Overdrachtsdocument. BoekStart in de kinderopvang

Transcriptie

1 Overdrachtsdocument BoekStart in de kinderopvang

2 Versie december

3 Overdrachtsdocument BoekStart in de kinderopvang (voorlopige versie) 3

4 Colofon Auteurs: Cornelia van Horn, Biblionet Groningen Marion Bolte, Cubiss Ingrid Bon, Biblioservice Gelderland Tekstredactie: Julienne van den Heuvel Versie december 2011 Deze uitgave kwam tot stand als onderdeel van het landelijk project Kunst van Lezen en was het resultaat van samenwerking tussen Stichting Lezen, Sectorinstituut Openbare Bibliotheken, Biblionet Groningen, Cubiss en Biblioservice Gelderland. De volgende personen hebben de auteurs advies gegeven: Adriaan Langendonk, Truuske Sanders, Marijke Bos, Julienne van den Heuvel, Jan Plooij, Henk Pilon en medewerkers van deelnemende bibliotheken en kinderopvang van de pilots BoekStart in de kinderopvang. 4

5 Inhoudsopgave Voorwoord 7 Begrippenlijst 8 1. Inleiding 9 2. Beleidskader BoekStart in de kinderopvang Aanleiding Huidige situatie Standaardaanvraagformulier Omgevingsanalyse Aanbevelingen Nulmeting Bedrijfsvoering: intern-extern Stappenplan interne bedrijfsvoering Stappenplan Bedrijfsvoering: acties en planning Bedrijfsvoering: Personeel Deskundigheidsbevordering Ontwikkelingen binnen de kinderopvang Trainingen Train de trainer Voorleescoördinator Train de trainer Interactief voorlezen Cursus Netwerken in een leesbevorderingsnetwerk Training BoekStart Training Voorleescoördinator Training Interactief voorlezen Begroting Leesomgeving Leeshoek Collectie Voorleesbeleid Activiteiten op het gebied van leesbevordering, mediawijsheid en cultuureducatie Boekenpret Leesmeter Voortouw Uit de praktijk van de pilots Ouderbetrokkenheid Inleiding Ouderbetrokkenheid en ouderparticipatie Onderzoeken: rol van ouders thuis Ouderbetrokkenheid en VVE-programma s (zie ook hoofdstuk 5.1) Ouderbetrokkenheid verhogen Campagnes - activiteiten praktijkvoorbeelden Landelijke campagnes 50 5

6 9. Communicatiemiddelen Communicatiemomenten Samenwerkingsovereenkomst Persmoment Veel gestelde vragen Literatuurlijst Achtergrondliteratuur Overzicht onderzoek voorschools lezen 55 Bijlagen Overdrachtsdocument BS in KOV 56 Bijlage 1: Argumentatie 57 Bijlage 2: Standaardaanvraagformulier BoekStart in de kinderopvang 59 Bijlage 3: Voorbeeldstandaardaanvraagformulier BS in de KOV 60 Bijlage 4: Begrotingsformulier BoekStart in de kinderopvang 61 Bijlage 5: Conclusies en aanbevelingen uit het onderzoek van Cubiss 62 Bijlage 6: Nulmetingen 67 Bijlage 7: Voorbeeld uitvoeringsplan van kinderdagverblijven in de gemeente Menterwolde 68 Bijlage 8: Verschillen tussen VVE en Pedagogisch kader 70 Bijlage 9: Materialen overzicht: voorbeelden BoekStart in de kinderopvang 72 Bijlage 10: Activiteiten 75 Bijlage 11: Collectielijst/titels/thema s 84 Bijlage 12: Voorbeeld voorleesplan 89 Bijlage 13: Format activiteitenblad 97 Bijlage 14: Samenwerkingsovereenkomst BoekStart in de kinderopvang 99 Bijlage 15: Toelichting bij samenwerkingsovereenkomst BS in KOV 100 Bijlage 16: Persberichten 101 6

7 Voorwoord Stichting Lezen en het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken coördineren BoekStart landelijk, in opdracht van het Ministerie van OCW onder de noemer Kunst van Lezen. BoekStart wordt op strategisch, beleidsmatig en op uitvoerend niveau ingezet op het terrein van lees- en taalbevordering voor 0-4 jaar. De samenwerking van bibliotheken met de gemeente, consultatiebureaus en kinderdagverblijven is de basis voor BoekStart voor baby s. Dit programma is vanaf de pilotfase in 2008 snel uitgegroeid tot een succesvol onderdeel van Kunst van Lezen. Tijdens de implementatie van BoekStart voor baby s vonden de voorbereidingen al plaats voor het vervolg, BoekStart in de kinderopvang, waarbij ook hier de bibliotheken een centrale rol vervullen. In opdracht van Kunst van Lezen zijn eind 2010 de provinciale serviceorganisaties uit Gelderland, Groningen en Noord-Brabant gestart met een pilot, elk met zestien kinderopvanginstellingen. Hiertoe behoren zowel kinderdagverblijven als peuterspeelzalen. Een uitgebreid onderzoek dat in het voorjaar plaatsvond, leverde waardevolle informatie op. Op basis hiervan zijn (en worden) onderdelen voor het Overdrachtsdocument BoekStart in de kinderopvang aangeleverd. Dit Overdrachtsdocument is nog in opbouw, een groeidocument. Hoofdstuk 6 (Begroting) en hoofdstuk 9 (Communicatie) zullen nog nader worden ingevuld. Samen met de ervaringen en resultaten uit de zogenoemde volgbibliotheken zal het uiteindelijke Overdrachtsdocument de nodige ondersteuning kunnen bieden voor álle bibliotheken in Nederland die BoekStart in de kinderopvang willen invoeren. De onderdelen BoekStart voor baby s en BoekStart in de kinderopvang zullen - als BoekStart 0-4 jaar - dé basis zijn van de doorlopende leeslijn, gebaseerd op de doorlopende leerlijn. Uitgangspunt is dat er een nauwe samenwerking ontstaat met instellingen in de voorschoolse periode. Zo kan een gestructureerd, gemeentelijk en landelijk beleid neergezet worden op het terrein van taal- en leesbevordering voor 0-4 jarigen. December

8 BEGRIPPENLIJST Activiteitenformulier Document om bruikbare activiteiten te beschrijven die ingezet kunnen worden in het kader van Boekstart in de kinderopvang. Leesplan.nl Website ontwikkeld door Stichting Lezen als handvat om planmatig te werken met leesbevordering. Geeft input en structuur bij beschrijven van het voorleesplan. Nulmeting Wordt afgenomen bij de start van de pilot door bibliotheek bij de kinderopvang. Door de vragenlijst na bij de evaluatie na acht maanden te herhalen verkrijgt men inzicht in resultaten. Overdrachtsdocument Achtergrondinformatie en formats (voorbeelddocumenten) die voortgekomen zijn uit de ervaringen van de drie pilot-provincies voor de bibliotheken die mee gaan doen met BoekStart in de kinderopvang. Projectplan Praktische uitwerking van de beleidsnotitie van Kunst van Lezen BoekStart in de kinderopvang voor de eigen organisatie. Randvoorwaarden Document van Kunst van Lezen met voorwaarden, doelen en verwachte resultaten van de volglocaties. Samenwerkingsovereenkomst Document waarop bibliotheek en kinderopvang verklaren samen te werken in het kader van BoekStart in de kinderopvang. Stappenplan Chronologisch overzicht van de te nemen stappen om tot implementatie te komen. Het overzicht geeft ook aan wie waarvoor verantwoordelijk is. Trainingen Om het huidige personeel van de bibliotheken toe te rusten voor de samenwerking en uitvoering Boekstart in de kinderopvang zijn enkele trainingen ontwikkeld. Uitvoeringsplan Lokaal Plan van aanpak door de deelnemende bibliotheek. Voorleesplan Vertaling van het voorleesbeleid in de praktijk door de kinderopvang op basis van Leesplan.nl 8

