1. Opening en vaststelling agenda Mondeling

Transcriptie

1 Agenda vergadering Algemeen Bestuur GGD Gelderland-Zuid datum 14 april 2016 begin en eindtijd 09:30-12:00 uur locatie Hotel Restaurant De Twee Linden Zandstraat 100, 6658 CX Beneden-Leeuwen aan Leden Algemeen Bestuur GGD Gelderland-Zuid van M. Pieters afdeling Directie doorkiesnummer (088) ons kenmerk GGD/DIR/2016/1344/MP/JvW 1. Opening en vaststelling agenda Mondeling 2. Perspectief Gelderland-Zuid m.b.t. verwarde personen Dit agendapunt wordt gezamenlijk besproken met het Algemeen Bestuur van de Veiligheidsregio 3. Verslag vergadering 17 december 2015 en verslag vergadering 22 februari 2016 Nazending Bijgevoegd 4. Mededelingen Bijgevoegd 5. Financieel (in aanwezigheid van Raymond Bergevoet) 5.1 Jaarrekening 2015 Bijgevoegd 5.2 Begrotingswijziging 1 e helft 2016 Veilig Thuis Bijgevoegd 5.3 Begrotingswijziging 2 e helft 2016 Veilig Thuis Bijgevoegd 5.4 Advies geschil Maasdriel GGD Bijgevoegd 6. Veilig Thuis 6.1 Definitieve overgang naar de GGD Bijgevoegd 6.2 Cijfers Bijgevoegd 7. Uitvoeringsprogramma Meerjarenstrategie GGD Bijgevoegd 8. Stemgewicht AB 2016 Bijgevoegd 9. Rondvraag Mondeling 10. Sluiting Centraal postadres Postbus BC Nijmegen info@ggdgelderlandzuid.nl Hoofdvestigingen GGD Gelderland-Zuid Regio Nijmegen (Nijmegen) Rivierenland (Tiel)

2 Verslag - concept bespreking Algemeen Bestuur GGD Gelderland-Zuid datum/tijd bespreking 17 december uur Locatie Toverbaltheater Beneden-Leeuwen Aanwezig dhr. T. van Balken (Zaltbommel), dhr. G. Bel (Lingewaal), mw. M. Blaauwhof (Maasdriel), dhr. J. van Dongen (Druten), dhr. H. Driessen (Tiel), dhr. R. Engels (Wijchen), dhr. B. Frings, voorzitter (Nijmegen), G. Hendriks (Beuningen), mw. S. Klein-de Jong (Buren), dhr. V. van Neerbos (Neder-Betuwe), dhr. J. Reus (Culemborg), dhr. S. Thijssen (Groesbeek), dhr. B. van Swam (West Maas en Waal), mw. E. de Swart (Heumen), dhr. R. Bontan (Geldermalsen), mw. M. Pieters en dhr. J. van Wijngaarden en op uitnodiging mw. A. van Lubeck en dhr. P. Seinen afwezig dhr. K. Krook, Neerijnen en mw. K. Peters, Mook en Middelaar (met kennisgeving) kopie aan OR van Mieke de Riemer afdeling Directie doorkiesnummer (088) mderiemer@ggdgelderlandzuid.nl ons kenmerk GGD/DIR/0398/15/mr datum 17 december 2015 Onderwerp / Besluit Actie 1. Opening Dhr. Driessen opent de vergadering. Berichten van verhindering: mw. K. Peters (Mook en Middelaar) en dhr. K. Krook (Neerijnen). Dhr. N. Wielders (Geldermalsen) wordt vervangen door dhr. R. Bontan. Dhr. Frings en mw. De Swart komen later ter vergadering. Een welkom aan mw. Anna van Lubeck, manager afdeling Bijzondere Zorg en Veilig Thuis en dhr. Peter Seinen, manager Financiën. Vaststelling van de agenda De agenda wordt conform voorstel vastgesteld. 2. Verslag AB-vergadering 1 oktober 2015 en Verslag AB-vergadering 23 november 2015 Beide verslagen worden ongewijzigd vastgesteld. 3. Mededelingen Mw. Pieters: Ter vergadering wordt een blad met aanvullende mededelingen uitgereikt: Stand van zaken inspecties toezicht kindercentra. In Geldermalsen zijn 2 inspecties nog niet uitgevoerd, vanwege ernstige bedreigingen van de toezichthouders. Heumensoord: Alle asielzoekers zullen op zaterdag 19 december a.s. tegen griep worden gevaccineerd. De GGD heeft hierbij een ondersteunende rol. Vanaf januari 2016 zal de jeugdgezondheidszorg (JGZ) voor kinderen worden uitgebreid tot alle kinderen tot 4 jaar (was tot 18 maanden). Met bestuurlijk akkoord is men nu met COA in onderhandeling om de kosten te dekken. Ook voor gemeenten geldt, dat er meer kosten worden gemaakt en vraag is hoe de risico s voor de gemeenten moeten worden ingeschat en hoe de extra kosten over de gemeenten worden verdeeld. Dhr. Driessen meldt dat gemeente Tiel inmiddels ook opdracht heeft gekregen om naar huisvesting voor 400 vluchtelingen te zoeken. Centraal postadres Postbus BC Nijmegen info@ggdgelderlandzuid.nl Hoofdvestigingen GGD Gelderland-Zuid Regio Nijmegen (Nijmegen) Rivierenland (Tiel) Bezoekadres Regio Nijmegen Groenewoudseweg TV Nijmegen T: (024) F: (024)

3 datum 17 december 2015 ons kenmerk GGD/DIR/0398/15/mr pagina 2 van 6 Dhr. Van Dongen vraagt om het binnen GGD gescheiden te registreren. Dhr. Van Neerbos vindt dat we moeten accepteren dat in meerdere gemeenten opvang is en kan zich voorstellen dat het algemeen geregistreerd wordt. Verder wil hij oproepen om kosten voor Heumensoord gezamenlijk te dragen. Dhr. Thijssen is het eens met gezamenlijke verantwoordelijkheid, maar pleit wel voor gescheiden registratie. Mw. Pieters vraagt om op de hoogte gehouden te worden over de vraag naar opvangcentra, zodat op basis hiervan de formatie bepaald kan worden en een plan kan worden opgesteld. Dhr. Frings is gearriveerd en neemt het voorzitterschap van de vergadering over. Mw. Pieters deelt mee dat de afdeling MBZ per 01/01 een andere naam heeft: Bijzondere Zorg en Veilig Thuis. Het gaat slechts om een naamswijziging, waarmee de taken gedekt worden. Dhr. Frings wil zijn steun aan collega wethouder van Geldermalsen overbrengen. 4. Financieel 4.1 Advies adviesfunctie begroting 2016 Mw. De Swart is gearriveerd. Besloten wordt: 1. Kennis te nemen van het advies van de adviesfunctie gemeenschappelijke regelingen en in het bijzonder de financiering van de extra taak Veilig Thuis in Rekening te houden met het advies van de adviesfunctie bij de besluitvorming over de begrotingswijziging Veilig Thuis Bij de volgende agendaonderdelen zal afgewogen worden of het advies wel of niet zal worden overgenomen. 4.2 Vaststellen begroting 2016, incl. de begrotingswijzigingen Toezicht Wmo, Individueel Keuze Budget, Consequenties CAO gemeenten, Invulling acquisitietaakstelling 2016 en excl. Veilig Thuis Een geactualiseerd overzicht van de ontvangen zienswijzen van gemeenten wordt ter vergadering uitgereikt. Het bijgewerkte overzicht van zienswijzen is bij dit verslag gevoegd. Opmerkingen: - Dhr. Driessen reikt ter vergadering het raadsbesluit, d.d. 16 december uit. Men stemt niet in met de programmabegroting en de begrotingswijzigingen. De gemeenteraad is van mening dat zorg die niet tot de wettelijke taken van de GGD behoort, de zogenaamde contracttaken wellicht efficiënter, cliëntvriendelijker en dichter bij de cliënt en daardoor effectiever, beter en goedkoper kunnen worden uitgevoerd. - Neder-Betuwe gaat niet akkoord. Dhr. Van Neerbos geeft aan dat dit te maken heeft met het moeizame proces van de totstandkoming van de begroting. Men wil een correct sluitende begroting met de meest actuele informatie m.b.t. uitgaven 2016 zien. Er ligt in de lijn van Tiel ook nog een motie van 02/07 die in de raad is aangenomen waarin opgeroepen wordt naar de taken/diensten GGD te kijken om mogelijkheden te bekijken om het financieel perspectief te verbeteren. Besloten wordt: 1. de begroting 2016 als één programma voor toepassing van de goedkeurings- en rapportagetolerantie vast te stellen, zoals opgenomen in het vastgestelde controleprotocol voor accountantscontrole. 2. de (extra) bijdrage van gemeenten voor Toezicht WMO (1) ,- vast te stellen. 3. een eenmalige bijdrage vakantiegeld IKB (2) in ,- vast te stellen. 4. niet akkoord te gaan met het vaststellen van de bijdrage 2016 inzake CAO gemeenten ,-.

4 datum 17 december 2015 ons kenmerk GGD/DIR/0398/15/mr pagina 3 van Reactie Mook en Middelaar inzake compensatie extra kosten territoriale congruentie Het gesprek op 30 november maakte duidelijk dat de principiële gezichtspunten niet verenigbaar waren, waarna de DPG een pragmatisch voorstel heeft gedaan, om als GGD de resterende ,- niet te vorderen. Mook & Middelaar zou dan het ingeboekte risico van ,- laten wegvallen t.o.v. de ingeboekte baten van ,-. Inmiddels is een schriftelijke reactie van het college van B&W van Mook & Middelaar ontvangen (bijgaand), waarin zij te kennen geven dat zij geen onderbouwing hebben ontvangen en hun oorspronkelijke standpunt handhaven. Besloten wordt om frictiekosten zo goed mogelijk te onderbouwen, waarover de DPG en voorzitter opnieuw met Mook en Middelaar in gesprek gaan. Besloten wordt: dat op voorstel van dhr. Van Neerbos, het DB mandaat krijgt te komen tot een praktische oplossing. Opties bandbreedte van het mandaat: Handhaven van de rekenvariant afbouw factor 250% frictiekosten Onderzoeken of in het VWS-verhaal 160% een compromis gevonden kan worden 4.4 Normenkader Wet- en Regelgeving Voor ligt de inventarisatie van wet- en regelgeving voor de rechtmatigheidscontrole door de accountantsdienst voor het jaar 2015 en latere jaren. Besloten wordt: de inventarisatie van wet- en regelgeving ten behoeve van de accountantscontrole 2015 vast te stellen. 4.5 Opdrachtomschrijving aanbesteding accountantsdiensten In 2016 loopt het contract af met accountsdienst Deloitte. Er is gekozen voor een gezamenlijke aanbesteding met de VRGZ, zodat een uniforme werkwijze gehanteerd kan worden en schaalvoordeel behaald kan worden. Besloten wordt: De Opdrachtomschrijving aanbesteding accountantsdiensten vast te stellen. 5. Veilig Thuis 5.1 Stand van zaken Veilig Thuis en consequenties voor begroting 2016 Mevrouw Van Lubeck is per 01/12 gestart als manager van de afdeling BZ/VT. Zij stelt zich in het kort voor en geeft ten aanzien van Veilig Thuis de huidige stand van zaken weer. Naar aanleiding van het Inspectierapport ligt er nu een verbeterplan Veilig Thuis Gelderland-Zuid. De verbeterpunten zullen in gezamenlijkheid worden opgepakt, met zowel in- als extern betrokkenen. Opmerkingen - Groesbeek: nadrukkelijk vraag om komende tijd intensief aan de voorkant te worden geïnformeerd. - Beuningen: idem - Wijchen: in de raad heeft het geleid tot motie van ontzetting (was afkeuring), maar is niet aangenomen. Discussie eindigde met vertrouwen in de organisatie en complimenten aan GGD, mede dankzij aanwezigheid DPG. Dhr. Engels verzoekt om een memo op basis van de audit. - Druten: presentatie door mw. Pieters is uitstekend verlopen. Opvolgen van de acties vindt men belangrijk. Men heeft het volledige vertrouwen in de GGD dat het opgelost gaat worden. - Neder-Betuwe: het verbeterplan is ter kennisname naar de raad gestuurd. In zienswijze aangegeven dat ze bewust zijn van het grote belang voor de inwoners en waardering medewerkers GGD. Proces wordt met vinger aan de pols gevolgd. Aanbod van een presentatie GGD is overgebracht. - Heumen: mw. De Swart heeft een lastige commissievergadering gehad. Vanavond vindt de raadsvergadering plaats. Verzoek is dat GGD in alle uitingen gezinnen en kinderen benoemt. Het verbeterplan is een introvert verhaal. De raad mist informatie over vragen als: zijn er gevallen die onnodig op hulp hebben moeten wachten of tussen wal en schip zijn geraakt. - West Maal en Waal: niet inhoudelijk discussie over geweest, maar vertrouwen moet weer terugkomen, gelijktijdig meenemen in de info.

5 datum 17 december 2015 ons kenmerk GGD/DIR/0398/15/mr pagina 4 van 6 - Tiel: dhr. Driessen heeft de raad vooraf kunnen informeren, wat kou uit de lucht heeft weggenomen; resulteerde erin dat het niet meer in de raad is besproken maar wel geagendeerd in de commissie. Men heeft wel de zorg of het wel zoveel geld moet kosten. - Zaltbommel: inspectierapport is keihard aangekomen, heeft zich ingespannen om het vertrouwen te behouden. Belangrijk is dat de wachtlijst is weggewerkt en er met 1 systeem wordt gewerkt. Men hoopt dat 01/03 veel voor elkaar is. Nadrukkelijk is gevraagd om begin van het jaar een commissievergadering te hebben, waarin een toelichting wordt gegeven. Behoefte aan contact met sociaal wijkteam is groot. Het vertrouwen is er nog wel maar erg broos en dat moet nu stevig gemaakt worden. - Maasdriel: Mw. Blauwhof zelfde lijn als Tiel. 2 e informele avond heeft veel duidelijkheid gegeven. Zijn benieuwd naar de audit. Verder rustig ontvangen en aandacht voor kind en gezin. Vriendelijk verzoek om de raad mee nemen in de info. Bezorgdheid over de financiële consequenties. - Buren: 01/12 in de commissie geweest met presentatie van mw. Pieters. Niet bij alle raadsleden even goed gevallen. Er is nog steeds onrust, omdat er wel gepraat wordt over ICT en locaties, terwijl het over kind en gezin gaat, ook over de werkwijze is er zorg. Bezorgdheid over de vraag of het wel in goede handen ligt. Rol politie/om in het verhaal is niet duidelijk. Privacy hangt men erg aan, welke informatie wordt gedeeld tussen politie en zorg. Hoe staat het er voor? - Lingewaal: maakt vanuit raad eerst complimenten voor de stukken, maar er is gelijktijdig zorg over VT. In februari moet er duidelijkheid zijn. Financiën is kritisch als VT flink meer geld gaat kosten. Sociaal team samenwerking loopt niet lekker. - Geldermalsen: is in commissie aan de orde geweest. Wat betekent het voor kind en thuis. Erop aangedrongen dat we vinger meer aan de pols willen houden. Hebben in het nieuwe jaar behoefte aan beeldvormende sessie waar de GGD bij aanwezig zal zijn. Belangrijk is om in het oog te houden de zorg voor kind en thuissituatie. - Culemborg: info is naar de raad gestuurd maar geen bijeenkomst over gehouden. Als college blij met concrete stappen en met een extra audit. Wel zorgen over afstemming in de ketens (sociale wijkteams), doorgeven casussen etc. kan beter. Mist het beeld wat nu met de kinderen is gebeurd, nu de wachtlijsten zijn weggewerkt. Is niet uit de rapportage duidelijk. Zorgen over de financiën, graag kwantitatief maar ook kwalitatief stappen hierin zetten. - Nijmegen: complimenten over de info en gesprek met commissie komt 13/01 weer op agenda en hopelijk met aanvullende info. Aan de voorkant wel vertrouwen over het verbeterplan. Gevoel: begin februari moet er nadrukkelijke verbetering waar te nemen zijn. Op basis van de opmerkingen per gemeente kan geconcludeerd worden dat de vergadering van mening is dat er begin februari sprake moet zijn van een nadrukkelijke verbetering. In het verbeterplan is niet alleen het interne bedrijfsproces van belang maar bestuurlijk ook het vertrouwen in de ketensamenwerking. Mw. Van Lubeck geeft aan, dat hierover al concrete afspraken gemaakt worden in het opdrachtgeversoverleg. Dhr. Van Neerbos wil het signaal meegeven, dat het met name gaat om een betere afstemming en de samenwerking in de keten. Er wordt besloten, dat na maandag (extra DB) de eerste resultaten van de audit van 16/12 naar de AB-leden zal worden gestuurd, zodat deze naar de raden gebruikt kunnen worden. In februari (vóór 28/02) zal gerapporteerd worden over de tweede voortgangsaudit. Deze zal worden besproken in een extra bijeenkomst van het AB. Mw. De Swart vraagt naar het voornemen van regionale informatiebijeenkomsten. In de tweede helft van februari zullen deze bijeenkomsten worden gepland in Tiel en Nijmegen. Hiervoor zullen raadsleden, ambtenaren en andere belangstellenden worden uitgenodigd. Verzocht wordt om de informatie die dan verstrekt wordt vooraf met AB-leden te delen.

