WAARDIG LEVEN IN BELGIË

Transcriptie

1 WAARDIG LEVEN IN BELGIË ACTUALITEITSONDERZOEK 1. EEN WOORDJE UITLEG Tijdens het bezoek aan de Democratiefabriek, hebben jullie kunnen vaststellen dat bepaalde elementen essentieel zijn om tot een democratie te komen. Nu moeten jullie één van die elementen verder uitdiepen, namelijk menswaardig leven. Concreet gaan jullie een onderzoek voeren op twee niveaus: Een deel van de groep zal een onderzoek in het verleden voeren met behulp van de documenten in het museum een ander deel van de groep zal een actualiteitsonderzoek voeren over het thema en vragen opstellen. Samen, maken jullie een overzicht van jullie thema, lopende over verleden, heden, toekomst. Het resultaat van jullie onderzoek maken jullie zichtbaar in een affiche Een kleine raad: werk ernstig en stel jezelf vragen. Je werk kan er alleen maar rijker van worden.

2 2. NU IS HET AAN JULLIE! Jullie gaan een onderzoek voeren over hoe een beleid, dat menswaardig leven mogelijk maakt, kan gevoerd worden en wat de uitdagingen zijn voor de toekomst voor zo n beleid. Vooraleer je vragen kunt opstellen, is het belangrijk iets meer te weten over het onderwerp. Hoe beter je het onderwerp kent, hoe beter de vragen zullen zijn. VOORBEREIDING VAN JULLIE ONDERZOEK Wat verstaan wij vandaag onder waardig leven? Waarvan zijn wij verzekerd in onze Belgische samenleving? Hoe en waarom voert onze maatschappij zo n beleid voor zijn inwoners? Wat zijn de actuele en toekomstige uitdagingen? Jullie zoeken een antwoord op deze vragen door onderstaande bladen in te vullen!! 1. Wat is waardigheid? Wat betekent voor jullie waardig leven? Geef enkele voorbeelden op verschillende terreinen. Waardig leven is Onwaardig leven is 1

3 Een definitie van waardigheid : Etymologisch: van het Latijnse dignitas Waardigheid is het respect, de achting of het medeleven voor iets of iemand. De menselijke waardigheid is gebaseerd op het principe dat niemand mag behandeld worden als een ding of middel, maar als een zelfstandige entiteit. Deze verdient onvoorwaardelijk respect, ongeacht leeftijd, geslacht, mentale of fysieke gezondheid, sociale klasse, geloof of afkomst van de betrokken persoon. Bron: vertaald van op 22/02/2013 Welk aspect van deze definitie is voor jullie het belangrijkste?. Het eerste artikel van de universele verklaring van de Rechten Van De Mens zegt daarover het volgende: Artikel 1 Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich tegenover elkander in een geest van broederschap te gedragen. Wat wil dat zeggen op het niveau van waardigheid?. Stéphane Frédéric Hessel (Berlijn, 20 oktober februari 2013) is een diplomaat, ambassadeur, schrijver, voormalig strijder van het Franse verzet en overlever van de naziconcentratiekampen. Hij schreef een bestseller: Indignez-vous (Maak u boos) werd op vier miljoen exemplaren verkocht en vertaald in 34 talen. Hieronder vinden jullie een citaat van hem: Waardig leven, dat is iedereen de kans geven zich in de toekomst te werpen. Wat betekent die uitspraak?. 2

4 Gaan jullie ook akkoord met die uitspraak? Waarom (niet)?. 2. Hoe kan een maatschappij aan zijn burgers een waardig leven bieden? Het is niet voldoende om te zeggen dat men wil leven in een maatschappij die haar burgers een waardig leven garandeert. Men moet de maatschappij organiseren om het waardig leven te garanderen. Daarom werd in 1945 ondermeer de sociale zekerheid georganiseerd in België. De sociale zekerheid is een publiek stelsel dat bedoeld is om inkomen en/of verzorging te garanderen voor natuurlijke personen of gezinnen (of andere samenlevingsvormen) die, tijdelijk of blijvend, niet (langer) in staat worden geacht om zelf in (voldoende) inkomen en/of verzorging te voorzien. Dat geldt bijvoorbeeld bij pensioen, ziekte, arbeidsongeschiktheid, overlijden van naasten of werkloosheid. Deze sociale zekerheid is een recht dat opgenomen is in de Universele verklaring van de Rechten van De Mens. Artikel 22 Een ieder heeft als lid van de gemeenschap recht op maatschappelijke zekerheid en heeft er aanspraak op, dat door middel van nationale inspanning en internationale samenwerking, en overeenkomstig de organisatie en de hulpbronnen van de betreffende Staat, de economische, sociale en culturele rechten, die onmisbaar zijn voor zijn waardigheid en voor de vrije ontplooiing van zijn persoonlijkheid, verwezenlijkt worden. Wie heeft er recht op sociale zekerheid? Wat zit er vervat in die sociale zekerheid? 3