9 1. Inleiding Een vroege winst is de beste winst. Als een kind zich op zeer jonge leeftijd goed ontwikkelt, profiteert het daar zijn hele leven van. BoekStart voor baby s heeft vanaf de invoering in 2008 voor een enorme impuls gezorgd in het bibliotheekwerk voor nul- tot vierjarigen. Er is een deelname van 70 procent van bibliotheken en BoekStart is inmiddels opgenomen in de reguliere dienstverlening. De kinderopvang (kinderdagverblijven) was al een samenwerkingspartner van de bibliotheek met BoekStart voor baby s, maar de allianties met de kinderopvang kunnen veel steviger worden gesmeed. Want, is er een regelmatig, structureel contact met de kinderopvang met betrekking tot taalstimulering? Juist in een vroeg stadium zijn taalachterstanden te voorkomen. Van oudsher en in het kader van VVE heeft de bibliotheek een meer inhoudelijke samenwerking met peuterspeelzalen. Vanuit de kinderopvang blijkt behoefte aan kwaliteitsverbetering op het gebied van voorlezen en het structureren van leesbevorderende activiteiten. Het maatschappelijk belang van een gezamenlijke inzet ter voorkoming van taalachterstand, de invoering van de wet OKE, de VVE programma s gecombineerd met de inzichten en conclusies uit onderzoeken op het terrein van lezen, voorlezen en taal vormen de aanleiding en noodzaak voor een structurele aanpak van taal- en leesbevordering voor nul- tot vierjarigen. Het gaat om een aanpak op meerdere terreinen; zowel op strategisch, beleidsmatig en uitvoerend niveau, als inhoudelijk, op het terrein van netwerken, deskundigheidsbevordering en advisering op het gebied van voorlezen en leesomgeving. De bibliotheek (directie en uitvoerende medewerkers) zal zich bij aanvang moeten committeren aan de doelstellingen van BoekStart in de kinderopvang en gaat een spilfunctie vervullen in de uitvoering. Bestaande initiatieven voor kinderdagverblijven en peuterspeelzalen gaan onderdeel uitmaken van BoekStart in de kinderopvang. Naast de subsidie uit het overkoepelende programma Kunst van Lezen investeert de bibliotheek zelf inhoudelijk en financieel in het project. De gemeente wordt geïnformeerd en wordt zo mogelijk (financieel) betrokken bij de activiteiten tussen bibliotheek en kinderopvang. De bibliotheek wordt als partner van de kinderopvang gepositioneerd op het gebied van taal- en leesbevordering. Kinderen worden via de kinderopvang gestimuleerd in hun taalontwikkeling en ervaren het plezier van voorlezen. Ouders worden hier met nadruk bij betrokken. Er vindt een afstemming plaats met de kinderopvang over een passend aanbod van de bibliotheek. Uiteindelijk is het doel om kinderen (en hun ouders/verzorgers) van nul tot vier jaar blijvend te bereiken waarin taalontwikkeling én leesplezier een centrale rol innemen. Verschillende onderzoeken tonen het belang aan van een rijke leesomgeving en het positieve effect van voorlezen op de schoolloopbaan. Maar ook dat de deskundigheid van (toekomstig) pedagogisch medewerkers op het gebied van voorlezen en leesbevordering verbetering behoeft. Zij hebben onvoldoende kennis op het gebied van voorlezen en leesbevordering. Voor gemeenten en directies is het van belang dat de argumenten, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek én die maatschappelijk relevant zijn, genoemd worden. Deze argumenten zijn uit de hieronder genoemde onderzoeken te halen en vormen mede het uitgangspunt voor het beleidskader van BoekStart in de kinderopvang. 9

10 Enkele relevante citaten uit verschillende onderzoeken: Bibliotheken en kinderopvanginstellingen zouden moeten samenwerken aan een rijke en stimulerende leesomgeving voor jonge kinderen. Uit: Onderzoek Voorlezen in de kinderopvang (TNS NIPO, 2008). Lezende kinderen doen het maatschappelijk beter. Uit: Suzanne Mol: Read or not to read: Wetenschappelijk (onderzoek, 2010). Elke dollar geïnvesteerd in VVE levert 9 dollar op. Nobelprijswinnaar James Heckman Voorlezen heeft een positief effect op de taalontwikkeling van jonge kinderen. Uit: Adriana Bus e.a.: Van voorlezen naar lezen: een meta-analyse naar intergenerationele overdracht van geletterdheid (Nederlands tijdschrift voor opvoeding, vorming en onderwijs, jrg. 10, nr. 3) Interactievaardigheden van pedagogisch medewerkers moeten beter! Uit: R.E.L. de Kruif, J.M.A. Riksen-Walraven, M.J.J.M Gevers Deynoot-Schaub, K.O.W. Helmerhorst, L.W.C. Tavecchio, & R.G. Fukkink: Pedagogische kwaliteit van de opvang voor 0- tot 4-jarigen in Nederlandse kinderdagverblijven in 2008 (2009). Meer informatie over de genoemde onderzoeken vindt u in Bijlage 1: Argumentatie 10

11 2. Beleidskader BoekStart in de kinderopvang 2.1 Aanleiding Uit onderzoeken blijkt dat kinderen, die van jongs af aan zijn voorgelezen, gemotiveerd zijn om te leren lezen; ze blijken taalvaardiger te zijn, ze begrijpen teksten beter en hebben meer succes op school dan kinderen die niet of heel weinig zijn voorgelezen. Plezier verbinden aan lezen is daarbij een belangrijke factor evenals de zorg voor een stimulerende taal- en leesomgeving. Ouders zijn de primaire opvoeders van kinderen en hebben een grote invloed op hun taalontwikkeling. Daarnaast speelt de kinderopvang een rol, die steeds belangrijker wordt, ook als het om lezen gaat. Het bieden van een goed voorleesklimaat is een taak van de kinderopvang. Dit houdt in dat er voldoende boeken aanwezig zijn, dat er minimaal één keer per dag wordt voorgelezen en dat kinderen zelf boekjes kunnen pakken. En, dat pedagogisch medewerkers kennis hebben van de leesontwikkeling van het jonge kind en van geschikte boeken. Het structureel inzetten op de verschillende onderdelen die samen bijdragen aan een goed voorleesklimaat in de kinderopvang is cruciaal. De bibliotheek is hierin een onmisbare partner. BoekStart in de kinderopvang zal hierin moeten voorzien. Er zijn meerdere redenen voor Kunst van Lezen om zich in het vervolgtraject via de bibliotheek te richten op de kinderopvang: Onderzoek; verschillende onderzoeken tonen het belang aan van een rijke leesomgeving en het positieve effect van voorlezen op de schoolloopbaan. Verder is er onderzoek gedaan naar de deskundigheid van toekomstige pedagogisch medewerkers op het gebied van voorlezen en leesbevordering. Hieruit blijkt dat zij onvoldoende kennis hebben op het gebied van leesbevordering en voorlezen. Daarnaast is de kinderopvang onvoldoende op de hoogte van de mogelijkheden die de bibliotheek kan bieden aan hun sector. Wet OKE; er is op dit moment veel aandacht voor kwaliteitsverbetering van de kinderopvang. De wet OKE moet een impuls geven aan de kwaliteit. Uit onderzoek blijkt dat voornamelijk de kinderdagverblijven zich nog teveel richten op verzorging en onvoldoende scoren op het gebied van educatie. Behoeftevoorziening; vanuit de bibliotheeksector en de kinderopvang is er behoefte aan helderheid en eenduidigheid over wat er op het gebied van leesbevordering beschikbaar is aan producten. Groot bereik; van de twee- en driejarigen gaat 61 procent naar een kinderdagverblijf en 29 procent naar de peuterspeelzaal. Door ons te richten op de kinderopvang bereiken we veel kinderen en indirect hun ouders. Pilot met Wepboek; in de pilot werkten bibliotheken en kinderdagverblijven nauw samen. De resultaten zijn positief. 2.2 Huidige situatie Uit het TNS NIPO rapport uit 2008 naar voorleesklimaat binnen de kinderopvang (in opdracht van Stichting Lezen) blijkt dat de contacten verschillen tussen de kinderopvangorganisaties en de bibliotheek. Het beeld is dat bibliotheken een gevarieerder contact hebben met de peuterspeelzalen. De samenwerking met kinderdagverblijven bestaat voornamelijk uit het lenen van boeken. Met de peuterspeelzaal heeft de bibliotheek in het kader van VVE een inhoudelijkere samenwerking. De kinderopvanginstellingen die participeren in voorschoolse 11