6 datum 17 december 2015 ons kenmerk GGD/DIR/0398/15/mr pagina 5 van 6 Opmerkingen ten aanzien van extra middelen - S. Tijssen (Groesbeek) vindt de onderbouwing van 1 miljoen te mager. Kosten per fte erg hoog. Wil graag meer informatie naar de raden over het totale bedrag. - J. van Dongen (Druten). Extra geld is hier nodig. VT is ontstaan uit fusie. Vraagt zich af waar geld over is. Moet er niet een ijkmoment worden ingebouwd, om dan eventueel af te schalen. - G. Hendriks (Beuningen): graag bekijken waar middelen kunnen worden doorgeschoven. Als dat budget ter beschikking gesteld wordt, dan moet DB strak op kijken, niet bestede middelen van fusiepartners worden gesubstitueerd naar VT. Ook graag een ijkmoment na 1 jaar. - E. de Swart (Heumen): Sluit zich aan bij J. van Dongen, ook ijkpunt na een halfjaar en balans opmaken of afschaling mogelijk is - R. Bontan (Geldermalsen): streven vanaf 2017 dat niveau wordt teruggebracht naar moment van voor de kortingen als gevolg van de transities ( ). Is kritisch over de in de bijlage genoemde kosten voor ICT en communicatie VT. - S. Klein (Buren) wil graag druk erop houden, extra middelen akkoord voor een halfjaar daarna opnieuw bekijken waar we staan. - T. van Balken (Zaltbommel): Idem een halfjaar en vervolgens afbouw - B. van Swam (WMW): Idem een halfjaar en opnieuw stand van zaken bekijken - H. Driessen (Tiel): opdracht vanuit raad niet akkoord. Kan zich vinden in de lijn om na een halfjaar te bekijken en vervolgens afbouw - mw. Blauwhof (Maasdriel): Idem halfjaar en terugbrengen naar niveau. Voor VT wordt bijgedragen naar rato van inwonertal. Inzet van tweejarig ontwikkeltraject was het uiteindelijk weg te halen bij JBG en naar GGD te halen. - Dhr. Reus (vervanger Culemborg) Vinger meer aan pols. Zijn de materiele kosten alleen toe te schrijven aan Veilig Thuis? Besloten wordt: op basis van de opmerkingen per gemeente ten aanzien van de gevraagde extra middelen voor Veilig Thuis in 2016 van ,- 1. Kennis te nemen van de stand van zaken van Veilig Thuis. 2. In te stemmen met extra middelen voor Veilig Thuis voor het eerste halfjaar ad , zijnde de helft van de gevraagde middelen met in het voorjaar 2016 een meetpunt van inschatting van de inzet van additionele middelen voor de tweede helft 2016 te maken. Aan de raden zullen twee opties worden voorgelegd: - De volledige meerkosten voor Veilig Thuis 2016 op te nemen in de begroting en deze eventueel lopende 2016 bij te stellen. - 50% Van de meerkosten in de begroting op te nemen en de resterende 50% opnemen als risicomelding. Ter vergelijking zal aan de brief naar de gemeenten een lijstje met jaarbudgetten van andere Veilig Thuis-regio s (gecorrigeerd naar het aantal inwoners) worden toegevoegd. 3. De begrotingswijziging Veilig Thuis 2016 met aangepaste begeleidende brief en overzicht bijdrage per gemeenten (voor het gehele jaar 2016 en het eerste halfjaar 2016) naar de deelnemende gemeente voor zienswijze te zenden. 4. Het Dagelijks Bestuur een maximale inspanning te laten doen om een dekkingsbron van de meerkosten van 2016 via substitutie te vinden bij de partners. 5. Ter vaststelling van de begrotingswijziging Veilig Thuis 2016 (met terugwerkende kracht naar 1 januari 2016) in de vergadering van het Algemeen Bestuur van 7 april 2016 in te brengen. 6. De gemeenten voor 2017 te vragen rekening te houden met extra structurele middelen voor Veilig Thuis. 5.2 Samenwerking Veiligheidshuis Veilig Thuis Veilig Thuis zal drie audits houden: - een externe, voortgangsaudit in december 2015 m.b.t. het verbeterplan; - een externe, voortgangsaudit in februari 2016 m.b.t. het verbeterplan; - een externe audit uitgevoerd i.o.v. het VHH om de samenwerking met de veiligheidsketen te toetsen.

7 datum 17 december 2015 ons kenmerk GGD/DIR/0398/15/mr pagina 6 van 6 Besloten wordt: Kennis te nemen van de informatie over de audits Veilig Thuis n.a.v. de vergadering van de Stuurgroep Veiligheidshuis. 5.3 Reactie Zaltbommel op Verbeterplan Veilig Thuis Het nadrukkelijke verzoek is om voor de uitvoering van het verbeterplan op korte termijn een crisismanager met verregaande bevoegdheden aan te stellen. Dhr. Van Balken: het is belangrijk om achter de hand te houden als de audit niet positief is. Is blij te constateren dat Veilig Thuis hoge prioriteit heeft. Besloten wordt: 1. Kennis te nemen van de brief van de gemeente Zaltbommel van 25 november 2015 (onderwerp: verbeterplan Veilig Thuis) 2. Het voorstel van Zaltbommel aan te houden om een crisismanager met verregaande bevoegdheden aan te stellen 6. Vaststellen Meerjarenstrategie GGD Gelderland-Zuid Met de Meerjarenstrategie wil de GGD inzicht bieden in de focus, strategie en ambities van de GGD voor de periode , vanuit de publieke dienstverlening die de GGD voor de gemeenten van Gelderland-Zuid vervult. De maatschappij verandert en de GGD sluit hier op aan, zodat de GGD de deelnemende gemeenten op goede wijze kan blijven ondersteunen bij het gemeentelijk beleid. De concept Meerjarenstrategie is 6 oktober jl. voor zienswijze aan de raden van de deelnemende gemeenten gestuurd. Het overzicht van de reeds ontvangen zienswijzen is bijgevoegd; ter vergadering wordt een geactualiseerd overzicht uitgereikt. Het bijgewerkte overzicht van zienswijzen is bij dit verslag gevoegd. De meerderheid van de gemeenten gaat akkoord, maar met de opmerking dat de raden graag eerder betrokken hadden willen worden. Mw. Pieters geeft aan eerder voorgesteld te hebben om voor de GGD een klankbordgroep van raadsleden in te stellen. Alle bestuursleden hebben toen aangegeven dit niet wenselijk te vinden. Dhr. Van Neerbos geeft aan dat het betrekken van raadsleden een boodschap is aan het AB en niet aan de directeur. Dhr. Hendriks geeft aan dat in Beuningen de raad de gemeenschappelijke regelingen heeft verdeeld onder raadsleden. Dhr. Reus geeft aan dat de behoefte aan een beeldvormende sessie over VT ook van toepassing is op de Meerjarenstrategie. Besloten wordt: 1. De Meerjarenstrategie GGD Gelderland-Zuid vast te stellen 2. Kennis te nemen van de stand van zaken m.b.t. (de ontwikkeling van samenhangende producten en diensten passend bij) de meerjarenstrategie. Het RAO aan de voorkant te betrekken voor de interactie met gemeenten t.b.v. de ontwikkeling van samenhangende producten en diensten passend bij de meerjarenstrategie. 7. Rondvraag Dhr. Thijssen: Verzoek vanuit gemeente Groesbeek is om in een GGD-themabijeenkomst met GGD van gedachten te wisselen. Dhr. Driessen: Vanuit Tiel is ook de behoefte aan een bijeenkomst van raad met GGD. Dhr. Van Dongen Wil mw. Van Lubeck veel succes wensen. Dhr. Van Balken: Neemt afscheid na 22 jaar in de politiek actief te zijn geweest. Dit was zijn laatste AB-vergadering. Met dank voor zijn bijdragen wenst de vergadering hem het allerbeste toe. 8. Sluiting De voorzitter sluit om uur de vergadering onder dankzegging aan de deelnemers voor hun bijdrage aan deze vergadering. Voor eenieder fijne feestdagen toegewenst.

8 Zienswijzen gemeenten Programmabegroting en begrotingswijziging GGD 2016 Overzicht per 18 januari 2016 bijlage bij agendapunt 4.2 Gemeente Rivierenland Zienswijze door gemeente gemaakte opmerkingen Buren Akkoord Akkoord met Programmabegroting GGD 2016 en akkoord met de begrotingswijzigingen. Verzoek om 5% te bezuinigen in Culemborg Grotendeels akkoord Akkoord met Programmabegroting Akkoord met de begrotingswijzigingen mbt Wmo-toezicht en IKB. Niet akkoord met begrotingswijziging inzake consequenties CAO gemeenten. Geldermalsen Akkoord Verzoek om zorg te dragen dat het weerstandsvermogen op peil wordt gebracht. Verzoek om volgend jaar de wettelijke termijnen in acht te nemen. Lingewaal Grotendeels akkoord Niet akkoord met begrotingswijziging inzake consequenties CAO gemeenten. Maasdriel Gedeeltelijk akkoord Akkoord met de Programmabegroting GGD Niet akkoord met de begrotingswijzigingen. Neder-Betuwe Niet akkoord Niet akkoord met begroting 2016, begrotingswijzigingen 2016 en meerjarenraming Zorgen over weerstandsvermogen GGD; verzoek te zorgen dat weerstandsvermogen op peil gebracht wordt. Gemeenteraad is van mening dat er bezuinigd moet worden op de gemeenschappelijke regelingen. Neerijnen Gedeeltelijk akkoord Akkoord met de Programmabegroting GGD Voor Veilig Thuis is taakstellend een bedrag beschikbaar van en voor Toezicht Wmo Extra kosten uitvoering Veilig Thuis taakstellend 2,5 fte. Tiel Niet akkoord Niet akkoord met de Programmabegroting GGD 2016 en met de begrotingswijzigingen. Zaltbommel Akkoord

9 Gemeente regio Nijmegen Zienswijze door gemeente gemaakte opmerkingen Beuningen Gedeeltelijk akkoord Akkoord met Programmabegroting GGD 2016 en begrotingswijziging mbt Wmo-toezicht. Niet akkoord met begrotingswijziging inzake consequenties CAO gemeenten. Niet akkoord met begrotingswijziging mbt IKB. Druten Grotendeels akkoord Akkoord met de Programmabegroting GGD Akkoord met de begrotingswijzigingen mbt Wmo-toezicht en IKB. Niet akkoord met begrotingswijziging inzake consequenties CAO gemeenten. Groesbeek Grotendeels akkoord Akkoord met Programmabegroting GGD 2016 en invullen acquisititetaak. Akkoord met begrotingswijziging mbt Wmo-toezicht en IKB. Niet akkoord met begrotingswijziging inzake consequenties CAO gemeenten. Heumen Grotendeels akkoord Akkoord met Programmabegroting GGD Akkoord met begrotingswijziging mbt Wmo-toezicht en IKB. Niet akkoord met begrotingswijziging inzake consequenties CAO gemeenten. Nijmegen Grotendeels akkoord Akkoord met Programmabegroting GGD Akkoord met begrotingswijziging inzake WMO-toezicht, IKB en aanvullen acquisitietaak Niet akkoord met begrotingswijziging inzake consequenties CAO gemeenten. West Maas en Waal Grotendeels akkoord Akkoord met Programmabegroting GGD Akkoord met begrotingswijziging inzake WMO-toezicht en IKB. Niet akkoord met begrotingswijziging inzake consequenties CAO gemeenten. Wijchen Grotendeels akkoord Akkoord met Programmabegroting GGD Akkoord met begrotingswijziging inzake WMO-toezicht en IKB. Niet akkoord met begrotingswijziging inzake consequenties CAO gemeenten.

10 M Gemeente Mook en Middelaar Postadres Postbus ZK MOOK Bezoekadres Raadhuisplein 6 MOOK Telefoon (024) Fax (024) gemeente@mookenmiddelaar.nl Intemet.mookenmiddelaar.nl $. ( ë ; '.... y ' '.!. Aan. De voorzitter van het Algemvn,.Bêstuur.;. j.',.( y (...: y..,.... van de GGD Gelderland-zuid J Postbus BC NIJMEGEN Uw kenmerk Uw brief van Uw BSN Ons kenmerk l ï i b- - ti é Ze Inll'chtingen G. Berens Telefoon (024) Afdeling Samenleving Datum 15 december 2015 Onderwerp Compensatie extra kosten territoriale congruentie VERZ NDEN 1 T ZES 2215 Geachte heer Frings, Op 30 november jl. heeft op uw verzoek een open en vrijblijvend gesprek plaatsgevonden tussen u en wethouder Peters. Bij dit gesprek waren ook de directeur van uw GGD, mevr. M. Pieters, en dhr. G. Berens van onze afdeling Samenleving aanwezig. Tijdens dit gesprek heeft u gereageerd op onze brief van 2 juni 2015, verzonden op 10 juni Samenvattend heeft u daarbij aangegeven dat de door het Ministerie van VWS toegekende compensatie onvoldoende is geweest om de extra kosten te dekken verbonden aan de fusie tussen de GGD Nijmegen en de GGD Rivierenland en de ontvlechting van de gemeente Mook en Middelaar uit de gemeenschappelijke regeling GGD regio Nijmegen. Daar waar u in uw berekening bent uitgegaan van een afbouw factor van 250%, heeft het Ministerie een afbouwfactor van 160% toegepast. U heefl aangegeven dat uw GGD onvoldoende inverdiene ecten heeft kunnen genereren om dit verschil te overbruggen en dat daarom ons standpunt, zoals verwoord in onze brief van 2 juni 2015 niet juist zou zijn. Wij hebben tot op heden van u geen concreet toetsbare gegevens en onderbouwingen ontvangen die uw zienswijze zouden staven. Wij handhaven derhalve ons standpunt en herziening daarvan is op dit moment niet aan de orde. Uiteraard willen wij van uw standpunt kennisnemen wanneer u bereid bent ons dit inzichtelijk te maken en te bewijzen met concrete en toetsbare gegevens/cijfers op grond waarvan u meent dat uw standpunt juist is. Graag zien wij dan ook op korte termijn uw schri elijke en cijfermatige onderbouwing tegemoet.

11 Voor de goede orde wijzen wij u er op dat wij ervan uitgaan dat u het bedrag van f ,- zijnde onze gerechtvaardigde claim uit de Algemene Reserve en waarover geen discussie is, onverwijld aan ons overmaakt. Deze vordering op u staat geheel Ios van het verschil van inzicht omtrent de frictiekosten. Het verzuimen van uitbetaling is onrechtmatig en het verder uitblijven ervan zou onherroepelijk Ieiden tot een invorderingsactie. Wij hopen dat dit niet noodzakelijk zal blijken te zijn. Hoogachtend, /! Het college van burgemeester en wethouders van Mook en Middel 'ar, D s tar' De burge eester, J.. mits - de Kinkelder Mr. drs W. Gradise

12 Zienswijzen gemeenten Meerjarenstrategie Overzicht per 18 januari 2016 bijlage bij agendapunt 6 Gemeente Rivierenland Zienswijze door gemeente gemaakte opmerkingen Buren Akkoord Raad wil eerder in het proces betrokken worden. Culemborg Akkoord Geldermalsen Akkoord Bij een volgende meerjarenstrategie graag de raadsleden betrekken in het voorbereidende traject. In het uitvoeringsprogramma svp aandacht voor verbetering v.d.afstemming tussen sociale wijkteams en VT Thema aanpak verwarde personen uitwerken in opgerichte stuurgroep naar uitvoeringsmaatregelen. Lingewaal Akkoord Rol van verbinder en makelaar is de rol van gemeenten. GGD is hierbij de uitvoerder. T.a.v. gezonde start: stem goede afspraken en aanbod af met de uitvoerder van JGZ 0-4. Uitvoering van Meerjarenstrategie bugettair neutraal. Maasdriel Akkoord Neder-Betuwe Akkoord Integrale aanpak en inbreng van verschillende disciplines is duidelijk een meerwaarde. De raad wil graag in een vroegtijdig stadium betrokken worden. Neerijnen Akkoord Aanbeveling om na twee jaar een evaluatie te houden. Dan kan bijsturing plaatsvinden, indien nodig. Uitvoering van meerjarenstrategie mag niet leiden tot verhoging van de gemeentelijke bijdrage. Liever spreken over kwetsbare ouderen ipv kwetsbare groepen, zoals ouderen. Niet iedere oudere is kwetsbaa Tiel Niet akkoord Zaltbommel Akkoord Blij met de aandacht voor kwetsbare groepen en met de aansluiting bij de behoeften van inwoners. Wat zijn de consequenties van het inspectierapport Veilig Thuis voor de Meerjarenstrategie? Betreurd wordt dat de gemeenteraad niet betrokken is bij het proces. De raad wil vroeg betrokken worden.

13 Gemeente regio Nijmegen Zienswijze door gemeente gemaakte opmerkingen Beuningen Akkoord Druten Akkoord Groesbeek Akkoord Heumen Akkoord Wil graag betrokken worden bij (de ontwikkeling van) het uitvoeringsprogramma. Nijmegen Akkoord Op inhoud ondersteuning van de hoofdlijnen van de Meerjarenstrategie. Bij beleidsuitvoering wordt een proactieve inzet verwacht, waarin ingespeeld wordt op nieuwe ontwikkelingen De relatie met het fysieke domein komt mondjesmaat aan de orde. Integrale benadering van belang. West Maas en Waal Akkoord De Meerjarenstrategie is afgestemd op de nieuwe taken in het sociaal domein. De nadruk ligt terecht op preventie en op de jeugd. GGD is verlengd lokaal bestuur. Bij beleid eerst uitgaan v. wettelijke taken en van bestaand regionaal beleid Wijchen Akkoord

14 Verslag - concept bespreking Algemeen Bestuur GGD Gelderland-Zuid datum/tijd bespreking 22 februari uur Locatie Gemeentehuis Beneden-Leeuwen Aanwezig dhr. G. Bel (Lingewaal), dhr. Buwalda (Zaltbommel), dhr. J. van Dongen (Druten), dhr. R. Engels (Wijchen), dhr. B. Frings, voorzitter (Nijmegen), dhr. G. Hendriks (Beuningen), mw. S. Klein-de Jong (Buren), dhr. K. Krook (Neerijnen), dhr. M. Melissen (Tiel), dhr. V. van Neerbos (Neder-Betuwe), dhr. F. Sidali (Culemborg), mw. E. de Swart (Heumen), dhr. B. van Swam (West Maas en Waal), dhr. J. de Vreede (Maasdriel), dhr. N. Wiendels (Geldermalsen), mw. M. Pieters, dhr. J. van Wijngaarden, mw. A. van Lübeck en mw. M. van Dongen afwezig dhr. H. Driessen (Tiel), mw. S. Klein-de Jong (Buren), mw. A. Sörensen (Maasdriel) en dhr. S. Thijssen (Groesbeek) kopie aan OR van Jules van Wijngaarden afdeling Directie doorkiesnummer (088) jvanwijngaarden@ggdgelderlandzuid.nl ons kenmerk GGD/DIR/1329/16/JW/mr datum 22 februari 2016 Onderwerp / Besluit Actie 1. Opening Dhr. Frings opent de vergadering en heet iedereen van harte welkom. 2. Stand van zaken Veilig Thuis Na discussie wordt het volgende besloten: a. Kennis te nemen van de tweede voortgangsaudit Veilig Thuis; b. Kennis te nemen van de externe audit Veilig Thuis i.r.t. het Veiligheidshuis; c. De DPG opdracht te geven om de AB-leden z.s.m. te voorzien van een informatiebrief over o.a. deze audits, die zij kunnen gebruiken ten behoeve van de informatievoorziening aan Raad en College. d. De GGD voorlopig groen licht te geven om Veilig Thuis binnen GGD Gelderland-Zuid verder door te ontwikkelen en voorbereidingen te treffen voor de overdracht van taken van JBG naar GGD Gelderland-Zuid, zodat Veilig Thuis structureel onderdeel gaat uitmaken van de GGD op de kortst mogelijke termijn. e. De DPG opdracht te geven een notitie voor te bereiden t.b.v. besluitvorming hierover tijdens het AB van 7 april Rondvraag Dhr. Frings doet de oproep om facturen aan Antrea met spoed in te dienen. Mw. Pieters deelt mee dat naar verwachting op 29 februari a.s. het overall rapport van de inspecties over Veilig Thuis verschijnt, naar aanleiding van de inspectiebezoeken van alle Veilig Thuis-organisaties. 4. Sluiting De voorzitter sluit de vergadering onder dankzegging van ieders bijdrage. Centraal postadres Postbus BC Nijmegen info@ggdgelderlandzuid.nl Hoofdvestigingen GGD Gelderland-Zuid Regio Nijmegen (Nijmegen) Rivierenland (Tiel) Bezoekadres Regio Nijmegen Groenewoudseweg TV Nijmegen T: (024) F: (024)

