochter zoon In de overgebleven combinaties strepen we in elke mogelijkheid een zoon weg (die is immers benoemd!): Eerste kind dochter Tweede kind zoon dochter Wat overblijft zijn drie combinaties met 1 zoon en 2 dochters. Dus 1 staat tot 2, oftewel er is 33% kans op een zoon en 66% kans op een dochter! 26

27 Met deze kapstok is het belang van een goede analyse aan te tonen. Ga niet te snel uit van aannames die niet onderbouwd worden. 27

28 Hoofdstuk 4a PROBLEEMSTELLING Casus familie Stokkers: gooi het maar in de prullenbak! Om een discussie niet te laten beïnvloeden door persoonlijke opvattingen over de deelnemers aan de discussie, kun je deze oefening gebruiken. Voorbereiding Zorg voor een lege prullenbak en voor elke deelnemer 1 vel A4-papier. 1. Schrijf allemaal op een stuk papier wat jij het grootste probleem vindt van de familie Stokkers uit hoofdstuk 4. Gebruik daarvoor niet meer dan 2 zinnen. 2. Vouw het papier dubbel en gooi het in een lege prullenbak. Als iedereen zijn papier in de prullenbak heeft gegooid, dan pakt een deelnemer een willekeurig papier uit de prullenbak en leest dit voor. Als het papier door hemzelf beschreven is, dan mag hij een ander pakken. 3. Hierna geeft hij zijn mening over deze probleemstelling: is hij het ermee eens of niet? 4. Hij motiveert zijn mening. 5. Nu is het de beurt aan een volgende deelnemer die dezelfde cyclus doorloopt: pakken, voorlezen, mening geven en motiveren. 6. Als docent kun je ervoor kiezen om wel of geen groepsdiscussie te houden over elke mening. 28

29 Diagnose Karel Stokkers In de casus van hoofdstuk 4 kun je onder ander lezen: Op nummer 50 woont de familie Stokkers. Henk en Anja werken beiden op de bierfabriek. Lieve mensen, die altijd tijd en ruimte in hun leven hebben voor anderen. Ze hebben drie kinderen. Alle drie geadopteerd. Twee schatjes van meiden. Alleen die jongen, daar is wat mee. Karel is op tweejarige leeftijd geadopteerd. Iedereen op het plein weet het, wat een ondeugend ventje, nou ja ventje, hij is inmiddels 17. Er zijn al verschillende diagnoses gesteld: ADHD of ADD, zei de huisarts. Hechtingsproblemen, zei de kinderarts. Dat jong dat deugt niet, zeiden de buren. Henk en Anja moeten eens wat strenger optreden, een draai om zijn oren, dat helpt. Hij is ook verslaafd en staat altijd bij de school om drugs aan kinderen te verkopen, fluistert het plein. Reken maar dat bij Stokkers veel meer aan de hand is. Want dat heeft die jongen niet van een vreemde... Met de meisjes schijnt het op school ook niet goed te gaan Zoek op internet informatie over de volgende diagnoses: - ADHD; - ADD; - hechtingsproblematiek. 2. Hoe zou jij de problematiek van Karel analyseren? Bedenk wat je wilt vragen of onderzoeken en bespreek dat met een andere student. 3. Benoem de probleemstelling zoals jij denkt dat die voor Karel geldt. 4. Hoe zou je deze (voorlopige) probleemstelling kunnen bespreken met Karel? 29

30 Wondervraag en schaalvraag 1. Zoek op internet naar achtergronden bij de wondervraag, zoals: Wie heeft de wondervraag bedacht? In welke situatie vond dat plaats? Zijn er ook varianten op de wondervraag? Waarop is de wondervraag gericht? 2. Zoek op internet naar achtergronden bij de schaalvraag, zoals: Wie heeft de schaalvraag bedacht? In welke situatie vond dat plaats? Zijn er ook varianten op de schaalvraag? Waarop is de schaalvraag gericht? 3. Bedenk ten minste één schaalvraag voor de volgende personen van de familie Stokkers uit de casus van hoofdstuk 4: Schaalvraag voor Henk (vader). Schaalvraag voor Anja (moeder). Schaalvraag voor Karel (geadopteerde jongen van 17 jaar). 4. Bedenk ten minste één wondervraag voor de volgende personen van de familie Stokkers uit de casus van hoofdstuk 4: Wondervraag voor Henk (vader). Wondervraag voor Anja (moeder). Wondervraag voor Karel (geadopteerde jongen van 17 jaar). 5. Wat is jouw opvatting over de wondervraag en schaalvraag? Zou jij die kunnen hanteren? 30

31 Hoofdstuk 4b PROBLEEMSTELLING Een streep door de rekening Deze kapstok/oefening is beschikbaar in PowerPoint. Het boek zegt: In deze fase, de probleemstellingsfase, is het de bedoeling om erachter te komen wat nu precies het probleem is. Het is per slot van rekening toch wel prettig als we de vinger op de zere plek kunnen leggen. Je zult merken dat je analyse en onderzoeksperiode niet is afgesloten maar gewoon doorgaat. Echter, nu ben je niet bezig met een algemene analyse maar spitst jouw speurwerk zich veel meer toe op het probleem. Al jouw vragen, analyse, onderzoek is gericht op waar er nu precies aan gewerkt moet worden om je cliënt te helpen zijn situatie ten goede te keren. De volgende metafoor kun je gebruiken om de student te laten spelen met de begrippen huidige situatie, probleemstellingruimte en gewenste situatie. Probeer het volgende probleem op te lossen: Oplossing op de volgende pagina. 31