12 programma s, zoals Boekenpret, hebben uiteraard een intensievere samenwerkingsrelatie. In 2012 wordt de meting opnieuw uitgevoerd. Het zou mooi zijn als dan al enig effect te meten valt van de interventie BoekStart in de kinderopvang. In 2010 zijn de PSO s uit Gelderland, Groningen en Noord-Brabant gestart met de eerste pilots BoekStart in de kinderopvang. Het Overdrachtsdocument is hiervan het resultaat. De overige bibliotheken kunnen nu aan de slag met de uitvoering van BoekStart in de kinderopvang in hun werkgebied. De bibliotheek moet hiervoor wel kunnen voldoen aan de randvoorwaarden. Net als bij BoekStart voor baby s hebben de PSO s een coördinerende rol. Dit houdt in dat zij: Een scharnierfunctie vervullen tussen landelijke organisatie en basisbibliotheek Basisbibliotheken ondersteunen bij de aanvraag Op verzoek ondersteunen bij contacten met kinderopvang, JGZ en gemeente Trainingen (lokaal) geven Rapporteren aan de landelijke organisatie en het uitvoeringsproces bewaken Evaluatiegegevens verzamelen en indienen Doelstelling van project BoekStart in de kinderopvang: Het doel is om kinderen in de leeftijd van nul tot vier jaar, hun ouders en pedagogisch medewerkers via de kinderopvang intensief met boeken en het lezen daarvan in aanraking te brengen door hen te binden aan de bibliotheek en de relatie tussen kinderopvang en bibliotheek te versterken Subdoelen Het bevorderen van de deskundigheid van kinderopvangpersoneel; Pedagogisch medewerkers ondersteunen bij het uitvoeren en inzetten van leesbevorderingsactiviteiten; Ouders worden via de kinderopvang bewust gemaakt van het belang van (voor)lezen en het opgroeien met boeken; Pedagogisch medewerkers ondersteunen bij het uitvoeren en inzetten van leesbevorderingsactiviteiten; Ouders worden via de kinderopvang bekend gemaakt met de mogelijkheden van de bibliotheek; Versterking relatie bibliotheek en kinderopvang; De bibliotheek heeft een dienstverlening ontwikkeld voor de kinderopvang; Toename van bibliotheekgebruik door de kinderopvang, ouders en kinderen. Projectresultaat Om de doelstelling te realiseren is het belangrijk om de volgende resultaten te bereiken: Rijke en stimulerende leesomgeving binnen de kinderopvang; een stimulerende leesomgeving zorgt ervoor dat kinderen zich ontwikkelen tot mensen die gemakkelijk lezen. Kinderen krijgen plezier in lezen als er regelmatig wordt voorgelezen in een prettige, vertrouwde omgeving. Boeken moeten ook een essentieel onderdeel vormen van hun dagelijkse leefomgeving. Verhoogde deskundigheid van pedagogisch medewerkers; kinderopvangpersoneel moet voldoende kennis in huis hebben om een goed (voor)leesklimaat te creëren op de groep. De expertise van de bibliotheek is hiervoor nodig. Verhoogde ouderbetrokkenheid; thuis wordt meer voorgelezen. Ouders worden geïnformeerd en actief betrokken bij de leesactiviteiten op de kinderopvanginstelling. Ouders worden ook gestimuleerd om naar de bibliotheek te komen. 12

13 Structureel voorleesplan voorzien van een regelmatig aanbod van activiteiten; kinderopvanginstellingen hebben allemaal een pedagogisch beleidsplan. Voorlezen ondersteunt een aantal basisdoelen voor de opvoeding van kinderen. Veiligheid, gelegenheid tot het ontwikkelen van sociale competentie, overdracht van waarden en normen. In de huidige beleidsplannen is voorlezen onterecht vaak alleen in de paragraaf over taalstimulering opgenomen. Een voorleesplan zorgt er voor dat er blijvend aandacht is voor het onderwerp. Betrokkenheid van deskundige bibliothecarissen; de bibliotheek is de expert op het gebied van voorlezen en leesbevordering. Welke boeken zijn geschikt? Hoe lees je het beste voor? Hoe betrek je ouders? De kinderopvang moet met deze en andere vragen de bibliotheek kunnen raadplegen. De bibliotheek moet de kinderopvang als belangrijke samenwerkingspartner zien. Netwerken; het oprichten en/of uitbouwen van bestaande netwerken op drie niveaus: strategisch (directie wethouder directie kinderopvangorganisaties), beleidsmatig (domeinspecialist jeugd beleidsambtenaar gemeente pedagogisch beleidsmedewerker kinderopvangorganisatie manager thuiszorgorganisatie), uitvoerend (leesconsulent voorleescoördinatoren). 2.3 Standaardaanvraagformulier Op de website van BoekStart staat op het afgeschermde gedeelte het standaardaanvraagformulier. PSO s kunnen dit doormailen aan deelnemende bibliotheken, zodat de betreffende bibliotheekorganisatie het kan invullen om in aanmerking te komen voor een subsidie van Kunst van Lezen. De Voorbeeldaanvraag BoekStart in de kinderopvang biedt hierbij steun. Ook het Begrotingsformulier is te vinden op het afgeschermde gedeelte van de website. De bibliotheek moet kunnen voldoen aan de randvoorwaarden. Wanneer de BoekStartorganisatie het aanvraagformulier en bijbehorend subsidiedocument heeft ontvangen volgt goedkeuring door middel van een toekenningsbrief en het overmaken van het gereserveerde bedrag. Bijlage 2: Standaardaanvraagformulier BoekStart in de kinderopvang Bijlage 3: Voorbeeldaanvraag BoekStart in de kinderopvang Bijlage 4: Begrotingsformulier BoekStart in de kinderopvang 13