15 Algemeen bestuur Vergadering 14 april 2016 Agendapunt 4 Onderwerp Mededelingen 1. Per 1 januari 2016 is Groesbeek Berg en Dal geworden. Per 1 januari 2015 heeft een herindeling plaatsgevonden van de voormalige gemeenten Millingen aan de Rijn, Ubbergen en Groesbeek. In het jaar 2015 heeft deze gemeente de naam Groesbeek gedragen. De nieuwe gemeenteraad heeft een nieuwe naam voor deze gemeente vastgesteld, te weten Berg en Dal. Dat betekent dat de naam van de gemeente Groesbeek per 1 januari 2016 veranderd is in Berg en Dal. Ter kennisname is een brief hierover van de gemeente bijgevoegd. 2. Jaarverslag externe klachtencommissie GGD Gelderland-Zuid Ter kennisname is het jaarverslag 2015 bijgevoegd van de externe klachtencommissie van de GGD Gelderland-Zuid. 3. Monitoringsrapportage Wijchen In opdracht van de gemeente Wijchen voert de GGD vanaf 2015 de uitvoeringsregie op de lokale toegangspoort (sociale wijkteams) en monitort de GGD de inzet van mensen en middelen, het aantal klantcontacten, verwijzingen (wie verwijst en naar wie?), beschikkingen, klanttevredenheid, etc. Zie de bijlage voor de rapportage 2015 en de inzichten die dit voor Wijchen oplevert. Door de combinatie van uitvoeringsregie én monitoringfunctie, is een korte feedback-loop naar de professionals ontstaan, wat voor een kortcyclisch leerproces zorgt. 4. Planning van GGD Gelderland-Zuid voor de Elektronische gegevensoverdracht JGZ. Sinds 1 juli 2010 zijn de gemeenten op basis van de Wpg verplicht om te zorgen dat de jeugdgezondheidszorg bij het vastleggen van cliëntgegevens gebruik maakt van digitale dossiers. Bij het werken met digitale dossiers hoort uit het oogpunt van veiligheid en kwaliteit ook, dat de dossiers digitaal worden overgedragen. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van het Landelijk Schakelpunt (LSP). Tevens is afgesproken het LSP te gebruiken voor de elektronische uitwisseling van gegevens tussen JGZ en RIVM over Rijksvaccinatieprogramma en hielprik. Op 15 januari jl. hebben alle wethouders met jeugdgezondheidszorg in hun pakket een brief ontvangen van staatssecretaris Van Rijn over de elektronische gegevensoverdracht in de JGZ (zie bijlage), waarin verzocht werd om zo snel mogelijk aan te sluiten bij het LSP en JGZ te vragen om de planning toe te sturen wanneer zij aangesloten zijn op het LSP. GGD Gelderland-Zuid is druk bezig met het mogelijk maken van deze elektronische gegevensoverdracht en streeft naar aansluiting bij het LSP voor het eind van dit jaar. We werken daarbij samen met Topicus, de leverancier van het digitaal dossier JGZ. De afdeling JGZ van GGD Gelderland-Zuid heeft een plan van aanpak ontwikkeld (zie bijlage) om aangesloten te zijn bij het LSP, zowel voor het gebruik van dossieroverdracht als voor RIVM-uitwisseling. Dit plan van aanpak werkt toe naar een aansluiting met het LSP per december Klantwaarderingsonderzoek: Gemeenteambtenaren waarderen de GGD met een 7,1 Medio 2015 heeft GGD Gelderland-Zuid onderzoek gedaan naar de ervaringen van de 17 gemeenten, waaraan ondersteuning wordt geboden op het gebied van publieke gezondheid. Voor dit onderzoek zijn benaderd de ambtenaren volksgezondheid, jeugd, welzijn, veiligheid, onderwijs. Het doel van het onderzoek is/was drieërlei: Inzicht verkrijgen in de mate van tevredenheid over de dienstverlening van de GGD. Horen wat de verwachtingen en wensen zijn. Vaststellen waarin de GGD de dienstverlening zou kunnen verbeteren. Het onderzoek heeft bestaan uit een online enquête gevolgd met een face to face contact.

16 Uit de online enquête blijkt het volgende: De ervaringen met de GGD-brede producten wordt gemiddeld met een 7,1 gewaardeerd; Het gemiddelde van de ervaringen c.q. ontvangen reacties op de afdelingsspecifieke vragen is 7,3. De samenvatting van het klantwaarderingsonderzoek is bijgevoegd. 6. Bestuurlijke bijeenkomst over infectieziektebestrijding Op 5 februari jl. vond de jaarlijkse bestuurlijke bijeenkomst plaats van GHOR Gelderland-Zuid. Dit jaar waren hiervoor naast de leden van het Algemeen Bestuur van de VRGZ en de ketenpartners ook de leden van het AB van GGD Gelderland-Zuid uitgenodigd. Het onderwerp van 2016 betrof de infectieziektebestrijding. Tijdens de goedbezochte bijeenkomst is stil gestaan bij de historische context van de infectieziektebestrijding, de ontwikkelingen op dit gebied en is nader ingegaan op de bestuurlijke verantwoordelijkheden op infectieziektegebied. De opzet waarbij zowel de leden van het AB van de VRGZ als van de GGD aanwezig waren, werd zeer gewaardeerd. Bijgevoegd is een kort overzicht van de bestuurlijke verantwoordelijkheden bij een infectieziektecrisis, de presentatie zoals verzorgd door twee infectieziekteartsen van de GGD en de infographic over de infectieziektebestrijding GGD Gelderland-Zuid 2015, zoals die is uitgereikt tijdens de bestuurlijke bijeenkomst. 7. Onderzoeksrapport Naar een toekomstbestendige en proactieve infectieziektebestrijding Bijgevoegd is het onderzoeksrapport Naar een toekomstbestendige en proactieve infectieziektebestrijding. Dit rapport is op 16 februari jl. aangeboden aan de Minister van VWS. Het rapport beschrijft de resultaten van het onderzoek van GGD GHOR Nederland naar de infectieziektebestrijding bij GGD'en in Nederland. Het onderzoek concludeert dat GGD en zich met succes richten op de bestrijding van infectieziekten, maar dat er ook kwetsbaarheden zijn. De conclusies zijn in lijn met onderzoek van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) in 2015 Infectieziekte- en tuberculosebestrijding bij GGD en op orde, maar kwetsbaar. De kwetsbaarheden betreffen proactieve taken, zoals netwerkvorming, innovatie en onderzoek, die minder aandacht krijgen dan nodig is. Het advies is onder andere dat ontwikkelingen op infectieziektegebied, zoals zoönosen (van dier op mens overdraagbare infectieziekten), antibioticaresistentie (ABR) en opkomende nieuwe infectieziekten in de komende jaren verdergaande inzet vragen. In het algemeen scoort GGD Gelderland-Zuid relatief goed in het onderzoek. Dat was ook al het geval in het genoemde IGZ-onderzoek. GGD Gelderland-Zuid werkt samen met betreffende gemeenten en andere partners aan het organiseren van zorgvuldige infectieziekte- en TBC-bestrijding in de opvang van asielzoekers, zoals op Heumensoord. Tevens onderkent de GGD het grote belang om veel extra aandacht te besteden aan zoönosen en ABR omdat deze bedreigingen op het gebied van de publieke gezondheid grote maatschappelijke consequenties hebben. Op het gebied van de zoönosen werkt de GGD samen met veel partners aan het tot stand brengen van een One health netwerk, waarin onder andere (publieke) gezondheidszorg en de veterinaire sector samenwerken, bijvoorbeeld om snelle signalering van een zoönose te borgen waardoor tijdig maatregelen kunnen worden genomen om besmetting van inwoners in Gelderland-Zuid te voorkomen. Op het gebied van de ABR bouwt de GGD samen met ziekenhuizen, verpleeghuizen etc. aan een infectiepreventie-netwerk in Gelderland-Zuid met als doel om de antibioticaresistentie te bestrijden. Dat doet de GGD in lijn met het VWS-beleid op dit gebied; de Minister van VWS heeft ABR tot één van de speerpunten van het lopende Nederlandse EU-voorzitterschap benoemd. Vanwege het belang van dit onderwerp heeft de GGD de ontwikkeling van infectiepreventie / ABR gekozen als een van de vernieuwende en verbindende producten in het kader van de GGD-meerjarenstrategie (zie hiervoor agendapunt 7). 8. Jaarverslag Academische werkplaats Amphi Ter informatie is het jaarverslag over 2015 toegevoegd over de werkzaamheden van de academische werkplaats Integraal Gezondheidsbeleid en Infectieziektebestrijding, waar de GGD in participeert bij/met Eerstelijnsgeneeskunde van Radboudumc.

17 9. Gehonoreerde opdrachten Gezond Leven. Voor 2016 bedraagt de acquisitiedoelstelling van de GGD De GGD verwacht in 2016 onder andere extra opbrengsten m.b.t. Publieke Gezondheid Asielzoekers (gefinancierd door COA), opbrengsten in het kader van infectieziektebestrijding/abr, verzuimbegeleiding ROC (JGZ). In het eerste kwartaal 2016 is op het gebied van Gezond Leven een aantal projecten gehonoreerd. Deze worden onderstaand belicht. a. Centrumgemeente Nijmegen heeft het plan voor Ouderen in Veilige Handen voor de periode goedgekeurd. Jaarlijks is er ,- beschikbaar om ouderenmishandeling tegen te gaan. Het project wordt uitgevoerd door Gezond Leven, Veilig Thuis en een groot aantal partners uit de regio (vrijwilligers, thuiszorg, GGZ, Maatschappelijke werk, Moviera). Een ouderenpanel doet mee en geeft advies. b. SchoolsOUT heeft bij de gemeente Nijmegen haar plannen voor de jaren ingediend om sociale veiligheid op het terrein van seksuele diversiteit en homovriendelijkheid te bevorderen. Jaarlijks blijft de subsidie van ,- beschikbaar. Dit wordt betaald vanuit de onderwijs-begroting van de gemeente. c. Vanuit de Jeugdimpuls is een bedrag van ,- beschikbaar gekomen voor het onderwijs in Gelderland Zuid om samen met de Gezonde school-adviseurs toe te werken naar het themacertifikaat Gezonde School. 46 Scholen hebben zich aangemeld om hieraan mee te doen. Daarnaast gaan Gezonde school-adviseurs voor 3920,- 6 locaties van het voortgezet onderwijs begeleiden bij het realiseren van een rookvrij schoolterrein. d. Met de Gelderse Sportfederatie (GSF) heeft de GGD zich tot gemeenten gewend in Rivierenland om de activiteiten van Aangepast Sporten te kunnen voorzetten. Zeven gemeenten willen in een vervolg investeren. Met de GSF is afgesproken dat op detacheringsbasis voor ongeveer 12 uur in de week werkzaamheden worden voortgezet. Daar is een bedrag van rond de ,- mee gemoeid. e. Met de gemeente Tiel en de woningbouwvereniging in Tiel wordt een klein onderzoek uitgevoerd om meer inzicht te krijgen in specifieke Tielse aspecten van beginnende schuldenproblematiek. Dit wordt o.a. uitgevoerd door een epidemioloog samen met Bijzondere Zorg in Rivierenland voor 5.000,-. f. Bij Fonds Nuts Ohra werkt de afdeling Gezond Leven mee aan twee projecten waar een aanvraag voor een 2 e fase is ingediend. Samen met de academische werkplaats Amphi heeft de GGD het project Gezond Leven in Wijchen Noord ingediend. In Rivierenland is de GGD partner van een ROC-project rondom laaggeletterdheid in Tiel. Eind april wordt duidelijk of beide projecten gehonoreerd worden. Het gaat om projecten van 3½ jaar, tot eind 2019 voor ieder ,- 10. Bijdrage vanuit de GGD aan het Nationaal Congres Volksgezondheid GGD Gelderland-Zuid levert een behoorlijke bijdrage aan het komende Nationale Congres Volksgezondheid, dat op 7 en 8 april in de doelen in Rotterdam gehouden wordt. Op de eerste dag zal Bert Frings een pitch geven over de aanpak van vluchtelingenproblematiek in Nijmegen, waarna Bert en Moniek Pieters een workshop over dit thema zullen leiden. Daarnaast worden de volgende workshops en presentaties gegeven vanuit: GGD Gezond Leven: Transformatie-experiment: van systeemwereld naar leefwereld; gedeeld eigenaarschap met burgers van gezondheidsbevordering; mondelinge presentatie door Nancy Albertz en Bas Vosbeek Laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden; posterpresentatie door Jose Keetelaar. Gezondheid en leefstijl van adolescenten op praktijk- en speciaal onderwijs, vergeleken met regulier onderwijs (Jeugdmonitor); mondelinge presentatie door Marlene vd Star. AMPHI Integraal Gezondheidsbeleid: AWPG: Versterken van de samenwerking tussen huisarts, jeugdarts en wijkteams in de regio s Den Haag, Hollands Midden, Gelderland-Midden en Gelderland-Zuid, een workshop samen met AWPG Zuid Holland. Onderzoek naar integraal wijkgericht werken: methoden, uitdagingen en opbrengsten, een symposium met meerdere presentaties. AWPG: Hoe realiseer je een verbinding tussen de zorg-, sport-, en beweegsector?, workshop. 11. Heumensoord De kosten die door de GGD in 2015 zijn gemaakt voor Heumensoord in het kader van de publieke gezondheidszorg asielzoekers (PGA) waren hoger dan de standaard vergoeding die de GGD

18 hiervoor ontving van het COA via GGD GHOR Nederland. Reden hiervoor was onder andere dat er veel kosten zijn gemaakt bij de voorbereiding en het opstarten van Heumensoord. Zoals eerder is aangegeven, heeft de GGD deze meerkosten bij het COA in rekening gebracht. Inmiddels is van het COA bericht ontvangen dat deze meerkosten worden vergoed. In de jaarrekening 2015 was hier al van uitgegaan (zie agendapunt 5.1). Verwacht wordt dat de standaard vergoeding in 2016 wel toereikend zal zijn. Zoals bekend is, zal Heumensoord op 2 mei a.s. zijn afgebouwd; de PGA-activiteiten van de GGD voor Heumensoord zullen dan ook worden beëindigd. 12. Toezicht Wmo: jaarverslag 2015 en werkplan 2016 Bijgevoegd is het jaarverslag 2015 van het Wmo-Toezicht. Het jaarverslag biedt een overzicht van de meest opvallende uitkomsten van de ontvangen meldingen en de pilot-toezichtbezoeken. De activiteiten in het kader van de ontwikkeling van het Wmo-toezicht zijn niet uitgebreid beschreven, omdat die al in de AB-vergadering van oktober 2015 aan de orde zijn geweest. Tevens is bijgevoegd het conceptwerkplan 2016, waarin een overzicht wordt gegeven van de geplande signaal- en risicogestuurde toezichtbezoeken. Conform het besluit van het AB zijn alle aanbieders waarover in 2015 en 2016 signalen zijn ontvangen, opgenomen in het werkplan. Alle nieuw gecontracteerde aanbieders die sinds 2014 voor het eerst Wmo-aanbod uitvoeren, zijn eveneens opgenomen, evenals de aanbieders die reeds onder toezicht stonden van andere landelijke inspecties. De uitvoering van het Wmo-toezicht moet goed aansluiten op de monitoring van de afdeling contractmanagement en inkoop van de gemeenten. Het Wmo-toezicht opereert vanuit een onafhankelijke positie en is meer bevoegd om diepgaand, zowel aangekondigd als onaangekondigd onderzoek te doen. GGD Gelderland-Zuid heeft maandelijks overleg met het Regionaal OndersteuningsBureau (ROB- Rijk van Nijmegen) en is ook in overleg met het regionale contractmanagement van Rivierenland over periodieke afstemming. Op casusniveau (aanbieders) worden signalen uitgewisseld en afgestemd over de aanpak van nader onderzoek. Voorkomen moet worden dat werkzaamheden elkaar overlappen. Kwaliteitstoezicht en monitoring op basis van de contractvoorwaarden kunnen elkaar versterken en aanvullen. De komende periode wordt het beleid in gezamenlijkheid verder vormgegeven. Op 6 juni a.s. wordt een congres georganiseerd voor alle wethouders met een verantwoordelijkheid binnen het sociaal domein. Het Wmo-toezicht van GGD Gelderland-Zuid verzorgt samen met het Samenwerkend Toezicht Jeugd een workshop: Leren van Calamiteiten Films project Ouderen in veilige handen De films Van signaleren naar bespreken; vrijwilligers in gesprek met ouderen migranten worden ter vergadering uitgereikt. Deze set korte films is één van de resultaten uit het project Ouderen in veilige handen Gelderland-Zuid. De films helpen vrijwilligers en trainers die te maken hebben met migrantenouderen om het gesprek aan te gaan over lastige onderwerpen, zoals ontspoorde mantelzorg, financiële uitbuiting en verwaarlozing. De USB-stick bevat een trailer, de vier filmcasussen en de bijbehorende handleiding als pdf. De films zijn ook online te bekijken via en zijn toegevoegd aan de landelijke kennisbank aanpak ouderenmishandeling van het ministerie van VWS. Verschillende organisaties hebben dit project de afgelopen jaren uitgevoerd: GGD Gelderland-Zuid, Moviera, ouderenorganisaties en zorg- en welzijnsorganisaties. Samen hebben zij gewerkt aan de aanpak van ouderenmishandeling in de regio Gelderland-Zuid. 14. Wijziging Gemeenschappelijke Regeling (GR) GGD Gelderland-Zuid. Eind 2015 is aan de colleges en raden voorgesteld om de gemeenschappelijke regeling GGD Gelderland-Zuid op een aantal onderdelen te wijzigen. Het wijzigen van de gemeenschappelijke regeling was noodzakelijk om te voldoen aan de recent gewijzigde Wet gemeenschappelijke regelingen. Uit de besluiten van de gemeenten, die wij inmiddels hebben ontvangen, is gebleken dat inmiddels (ruimschoots) meer dan 2/3 van het aantal gemeenten heeft ingestemd met het voorstel. Daarmee kan worden vastgesteld dat is ingestemd met de wijzigingen. Als alle besluiten binnen zijn, zal publicatie plaatsvinden en treedt de gewijzigde gemeenschappelijke regeling in werking per 1 januari 2016.