5 Staat iedereen alleen in voor zijn/haar sociale zekerheid? Het centrale begrip van ons sociale zekerheidssysteem is solidariteit. Solidariteit tussen: - werkende en werklozen; - jongeren en ouderen; - gezonden en zieken; - mensen met een inkomen en mensen zonder; - gezinnen zonder kinderen en gezinnen met kinderen Onze sociale zekerheid ziet er in een schema als volgt uit: 4

6 RSZ: Rijksdienst voor Sociale Zekerheid HVW: Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen HZIV: Hulpkas voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering Er moeten hier dus politieke keuzes gemaakt worden - Wat is de grootte van het bedrag dat aan iedereen gevraagd wordt om aan enkelen te geven? - Moet men de belastingen verhogen of net verminderen? - Als er minder geld binnenkomt, is er minder geld te verdelen (en dus minder vergoedingen). FEIT Tussen 1945 en 1950 zijn er zeer veel mensen geboren. Men spreekt van de babyboom na de tweede wereldoorlog. Vandaag zijn die mensen op pensioengerechtigde leeftijd. GEVOLGEN VOOR DE SOCIALE ZEKERHEID OPLOSSINGEN? De levensverwachting stijgt door beter gezondheidszorg en betere techniek (vb. snellere ontdekking van ziektes door het gebruik van de scanner, waardoor de kans op genezing stijgt). Tijdens de jaren vijftig en zestig zat men in een periode van groei. Het was dus eenvoudig om de sociale zekerheid te betalen. Vandaag zitten we in een economische crisis. Toch wordt de sociale zekerheid voornamelijk betaald door inkomsten uit arbeid. 5

7 3. Arm zijn: wat betekent dat? Wanneer bestempelen jullie iemand als arm?. Wat maakt jullie gelukkig?. Een onwaardig leven is leven in onzekerheid. Om een menswaardig bestaan te leiden, hebben we nood aan veiligheid. Deze behoefte staat op het tweede niveau van de piramide van Maslow. Deze piramide toont ons de behoeftes die de mens nodig heeft om een gelukkig leven te leiden. Net na de basisbehoefte (eten drinken, slapen,..) komt de behoefte aan veiligheid. Toelichting op de piramide: Lichamelijke behoeften; hieronder valt eten en drinken maar ook ontlasting, seks, sport en comfort. Behoefte aan veiligheid en zekerheid; men zoekt beveiliging in georganiseerde kleine of grote groepen, vaak komt dit neer op huisvesting, werk en relaties. Behoefte aan sociaal contact; hieronder valt liefde, vriendschap en sociale relaties. Men wil ergens bij horen. Behoefte aan waardering en erkenning; ieder mens wil een bepaalde status hebben om binnen de groep aanzien te krijgen. Behoefte aan zelfontplooiing; dit houdt het ontwikkelen van je persoonlijkheid en mentale groeimogelijkheden in. 6

8 Deze piramide moet gelezen worden van onder naar boven. Pas zodra er voldaan wordt aan de lichamelijke behoeften kan men naar de volgende trede. Door de gevolgen van de wereldwijde economische crisis, krijgen we in België sinds 2010 te maken met een nieuw fenomeen: de nieuwe armen. Het zijn mensen die uit de middenklasse komen, werk hebben, maar niet genoeg verdienen om de huur, gas en elektriciteit te betalen. Men zou kunnen denken dat het om enkelingen gaat, dat ze geen goede huisvaders zijn en het huishoudgeld slecht besteden. Maar daarvoor zijn er hier al teveel en hun aantal blijft stijgen. Een onderzoek. Wie zijn de mensen die in armoede leven? Het gaat om een mix. Er zijn de generatiearmen, waarbij ongelijkheid wordt doorgegeven van ouders op kinderen. De andere groepen veranderen naargelang de omstandigheden: vandaag hebben vooral eenoudergezinnen, mensen met een andere etnisch-culturele afkomst, ouderen, en mensen met schulden of slachtoffers van een faillissement het moeilijk. Ook wie zijn woning huurt, loopt een groter risico - zeker nu de energieprijzen de pan uitswingen. "De nieuwe armen zijn de mensen die een tijd geleden nog niet arm waren", zegt Dierckx. "In de jaren zeventig en tachtig, de crisisjaren, waren zij er ook." Niet alleen zal deze groep blijven groeien - tenslotte is er geen reden om aan te nemen dat het aantal echtscheidingen zal afnemen, de vergrijzing trekt zich op gang en het aandeel mensen met migratieachtergrond groeit -, ze hebben het vaak ook lastiger. "Het klinkt wellicht niet politiek correct, maar generatiearmen kunnen doorgaans beter om met hun situatie. Ze hebben bepaalde overlevingsstrategieën ontwikkeld, kennen de goedkope winkels. De anderen moeten hun levensstijl plots aanpassen, en mentaal is dat heel moeilijk: niet weten hoe je het financieel moet beredderen, niet meer meekunnen met je vriendenkring, minder geld kunnen uitgeven. Velen gaan zich opsluiten en vervallen in een isolement. Maar je ziet evengoed hoe sommigen de schijn ophouden, en die tweede wagen toch niet verkopen. Waardoor ze de put nog dieper maken." Is dat de schuld van de crisis? Hét grote probleem van de crisis is de werkloosheid die ermee gepaard gaat. Bedrijven krijgen het moeilijk, gaan over de kop en mensen blijven achter zonder job. "De grote vraag is nu: wordt het nog erger, of gaan we richting herstel?", zegt Dierckx, die hierin een grote rol ziet voor de overheden. "De werkloosheidscijfers pieken, maar ondertussen zitten we met een lange lijst knelpuntvacatures die niet ingevuld geraken. Dan is er duidelijk iets mis. Wie zijn werk verliest, moet naar die openstaande vacatures geleid worden. Na amper twee jaar hoor je al bij de groep langdurig werklozen, en dan wordt het moeilijk om weer aan de bak te geraken. En het kost de overheid meer aan uitkeringen." En dan zijn er de vele jongeren, vooral in de steden, die niet aan een baan geraken. In Antwerpen zit een kwart van de jongeren zonder werk, in Gent is dat één op vijf. Dat is veel 7