14 3. Omgevingsanalyse Om een goed beeld te krijgen van de huidige stand van zaken rondom voorlezen, voorleesbeleid en deskundigheid, de mate van contacten met de bibliotheek en de wensen en behoeften van de kinderopvang is een omgevingsanalyse noodzakelijk. Voor een omgevingsanalyse voor BoekStart in de kinderopvang is een digitale vragenlijst, een nulmeting en een script voor een groepsgesprek (focusgroep) ontwikkeld. Voor de implementatie van BoekStart in de kinderopvang is door Cubiss in het voorjaar van 2011 een omgevingsanalyse uitgevoerd in de drie deelnemende provincies: Gelderland, Groningen en Noord-Brabant. Hierbij zijn zestien kinderdagverblijven bevraagd. Naast digitale vragenlijsten met een respons van 100 procent is er in iedere provincie een focusgroep georganiseerd met een afvaardiging van de deelnemende kindercentra en bibliotheken. In dit onderzoek is in beeld gebracht hoe de samenwerking (kwantitatief en kwalitatief) tussen bibliotheek en kinderopvang verloopt, met een verkenning van: 1. de toekomstige samenwerkingsmogelijkheden; 2. de wensen en behoeften in de kinderopvang op het gebied van leesbevordering (mediawijsheid en cultuureducatie). De onderzoekers zijn op basis van de conclusies uit dit onderzoek tot aanbevelingen gekomen. 3.1 Aanbevelingen De volgende aanbevelingen zijn aan de bibliotheken geformuleerd op strategisch, beleidsmatig en uitvoerend niveau. Soms betreft het een aanbeveling die in feite bedoeld is voor het kindercentrum, maar waar voor de bibliotheek een actieve rol is weggelegd. Aanbevelingen op strategisch niveau Functioneer als bibliotheek bij een lokaal leesnetwerk als kartrekker of sluit aan bij een bestaand netwerk rondom VVE en (voor)lezen. Neem als bibliotheek contact op met het lokale ROC en biedt actief stageplaatsen in de bibliotheek aan de pedagogisch medewerkers in opleiding. Bekijk welke subsidiemogelijkheden op lokaal niveau beschikbaar zijn voor deze samenwerking. Denk daarbij aan de wet OKE. Aanbevelingen op beleidsmatig niveau Laat de nulmeting door de locatiemanager of locatieleider invullen. Benadruk als bibliotheek het belang van voorlezen in het pedagogisch beleidsplan bij de kindercentra. Zorg ervoor dat kindercentra de kwaliteit van lezen en voorlezen waarborgen voor baby s en peuters. Sluit aan op het belang van voorlezen aan baby s dat kindercentra onderkennen en hun mogelijke ondeskundigheid op dit terrein. Inventariseer als bibliotheek met welke stimuleringsprogramma s en thema s de kindercentra werken en probeer daar de dienstverlening op aan te sluiten. Om de borging en continuïteit te waarborgen kan de bibliotheek een integraal abonnement aanbieden aan de kindercentra, waarbij leesomgeving/collectie, projecten, advies en scholing in een compleet pakket aangeboden wordt. Aanbevelingen op uitvoerend niveau Organiseer trainingen Interactief voorlezen en Voorleescoördinator voor pedagogisch medewerkers. 14

15 Stel met het kindercentrum een jaarplan op, inclusief bijeenkomsten met de vaste contactpersoon, de voorleescoördinatoren, de ouders en de kinderen. Maak gebruik van digitale instrumenten om het contact met kindercentra te onderhouden zoals een nieuwsmail, tweets et cetera. De volledige tekst is terug te vinden in Bijlage 5: Conclusies en aanbevelingen uit het onderzoek van Cubiss Nulmeting Voor de implementatie van BoekStart in de kinderopvang brengt u de lokale situatie in beeld door middel van een nulmeting. U vult zelf de vragenlijst van de bibliotheek in. Gebruik alle gegevens die beschikbaar zijn. Als voorbereiding op de nulmeting bij de kinderopvang neemt u de vragenlijst door voordat het gesprek met de locatieleider/leidinggevende of coördinator plaats vindt. Ook kunt u de aanbevelingen uit het onderzoek van Cubiss doornemen en informeert u zich via de website van de kinderopvanginstelling. Zo bent u goed voorbereid. Lees daarnaast de (sub)doelen door die omschreven staan bij hoofdstuk 2.2. Naast de harde cijfers is het wel van belang om in de eerste gesprekken goed af te stemmen op deze doelen. Om de vragen uiteindelijk goed te kunnen invullen, zal de kinderopvang informatie moeten verzamelen en dit kost tijd. Verwacht daarom niet dat de vragenlijst binnen een week afgrond is. Noteer het -adres van de coördinator/leidinggevende die de vragenlijsten gaat invullen en spreek een datum af. Probeer te achterhalen hoeveel kinderen al lid zijn van de bibliotheek. Dit is eenvoudig na te vragen door ouders een briefje mee te geven. Laat de kinderopvang communiceren dat het in het kader van het project BoekStart in de kinderopvang van belang is. Mogelijk kan dan meteen de vraag gesteld worden of (en hoe vaak) de ouders met hun kind naar de bibliotheek gaan en boeken lenen. Bijlage 6: Nulmetingen: vragenlijst voor de bibliotheek en vragenlijst voor de kinderopvang 15

16 4. Bedrijfsvoering: intern-extern Uit het TNS NIPO rapport 2008 blijkt dat de kinderopvang onvoldoende op de hoogte is van de mogelijkheden die de bibliotheek kan bieden aan hun sector. De verankering in de samenwerking tussen voorschoolse instellingen en bibliotheken in de bedrijfsvoering van bibliotheken zijn in BoekStart in de kinderopvang belangrijke aandachtspunten. Daarbij blijkt dat het voorschools leesbevorderingsbeleid vaak geen uitgewerkt onderdeel in het beleidsplan van bibliotheken is. Het ontbreekt aan SMART geformuleerde doelen en een gerichte uitwerking in personeel en middelen. En omdat de educatieve rol van bibliotheken hoog op de agenda staat vraagt dit van bibliotheekdirecties duidelijke beleidskaders. Borging op strategisch, beleidsmatig en uitvoerend niveau zijn daarom de pijlers waar BoekStart in de kinderopvang naar toe werkt. 4.1 Stappenplan interne bedrijfsvoering Het Stappenplan interne bedrijfsvoering is een instrument dat de domeinspecialist jeugd ondersteunt om beleidskaders af te dwingen. Door de zes stappen van het Stappenplan interne bedrijfsvoering af te werken wordt het proces doorlopen om gezamenlijk te komen tot een door de gehele organisatie gedragen project. Bij iedere stap van het Stappenplan interne bedrijfsvoering vindt u toelichting op het onderwerp of voorbeelden. De verschillende stappen zijn: 1. Projectaanloop 2. Startnotitie 3. Projectopdracht 4. Project Start Up 5. Opstellen projectplan 6. Goedkeuring van het plan Go! Stap 1 Projectaanloop 1. Projectaanloop: informatie verzamelen over: 1.1 Extern: zie: Toelichting stap 1: gemeentelijk beleid Gemeentelijk beleid voor de voor- en vroegschoolse periode, en gemeentelijk cultuurbeleid van verschillende gemeenten, behorende bij de basisbibliotheek Onderzoeken welke financiële en inhoudelijke mogelijkheden er vanuit de gemeenten zijn Inventarisatie van peuterspeelzalen en kinderdagverblijven Stand van zaken integrale kindcentra en kindnetwerken Link naar adressenformat G!DS? 1.2 Intern: Bibliotheekbeleid voor de voor- en vroegschoolse periode 16