19 15. Landelijke nota gezondheidsbeleid December stuurde het Kabinet de landelijke nota gezondheidsbeleid naar de Tweede Kamer. In de nota (lees: Kamerbrief, zie bijlage) staan geen grote beleidswijzigingen; het Kabinet kondigt aan het huidige beleid met kracht voort te zetten. De nota is mede gebaseerd op de uitkomsten van de VTV-2014 van het RIVM en de verkenning jeugdgezondheid van RIVM en NCJ. Op grond van de Wpg brengen ook gemeenten vierjaarlijks hun nota volksgezondheid uit, die toegesneden is op lokale behoeften en mogelijkheden. Daarnaast is het ook de bedoeling dat de gemeentelijke nota s invulling geven aan het landelijk kader, dat beschreven is in de landelijke nota gezondheidsbeleid. 16. Preventie raakt lelijk uitgekleed ; nut en noodzaak van de GGD Een verslaggever van het opinieweekblad De groene Amsterdammer heeft een week meegelopen bij GGD Noord- en Oost Gelderland. Het bijgaande artikel van 7 januari 2016 is daarvan het resultaat.

20 W gemeente ë G Foesbeek # Behandeld door: Verzenddatum: Mw. D. Pricken 31 december 2015 GGD Gelderland Zuid Postbus BC NIJMEGEN Onderwerp: Naamswijziging gemeente Geachte mevrouw, heer, Graag maken wij u attent op het volgende. Zoals u wellicht weet heeft per 1 januari 2015 een herindeling plaatsgevonden van de voormalige gemeenten Millingen aan de Rijn, Ubbergen en Groesbeek. In het jaar 2015 draagt de nieuwe gemeente de naam Groesbeek. De nieuwe gemeenteraad heeft op 2 januari 2015 een nieuwe naam voor de gemeente vastgesteld, te weten Berg en Dal. De Gemeentewet schrijft voor dat een nieuwe naam een jaar na de datum besluit mag worden ingevoerd. Dat betekent dat de naam van de gemeente Groesbeek per 1 januari 2016 verandert in Berg en Dal. Ons algemeen adres veranded per die datum in nemeenteabernendal.nl en onze website in.bernendal.nl Ons adres veranded per die datum in facturenabernendal.nl Ons bezoekadres en postadres wijzigen niet. Telefonisch zijn wij bereikbaar via het 5- cijferige gemeentenummer Wij verzoeken u vriendelijk dit in uw administratie aan te passen. Met vriendelijke groet, D.D.B.M. Pricken-Lamers Manager Bedrijfsvoering Dorpsplein 1 Postbus 20 T E gemeente@groesbeek.nl Banknr: N1-78 BNGH AH Groesbeek 6560 AA Groesbeek I w.groesbeek.nl BIW Nr:

21 Externe klachtencommissie voor GGD Gelderland-Zuid Veiligheidsregio Gelderland-Zuid postadres Postbus BC Nijmegen contactpersoon mw. S. Fransen, secretaris telefoon (024) externeklachtencommissie@vrgz.nl Jaarverslag 2015 van de externe klachtencommissie GGD Gelderland-Zuid

22 Inleiding De Gemeenschappelijke Regeling GGD Gelderland-Zuid heeft naast een interne klachtenopvang ook een externe klachtencommissie. De voorzitter en leden van de klachtencommissie zijn onafhankelijk en maken geen deel uit / zijn niet werkzaam voor GGD Gelderland-Zuid. Op 6 juni 2012 is de toenmalige Bestuurscommissie van GGD regio Nijmegen, met instemming van het bestuur van GGD Rivierenland, akkoord gegaan met de herbenoeming van de leden van de externe klachtencommissie. Hiermee loopt de zittingstermijn van de huidige commissieleden tot januari Op 6 oktober jl. heeft de Eerste Kamer de Wet Kwaliteit, Klachten en Geschillen Zorg (Wkkgz) aangenomen. Deze wet vervangt de kwaliteitswet zorginstellingen en de wet klachtenzorginstellingen. De leden van de externe klachtencommissie hebben eerder aangegeven hun zittingsperiode -die afloopt per 1 januari niet te willen verlengen. Zij zijn echter bereid gevonden om in het overbruggingsjaar 2016 hun werkzaamheden voort te zetten tot de GGD Gelderland-Zuid per 1 januari 2017 volledig aan de eisen van de Wkkgz voldoet. In de externe klachtencommissie hebben de volgende leden zitting: mr. J.H.J. Woolthuis, voorzitter mr. drs. M.L.A.J. Olthuis-Veerman, vicevoorzitter en lid mr. R.P.D. Kievit, arts, lid Op grond van de Wet Klachtrecht Cliënten Zorgsector dient de commissie, in het kader van de behandeling van de klachten in het daaraan voorafgaande kalenderjaar, verslag van haar werkzaamheden aan het bestuur uit te brengen. Conform het gestelde in de klachtenregeling zal het bestuur het verslag zenden aan het Ministerie van Volksgezond, Welzijn en Sport en de Regionale Inspectie voor de Gezondheidszorg. Buiten het in behandeling nemen van klachten vindt er een evaluerend gesprek plaats over de interne klachtafhandeling. In dit overleg vindt de bespreking van casuïstiek van intern afgehandelde klachten plaats aan de hand van een rapportage van de klachtenfunctionaris. De frequentie van het overleg is eenmaal per jaar, tenzij het noodzakelijk is om vaker bij elkaar te komen. Het overleg heeft ook tot doel op de hoogte te blijven van wat er binnen de organisatie speelt en als ontmoetingsmoment. Aan dit overleg nemen de leden van de externe klachtencommissie deel, samen met de directeur publieke gezondheid van de GGD en de klachtenfunctionaris. Klachten 1. Doel Primair doel van de klachtbehandeling is ervoor te zorgen dat de klacht, waar mogelijk, naar tevredenheid van klager en aangeklaagde(n) wordt afgehandeld. Op die manier kan tevens bereikt worden dat de klachtmelder weer vertrouwen krijgt in de organisatie. De klachtbehandeling kan daarnaast informatie genereren die de organisatie kan benutten ter verbetering van de zorg- en dienstverlening. 2. Klachtenprocedure Het zorgvuldig omgaan met klachten is een onderdeel van de kwaliteitsbewaking. Indien men ontevreden is over de zorg- en dienstverlening en een klacht in wil dienen kan de klager of degene die namens een cliënt optreedt zich schriftelijk tot de directeur Publieke Gezondheid van de GGD richten. De procedure voor de interne bemiddeling van de klacht is, in opdracht van de directeur, belegd bij de manager van de afdeling. Mocht de klacht in de interne procedure niet naar tevredenheid van de klager afgehandeld zijn, dan kan de klacht opnieuw ingediend worden bij de externe klachtencommissie. Jaarverslag 2015 externe klachtencommissie GGD Gelderland-Zuid 2

23 In geval de klager geen interne bemiddeling wenst, kan de klacht eveneens rechtstreeks aan de secretaris van de externe klachtencommissie worden gezonden. De klant heeft ook de mogelijkheid de klacht in te dienen bij de Nationale Ombudsman. Informatie over de klachtenprocedure is te vinden op de website van de GGD. Daarnaast is binnen alle deelnemende gemeenten de klachtenregeling voor externe behandeling bekendgemaakt met vermelding van het telefoonnummer, waarop de klachtenfunctionaris en/of de ambtenaar openbare veiligheid van de betreffende gemeente te bereiken is. De taak van de klachtenfunctionaris is er op toezien dat de interne klachtprocedures verlopen volgens afspraak en wanneer nodig biedt zij hierbij ondersteuning of advies. Bij een externe procedure biedt zij dit eveneens. Periodiek informeert zij de directeur over de klachtprocedures. Zij behoudt hierbij haar onafhankelijke rol. 3. Behandelde klachten In 2015 heeft de externe klachtencommissie één klacht ontvangen. Het ging hierbij om een klacht waarin cliënten bezwaar maakten tegen de rapportage opgesteld door een medewerker van Veilig Thuis over hun dochter. De klacht is echter niet in behandeling genomen door de externe klachtencommissie van de GGD Gelderland-Zuid, maar overgedragen aan de klachtencommissie van Jeugdbescherming Gelderland. Dit vanwege het besluit dat alle klachten aangaande medewerkers van jeugdbescherming Gelderland ter zitting moeten komen bij de klachtencommissie van Jeugdbescherming Gelderland. Nijmegen, 18 januari 2015 Jaarverslag 2015 externe klachtencommissie GGD Gelderland-Zuid 3

24 Rapportage Lokale Toegangspoort gemeente Wijchen periode 1 januari t/m 30 september 2015 auteurs Ilse Kunst, Ralf Hermsen versie 1.0 uitgave GGD Gelderland-Zuid datum 8 December 2015 afdeling Gezond Leven Centraal postadres Postbus BC Nijmegen info@ggdgelderlandzuid.nl Hoofdvestigingen GGD Gelderland-Zuid Regio Nijmegen (Nijmegen) Rivierenland (Tiel) Bezoekadres Groenewoudseweg TV Nijmegen T: (088) F: (024)

25 Inhoud Inleiding 3 1 Gemeente Wijchen Lokale Toegangspoort Wijchen Uitvoeringsregie op de lokale toegangspoort Opbouw rapport 5 2 Pijler één Kwaliteit Tevredenheid versus ongenoegen Realisatie integrale aanpak Cliëntervaringen 6 3 Pijler twee - Toegankelijkheid Instroom nieuwe cliënten Adviesvragen en keukentafelgesprekken Regieteam Op- en afschalen zorg binnen de 1ste lijn Herbeoordeling indicaties AWBZ en Jeugdzorg Verstrekking voorzieningen 17 4 Pijler drie - Betaalbaarheid Kosten 24 5 Profiel bevolking gemeente Wijchen Demografisch Leefstijl Ziektebeelden gekoppeld aan leefstijl Zelfredzaamheid 31 2

26 Inleiding Met ingang van 1 januari 2015 heeft de gemeente Wijchen nieuwe taken en verantwoordelijkheden gekregen op het gebied van zorg en welzijn. De jeugdzorg en de AWBZ functies begeleiding zijn gedecentraliseerd naar de gemeente. Deze decentralisatie heeft geleid tot de inrichting van de lokale toegangspoort in Wijchen. Hier voor u ligt de eerste trias-rapportage Lokale Toegangspoort Wijchen. Deze beslaat de periode van 1 januari 2015 tot en met 30 september Het begrip Trias behoeft enige toelichting. Enerzijds duidt het op de frequentie van uitgaven van dit rapport, namelijk drie keer per kalenderjaar. Daarmee sluit het aan op de rapportagecyclus van het ROB (Regionaal Ondersteuningsbureau) die in eenzelfde frequentie haar rapportage opleveren zal. Anderzijds duidt het begrip Trias op de inhoud van het rapport, namelijk een beschrijving van de voortgang van de drie regionaal overeengekomen monitorpijlers van de Lokale Toegangspoort. Het betreffen drie niveaus over de wijze van organiseren/inzet van zorg en ondersteuning voor de inwoners van de gemeente Wijchen binnen de lokale toegangspoort: De (ervaren) kwaliteit van zorg en ondersteuning De toegankelijkheid tot zorg en ondersteuning De betaalbaarheid van zorg en ondersteuning Alhoewel we in deze rapportage de pijlers per hoofdstuk (resp. 2, 3 en 4) zullen toelichten, streven we ernaar dat de inhoudelijke gegevens per pijler groeien en meer en meer betekenis krijgen. Hierdoor kunnen we verbanden gaan leggen wat op den duur een integrale sturing mogelijk maakt. Leidend voor deze integrale sturing zijn uiteraard de mensen voor wie we het doen, namelijk de burgers van de gemeente Wijchen. Voor hen willen we ons blijvend inspannen om te werken aan een duurzaam zorg- en ondersteuningssysteem. Want voor alle inwoners van de gemeente Wijchen willen wij faciliteren dat zij optimaal gebruik maken van hun eigen kracht en hun netwerk. Preventie gaat daarbij voor curatie en collectieve oplossingen voor individuele. Daarnaast kunnen inwoners, wanneer nodig, een beroep doen op ondersteuning en zorg. Hier is het leidend principe: zo licht mogelijk en zo dicht mogelijk bij huis. Het versterken en verbreden van de zorg en ondersteuningsstructuur alleen, is niet voldoende. Het gaat uiteindelijk om het vergroten van het probleemoplossend vermogen van inwoners. Hoe worden zij minder afhankelijk van de overheid en houden ze zo lang mogelijk regie over hun eigen leven. 3

27 1 Gemeente Wijchen 1.1 Lokale Toegangspoort Wijchen Toegang en toeleiding Het organiseren van de lokale Toegang is een verantwoordelijkheid van de gemeente Wijchen. Als we spreken over Toegang, dan hebben we het over het organiseren van het entree voor de burger, om vragen op het gebied van ondersteuning, advies, voorzieningen en zorg te kunnen stellen. Burgers kunnen met al hun vragen om advies en ondersteuning naar het wijkteam. De sociale wijkteams vormen de toegangspoort naar zorg en ondersteuning voor alle burgers van de gemeente Wijchen. Ook huisartsen, jeugdartsen en schoolartsen maken onderdeel uit van dezelfde toegangspoort. Toeleiding is een functie van de sociale wijkteams. Als we spreken over Toeleiding dan hebben we het over de dienstverlening aan de burger bij het realiseren van de inzet van één of meerdere voorzieningen. Met voorzieningen binnen de sociale wijkteams en het regieteam bedoelen we: Inzet van mantelzorg/vrijwilligers, Algemeen toegankelijke voorzieningen of Maatwerkvoorzieningen of Individuele voorzieningen. Sociale wijkteams in de gemeente Wijchen De sociale wijkteams richten zich op zowel advies en ondersteuning t.b.v. enkelvoudige vragen als ook op huishoudens waarbij sprake is van ondersteuningsvragen op meerdere leefgebieden (meervoudige vragen). Een belangrijk doel van het sociale wijkteam is om in gesprek met mensen eventueel ondersteund door een onafhankelijk cliëntondersteuner - hun zélf-oplossend vermogen aan te spreken of te versterken en het eigen netwerk actief te betrekken. Met behulp van keukentafelgesprekken worden de problemen in beeld gebracht en met en binnen het netwerk van de persoon/het gezin een ondersteuningsplan opgesteld. Bij het samen vinden van oplossingen voor de ondersteuningsvragen worden ook de mogelijkheden van hulp uit de eigen omgeving verkend. Het streven is zo veel mogelijk om oplossingen te vinden in het welzijnsdomein. De teams werken in de wijken dicht bij de burgers. De professionals in de sociale wijkteams zijn op de hoogte van wijkinitiatieven en verbinden wijknetwerk (o.a. vrijwilligerswerk, verenigingen, huisarts, school, jeugdgezondheidszorg) en burgers. Zorgvragen worden niet zelf opgepakt maar toe geleid. De intentie is dat, daar waar mogelijk, zonder indicatie zorg ingezet wordt. In afbeelding 1 hieronder treft u een overzicht van de basisstructuur van zorg- en ondersteuning in de gemeente Wijchen. 4

28 Afbeelding 1 basisstructuur Lokale Toegangspoort Wijchen 1.2 Uitvoeringsregie op de lokale toegangspoort Aan de GGD Gelderland Zuid is de opdracht gegeven om taken en bevoegdheden te gaan dragen voor de uitvoeringsregie op de lokale toegangspoort van de Gemeente Wijchen. Er is een bewuste keuze gemaakt voor de GGD GZ gezien haar directe toegang tot informatie over de Jeugdgezondheid en Algemene Gezondheid van de Wijchense samenleving ( jr.) De combinatie van de onderzoekexpertise binnen de GGD en de professionele expertise ten aanzien van de uitvoering, maakt het mogelijk (naast output) ook te gaan monitoren wat de maatschappelijke opbrengst (outcome) is van het nieuw ingerichte sociale domein. Bijvoorbeeld in de zin van toenemende welzijn/gezondheid van de Wijchense inwoners. 1.3 Opbouw rapport In dit rapport geven we u inzage in de ontwikkelingen in de Lokale toegangspoort. In hoofdstuk twee gaan we in op de pijler Kwaliteit, hoofdstuk drie vertelt over de pijler Toegankelijkheid en hoofdstuk vier geeft informatie over de pijler Betaalbaarheid. Het betreft de periode van januari tot en met september Hoofdstuk vijf schetst op hoofdlijnen het profiel van de bevolking van gemeente Wijchen: Met de demografische opbouw en aanvullende informatie over de leefstijl én ziektebeelden in relatie tot leefstijl, zou dit hoofdstuk als nulmeting kunnen worden beschouwd. In het ritme van de volgende monitors - eens per vier jaar - kan de impact van beleidskeuzes en interventies in het sociale domein zichtbaar worden, de zogenaamde outcome. 5