9 hoger dan het Vlaamse gemiddelde, 14 procent. Een explosieve situatie, waarschuwt Dierckx. "Bovendien is de eerste werkervaring zo cruciaal voor de rest van de carrière. Wie geen job vindt of onder zijn niveau werkt, verliest zijn vaardigheden, zelfvertrouwen en ambities. We riskeren een grote groep gefrustreerde jongeren te kweken." Belanden we nu makkelijker in de financiële miserie? Onze levensstandaard ligt nu eenmaal hoger dan vroeger, zegt Dierckx. "Een normaal middenklassegezin heeft twee inkomens nodig om een leven te kunnen leiden waarvan iedereen denkt 'die kan mee'. En het leven is duurder geworden." Wie het met een vervangingsinkomen moet stellen - een werkloosheidsuitkering, ziektevergoeding of een leefloon - krijgt elke maand een bedrag dat totaal niet volstaat om normaal mee te draaien in deze maatschappij. "Wie even niet meekan, is veel kwetsbaarder geworden. Mensen die maar even in de problemen zitten en het voorheen goed hadden, hebben meestal een spaarpotje waar ze even op kunnen teren. Maar eens het geld op is, zien velen zwarte sneeuw." Alle specialisten zijn het er dan ook over eens: in armoede vervallen is veel makkelijker dan we denken, en het is moeilijk om weer recht te krabbelen. "Al heb ik het gevoel dat we door de crisis beter beseffen dat het iedereen kan overkomen", zegt Dierckx. "Als de Fordfabriek sluit, dan ziet iedereen welke impact zoiets heeft op de mensen en de regio. Wat overigens niet wil zeggen dat dat besef zich vertaalt in meer solidariteit." bron: professor Danielle Dierckx van het Centrum Ongelijkheid, Armoede, Sociale Uitsluiting en de Stad (OASES) van de Universiteit Antwerpen in een interview met De Morgen op 30/12/2012. geraadpleegd op 25/02/2013. Wie zijn volgens bovenstaand artikel de mensen die getroffen worden door armoede? Kunnen jullie zelf een link leggen tussen «armoede» en «waardigheid»? 8

10 Noteer hieronder de vragen die jullie zullen stellen. Enkele suggesties: - Wat betekent waardig leven? Waarom is het belangrijk? - Wat is de rol van de staat? Wie is er bevoegd voor de sociale zekerheid? - Wat met de nieuwe armen? - Voelen jullie zich betrokken bij het onderwerp? Stel originele en genuanceerde vragen op!

11 3. HET MAKEN VAN DE AFFICHE. Kom samen met de actualiteitsgroep De actualiteitsgroep stelt de voorbereide vragen aan de historische groep De historische groep vertelt hun samenvattingen aan de actualiteitsgroep Samen beslissen jullie welke elementen er op jullie affiche komen Het maken van de affiche - bekijk de grootte van de affiche (vraag aan de verantwoordelijke van de groep) - maak eerst een kladversie van de affiche - denk aan de kijkers: ze moeten er iets uit leren! Uit jullie affiche moeten ze kunnen afleiden hoe het waardig leven geëvolueerd is vanaf 1830 tot nu. - Werk met blikvangers: wat volgens jullie het belangrijkste is, valt het meest op in jullie affiche. Voorstellen van de affiche - Beslis wat jullie zullen vertellen tijdens de voorstelling. (gebruik daarvoor de tabel op de volgende pagina). - Duid één of meer woordvoerders aan. - Leg aan de klas uit hoe jullie je onderzoek gevoerd hebben en wat jullie conclusies zijn aan de hand van de affiche. - Vraag aan de medeleerlingen wat hun mening is over het waardig leven of sociale zekerheid: nodig? Zinvol of niet? Waarom? - Als het mogelijk was om een vervolg op deze taak te maken, wat zouden jullie dan verder willen uitdiepen? 10

12 Kladversie van jullie affiche 11

13 Presentatie van de affiche Uitgewerkt thema Commentaar 12