17 Toelichting bij Stap 1: Projectaanloop: informatie verzamelen gemeentelijkbeleid Informatie verzamelen over het gemeentelijk beleid voor de voor- en vroegschoolse periode en gemeentelijk cultuurbeleid van verschillende gemeenten, behorende bij de basisbibliotheek. Verschillende onderwerpen hebben raakvlakken met deze doelgroep: welzijn, cultuur en onderwijs. Wat is er afgesproken in het LEA-overleg en welke partijen zijn betrokken? Onderzoek welke financiële en inhoudelijke mogelijkheden er vanuit de gemeenten liggen. Wat is er bekend over: Preventie laaggeletterdheid Stimuleren van een doorlopende lijn voor voor- en vroegschoolse educatie Stimuleren van een doorlopende lijn op gebied van cultuureducatie Preventief jeugdbeleid (informatie/verwijsfunctie) Taalbeleid Bestrijden van onderwijsachterstanden Brede School Ondersteuning VVE-programma s Peuterspeelzaalwerk Kinderopvang Ouderparticipatie Wet OKE Bestaande gemeentelijke netwerken Stap 2 De Startnotitie Intern: Startnotitie inclusief begroting gaat naar de directie om haar te informeren en motiveren met betrekking tot het project BoekStart in de kinderopvang. Het MT besluit om van een bepaalde uitdaging/probleem een project te maken. Om dat besluit te kunnen nemen is een startnotitie nodig. De startnotitie wordt meestal opgesteld door degene bij wie het idee ontstaan is en om in dit geval met BoekStart in de kinderopvang aan het werk te gaan (in overleg met zijn/haar manager). Een startnotitie begint dus altijd met een probleemstelling (wat is het idee, welk probleem willen we oplossen). Toelichting bij Stap 2: Voorbeeld startnotities Voorbeeld Startnotitie BoekStart in de kinderopvang In het promotie onderzoek van Suzan Mol To read or not to read blijkt dat vrijetijdslezen de drijvende kracht achter geletterdheid en taalvaardigheid is. Wat vrij lezen is voor kinderen die zelf kunnen lezen, is het interactief voorlezen van prentenboeken voor jonge kinderen. Adriana Bus bewijst in haar onderzoek Van voorlezen naar lezen het positieve effect van voorlezen op de taalontwikkeling van jonge kinderen op basis van een meta-analyse van een groot aantal internationale onderzoeken. Deze onderzoeken legitimeren de keuze voor een actief leesbevorderingsbeleid in de bibliotheek en kindercentra. BoekStart staat aan het begin van de doorlopende leeslijn. Hiermee is een impuls gegeven aan de dienstverlening aan baby`s en hun ouders. Samenwerking met de gemeente en jeugdzorg is hiermee gerealiseerd. Voortzetting in de kindercentra waarmee zowel kinderdagverblijf als peuterspeelzaal wordt bedoeld is een logische 17

18 stap. Hiermee wordt BoekStart voor de kinderopvang ingebed in de doorlopende leeslijn. Beleidsuitgangspunt van Stichting Lezen en het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken is dat de ontluikende geletterdheid van kinderen onderkent en aangemoedigd wordt door middel van een doorgaand aanbod van activiteiten gericht op affectief lezen in elk stadium van een kinderleven. In de marketingstrategieplannen wordt kinderopvang met name als partner aangevoerd om allianties mee aan te gaan. Doelstelling Kinderen in de leeftijd van nul tot vier jaar via de kinderopvang intensief met boeken en het lezen daarvan in aanraking brengen door hen te binden aan de bibliotheek en het versterken van de relatie tussen bibliotheek en kinderopvang. Subdoelen Het bevorderen van de deskundigheid van kinderopvangpersoneel; Pedagogisch medewerkers ondersteunen bij het uitvoeren en inzetten van leesbevorderingsactiviteiten; Ouders worden via de kinderopvang bewust gemaakt van het belang van (voor)lezen en het opgroeien met boeken; Ouders worden via de kinderopvang bekend gemaakt met de mogelijkheden van de bibliotheek; De bibliotheek heeft een aanbod gerealiseerd voor de kinderopvang; Toename van bibliotheekgebruik door de kinderopvang, ouders en kinderen. Projectresultaat Rijke en stimulerende leesomgeving binnen de kinderopvang; Verhoogde deskundigheid van pedagogisch medewerkers; Verhoogde ouderbetrokkenheid: thuis wordt meer voorgelezen; Structureel voorleesplan voorzien van een regelmatig aanbod van activiteiten; Betrokkenheid van deskundige bibliothecarissen; Zowel kinderopvang als bibliotheek maken deel uit van leesbevorderingsnetwerken; Meer kinderen van nul tot vier jaar zijn lid van de bibliotheek. Kosten overzicht (inclusief eventuele opbrengsten) Zie hoofdstuk 6 Begroting. Opbrengsten Terugverdienmodel met bijdrage van gemeente, bibliotheek en kindercentra. Nog nader in te vullen na afronding van de pilot BoekStart in de kinderopvang Eventuele risico s (Randvoorwaarden) Doelgroep heeft geen prioriteit bij de gemeente Draagvlak bij de eigen organisatie Aandacht van doelgroep in beleidsplan bibliotheek Onvoldoende deskundigheid doelgroep nul tot vier jaar bij de jeugdspecialisten in de bibliotheek Draagvlak bij de kindercentra Financiële situatie van bibliotheek, gemeente en kindercentra Tijdsinvestering van kindercentra Tijdsbesteding Indicatie van de te besteden uren, wordt aangevuld na afronding van de pilot. 18