29 2 Pijler één Kwaliteit 2.1 Tevredenheid versus ongenoegen Toelichting Zowel burgers als professionals kunnen bij ongenoegen over de ontvangen dienstverlening door of samenwerking met het sociale wijkteam, dit kenbaar maken. Na een uiting van ongenoegen gaat zoveel als mogelijk de betrokken medewerker zelf bij de betreffende cliënt of professional na of het om een lichte uiting van ongenoegen gaat of om een klacht. Hij gaat hierover ook altijd in overleg met de coördinator LTP. Het beleid binnen de gemeente Wijchen is dat iedere formele klacht in behandeling wordt genomen door de moederorganisatie waar de betreffende medewerker van het Sociale Wijkteam in dienst is. In de periode van 1 januari 2015 tot en met september 2015 hebben zich in totaal vier meldingen van ongenoegen voorgedaan. Deze vier meldingen zijn allen geuit door burgers. Tweemaal betrof dit een melding van ontevredenheid waarbij in de ene casus men ontevreden was over de betrouwbaarheid en bejegening door de professional uit het sociale wijkteam en bij de andere casus dit alleen ontevredenheid over de bejegening door de professional uit het sociale wijkteam betrof. Beide meldingen zijn in de bemiddelende sfeer met de burger door coördinator en het sociaal wijkteam goed afgehandeld. Tweemaal hadden meldingen de aard van een klacht waarbij in de ene casus men een klacht uitte over de bejegening van de professional en in de andere casus men een klacht uitte over zowel betrouwbaarheid als bejegening. Van de twee klachten is één klacht als formele klacht overgenomen door een moederorganisatie. De andere klacht is ook in de bemiddelende sfeer met de burger door coördinator en het sociaal wijkteam goed afgehandeld. 2.2 Realisatie integrale aanpak Hierover zullen in de loop van 2016 uitspraken gedaan kunnen worden. 2.3 Cliëntervaringen Voor een weergave van de ervaren tevredenheid door burgers die een keukentafelgesprek hebben gevoerd, maken we gebruik van informatie uit de Effectmeting Wmo 2015 die in september j.l. is uitgebracht. Deze is gebaseerd op een steekproef en geeft derhalve een schatting van de ervaren tevredenheid. We zijn op dit moment bezig om een tool te ontwikkelen die de klanttevredenheid meet van alle keukentafelgesprekken die door professionals uit het sociale wijkteam met burgers wordt gevoerd. We beginnen binnenkort aan de pilotfase en de verwachting is dat deze tool per operationeel is. Toelichting De Effectmeting Wmo is een onderdeel van de Benchmark Wmo 2015 waarmee de gemeente, één keer per jaar, inzicht krijgt in de effecten van het Wmo-beleid van haar gemeente. Hiermee kunnen voor de toekomst realistische doelstellingen worden geformuleerd en effecten worden gemonitord 1. De gebruikte zelfredzaamheidsscore2 bij deze steekproef is opgebouwd uit de losse onderdelen: huishouden op orde, zelfverzorging, verplaatsen en eigen regie. Een hogere score betekent meer zelfredzaam. 1 Gemeente Wijchen heeft op aanwijzing van BMC een steekproef getrokken uit de BRP van inwoners van 18 jaar en ouder in de gemeente en van mensen die een melding hebben gedaan. Het gaat hier om burgers met een ondersteuningsvraag die mogelijk in aanmerking komen voor een zogeheten (keukentafel)gesprek. 6

30 De volgende figuur 1 toont voor een aantal aspecten de mate waarin burgers tevreden zijn over het keukentafelgesprek en de geboden oplossing. Figuur 1, Ervaren kwaliteit van het keukentafelgesprek Gemeente Wijchen 7

31 3 Pijler twee - Toegankelijkheid 3.1 Instroom nieuwe cliënten Ontvangst door gastvrouwen Burgers die binnen lopen op één van de locaties waar de sociale wijkteams werkzaam zijn worden ontvangen door gastvrouwen (vrijwilligers). Burgers kunnen zelf aangeven wanneer zij direct een professional willen spreken. Gastvrouwen zorgen dat deze burger met de professional in contact wordt gebracht. Daarnaast hebben gastvrouwen de functie om eenvoudige informatievragen te kunnen beantwoorden. We willen dat de burgers ervaren dat dit zo laagdrempelig is als mogelijk. In de periode van januari 2015 tot en met september 2015 hebben 222 keer burgers het contact gelegd - via de inlooppunten, met gastvrouwen. Het volgende beeld, in figuur 2, hebben we gekregen van de inloop over de periode van januari t/m half september Inlooppunten voor burgers jan feb mrt apr mei jun jul aug sep Noord Zuid Buiten Totaal Figuur 2, Inloop sociaal wijkteam t/m september 8

32 Van de 207 keer dat er contact is geweest met gastvrouwen via inlooppunten, zijn 119 meldingen werkelijk overgedragen naar het sociaal wijkteam. Dit betekent dat de burger een adviesvraag heeft gesteld waarvoor een afspraak is ingepland met een professional. In figuur 3 hieronder het beeld van het verloop van doorgeleidingen naar de wijkteams. 25 Inloop met doorgeleiding SWT jan feb mrt apr mei jun jul aug sep Doorgeleid naar het SWT Figuur 3, Inloop met doorgeleiding naar SWT t/m september De eerste screening door professionals Zowel burgers als professionals kunnen ook direct (telefonisch) contact opnemen met de professionals van het sociale wijkteam. Sinds de zomer van dit jaar, wordt de telefoon permanent bemand door professionals. Zij luisteren vanuit een integrale kijk naar de vraag van de burger en beoordelen of de vraag direct kan worden doorgeleid naar een (algemene) voorziening of dat een keukentafelgesprek nodig is voor een brede vraagverheldering. Sinds de maand september worden alle binnenkomende telefoontjes door de zogenaamde screeners apart genoteerd, in figuur 4 de eerste weergave hiervan. 250 Meldingen bij de Screeners sep okt Figuur 4, Meldingen bij de screeners Totaal 9

33 Dossiers Op het moment dat een casus wordt opgepakt door een professional uit het sociaal wijkteam, en de cliënt is nog niet bekend bij het wijkteam, wordt een dossier aangemaakt in WIZ-Portaal. Elke burger die een (eerste) adviesvraag stelt, krijgt een dossier. Binnen een dossier kan een burger één of meerdere adviesvragen hebben. Wanneer een adviesvraag wordt afgesloten, dan blijft het dossier van deze persoon dus bestaan. Het aantal dossiers zegt daarom niet direct iets over de caseload van de teams. Wat het vooral laat zien is het aantal mensen dat in het registratiesysteem van de Sociaal Wijkteams staat. In onderstaande figuren 5 en 6 staat de ontwikkeling van het aantal dossiers voor beide wijkteams weergegeven. We zien dat het aantal dossiers in Zuid iets toe lijkt te nemen vergeleken met Noord. Met name in juni lijkt er een behoorlijk verschil in aantal nieuwe dossiers te zijn. In totaal zijn er in Noord 298 en in Zuid 344 dossiers. 90 Nieuwe Dossiers per maand 350 Nieuwe Dossiers Totaal jan feb mrt apr mei jun jul aug sep Noord Zuid 0 jan feb mrt apr mei jun jul aug sep Noord Zuid Figuur 5, Nieuwe dossiers per maand Figuur 6, Totaal aantal nieuwe dossiers Leeftijdsverdeling Naast het aantal dossiers hebben we ook gekeken naar de leeftijdsverdeling binnen de totale dossiers (figuur 7). Met deze grafiek kunnen we bekijken welke groep het meest bij de wijkteams komt. Dit kan door naar de balkjes te kijken, de hoogste is de groep die in absolute zin het meest gezien wordt. Maar ook kunnen we zien of een groep relatief veel of weinig gezien wordt. Dit zie je door te kijken of een balkje boven of onder de corresponderende streep valt. De groep volwassenen (20 64 jaar) wordt in absolute zin het meest gezien, maar relatief worden er meer jongeren en ouderen gezien. De relatieve toename van de groep jongeren en ouderen valt te verklaren door de toename van het aantal herbeoordelingen van indicaties (overgangsrecht 2015) in deze leeftijdscategorieën. 10

34 Toelichting In onderstaande figuur 9 zie je het relatieve aantal cumulatieve dossiers per leeftijdsgroep. Dat wil zeggen, in elke volgende maand wordt het aantal van de vorige maand meegenomen. De lijnen corresponderen met de daadwerkelijk verdeling van de drie leeftijdsgroepen. Wanneer een balkje boven de lijn komt die daar bij hoort, dan zijn er relatief meer dossiers van mensen binnen die categorie dan je op basis van de bevolkingssamenstelling zou verwachten 60% 55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% jan feb mrt apr mei jun jul aug sep Figuur 7, leeftijdsverdeling over dossiers 3.2 Adviesvragen en keukentafelgesprekken Adviesvragen Vragen van burgers die te maken hebben met een behoefte aan ondersteuning of zorg, worden in de dossiers geregistreerd als adviesvragen. Voor sommige adviesvragen volstaat het om de burger goed te informeren over mogelijkheden. Voor andere adviesvragen geldt dat een bredere vraagverheldering nodig is om de burger verder op weg te helpen. We zullen nu eerst een beeld schetsen van de ontwikkeling van alle adviesvragen in Wijchen. 60 Adviesvragen (aanmeldingen) 7 Afgesloten Adviesvragen jan feb mrt apr mei jun jul aug sep Noord Zuid 0 jan feb mrt apr mei jun jul aug sep Noord Zuid Figuur 8, Adviesvragen aanmeldingen Figuur 9, Adviesvragen - afgesloten 11

35 Zoals in figuur 8 te zien is, zijn de aantallen adviesvragen eerste vier maanden laag. Dit is vanzelfsprekend omdat in deze periode het WIZ Portaal systeem nog niet in werking was bij de teams. De aantallen die erin staan zijn er achteraf in gezet. We zien voor beide teams een piek in augustus, toen kwamen er voor Noord 46 en voor Zuid 52 aanmeldingen. Deze toename kan logisch worden verklaard uit de intensivering van herbeoordelingen van indicaties waarbij de betreffende cases in grote getalen in het WIZ portaal systeem zijn ingevoerd. Hierover in paragraaf 4.4 meer informatie. Figuur 9 laat zien dat er nog niet veel adviesvragen afgesloten worden. Dit heeft waarschijnlijk met de kwaliteit van registreren te maken, dat wil zeggen de registratiediscipline. De verwachting is dat er in werkelijkheid meer adviesvragen afgesloten zullen zijn. Zoals hiervoor al is benoemd, werd in de periode van januari 2015 t/m april 2015 nog in de MDT module geregistreerd, figuur 10 geeft dit weer. Wanneer we alle aantallen optellen komen we op een totaal van 329 (MDT) (WIZ Portaal) = 718 adviesvragen die in behandeling zijn genomen over de periode van januari tot en met september Aantal Adviesvragen jan feb mrt apr Totaal Noord Zuid Figuur 10, aantal adviesvragen MDT module 12

36 Keukentafelgesprek Zoals hiervoor al toegelicht is, is het bij sommige adviesvragen van burgers nodig dat een brede vraagverheldering plaatsvindt. Met behulp van het eerste keukentafelgesprek eventueel ondersteund door een onafhankelijk cliëntondersteuner - worden de problemen in beeld gebracht. Met en binnen het netwerk van de persoon/het gezin wordt een ondersteuningsplan opgesteld. Tijdens het keukentafelgesprek kan duidelijk worden of er sprake is van een enkelvoudige vraag of van een complexe of meervoudige vraag. Hieronder treft u een weergave van het aantal keukentafelgesprekken dat heeft plaatsgevonden, figuur 11. We zien dat in de zomermaanden het gevoerde aantal eerste keukentafelgesprekken het hoogst is. Noord lijkt meer gesprekken te hebben gehad dan Zuid. 30 1e keukentafelgesprek 120 1e keukentafelgesprek Totaal jan feb mrt apr mei jun jul aug sep Noord Zuid 0 jan feb mrt apr mei jun jul aug sep Noord Zuid Figuur 11, het eerste keukentafelgesprek Figuur 12, het totaal van eerste keukentafelgesprekken Wanneer we kijken naar het totaal aantal gesprekken, figuur 12, dan zien we dat het verschil tussen Noord en Zuid toeneemt. Dit is opvallend, omdat er in gebied Noord iets minder mensen wonen dan Zuid ( in Noord en in Zuid, het Buitengebied niet meegerekend). Ook is het opvallend omdat het aantal adviesvragen in Zuid hoger ligt dan in Noord, zie figuur Regieteam Voor een kleine groep inwoners van de gemeente Wijchen is de reguliere werkwijze van het sociale wijkteam onvoldoende om ondersteuning op gang te helpen. Voor deze groep zijn de problemen dermate hardnekkig en op meerdere fronten (zoals inkomen, onderwijs, gezondheid, wonen), dat intensievere aandacht nodig is. Een andere inzet wordt gevraagd om deze huishoudens weer perspectief te geven in de samenleving. Binnen de nieuwe structuur van de zorg, de aanwezige Sociale Wijkteams, is een dergelijke intensieve regie niet mogelijk. Voor dit type vraag is binnen de lokale toegangspoort in Wijchen daarom een regieteam geïnstalleerd. In het regieteam werken professionals met specialistische kennis over multi-complexe probleemsituatie en met een outreachende werkstijl. 13

37 In de periode van 1 januari tot en met 30 september zijn er 23 cases gemeld voor een intensiever traject wat is opgepakt door het regieteam. Driemaal betrof dit een melding van een woningbouwcoöperatie. De overige betroffen meldingen vanuit de wijkteams dan wel Vraagwijzer. Daarnaast is binnen de lopende adviesvragen van het sociaal wijkteam bekend dat er met betrekking tot een aantal cases intensieve afstemming is tussen wijkteam en het regieteam ten behoeve van de ondersteuning. In die cases heeft het regieteam een consulterende rol voor de professionals van het wijkteam waarmee opschaling wordt voorkomen. 3.4 Op- en afschalen zorg binnen de 1ste lijn Meldpunt Bijzondere Zorg - GGD Gelderland Zuid Cluster Bijzondere Zorg is een regionaal werkende voorziening in de regio Nijmegen. Het cluster is bedoeld als bovenliggende voorziening voor de sociale wijkteams en regieteams en is ondergebracht bij de GGD. Bijzondere Zorg is een vangnet voor de meest kwetsbare doelgroep, zorgwekkende zorgmijders. Het belangrijkste kenmerk van deze groep is dat er geen vraag om zorg is van de personen op wie de hulp zich richt. Niet de persoon zelf, maar derden brengen de hulp op gang. Burgers kunnen (zich) niet zelf aanmelden bij Bijzondere Zorg, dat kunnen alleen professionals. Cases die worden aangemeld, worden strikt getriageerd. Alleen de meest complexe cases worden in regie genomen. Bij de overige cases wordt consult geboden in het kader van kennisoverdracht of wordt de professional geadviseerd over de geëigende toeleiding waaraan hij zelf het vervolg dient te geven, de zogenaamde trajectindicering. Onderstaande meldingen in tabel 1 & figuur 13 zijn meldingen die door professionals zijn gedaan. Geregistreerde meldingen gemeente Wijchen t/m Dienstverlening feb mrt apr mei jn. jl. aug sept Eindtotaal Face2Face consult 1 1 Telefonisch consult Trajectindicering Intensieve trajectregie Reguliere trajectregie Trajectregie (vermoeden) Gedwongen Prostitutie 1 1 Wet Tijdelijk huisverbod Huiselijk geweld Trajectregie Eindtotaal Tabel 1, Geregistreerde meldingen gemeente Wijchen t/m

38 Aantallen Huiselijk geweld Wet Tijdelijk huisverbod Trajectregie (vermoeden) Gedwongen Prostitutie Reguliere trajectregie Intensieve trajectregie Trajectindicering Telefonisch consult maanden 2015 Face2Face consult Figuur 13, instroom meldingen bij cluster Bijzondere Zorg Jeugdgezondheidszorg voor de leeftijd 0-4 GGD Gelderland Zuid Het consultatiebureau is er voor kinderen van 0-4 jaar. De Jeugdgezondheidszorg volgt de ontwikkeling van een kind, biedt passende zorg indien nodig en verzorgt de vaccinaties uit het Rijksvaccinatieprogramma. Ouders zijn vrij om gebruik te maken van de dienstverlening van het consultatiebureau. Er zijn verschillende contactmomenten mogelijk met het consultatiebureau: Hielprik + gehoortest vanaf ca. 4e dag Eerste huisbezoek, ca 14 dagen na de geboorte Vaccinatiemomenten: 2,3, 4, 12, 15 maanden en 3,9 jaar (dit zijn de standaard consulten van het consultatiebureau) Spreekuurbezoek: ouder kunnen zonder afspraak advies vragen over groei en ontwikkeling Telefonische consulten en bereikbaarheid: telefonische adviezen of het volgen van verwijzingen etc. Cijfermatig betreft dit ook overleg met andere professionals over specifieke kinderen. Huisbezoek op indicatie: op vraag van een ouder of op basis van inschatting door professional vindt er een huisbezoek plaats Consulten op indicatie: op vraag van een ouder of op basis van inschatting door professional vindt er een extra consult plaats 15

39 In de tabel 2 treft u een weergave van de geregistreerde contactmomenten van de 0 tot 4 jarigen in de gemeente Wijchen. Tabel 3 schetst de verhouding tussen de standaard zorg ten opzichte van de zorg op indicatie. Geregistreerde contactmomenten 0 4 jarigen in de gemeente Wijchen Standaard consulten 2820 Standaard huisbezoeken circa 14 dagen na geboorte 267 Extra zorg: spreekuurbezoek 373 Extra zorg: telefonische consulten en bereikbaarheid 853 Extra zorg: huisbezoek op indicatie 143 Extra zorg: consulten op indicatie 446 Tabel 2, Geregistreerde contactmomenten JGZ 0-4 jarigen gemeente Wijchen t/m Verhouding standaard zorg t.o.v. zorg op indicatie Standaard zorg 3087 Zorg op indicatie 1815 Percentage t.o.v. standaard zorg = 58.79% Totaal 4902 Percentage t.o.v. totaal = 37.03% Tabel 3, Verhouding standaard zorg t.o.v. zorg op indicatie Jeugdgezondheidszorg voor de leeftijd 4 tot 19 jaar GGD Gelderland Zuid Ook op school volgt de Jeugdgezondheidszorg de kinderen en helpt bij een gezonde ontwikkeling en opvoeding. De cijfers hieronder zijn beperkt tot de kinderen wonend in de gemeente Wijchen. Dit is niet gelijk aan schoolgaande kinderen in de gemeente Wijchen. Contactmomenten (tabel 4): Screenings op scholen (=standaard contactmoment); 5 jaar, 8 jaar, 10/11 jaar, 2 e klas voortgezet onderwijs Gezondheidscheck: 3 e of 4 e klas voortgezet onderwijs Vaccinatiemomenten: 9 jaar en meisjes bij 12 jaar HPV Extra zorg (o.a. tijdens spreekuren op scholen): vervolgcontact gesignaleerde kinderen: betreft alle extra zorg naast de screenings, zoals bij schoolverzuim, extra consulten op indicatie, telefonische contactmomenten en overleg met derden over specifieke kinderen. Geregistreerde contactmomenten 4 19 jarigen in de gemeente Wijchen Standaard consulten 1375 Vaccinaties Rijksvaccinatieprogramma 4-18 Nog onbekend Extra zorg: vervolgcontacten gesignaleerde kinderen 522 Tabel 4, Geregistreerde contactmomenten JGZ 4 19 jarigen gemeente Wijchen t/m Tabel 5 schetst de verhouding tussen de standaard zorg ten opzichte van de zorg op indicatie. Verhouding standaard zorg t.o.v. zorg op indicatie Standaard zorg 1375 Zorg op indicatie 522 Percentage t.o.v. standaard zorg = 37,96% Totaal 1897 Percentage t.o.v. totaal = 27,52% Tabel 5, Verhouding standaard zorg t.o.v. zorg op indicatie 16

40 3.5 Herbeoordeling indicaties AWBZ en Jeugdzorg Mensen die in 2014 zorg en ondersteuning ontvingen op grond van een AWBZ-indicatie of op grond van de Jeugdzorg en waarvan de indicatie in 2015 doorliep, vallen onder het overgangsrecht. Gedurende het overgangsjaar 2015 ontvangen zij de geïndiceerde zorg die op basis van de oude indicatie was toegekend. Op 31 december 2015 vervalt de oude aanspraak. Voor 1 januari 2016 moeten gemeenten een nieuw besluit afgeven op grond van de Wmo 2015 of de Jeugdwet. In Wijchen gaat het om 348 mensen (76% Wmo en 24% Jeugd) die onder het overgangsrecht vallen en waarmee een her-beoordelingsgesprek gevoerd moet worden om de behoefte aan zorg en ondersteuning opnieuw te bepalen. Hiervan hebben 258 mensen zorg in natura en 90 mensen hebben ondersteuning in de vorm van een PGB. Hoewel de herbeoordelingen voortvarend worden opgepakt door het sociaal wijkteam ziet het er naar uit dat niet in alle gevallen de deadline van 1 januari 2016 gehaald zal worden. Een deel van de indicaties wordt daarom ambtshalve verlengd om de continuïteit van zorg te waarborgen. Voor de PGB s is de deadline nog vervroegd omdat er landelijk is afgesproken dat gemeenten de herbeoordelingen van PGB s vóór 1 november 2015 afgerond moeten hebben en de uitkomsten aangeleverd moeten hebben bij de SVB. Dit betekent dat ook een aantal PGB-indicaties ambtshalve verlengd zijn tot 1 mei De herbeoordelingen vinden in deze gevallen wel gewoon plaats maar de ingangsdatum van de nieuwe beschikking zal dan pas 1 mei 2016 zijn. 3.6 Verstrekking voorzieningen Beschikkingen De geboden dienstverlening bij een adviesvraag door professionals van een Sociaal Wijkteam, is zoveel als mogelijk erop gericht om samen met de burger oplossingen te vinden voor de ondersteuningsvragen. Daarbij worden ook de mogelijkheden van hulp uit de eigen omgeving verkend. Het streven is zo veel mogelijk om oplossingen te vinden in het welzijnsdomein. In die cases waar de ondersteuning binnen het welzijnsdomein niet of onvoldoende volstaat, kunnen één of meerdere voorzieningen worden ingezet. De beoordeling hiervan vindt plaats in het gesprek tussen burgers en de professionals van het sociaal wijkteam. In de backoffice van de gemeente Wijchen vindt de administratieve afhandeling van (o.a.) de aanvragen voor Jeugdvoorzieningen of maatwerkvoorzieningen plaats. Registratie hiervan vindt plaats in het GWS. In de periode van januari 2015 tot en met september 2015 zijn van het totaal van 718 adviesvragen, op het gebied van Jeugd 303 beschikkingen afgegeven, voor de WMO zijn dit er 244, zie figuur 14. In één beschikking kunnen meerdere voorzieningen zijn opgenomen. 17

41 100 Afgegeven beschikkingen via SWT apr mei jun jul aug sep Jeugd (totaal) Figuur 14, afgegeven beschikkingen via het sociaal wijkteam Wmo (totaal) Niet alle beschikkingen worden via een Sociaal Wijkteam afgehandeld. De burger kan ook terecht komen bij een wettelijk aangestelde toeleider buiten de lokale toegangspoort (LTP). Denk hierbij aan de huis-, kinderof jeugdarts, de rechter of medisch specialist. Dit zijn degenen die vanuit hun beroep rechtstreeks mogen toeleiden naar een voorziening in het kader van individuele voorzieningen Jeugdhulp. Natuurlijk komen burgers ook terecht bij deze toeleiders voor voorzieningen uit de WMO. In die gevallen verloopt de toeleiding wel via het SWT. Daarnaast worden nu nog alle enkelvoudige individuele oude WMOaanvragen door Vraagwijzer afgehandeld. Wanneer zorgconsulenten van Vraagwijzer signaleren dat er sprake is van meervoudige problematiek vindt doorgeleiding naar de Sociale wijkteams plaats. In het volgende triasrapport willen we ook inzage geven hoe vaak een adviesvraag die gezien is door het Sociaal Wijkteam heeft geleid tot oplossingen in het welzijnsdomein. Voorzieningen Toelichting De Wmo-voorzieningen hebben we in de regio Nijmegen ingedeeld in blokken : Blok A met algemene Wmo-voorzieningen die toegankelijk zijn zonder een gesprek en onderzoek door het sociaal (wijk)team, zoals het maatschappelijk werk, welzijns- en inloopvoorzieningen en basisdagbesteding voor ouderen. Deze voorzieningen worden lokaal per gemeente gecontracteerd. De enige uitzondering hierop is de dagopvang voor ouderen. Blok B met begeleidingstrajecten, ontwikkelingsgerichte dagbesteding en kortdurend verblijf voor mensen die zelfstandig wonen. Deze Wmo-voorzieningen zijn regionaal gecontracteerd. We maken in Blok B de volgende onderverdeling: Blok B1 dagbesteding, dagbehandeling, kortdurend verblijf Wmo Blok B1 dagbesteding, dagbehandeling, kortdurend verblijf Jeugdhulp Blok B2 begeleiding en ambulante hulp en behandeling Wmo Blok B2 begeleiding en ambulante hulp en behandeling Jeugdhulp 18

42 Blok A Regionaal is afgesproken dat dagopvang voor ouderen een taak is die valt in blok A. Dat betekent dat deze voorziening lokaal wordt ingekocht en uitgevoerd. Dagopvang (Dag-begeleiding) aan ouderen in gemeente Wijchen wordt verleend door Stichting MEER Welzijn Wijchen en Stichting LuciVer. Door RIBW Nijmegen en Rivierenland en Ixta Noa worden inloopvoorzieningen geboden voor mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen. Deze voorzieningen zijn nu nog veelal in Nijmegen. Feitelijk willen we de inloopvoorzieningen lokaal gaan regelen. Maar om in 2015 geen gat in de voorzieningen voor deze groep te laten vallen is aan deze organisaties subsidie verstrekt onder de voorwaarde dat vanaf de 2e helft van 2015 ook lokaal voorzieningen beschikbaar zijn voor deze doelgroep. Voor een weergaven van het aantal afgenomen dagdelen Dag-begeleiding over de periode van januari t/m september zie figuur 15. Over de maand september hebben we nog niet de gegevens ontvangen van LuciVer waardoor deze niet opgenomen zijn in de tabel. Uiteraard is ook in die maand wel dagbegeleiding door LuciVer geboden. Figuur 15, Aantal dagdelen dag-begeleiding 19

43 Verstrekking maatwerkvoorziening gemeente Wijchen Eind juni 2015 telde gemeente Wijchen in totaal 1806 klanten die gebruik maakten van één of meer Wmo voorzieningen, zie tabel 6. jan feb mrt apr mei jun jul aug sept 2 Wmo oud Toename klanten als gevolg van de verandering Wmo Totaal Wmo Tabel 6, unieke klanten op basis van de Wmo Onder Wmo 2015 vallen de voorzieningen uit de oude Wmo (hulp bij het huishouden, hulpmiddelen en woonvoorzieningen) en de voorzieningen uit de oude AWBZ (begeleiding, dagbesteding, kortdurend verblijf en persoonlijke verzorging). Figuur 16 toont het overzicht van het aantal afgegeven Wmo-indicaties voor de voorzieningen begeleiding (BG), persoonlijke verzorging (PV) en kortdurend verblijf (KV) uitgesplitst naar zorg in natura (ZIN). Figuur 17 toont eenzelfde overzicht maar dan voor het aantal afgegeven indicaties uitgesplitst naar een persoonsgebonden budget (PGB). De afgegeven indicaties voor de oude Wmo-voorzieningen zijn niet meegenomen in de overzichten. WMO - ZIN C l i ë n t e n BG PV KV Totaal jan febr mrt apr mei jun jul aug sept Figuur 16, WMO - ZIN 2 Oude Wmo = vervoersvoorzieningen (VV), hulpmiddelen (RO), woonvoorzieningen (WV) en hulp bij het huishouden (HH) 3 Nieuwe Wmo = uitbreiding oude Wmo met de volgende voorzieningen: begeleiding (BG), persoonlijke verzorging (PV) en kortdurend verblijf (VB) 20

44 60 WMO - PGB C l i ë n t e n BG PV KV Totaal jan febr mrt apr mei jun jul aug sept Figuur 17, WMO - PGB Jeugd en voorzieningen Tabel 7 toont het aantal unieke Wijchense jeugdigen (543 in september) dat gebruik maakt van soms meerdere voorzieningen (745 in september). We kunnen niet afleiden welke soort voorzieningen dit zijn (zorgzwaarte). Het betreft in deze tabel alle jeugdigen welke gebruik maken van ondersteuning en/of verblijf met een beschikking. Deze tabel is een optelsom van de grafiek jeugd ZIN en jeugd PGB. jan febr mrt apr mei jun jul aug sept Unieke klanten Indicaties Tabel 7, Jeugd (bekend in de backoffice) Of er sprake is van een toe- dan wel afname van zorggebruik is nog niet te zien. Het ontbreekt ons aan vergelijkbare cijfers over In 2014 was er nog geen sprake van een verzameling van getallen van alle jeugdige gebruikers van zorg. Er was toen nog een onderscheid in AWBZ, ziektekostenverzekering en jeugdzorg middelen. Het beeld van de Jeugdige met een ZIN-beschikking is nog incompleet omdat er verwijzingen kunnen plaats vinden via de jeugd-/kinder-/huisarts en de medisch specialist. Indien dit aan de orde is, verzoekt een jeugdinstelling de gemeente Wijchen door een daarvoor regionaal ontwikkeld format om een beschikking. Deze jeugdigen kunnen hierdoor nog niet in beeld zijn bij de gemeentelijke backoffice. 21

45 Een andere kanttekening is het woonplaatsbeginsel. Het woonplaatsbeginsel blijkt nog niet bij alle jeugdigen goed toegepast te worden door de instellingen, waardoor hier een verschuiving op plaats kan vinden omdat de gezag dragende ouder zich in een andere woonplaats blijkt te bevinden dan daar waar het verzoek is ingediend. Onderstaande figuur 18 betreft alleen de afgegeven indicaties voor jeugdvoorzieningen in de vorm van zorg in natura (ZIN), bekend bij de backoffice van de gemeente Wijchen. Jeugd - ZIN Figuur 18 Jeugd - ZIN 22

46 Figuur 19 betreft alleen de afgegeven indicaties voor jeugdvoorzieningen in de vorm van een PGB, bekend bij de backoffice van de gemeente Wijchen. Jeugd - PGB Figuur 19, Jeugd - PGB 23

47 4 Pijler drie - Betaalbaarheid Algemeen We presenteren in dit hoofdstuk van de kwartaalrapportage gegevens op gemeenteniveau. We zetten de productiecijfers van de instellingen in de Blokken af tegen de beschikbare budgetten en daarbij prognosticeren we de productie voor het gehele jaar. Zoals ook in het vorige hoofdstuk weergegeven hebben we de Wmo-voorzieningen in de regio Nijmegen ingedeeld in blokken : - Blok A met algemene Wmo-voorzieningen die toegankelijk zijn zonder een gesprek en onderzoek door het sociaal (wijk)team, zoals het maatschappelijk werk, welzijns- en inloopvoorzieningen en basisdagbesteding voor ouderen. Deze voorzieningen worden lokaal per gemeente gecontracteerd - Blok B met begeleidingstrajecten, ontwikkelingsgerichte dagbesteding en kortdurend verblijf voor mensen die zelfstandig wonen. Deze Wmo-voorzieningen zijn regionaal gecontracteerd. We maken in Blok B de volgende onderverdeling: o Blok B1 dagbesteding, dagbehandeling, kortdurend verblijf Wmo o Blok B1 dagbesteding, dagbehandeling, kortdurend verblijf Jeugdhulp o Blok B2 begeleiding en ambulante hulp en behandeling Wmo o Blok B2 begeleiding en ambulante hulp en behandeling Jeugdhulp Het ROB coördineert het contractmanagement voor deze voorzieningen. Voor blok B is enerzijds een contract gesloten met het samenwerkingsverband de Combinatie, waarin 18 Wmo- en Jeugdhulpinstellingen zijn verenigd. Anderzijds hebben we kleine aanbieders de gelegenheid gegeven om in te schrijven op een raamovereenkomst. Op basis van deze raamovereenkomst hebben wij met ruim 150 Wmo- en Jeugdhulpaanbieders een contract afgesloten. 4.1 Kosten Wijchen - Wmo Wijchen - Jeugd 24

48 5 Profiel bevolking gemeente Wijchen Toelichting op de gebruikte bronnen in dit hoofdstuk Om het profiel van de bevolking van de gemeente Wijchen weer te geven, zal voor een groot gedeelte informatie uit de onderzoeken van de GGD gebruikt worden. Bij de onderzoeken van de GGD wordt een monitorcyclus gehanteerd van vier jaar, waarin de gezondheid van de hele bevolking in kaart wordt gebracht. Door de monitors te herhalen, kunnen veranderingen in gezondheid en leefstijl van de bevolking worden gesignaleerd. De monitors zijn ook bedoeld om groepen in de bevolking te identificeren die naar verhouding een slechtere gezondheidssituatie hebben of meer risico lopen op (toekomstige) gezondheidsproblemen. Omdat de problematiek in de verschillende leeftijdsgroepen (0-12 jaar, jaar, jaar, 65 jaar en ouder) verschilt, werden vier verschillende onderzoeken (monitors) uitgevoerd: elk jaar één. In 2012 is besloten om de volwassenen (19-65 jaar) en ouderen (65 jaar en ouder) op hetzelfde tijdstip af te nemen. Vanaf nu is er dus om de drie jaar één jaar waarin geen monitor wordt afgenomen. Naast gegevens afkomstig uit de monitoren, zal ook informatie van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gebruikt worden. Het CBS verzamelt gegevens bij personen, bedrijven en instellingen. Deze gegevensverzameling verwerkt het CBS tot statistieken over bedrijven, groepen mensen en hun omgeving. Dan gaat het bijvoorbeeld over leeftijdsverdeling of huishoudsamenstelling. 5.1 Demografisch Om een beeld te geven van het aantal inwoners en huishoudens, in de gemeente Wijchen is het CBS geraadpleegd. In tabel 10 hieronder worden deze gegevens gepresenteerd. Overzicht demografische gegevens Gemeente Wijchen Wijchen Noord Wijchen Zuid Buitengebied Totaal Aantallen Aantallen Aantallen Aantallen Leeftijd Jonger dan 20 jaar tot 65 jaar jaar of ouder Totaal Huishoudens Aantallen Aantallen Aantallen Aantallen Éénpersoons Meerpersoons zonder kinderen Meerpesoon met kinderen Totaal Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag/Heerlen Tabel 10, demografische gegevens Gemeente Wijchen 25

49 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Leeftijd Noord Zuid Buiten Totaal 50% 40% 30% 20% 10% 0% Huishoudens Éenpersoons Meerpersoon zonder kinderen Meerpersoons met kinderen Noord Zuid Buiten Totaal Figuur 20, leeftijd Figuur 21, Huishoudens Kijkende naar de drie gebieden waarin gemeente Wijchen is opgedeeld, Noord, Zuid en het Buitengebied, dan zien we geen grote verschillen wanneer we kijken naar de samenstelling (figuur 20). Ongeveer 60 procent van de inwoners is een volwassene (20 tot 65 jaar). Bijna een kwart van de inwoners is jonger dan 20 jaar en iets minder dan een vijfde is 65-plusser. In het buitengebied lijken iets meer ouderen te wonen. De meeste Wijchense huishoudens (figuur 21) zijn meerpersoonshuishoudens met kinderen (40 procent). In het Buitengebied komen iets minder éénpersoonshuishoudens voor. Ook hier lijken er geen grote verschillen te zijn tussen de drie gebieden. Toelichting op de figuren - algemeen In de figuren die hierna volgen (par. 2.1/2.2) staan telkens de geschatte percentages afkomstig uit de monitoren van GGD Gelderland-Zuid. De zwarte balkjes in de figuren geven telkens de 95% betrouwbaarheidsinterval weer. Dit betekent dat de daadwerkelijke percentage met 95 procent zekerheid binnen dit bereik ligt. Wanneer de drie gebieden met elkaar vergeleken worden, dan kan men pas van een significant verschil spreken wanneer de balkjes tussen de twee gebieden die je met elkaar vergelijkt niet overlappen. Sociaal Economisch Wanneer we kijken naar het opleidingsniveau van de Wijchense bevolking (figuur 22), dan zien we dat in Wijchen Zuid relatief de meeste hoog opgeleiden wonen (37%) en in Wijchen Noord het minst (23%). Dit verschil blijkt ook significant. 50% Opleidingsniveau (19+ jr.) 40% 30% 20% 10% 0% Laag (LO) Midden 1 (MAVO, LBO) Midden 2 (HAVO, VWO, Hoog (HBO, WO) Wijchen Noord Wijchen Zuid MBO) Buitengebied Figuur 22, opleidingsniveau 26