19 Projectorganisatie Bibliotheek stelt een projectteam samen met verschillende expertises en vertegenwoordiging op strategisch, beleidsmatig en uitvoerend niveau. Bijvoorbeeld: directeur is opdrachtgever, domeinspecialist jeugd is projectleider en projectmedewerkers van de afdeling ICT, collectievorming en jeugdspecialisten zijn uitvoerenden. Strategische argumenten voor de bibliotheek om zich te richten op de kindercentra zijn: Onderzoek: verschillende onderzoeken tonen het belang aan van een rijke leesomgeving en het positieve effect van voorlezen op de schoolloopbaan. Verder is er onderzoek gedaan naar de deskundigheid van toekomstige pedagogisch medewerkers op het gebied van voorlezen en leesbevordering. Hieruit blijkt dat zij onvoldoende kennis hebben op het gebied van leesbevordering en voorlezen. Daarnaast is de kinderopvang onvoldoende op de hoogte van de mogelijkheden die de bibliotheek kan bieden aan hun sector. Timing: er is op dit moment veel aandacht voor kwaliteitsverbetering van de kinderopvang. De wet OKE moet een impuls geven aan de kwaliteit. Uit onderzoek blijkt dat voornamelijk de kinderdagverblijven zich nog teveel richten op verzorging en onvoldoende scoren op het gebied van educatie. Behoeftevoorziening: vanuit de bibliotheeksector en de kinderopvang is er behoefte aan helderheid en eenduidigheid wat er op het gebied van leesbevordering beschikbaar is aan producten. Groot bereik: van de twee- en driejarigen gaat 61 procent naar een kinderdagverblijf en 29 procent naar de peuterspeelzaal. Door ons te richten op de kinderopvang bereiken we veel kinderen en indirect hun ouders. Stap 3 Directiebesluit en projectopdracht Intern: de directie formuleert een projectopdracht, benoemt de opdrachtgever en maakt de keuze voor implementatie van BoekStart in de kinderopvang in het gehele werkgebied, of kiest voor een gefaseerde invoering. Stap 4 Project Start Up (PSU) Intern: samenstellen van een projectteam. Aanstellen van een projectleider (bijvoorbeeld de domeinspecialist jeugd) en het benoemen van projectmedewerkers met verschillende expertises. Toelichting bij Stap 4: Project Start up Om te komen tot een door het projectteam en opdrachtgever gedragen projectplan, is het zinnig een project-start-up (PSU) te houden. Hieraan doen projectleider, projectteam en opdrachtgever (alleen begin en eind PSU) mee. Een goede, volledige PSU kost gemiddeld twee dagen. Resultaat van de PSU is een compleet projectplan, waaraan iedereen zich gecommitteerd heeft. Zorg voor een procesbegeleider die de PSU begeleidt, zodat opdrachtgever, projectleider en team zich op de inhoud kunnen concentreren. Het programma voor een PSU ziet er in grote lijnen als volgt uit: 19

20 Het opstellen van de projectdefinitie: briefing door opdrachtgever aan het team over het project (waarom, wat, randvoorwaarden) voorbereiding, bevraging opdrachtgever door het team op basis van de aspecten van de projectdefinitie (= collectieve intake van het project) collectieve intake (bevraging, discussie, aanscherping) opstellen van projectdefinitie door team terugkoppeling projectdefinitie met opdrachtgever (en: akkoord) Het opstellen van het activiteitenplan (incl. projectfasering en mijlpalen) op te stellen met behulp van de methodiek van het creatief structureren Teamsamenwerking inzicht in bij teamleden aanwezige kwaliteiten c.q. teamrollen (a.d.h.v. oefening, bijvoorbeeld de Teamrollen van Belbin) afspraken over teamsamenwerking (hoe willen wij met elkaar samenwerken? Wat zijn belangrijke afspraken?) Het opstellen van het beheersplan: tijd, geld, kwaliteit, organisatie, informatie, communicatie het team stelt het beheersplan op Krachtenveld/risicoanalyse + terugkoppeling opdrachtgever team maakt krachtenveldanalyse (hoe ziet de projectomgeving eruit?) c.q. risicoanalyse (wat kan er allemaal mis gaan bij dit project?) (voorbereiding) presentatie activiteiten- en beheersplan aan opdrachtgever laatste vraag-/discussiepunten afronding Stap 5 Projectplan Intern: opstellen van een projectplan door het projectteam. Nadat de uitgangspunten in de startnotitie zijn vastgesteld wordt een projectplan opgesteld: Toelichting bij Stap 5: Voorbeeld van het projectplan Project Projectleider: Uitvoering: Datum : Versie: Aanleiding/achtergrond Korte geschiedenis Beknopte beschrijving bibliotheek (profiel) + kengetallen van het werkgebied. Motivatie: waarom wil de bibliotheek dit? 20

21 Projectomschrijving Beschrijving van de aanpak van de te ontwikkelen activiteiten. Doelstelling SMART omschreven doelen binnen een periode zoals: vijftien kinderdagverblijven voor 31 december 2012 twee netwerkbijeenkomsten tussen januari en oktober 2012 drie keer een cursus Voorleescoördinator tussen januari en juni 2012 Opbrengsten / resultaten Opsomming wat de activiteiten in diverse fases concreet opleveren zoals: Plan van aanpak Resultaten onderzoek werkgebied Een analyse van de doelgroep Een cursus voor 45 personen Vier netwerkbijeenkomsten Een tussentijdse evaluatie Projectaanpak/ Projectorganisatie Hierbij ook aandacht voor de rol en niveau van werken van de directeur en bibliotheekmedewerkers, zowel intern als extern: Voorbeeld (nog zonder namen): Functie Rol / niveau Extern Intern bibliotheekdirecteur strategisch gemeentelijke overleggen MT overleggen etc. projectleider strategisch / beleidsmatig provinciaal / gemeentelijk / directies MT overleggen etc. uitvoerend medewerker (leesconsulent) uitvoerend kinderopvang locaties afdelingen, overleggen etc. Uitgangspunten en randvoorwaarden Uitgangspunten, bijvoorbeeld op basis van bibliotheek- of gemeentelijk beleid. Randvoorwaarden: beschrijf wat er nodig is om het project te kunnen realiseren (uren, competenties, et cetera) Projectkosten Begroting van de personele en materiele kosten per kalenderjaar. Fasering/tijdsplanning Maak onderscheid tussen de fases: voorbereiding uitvoering evaluatie 21

22 Communicatie Hierbij aandacht voor zowel de interne als externe communicatie. Evaluatie Maak hierbij onderscheid in doelgroepen en opbrengsten: Intern: verbeter- en aandachtspunten, benodigde competenties Netwerk: beschrijving begin- en eindsituatie Pilot: twee of drie keer meetlat, tussen- en eindrapportage. Stap 6 Goedkeuring: Go! Intern: goedkeuring van het plan inclusief begroting door de opdrachtgever Stappenplan Bedrijfsvoering: acties en planning Het Stappenplan Bedrijfsvoering: acties en planning is een overzicht van activiteiten/ werkzaamheden die moeten worden verricht, voor de oplevering van het projectresultaat. Hieronder een voorbeeld. De verschillende afkortingen hebben de volgende betekenis: SN= Strategisch niveau, BN= Beleidsmatig niveau, UV = Uitvoerend niveau. Wanneer Wat toelichting Wie Uren Januari Goedkeuring directie en samenwerkingspartners Bespreken van de samenwerking op directieniveau bij koepelorganisaties in de kinderopvang SN 4 Januari Samenwerkingsovereenkomst met samenwerkingspartners bekrachtigen Ondertekening SN 1/2 Januari Nulmeting Zie: Bijlage Nulmeting/ Vragenlijst BoekStart in de kinderopvang voor de bibliotheek en kinderdagverblijf BN 2 Januari Scholing domeinspecialist jeugd tot trainer Deskundigheidsbevordering BN/ UN 16 22

23 Voorleescoördinator januari Volgen van de training netwerken in een lokaal Deskundigheidsbevordering BN 38 Januari Scholing Interactief voorlezen Deskundigheidsbevordering 2X BN/ UN 16 Februari Accountgesprekken voeren met de kindercentra Vertalen van wensen aan de hand van de nulmeting naar acties BN 2,5 per locatie Maart Schrijven van uitvoeringsplan Per instelling een uitvoeringsplan, waarin minimaal: realiseren leeshoek startcollectie media 1 voorleescoördinator per instelling is geschoold voorleesplan afgestemd bibliotheekaanbod met activiteiten op het gebied van leesbevordering, mediawijsheid en cultuureducatie ouderbetrokkenheid BN 1 per locatie Maart en April Training Voorleescoördinator Alle deelnemende kindercentra selecteren een pedagogisch medewerker voor deze training BN/ UN 24 incl. voorbereiding Maart Voorleesplan ontwikkelen Kinderdagverblijven stellen plan op, bibliotheek adviseert BN/ UN 1 per locatie Mei Inrichten van leeshoek in kindercentra Presentatiemeubel en andere materialen aanschaffen en plaatsen UN 4 per locatie Mei Startcollectie Aanschaffen en plaatsen KOV UN 4 per locatie Juni Starten / aansluiten netwerk 0-4 Voorleescoördinatoren maken deel uit van dit netwerk op uitvoerend niveau BN 4 23