50 In Wijchen Zuid lijkt werkloosheid het meest voor te komen en in Noord het minst (figuur 23). Bij arbeidsongeschiktheid en moeite met rondkomen (figuur 24) zijn geen grote verschillen te zien tussen de drie gebieden. De verschillen zijn niet significant te noemen. 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Werkloosheid/Arbeidsongeschiktheid (19+ jr.) Werkloosheid (WW) Arbeidsongeschikt Wijchen Noord Wijchen Zuid Buitengebied 30% 25% 20% 15% 10% Enige/grote moeite met rondkomen Enige/grote moeite met rondkomen Wijchen Noord Wijchen Zuid Buitengebied Figuur 23, werkloosheid/arbeidsongeschiktheid Figuur 24, Enige/grote moeite met rondkomen 5.2 Leefstijl Kinderen Wanneer we de monitor gegevens bekijken van de kinderen (figuur 25), dan valt op dat het Buitengebied in het algemeen minder goed lijkt te scoren dan Wijchen Noord en Zuid. Zo lijkt er wat vaker gepest te worden, is er meer behoefte aan opvoedingsondersteuning en drinken ouders vaker in het bijzijn van het kind (figuur 26). Wijchen Zuid lijkt vaker gunstige scores te laten zien. Met bovenstaande uitspraken moet voorzichtig omgegaan worden. Er zijn geen significante verschillen te vinden. 70% Kinderen 0-12 jaar Welzijn & opvoeding 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Psychisch ongezond* Afgelopen 3 maanden gepest* Niet weerbaar* Figuur 25, Kinderen 0-12 jaar welzijn en opvoeding Behoefte aan opvoedings ondersteuning Onvoldoende sociale steun opvoeding Geen kindvriendelijke buurt Wijchen Noord Wijchen Zuid Buitengebied Bron: Kindermonitor 2014 (*4-12 jaar) Geen lid van vereniging/club* 70% Kinderen 0-12 jaar Leefstijl 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Passief gerookt in huis Figuur 26, Kinderen 0-12 jaar leefstijl Te weinig fruit Te weinig groente Beweegt onvoldoende* Speelt onvoldoende buiten Ouder drinkt alcohol in bijzijn kind* Alcohol onder 18 jaar acceptabel* Wijchen Noord Wijchen Zuid Buitengebied Bron: Kindermonitor 2014 (*4-12 jaar) (zwaar) Overgewicht 27

51 Jongeren De jongerenmonitor (e-movo) wordt op alle scholen in klas 2 en 4 in de regio Gelderland-Zuid afgenomen. In Wijchen gaan de meeste jongeren ook binnen deze regio naar school (voornamelijk Nijmegen). Hierdoor hebben we goed beeld van de leefstijl van de Wijchense jongeren. In het Buitengebied zien we dat jongeren vaker overmatig alcohol drinken. Daarentegen bewegen ze wel meer dan de jongeren die in Wijchen Noord en Zuid wonen. In heel Wijchen wordt door ongeveer 60 procent van de jongeren te weinig fruit gegeten. In Wijchen Zuid en het Buitengebied is 10 procent van de jongeren de afgelopen drie maanden weleens gepest. In Noord gebeurt dit vaker, 14 procent (figuur 27). 70% Jongeren jarigen 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Slecht ervaren gezondheid Psychisch ongezond Te weinig groente Te weinig fruit (zwaar) Overgewicht Overmatig alcoholgebruik Onvoldoende bewegen Roken Wordt gepest Pest Wijchen Noord Wijchen Zuid Buitengebied Figuur 27, jongeren jarigen Bron: e-movo 2011/2012 Klas 2 & 4 Volwassenen De volwassenen (figuur 28) in Noord lijken vaker aan te geven een slechte gezondheid te ervaren. Wel bewegen ze vaker voldoende vergeleken met de twee andere gebieden. Bijna een kwart van de bewoners in Noord en Zuid roken, in het Buitengebied rookt één op de vijf. Ongeveer 60 procent van de volwassenen eet te weinig fruit en bijna de helft heeft overgewicht. In het Buitengebied lijkt men iets minder vaak overgewicht te hebben vergeleken met Noord en Zuid, maar lijkt men wel vaker onvoldoende te bewegen. Let wel op dat de genoemde verschillen niet significant zijn, dus met de uitspraken moet voorzichtig omgegaan worden. 70% Volwassenen leefstijl (19-64 jaar) 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Slecht ervaren gezondheid Ernstig eenzaam Risico angst/ depressie Figuur 28 Volwassenen leefstijl jaar Te weinig groente Te weinig fruit (zwaar) Overgewicht Overmatig alcoholgebruik Onvoldoende bewegen Wijchen Noord Wijchen Zuid Buitengebied Roken Slaap-kalmering Bron: Gezondheidsmonitor 2012, GGD Gelderland-Zuid 28

52 Wanneer we kijken naar de omgevingsfactoren (figuur 29) dan zien we dan in het Buitengebied het vaakst vrijwilligerswerk wordt gedaan (35 procent) en in Noord het minst (24 procent). Verder zien we dat mensen die in Noord en Zuid wonen vaker weinig contact met de buren hebben. Ook lijken volwassenen in het Buitengebied minder vaak het gevoel te hebben geen regie over hun eigen leven te hebben of te ervaren zich buiten de samenleving te voelen staan. Let wel dat deze verschillen niet significant zijn. 50% Volwassenen omgeving (19-64 jaar) 40% 30% 20% 10% 0% Vrijwilligerswerk Figuur 29, Volwassenen omgeving jaar Geen contact met de Mantelzorg ontvangen Mantelzorg geven Geen regie over eigen Sociale onveiligheid buren leven Wijchen Noord Wijchen Zuid Buitengebied Voelt zich buiten de samenleving staan Bron: Gezondheidsmonitor 2012, GGD Gelderland-Zuid Ouderen Ouderen in het Buitengebied ervaren vaker een slechte gezondheid vergeleken met de ouderen in Noord en Zuid. Wel lijken ze zich minder vaak ernstig eenzaam te voelen. Ouderen in Noord bewegen vaker onvoldoende en zijn vaker roker. Vooral in het Buitengebied roken ouderen minder. Ongeveer een kwart van de ouderen in Wijchen is kwetsbaar. Het gaat hier om algemene kwetsbaarheid en kan gaan om fysieke, emotionele en/of sociale kwetsbaarheid. Vergeleken met volwassenen eten de ouderen in Wijchen vaker voldoende fruit en groente. Ruim tien procent van de ouderen gebruikt slaap- en kalmeringsmiddelen. 60% Ouderen leefstijl (65+ jaar) 50% 40% 30% 20% 10% 0% Slecht ervaren gezondheid Ernstig eenzaam Figuur 30, Ouderen leefstijl 65+ Risico angst/ Te weinig Te weinig fruit Zwaar Overmatig Onvoldoende Roken Slaap-kalmering Kwetsbaarheid depressie groente overgewicht alcoholgebruik bewegen Wijchen Noord Wijchen Zuid Buitengebied Bron: Gezondheidsmonitor 2012, GGD Gelderland-Zuid Waar we bij de volwassen een verschil zagen in de mate dat er vrijwilligerswerk wordt gedaan, zien we deze verschillen bij de ouderen niet meer zo groot terug. Rond een derde van de ouderen verricht vrijwilligerswerk. Ouderen in Noord lijken zich wat vaker onveilig te voelen. De meeste mantelzorg wordt ontvangen in het Buitengebied (figuur 30 en 31). 29

53 50% Ouderen Omgeving (65+ jaar) 40% 30% 20% 10% 0% Vrijwilligerswerk Figuur 31, Ouderen Omgeving 65+ Geen contact met de Mantelzorg ontvangen Mantelzorg geven Geen regie over eigen Sociale onveiligheid buren leven Wijchen Noord Wijchen Zuid Buitengebied Voelt zich buiten de samenleving staan Bron: Gezondheidsmonitor 2012, GGD Gelderland-Zuid 5.3 Ziektebeelden gekoppeld aan leefstijl Toelichting In onderstaande tabel en figuur staan de gegevens over een aantal ziekten in de gemeente Wijchen. Deze gegevens komen uit de registratiesystemen van de huisartsen. De afdeling Eerstelijnsgeneeskunde van Radboud UMC verzamelt deze gegevens van een groot aantal huisartspraktijken in de regio Nijmegen. Deze gegevens worden anoniem verwerkt en voor onderzoeksdoeleinden gebruikt. De ziekten die in onderstaande tabel (tabel 2) staan, zijn sterk gekoppeld aan leefstijl. Zo is bijvoorbeeld bekend dat roken de kans op COPD, Hart-en Vaatziekten en Kanker vergroot 4. Te weinig bewegen en een slecht voedingspatroon heeft effect op de kans om diabetes te ontwikkelen en vergroot de kans op hart- en vaatziekten en Kanker 5. Depressie kan verminderd, of zelfs voorkomen, worden wanneer men een gezonde leefstijl heeft 6. Wat opvalt (tabel 11 en figuur 32) is dat depressie relatief vaak voorkomt in Noord. Vijf procent van de inwoners heeft depressie vergeleken met drie procent in Zuid en het Buitengebied. In totaal hebben mensen in Wijchen een depressie. Hart- en vaatziekten komt het vaakst voor met 5,3 procent gevolgd door diabetes met 4,8 procent. Dit betekent dat respectievelijk en inwoners deze aandoening hebben. Van deze aandoeningen is bekend dat een groot gedeelte voorkomen kan worden door een goede leefstijl. Overzicht ziektebeelden gemeente Wijchen Noord Zuid Buitengebied Totaal Aantallen % van bevolking Aantallen % van bevolking Aantallen % van bevolking Aantallen % van bevolking Diabetes 760 5, , , ,8 COPD 340 2, ,1 Depressie , , ,8 Hart- en 840 5, , , ,3 Vaatziekten Dementie* 30 1,6 50 2,1 30 1, ,3 Kanker 540 3, , , ,5 Bron: Eerstelijnsgeneeskunde Radboud UMC (2012) (*65+ jaar) Tabel 11, Overzicht ziektebeelden gemeente Wijchen 4 in't Panhuis-Plasmans M, Luijben AHP, Hoogenveen RT. Zorgkosten van ongezond gedrag. Kosten van ziekten notities Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); Engelfriet PM, Hoekstra J, Hoogenveen RT, Büchner F, van Rossum CTM, Verschuren WMM. Food and vessels: the importance of a healthy diet to prevent cardiovascular disease. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil. 2010;17(1): PAGAC. Physical Activity Guidelines Advisory Committee Report. Washington, DC: Department of Health and Human Services;

54 8% Ziektebeelden gemeente Wijchen 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Diabetes COPD Depressie Hart- en Vaatziekten Dementie* Noord Zuid Buitengebied Figuur 32, Ziektebeelden gemeente Wijchen Kanker 5.4 Zelfredzaamheid In de WMO is zelfredzaamheid geformuleerd als: In staat zijn tot het uitvoeren van de noodzakelijke algemene dagelijkse levensverrichtingen en het voeren van een gestructureerd huishouden 7. In de werkwijze binnen de sociale wijkteams is een belangrijk doel om in gesprek met burgers hun zélfoplossend vermogen aan te spreken of te versterken en het eigen netwerk actief te betrekken. Zelfredzaamheid gaat in die zin nog een stap verder dan de WMO formuleert en wordt gekenmerkt door een basishouding bij de professional waarbij wordt uitgegaan van de eigen kracht en zelfregie van burgers. Voor het monitoren van de (toegenomen) zelfredzaamheid van inwoners van Wijchen, wordt bij elke behandeling van een nieuwe adviesvraag van een burger (die leidt tot een keukentafelgesprek) een zogenaamde zelfredzaamheidmatrix ingevuld. Dit houdt in dat de burger (met ondersteuning van cliëntondersteuner en/of professional) op basis van 13 leefgebieden een cijfer (van 0 10) geeft of hij zich voldoende weet te redden. De uitkomst wordt geregistreerd in WIZ Portaal 8. Het meten van een toegenomen of afnemende zelfredzaamheid krijgt betekenis wanneer door de tijd heen op verschillende momenten deze meting wordt herhaald. Hiervoor is het wenselijk dat niet alleen de professionals uit het sociaal wijkteam maar ook de eventuele zorgverleners die het stokje overnemen, dezelfde toets doen. Dit is een (regionaal) ontwikkelpunt wat nog in de kinderschoenen staat: Professionals in het sociaal wijkteam gaan steeds meer werken met dit instrument, maar het is nu nog onvoldoende om daar betrouwbare uitspraken over de doen. Ook met zorgverleners (in het verband van de Combinatie) vinden nu gesprekken hierover plaats. Om toch een eerste beeld weer te geven van de beleefde zelfredzaamheid onder de burgers van Wijchen, maken we derhalve gebruik van informatie uit de Effectmeting Wmo 2015 die in september j.l. is uitgebracht. 7 Artikel Wmo Wiz Portaal is het basisregistratie-systeem voor alle professionals werkzaam in de sociale wijkteams en het regieteam 31

55 Toelichting De Effectmeting Wmo is een onderdeel van de Benchmark Wmo 2015 waarmee de gemeente, één keer per jaar, inzicht krijgt in de effecten van het Wmo-beleid van haar gemeente. Hiermee kunnen voor de toekomst realistische doelstellingen worden geformuleerd en effecten worden gemonitord 9. De gebruikte zelfredzaamheidsscore2 bij deze steekproef is opgebouwd uit de losse onderdelen: huishouden op orde, zelfverzorging, verplaatsen en eigen regie. Een hogere score betekent meer zelfredzaam. De volgende figuur (figuur 33) geeft het aandeel burgers weer dat over het algemeen controle over zijn leven ervaart, uitgesplitst naar burgers met een beperking en burgers zonder beperking. Figuur 33, Ervaren controle 9 Gemeente Wijchen heeft op aanwijzing van BMC een steekproef getrokken uit de BRP van inwoners van 18 jaar en ouder in de gemeente en van mensen die een melding hebben gedaan. Het gaat hier om burgers met een ondersteuningsvraag die mogelijk in aanmerking komen voor een zogeheten (keukentafel)gesprek. 32

56 Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport > Retouradres Postbus EJ Den Haag Aan het college van burgemeester en wethouders van de gemeente T.a.v. de wethouder die belast is met de Directie Publieke Gezondheid Openbare en Jeugdgezondheidszorg jeugdgezondheidszorg Parnassuspiein 5 Postbus EJ Den Haag Inlichtingen bij r. G. van t Bosch Beleidscoördinator T M g.vt.bosch minvws.ni Datum 15 januari 2016 Betreft Elektronische gegevensoverdracht jeugdgezondheidszorg Kenmerk PG Geachte wethouder, Sinds 1 juli 2010 zijn gemeenten op basis van de Wet publieke gezondheid (Wpg) verplicht om te zorgen dat de jeugdgezondheidszorg bij het vastleggen van dient gegevens gebruik maakt van digitale dossiers. Dit draagt bij aan de kwaliteit en veiligheid van de registratie en van de gegevensoverdracht. Hiertoe is vanaf 2011 structureel 20 mln beschikbaar gesteld en toegevoegd aan de algemene uitkering van het gemeentefonds (voor digitalisering dossiers JGZ plus Verwijsindex risicojongeren). Met deze brief wil ik, gelet op uw verantwoordelijkheid voor de jeugd gezondheidszorg, graag uw aandacht vragen voor het volgende. Correspondentie uitsluitend richten aan het retouradres met vermelding van de datum en het kenmerk van deze brief. Bij het werken met digitale dossiers hoort uit het oogpunt van veiligheid en kwaliteit ook dat de dossiers digitaal worden overgedragen. In samenspraak hebben VNG, de koepels GGD GHOR Nederland en ActiZ in 2008 ervoor gekozen om voor het overdragen van digitale dossiers binnen de JGZ gebruik te maken van het Landelijk Schakelpunt (LSP). Ook is afgesproken deze infrastructuur te gebruiken voor de elektronische uitwisseling van gegevens tussen JGZ en RIVM over Rijksvaccinatieprogramma en hielprik. Zowel het LSP als het RIVM zijn hiervoor gereed. Nu dienen JGZ-organisaties hun systemen hiervoor gereed te maken. Van 2011 t/m 2015 heb ik middelen voor het hele traject van ontwikkeling, bouw en implementatie ter beschikking gesteld om in die periode de JGZ te ondersteunen. Tot op heden verloopt dit erg langzaam. Ondanks inspanningen van de betrokken partijen waren eind november 2015 slechts 13 van de 47 JGZ-organisaties aangesloten op het LSP en begin december 15. Ik maak me dan ook ernstige zorgen over de voortgang van het traject. Ik wil u daarom aanspreken op uw bestuurlijke verantwoordelijkheid. Ik verzoek u om op zo kort mogelijke termijn hieraan bestuurlijk aandacht te schenken. Door dit niet te regelen vindt overdracht van dossiers binnen de JGZ en uitwisseling van gegeven met het RIVM niet op de meest doelmatige en veilige manier plaats en vindt de beoogde vermindering van administratieve lasten niet plaats.