24 Sept. Aanpassen bibliotheekaanbod Indien bepaalde wensen leven bij KOV kan het raadzaam zijn om diensten en productenpakket van lokale bibliotheek onder de loep te nemen BN 8 Sept. Uitvoeren van leesbevorderingsactiviteiten Activiteiten gericht op leesbevordering, mediawijsheid en ouderbetrokkenheid UN Sept. Workshop Interactief voorlezen Per kindercentra wordt een workshop gegeven BN/ UN 3 per locatie incl. voorbereiding 4.3 Bedrijfsvoering: Personeel Het projectteam bestaat uit projectmedewerkers met verschillende expertise op strategisch, beleidsmatig en uitvoerend niveau. Voorbeelden van deze expertises: collectievorming nul tot vier jaar (het inrichten van een voorleeshoek en sanering van de bestaande collectie); ICT (nulmeting, G!DS); account/gespreksvaardigheden (wensen en behoeften kinderopvang ophalen); didactische vaardigheden (workshop interactief voorlezen); kennis en vaardigheden leesbevorderingsactiviteiten. Daarnaast is het belangrijk dat de taken en bevoegdheden van alle projectleden duidelijk zijn en men elkaar hier op aanspreekt. De taken en bevoegdheden van de directie zijn: Het optreden als functionerend opdrachtgever Het toezien op het verloop en de voortgang van het project Het toezien op de financiële rapportage Betrokkenheid bij keuzes en eindresultaat Het toezien op borging van het projectresultaat in het beleid van de organisatie De taken en bevoegdheden van de projectleider zien er als volgt uit: Is aanspreekpunt voor het project Is verantwoordelijk voor het projectresultaat met de overeengekomen kwaliteit, tijd en budget Bewaakt de planning en voortgang project Beheert het budget Geeft leiding aan de projectgroep Zorgt voor communicatie intern Rapporteert aan onder andere lijnverantwoordelijke De taken en bevoegdheden van de projectleden zien er als volgt uit: Voeren gesprekken met kinderdagverblijven Stellen uitvoeringsplannen op Stemmen af met kinderdagverblijven over activiteiten en aanbod Adviseren over collecties en schaffen aan 24

25 Rapporteren over voortgang aan de projectleider Rapporteren over voortgang aan bibliotheekmanager Nemen deel aan scholing Competentieprofielen BoekStart in de kinderopvang Voor de uitvoering van de taken en bevoegdheden van de projectleden zijn verschillende competenties nodig die hieronder op drie niveaus zijn beschreven. Onderstaand competentieprofiel is gebaseerd op het project BoekStart in de kinderopvang en de competentie-index voor het bibliotheekveld van het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken. Elke competentie kent een definitie en zogenaamde gedragscriteria. De definitie geeft een algemene beschrijving van wat er bedoeld wordt met een competentie, de gedragscriteria zijn een uitwerking naar handelen en gedrag op een bepaald niveau. Een competentie kan op diverse niveaus terugkomen. Afhankelijk van het niveau kunnen per competentie de definitie en gedragscriteria van elkaar verschillen. 25

26 Strategisch niveau Kern Fungeert als opdrachtgever; ziet toe op de voortgang van het project, bewaakt de financiële planning, stelt eindresultaten vast en draagt zorg voor de borging van het projectresultaat in het organisatiebeleid. Competenties 1. Brancheontwikkelingen, visie en strategie Heeft inzicht in feiten, trends en ontwikkelingen binnen de branche en weet deze toe te passen in het lange termijn handelen voor de eigen organisatie. Ontwikkelt een visie op het bibliotheekwerk en de verankering hiervan in een netwerk van gemeenten, kinderopvangorganisaties en overige VVE-partners. Signaleert en anticipeert op relevante ontwikkelingen in de branche en vertaalt deze naar strategisch beleid. 2. Leiderschap Formuleert doelstellingen en resultaten en stimuleert medewerkers bij te dragen aan de realisatie. Stelt een duidelijke opdrachtformulering op. Geeft binnen de kaders van de opdracht ruimte en verantwoordelijkheden aan projectleiders voor het ontplooien van initiatieven. Ziet toe op een efficiënte en effectieve besteding van middelen en bewaakt de voortgang in de realisatie van de projectdoelstellingen. Herkent prestaties en complimenteert en beloont medewerkers voor behaalde resultaten. 3. Public affairs en draagvlak Demonstreert de impact en waarde van de bibliotheek als partner in taal- en leesonderwijs aan belanghebbenden. Presenteert strategische plannen en creëert draagvlak bij wethouders en directies van kinderopvangorganisaties. Evalueert de resultaten en het effect van de producten en diensten van de bibliotheek op de doelstellingen van gemeenten en kinderopvangorganisaties. Bouwt een relevant netwerk in het VVE-veld op, onderhoudt en benut dit, weet gemeenten en kinderopvangorganisaties aan zich te binden en hiermee samen te werken. 26

27 Beleidsmatig niveau Kern Fungeert als projectleider; bewaakt de voortgang van het project en de afspraken met betrekking tot kwaliteit, tijd en budget, beheert het budget, neemt beslissingen met betrekking tot proces en inhoud, stemt af met de opdrachtgever en stuurt de projectleden aan. Competenties 1. Plannen en organiseren Past principes van projectmanagement toe om de afgesproken resultaten binnen de gestelde kaders te realiseren. Stelt een projectplan op met daarin de doelen, kwaliteitseisen, financiële middelen, bemensing en tijdsplanning. Bewaakt de voortgang van het project, spreekt projectleden aan op het nakomen van afspraken en stuurt bij indien nodig. Is zich bewust van de verschillende rollen in het projectteam en handelt hiernaar. 2. Omgevingsbewustzijn Is in staat de dienstverlening van de bibliotheek te plaatsen in de maatschappelijke context. Heeft een brede algemene ontwikkeling op educatief en maatschappelijk gebied. Heeft kennis van de doelgroep 0-4 jaar en de specifieke vraag met betrekking tot taal- en leesontwikkeling. 3. Public affairs en draagvlak Creëert in- en extern draagvlak voor het project en daaraan gerelateerde producten en -diensten. Promoot en bouwt steun op voor het project bij directie, management en medewerkers van de bibliotheek. Presenteert het producten- en dienstenaanbod van de bibliotheek en weet directies van kinderopvangorganisaties te overtuigen van de toegevoegde waarde van dit aanbod. 4. Leesvaardigheid en taalontwikkeling Profileert de bibliotheek als de samenwerkingspartner op het gebied van taalontwikkeling, leesbevordering, mediawijsheid en cultuureducatie. Is op de hoogte van ontwikkelingen met betrekking tot taal en lezen en weet deze te vertalen naar een passend aanbod van producten en diensten voor kinderopvangorganisaties. Is op de hoogte van bestaande producten en diensten op het gebied van taalontwikkeling en leesbevordering en zet deze in bij specifieke vragen en actuele thema s. 27

28 5. Cultureel ondernemerschap Is extern georiënteerd en gaat actief na welke bijdrage de bibliotheek kan leveren aan de doelstellingen van kindercentra op het gebied van taalontwikkeling en leesbevordering. Begrijpt de relatie tussen de bibliotheek, gemeenten en kinderopvangorganisaties en legt samenwerkingsverbanden. Kent gemeentelijke beleidsuitgangspunten met betrekking tot de voor- en vroegschoolse periode en cultuureducatie. Identificeert potentiële partners en mogelijkheden en haalt actief de vraag en behoeftes op. 6. Didactiek Kan een krachtige en activerende leeromgeving realiseren. Heeft kennis van de grondbeginselen van didactiek en past deze toe. Heeft inzicht in de beschikbare digitale en technische hulpmiddelen en past deze toe. Weet groepen te motiveren voor hun leertaken en uit te dagen daar het beste van te maken. 28

29 Uitvoerend niveau Kern Fungeert als projectlid; stelt deelprojectplannen op en voert deze uit, adviseert over collecties en schaft deze aan, stemt af met kinderdagverblijven over operationele activiteiten en aanbod en rapporteert resultaten aan de projectleider en bibliotheekmanager. Competenties 1. Plannen en organiseren Is in staat het eigen werk effectief te plannen en organiseren. Stelt doelen en prioriteiten in het eigen werk en organiseert de eigen werkzaamheden. Neemt binnen de kaders van het project initiatieven. Komt afspraken na, informeert tijdig wanneer dit niet mogelijk is. 2. Collectie ontwikkelen Stelt een collectie samen die aansluit bij de behoeften en interesses van kinderopvangorganisaties. Is bekend met de interesses en het gebruik van de doelgroep en stelt een collectieprofiel op dat hierbij aansluit. Kan binnen gestelde kaders bepalen of materialen geschikt zijn voor opname in de collectie van de bibliotheek. Adviseert over de collectie bij themagerichte activiteiten. 3. Leesvaardigheid en taalontwikkeling Ondersteunt kinderopvangorganisaties op het gebied van leesbevordering en taalvaardigheid. Ondersteunt kinderopvanglocaties bij het organiseren van leesbevorderingsactiviteiten en het samenstellen van een collectie. Beschikt over de didactische vaardigheden om presentaties te verzorgen en interactief voor te lezen. 4. Communicatie Kan informatie zowel mondeling als schriftelijk helder overbrengen met een effectief gebruik van bestaande communicatiemiddelen. Spreekt rustig en duidelijk verstaanbaar Nederlands; maakt hierbij effectief gebruik van woord, gebaar en hulpmiddelen. Is in staat om zijn/haar mening zowel mondeling als schriftelijk te onderbouwen, afgestemd op situatie, doel en publiek. Toetst of de boodschap is overgekomen op de doelgroep. Onderkent (non)verbale communicatie. 5. Collegiaal samenwerken Beschikt over de bereidheid en het vermogen om samen te werken met anderen aan een gemeenschappelijk doel. Is zich bewust van zijn/haar rol en verantwoordelijkheden binnen het team en de invloed hiervan op anderen. Deelt informatie, kennis, ideeën en ervaringen met anderen in het kader van de projectdoelstellingen. Voelt zich verantwoordelijk voor de (deel)resultaten. 29

30 5. Deskundigheidsbevordering Het project BoekStart in de kinderopvang wil de deskundigheid van pedagogisch medewerkers en bibliotheekmedewerkers verhogen. Uit de aanbevelingen en uit recente rapporten blijkt dat de deskundigheid van pedagogisch medewerkers beter kan. De bibliotheek kan in de samenwerking met de kinderopvang veel betekenen. Leesbevordering is immers dé expertise van de bibliotheek. Om bibliotheekmedewerkers in staat te stellen trainingen te verzorgen voor pedagogisch medewerkers zijn er verschillende train de trainers trajecten ontwikkeld. In de samenwerking is het belangrijk elkaars taal te spreken en is het noodzakelijk inzicht te hebben in de zaken die spelen binnen de kinderopvang. In 5.1 wordt een overzicht gegeven van ontwikkelingen binnen de kinderopvang. In 5.2 vindt u een overzicht van de verschillende trainingen die in het kader van dit project ontwikkeld zijn. 5.1 Ontwikkelingen binnen de kinderopvang Als domeinspecialist jeugd moet u op de hoogte zijn van de Wet OKE, VVE-programma s en het Pedagogisch kader kindercentra 0-4 jaar. Deze worden hieronder kort omschreven. De Wet voor ontwikkelingskansen door kwaliteit en educatie: de wet OKE. Sinds 1 augustus 2010 is de wet OKE (Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie) in werking. Het doel van de wet is de kansen voor kinderen met taalachterstanden te vergroten. De wet regelt de basiskwaliteit van kinderopvang en een aantal zaken rond voor- en vroegschoolse educatie, waarbij de GGD toezicht houdt op de kwaliteitseisen. De Wet stuurt aan op meer en betere voorschoolse educatie in de kinderopvang en peuterspeelzalen en een betere samenwerking tussen beide instellingen. Kinderen met een grote taalachterstand zullen in de komende jaren verplicht deel gaan nemen aan VVE. Voor met name de kinderopvang betekent de Wet OKE dat zij met educatieprogramma s zullen gaan werken. Voor- en vroegschoolse educatie (VVE) Doel van voor- en vroegschoolse educatie (VVE) is de taal- en ontwikkelingsachterstand bij kinderen tussen de 2,5 en 6 jaar met (het risico op) een taalachterstand te voorkomen. Met vroegschoolse educatie bedoelt men het aanbieden van een VVE-programma. VVEprogramma s richten zich met name op stimulering van de taalontwikkeling van jonge kinderen. Daarnaast is er steeds meer aandacht voor de sociaal-emotionele en motorische ontwikkeling en wordt ook wel gesproken van voor- en vroegschoolse zorg en educatie (VVZE). Het reguliere taalaanbod valt niet onder VVE. Het gaat bij VVE om programma s die starten op de peuterleeftijd en doorlopen in groep 1 en 2 met een doorgaande leerlijn van voorschools naar vroegschools. Erkende VVE-programma s zijn onder meer Piramide, Kaleidoscoop, KO-totaal, Speelplezier, Startblokken/Basisontwikkeling en Sporen. Dit zijn integrale programma s, gericht op meerdere ontwikkelingsgebieden (taalontwikkeling en ontluikende geletterdheid; denkontwikkeling en ontluikend rekenen; motorische en creatieve ontwikkeling; persoonlijke en sociaal-emotionele ontwikkeling). Daarnaast zijn er VVE-programma s die zich richten op één ontwikkelingsgebied: de Taallijn (gericht op taalontwikkeling), Boekenpret en Overstap (beide gericht op leesontwikkeling). ProBiblio heeft twee documenten opgesteld waarin alles over voor- en vroegschoolse educatie op een rij is gezet. Voor- en vroegschoolse educatie is bedoeld voor bibliotheekmedewerkers. Met dit document maakt u uw collega s duidelijk waarom u samenwerkt met het consultatiebureau, kinderopvang en gemeente. U creëert hiermee draagvlak. Alles op een rij over VVE is voor specialisten: directie en andere mensen die betrokken zijn bij VVE op beleidsmatig niveau. 30