57 IGZ-organisaties en het RIVM moeten dan langere tijd extra kosten blijven maken voor handmatige overdracht. Om te kunnen besluiten over voortzetting van het ondersteuningsproject verzoek ik u om de voor uw gemeente werkende JGZ-organisatie(s) te vragen om zo snel mogelijk aan te sluiten en mij v66r 1 februari 2016 hun planning te doen toekomen: wanneer sluiten zij aan op het LSP, wanneer kunnen zij elektronisch dossiers overdragen en wanneer kunnen zij elektronisch uitwisselen met het RIVM. Daarbij verwacht ik van de JGZ-organisaties ook een plan hoe zij dit gaan realiseren en dat zij zich maximaal inspannen om deze planning ook daadwerkelijk te behalen. Ik krijg uiteraard ook graag bericht van de JGZ-organisaties die al wel elektronisch dossiers overdragen maar waar elektronische uitwisseling van gegevens met het RIVM nog niet plaatsvindt via het LSP (voor een lijst met JGZ-organisaties die al voor een of voor beide doelen zijn aangesloten zie bijlage). Directie Publieke Gezondheid Openbare en Jeugdgezondheidszorg Kenmerk PG Ik verzoek u om uw JGZ-organisatie(s) rechtstreeks aan te spreken en hen waar nodig te ondersteunen. De JGZ organisaties zullen ook een afschrift van deze brief ontvangen. Van mijn kant ben ik bereid om JGZ-organisaties die zijn aangesloten en daadwerkelijk elektronisch uitwisselen met het RIVM tegemoet te komen door hen een vergoeding te geven voor kosten die zij moeten maken voor de elektronische uitwisseling van gegevens met het RIVM. Deze vergoeding zal beschikbaar gesteld worden in de vorm van een opslag op de tarieven voor vaccinatie in het kader van het Rijksvaccinatieprogramma. Deze opslag zal worden toegekend nadat is aangetoond dat een JGZ-organisatie na aansluiting daadwerkelijk elektronisch gegevens uitwisselt met het RIVM. Dit geldt ook voor de JGZ-organisaties die dit nu al gerealiseerd hebben. Ik zal nog bekend maken wanneer dit in werking treedt. Hoogachtend, de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, drs. M.J. van Rijn Pagina 2 van 3

58 Bijlage: Overzicht aansluitingen JGZ-organisaties aan LSP per Aansluitingen met gebruik dossieroverdracht: Veiligheidsregio Kennemerland i.o. GGD Brabant-Zuidoost GGD Regio Utrecht/Vitras/Rivas Gemeente Utrecht Zorgg roep Almere GGD Amsterdam Vérian Jeugdgezondheidszorg Kennemerland JGZ consortium Rivas/Careyn GGD Groningen GGD Drenthe Icare Veiligheidsregio Fryslân Directie Publieke Gezondheid Openbare en Jeugdgezondheidszorg Kenmerk PG Gebruik RIVM-uitwisseling: Jeugdgezondheidszorg Kennemerland JGZ consortium Rivas/Careyn GGD Groningen Pagina 3 van 3

59 Plan realisatie dossieroverdracht en RVP- en NHS-uitwisseling over het LSP JGZ-organisatie: GGD Gelderland Zuid Datum: 15 februari 2016 Contactpersoon: Hannelore Hoogeveen 1 Planning Beschrijf hier de planning van de aansluiting op het LSP en de ingebruikname van de digitale uitwisseling. Mijlpalen Datum Toelichting Aansluiting LSP 15 april 2016 Ingebruikname dossieroverdracht 1 juli 2016 Ingebruikname RVP- en NHS-uitwisseling* (indien van toepassing incl. groepsvaccinaties) 1 december 2016 * eventueel meerdere data noemen als niet alle RVP- en NHS-berichten in gebruik zijn c.q. op een zelfde moment in gebruik genomen worden 2 Activiteiten - GBZ aanvraag bij VZVZ 1 april rond april 2016 technische aanwijzingen van Topicus voor koppeling opgevolgd. - Ingebruikname dossieroverdracht vraagt nog ontwikkeling software van de leverancier. Wij zullen erop sturen dat dit voor de zomer gereed is en gaan dan dossiers overdragen via LSP. - Ingebruikname RVP en NHS uitwisseling: Leverancier moet deze koppeling bouwen. In de stuurgroep KD+ waarin de gebruikers vertegenwoordigd zijn zullen wij onze invloed aanwenden om te sturen op een zo strak mogelijk tijdpad. 3 Randvoorwaarden - Voor Ingebruikname RVP- en NHS-uitwisseling zijn wij afhankelijk van de leverancier. - Toestemming ouders/jongeren voor overdracht via LSP.

60 Gemeenteambtenaren waarderen de GGD met een 7,1 Klantwaarderingsonderzoek gemeenteambtenaren 2015 Medio 2015 heeft GGD Gelderland-Zuid onderzoek gedaan naar de ervaringen van de 17 gemeenten, waaraan ondersteuning wordt geboden op het gebied van publieke gezondheid. Voor dit onderzoek zijn benaderd de ambtenaren volksgezondheid, jeugd, welzijn & cultuur, veiligheid, onderwijs. Het doel van het onderzoek is/was drieërlei Inzicht verkrijgen in de mate van tevredenheid over de dienstverlening van de GGD. Horen wat de verwachtingen en wensen zijn. Vaststellen waarin de GGD de dienstverlening zou kunnen verbeteren. Het onderzoek heeft bestaan uit een online enquête gevolgd met een face to face contact. De enquête is verstuurd naar 122 ambtenaren, waarvan 50 ambtenaren de enquête hebben ingevuld. Volgend op de online enquête zijn er in totaal 14 gesprekken gevoerd met ambtenaren van de verschillende gemeenten. In deze gesprekken is ingezoomd op de vragen in de enquête. Deze gesprekken zijn gehouden met veelal twee ambtenaren van een gemeente en een vertegenwoordiging van de GGD, een manager samen met een teammanager. Hoe tevreden zijn de gemeenten Uit de online enquête blijkt het volgende: De ervaringen met de GGD-brede producten wordt met een gemiddelde van 7,1 gewaardeerd. Het gemiddelde van de ervaringen cq ontvangen reacties op de afdelingsspecifieke vragen is 7,3. Samenvatting van verwachtingen en wensen van gemeenteambtenaren In deze samenvatting worden de drie meest genoemde bevindingen, genoemd in de interviews, per onderdeel aangegeven: Overleg met de GGD: Als goed wordt gewaardeerd: het contacten op uitvoeringsniveau; inzet van gezondheidsmakelaars en gezonde school is heel zinvol; de open houding met altijd een antwoord op de gestelde vraag. Wat beter kan: de vergader/agendastukken voor de diverse overleggen eerder aanleveren; meer couleur locale benutten en meer overleg met ambtenaren; duidelijk zijn over wie van de GGD waarvoor contactpersoon is en over de interne afstemming. Houding van de GGD: Als goed wordt gewaardeerd: de lerende en coöperatieve houding; de betrokkenheid en advisering met goede onderbouwing; afstemming/contact met inspectie kinderopvang verloopt beter. Wat kan beter: duidelijkheid scheppen over wederzijdse verwachtingen; meer aandacht voor privacy van gegevens; duidelijk zijn over de samenhang in de diensten Veilig Thuis, MBZ en JGZ; inzichtelijk houden van de begroting t.a.v. Veilig Thuis. Inhoudelijke bijdrage van de GGD Als goed wordt gewaardeerd: de vakbekwame kennis en kunde; de alertheid en informatie verstrekking; de wijkprofielen en zelf vragen kunnen inleveren tbv de monitoring. Wat kan beter: meer couleur locale, de relatie GGD tot het sociaal domein, de samenhang van GGD preventieactiviteiten met andere organisaties. De GGD heeft als verbeterpunten en maatregelen vastgesteld a. Zowel in haar beleid als in haar contacten meer aandacht te hebben voor de couleur locale. In de meerjarenstrategie Over Bruggen is hierover opgenomen dat op gemeentelijk en soms op wijkniveau meer aandacht zal komen voor afstemming over lokale specifieke kenmerken. b. Begroting verhelderen. In 2015 hebben beleidsmedewerkers financiën een informatieronde gemaakt langs de RAOambtenaren, waarin zij een toelichting hebben gegeven op de GGD begroting. Dit zal worden gecontinueerd. c. Vergader/agendastukken voor de diverse overleggen eerder versturen, zodat er gelegenheid is deze ook intern te bespreken.

61 In de komende vergadering van de RAO/AOVR zal geïnventariseerd worden wat de (specifieke) wensen ten aanzien van dit verbeterpunt zijn en wordt afgesproken wat hiervan realiseerbaar is. d. Informatie verstrekking over nieuwe ontwikkelingen. Het is niet geheel duidelijk wat de wensen van de ambtenaren op dit gebied zijn. In de eerst komende vergadering van de RAO/AOVR zal dit punt worden besproken met de vraag hoe kan de GGD hierin verbetering brengen. Momenteel ontvangen gemeenteambtenaren en anderen 4x per jaar een relatie nieuwsbrief. Hiermee wordt onvoldoende voorzien in de behoefte aan informatie. e. Meer helderheid over de rol en verbondenheid van GGD met sociaal domein, sociale wijkteams/gebiedteams. Dit punt is onderdeel van de meerjarenstrategie Over Bruggen en zal het komend jaar op diverse wijze verhelderd en geconcretiseerd worden. Het is tevens opgenomen in het GGD jaarplan 2016 met als doel de uitwerking hiervan met zijn consequenties te monitoren. f. Verbinding Gezond leven en JGZ. Dit punt is onderdeel van de meerjarenstrategie Over Bruggen en zal het komend jaar op diverse wijze geconcretiseerd en/of aangetoond worden. Het is tevens opgenomen in het GGD jaarplan 2016 met als doel de uitwerking hiervan met zijn consequenties te monitoren. g. Terugkoppeling aan gemeenten over voortgang ontwikkeling Veilig Thuis. Hierover zijn zowel met het DB als met het AB voor het komend half jaar nadere afspraken gemaakt. Conclusie Het klantwaarderingsonderzoek, uitgevoerd medio 2015, biedt de organisatie feedback en ook ruimte tot verbetering van de dienstverlening. Essentieel hierbij is zicht blijven houden op wederzijdse verwachtingen. Doordat de genoemde verbeterpunten reeds onderdeel zijn van de meerjarenstrategie Over Bruggen en vertaald zijn in het GGD jaarplan 2016 is de monitoring van de realisatie hiervan geborgd. De GGD is voornemens eind 2018 begin 2019 opnieuw een vergelijkbaar Klantwaarderingsonderzoek te houden onder de ambtenaren volksgezondheid, jeugd, welzijn & cultuur, veiligheid, onderwijs. In de genoemde periode is de uitvoering van de meerjarenstrategie Over Bruggen vervolmaakt waarmee dan ook de effecten hiervan gemeten kunnen worden. Uiteraard is de GGD ook tussentijds alert op signalen die betrekking hebben op de waardering en ervaring van ambtenaren en zal indien nodig verbeteracties initiëren.

62 Bestuurlijke verantwoordelijkheid bij een infectieziektecrisis In de Wet publieke gezondheid (Wpg) is vastgelegd dat de burgemeester verantwoordelijk is voor de bestrijding van infectieziekten. De gemeentelijke gezondheidsdienst (GGD) is daarbij de adviserende en uitvoerende dienst. In de wet is vastgelegd dat bij uitbraken met nationale of internationale implicaties de regie van de bestrijding wordt overgenomen door de minister van VWS. Het Centrum Infectieziektebestrijding (CIb) van het RIVM adviseert dan aan de minister. De taakafbakening tussen minister en de burgemeester is scherp gedefinieerd. Bij een uitbraak van een A-ziekte ligt de regie bij de minister. In alle overige gevallen (B- en C-ziekten) bepaalt de burgmeester het beleid. Hij of zij kan aan de minister verzoeken de regie over de bestrijding over te nemen. De uitvoering van het de infectieziektebestrijding blijft in alle gevallen een gemeentelijke aangelegenheid. Categorie Melden Termijn Leiding bij bestrijding Afgedwongen maatregelen Groep A MERS-CoV Polio Pokken Sars VHK (Ebola) Groep B Bijv. Tbc (B1) Mazelen (B2) Hepatitis A (B2) Groep C Bijv. Q koorts Bof leptospirose Bij vermoeden Als de ziekte is vastgesteld Als de ziekte is vastgesteld direct Minister VWS -Gedwongen opname/isolatie/ onderzoek/ quarantaine -Verbod op beroepsuitoefening Binnen 24 uur (B1) of 1 werkdag (B2) Burgemeester -Gedwongen opname/ isolatie / onderzoek (B1) -Verbod op beroepsuitoefening (B1 + B2) Binnen 1 werkdag Burgemeester -Geen afgedwongen maatregelen van toepassing Hoe werkt dit in de praktijk? Signalen en meldingen van infectieziekten in de regio komen binnen bij de GGD. Laboratoria, artsen en hoofden van instellingen zijn verplicht om infectieziekten te melden bij de GGD. Ook van burgers krijgt de GGD signalen over infectieziekten. De GGD maakt bij elke melding of vraag een inschatting van de risico s voor de volksgezondheid. Dit risico is afhankelijk van de aard en ernst van de ziekte, de kans op verspreiding en op maatschappelijke onrust. De GGD onderzoekt de bron van de infectie en kijkt wie er risico loopt op besmetting. En de GGD adviseert over bijvoorbeeld hygiëne, vaccinatie of preventieve behandeling. Als er sprake is van meerdere patiënten, een ernstig ziektebeeld of maatschappelijke onrust, organiseert de GGD een crisisoverleg met ketenpartners. De Directeur Publieke Gezondheid (DPG) kan besluiten om het GGD rampen opvang plan (GROP) in werking stellen. Naast ketenpartners van binnen en buiten de GGD sluit dan ook de GHOR aan. Bij een grotere dreiging, maatschappelijke ontwrichting of een A-ziekte, zal worden opgeschaald volgens de GRIP structuur onder leiding van de voorzitter van de veiligheidsregio. De burgemeester zal, al dan niet via de wethouder volksgezondheid, te allen tijde geïnformeerd en indien nodig ook actief betrokken worden.

63 Gelderland-Zuid Infectieziektebestrijding GGD Gelderland-Zuid 2015 De GGD verzamelt, analyseert en interpreteert continu gegevens over infectieziekten in de regio. Hierdoor kan de GGD snel en adequaat handelen bij uitbraken. Meldingen infectieziekten infectieziekten die vallen onder de meldplicht van de Wet publieke gezondheid (Wpg), verdeeld over de groepen A, B1, B2 en C. uitbraken of een ongewoon aantal zieken vanuit instellingen waar risicogroepen verblijven. Ook was de GGD betrokken bij 5 uitbraken buiten deze instellingen. vragen en meldingen over infectieziekten die niet onder de meldplicht vallen. Deze vragen kwamen van zowel professionals als burgers uit de regio. Top 5 meldingsplichtige infectieziekten 1 Kinkhoest Hepatitis B 25 Tuberculose Shigella Shigatoxineproducerende E.coli! opvallend in 2015 ZIEKTE VAN WEIL In de zomer waren er een aantal meldingen van leptospirose (ziekte van Weil). Een zwemplas net buiten onze regio werd door de GGD als bron geïdentificeerd. Hiervoor was veel media-aandacht. In overleg met de Provincie Gelderland en GGD Gelderland- Midden zijn maatregelen genomen om zwemmers uit de regio te beschermen. Gemeentes grenzend aan de plas werden door de GGD geïnformeerd. TOPPER KINKHOEST Kinkhoest stond, net als in de afgelopen jaren, met stip bovenaan de lijst van meest gemelde ziekten. Daarmee volgen we het landelijke patroon. Bij een kinkhoestmelding gaat de GGD na of er contact is geweest met ongevaccineerde zuigelingen. Zij lopen het risico zeer ernstig ziek te worden. Indien nodig wordt profylactisch antibiotica of een vervroegde vaccinatie gegeven. Voedselinfectie Na een diner in een horeca-instelling werden 34 van de 48 gasten ziek. De GGD deed samen met de NVWA onderzoek naar deze uitbraak van braken en diarree. Door middel van vragenlijsten, laboratoriumonderzoek en onderzoek op locatie, werd de verwekker en de meest waarschijnlijke bron gevonden. De GGD adviseerde hygiënemaatregelen om dergelijke voedselgerelateerde uitbraken in de toekomst te voorkomen. Hondsdolheid Dit jaar is de GGD 28 keer gevraagd om advies te geven over post-expositie behandeling voor rabiës. Het ging vooral om mensen die waren gebeten door een zoogdier tijdens een verblijf in het buitenland. De GGD adviseerde hen en zorgde voor de juiste vaccinaties.

64 Internationale uitbraken met regionale consequenties Ebola Huisartsen en specialisten in de regio zijn door de GGD regelmatig op de hoogte gehouden over de uitbraak van Ebola in West-Afrika. Samen met de partners in de regio (o.a. Radboudumc, perifere ziekenhuizen, ambulance vervoer, huisartsen en de GHOR) zijn samenwerkingsafspraken gemaakt, voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd en oefeningen gedaan. De GGD monitorde daarnaast ook mensen op verschijnselen van Ebola na terugkomst uit West-Afrika.? MERS-CoV In september kreeg de GGD te maken met twee verdenkingen van het Middle East Respiratory Syndrome-coronavirus (MERS-CoV). De patiënten werden verdacht van deze zeer besmettelijke A-ziekte toen ze longklachten en koorts kregen na een verblijf in het Midden Oosten. De GGD bracht direct de contacten van deze patiënten in kaart en informeerde ketenpartners, waaronder burgemeesters. Bij beide patiënten is de ziekte uiteindelijk niet bevestigd. Vluchtelingen In 2015 zijn in verschillende gemeenten in de regio vluchtelingen opgevangen. De GGD werkt samen met gemeenten en organisaties om het risico op infectieziekten zo klein mogelijk te houden. Dit doen we door: hygiëne-inspecties van opvanglocaties; screening van vluchtelingen op tbc; geven van voorlichting aan hulpverleners en burgers over infectieziekten risico s; ondersteuning bij activiteiten die huisartsen organiseren om uitbraken van infectieziekten te voorkomen, zoals de massavaccinatie tegen griep op Heumensoord en de behandeling van scabiës (schurft). Daarnaast werkt de GGD mee aan het project GoViralGo 4Refugees. Een project dat voorlichtingsmaterialen voor asielzoekers ontwikkelt. Crisis voorbereiding Dit jaar oefende GGD Gelderland-Zuid drie keer met de ziekenhuizen in de regio. Er werd geoefend in het opschalen en handelen bij een uitbraak van een infectieziekte uit de A-groep. De oefeningen werden georganiseerd vanuit de Acute Zorgregio Oost voor alle ziekenhuizen en GGD en in deze zorgregio. Onderzoek GGD Gelderland-Zuid is aangesloten bij de Academische werkplaats AMPHI, een samenwerkingsverband tussen meerdere GGD en, gemeenten en het Radboudumc. Hier werken we samen aan praktijk- en beleidsgericht onderzoek op het gebied van infectieziektebestrijding, zoals mazelen, Q-koorts, hepatitis B en seksuele gezondheid. 1 2 oefening 3x 3 Gelderland-Zuid Team infectieziekten GGD Gelderland-Zuid infectieziekten@ggdgelderlandzuid.nl Binnen kantoortijden: in 2015 Blik op de toekomst Belangrijke onderwerpen in de infectieziektebestrijding die de komende jaren onze aandacht vragen: Buiten kantoortijden (bij spoed): regionale arts infectieziektebestrijding De GGD is 24 uur per dag bereikbaar voor meldingen en vragen over infectieziekten. Antibiotica resistentie Opkomende infectieziekten: zoönosen Kwetsbare groepen Vluchtelingen

65 øø NEDERlAND Ministerie van VWS, directie Publieke Zorg t.a.v. mevr. drs. E.I. Schippers, minister Postbus EJ Den Haag Datum: 10 februari 2016 Kenmerk: CL Betreft: Onderzoeksrapport Naar een toekomstbestendige en proactieve infectieziektebestrijd ing Geachte minister Schippers, Met genoegen bied ik u namens de GGD en het onderzoeksrapport Naar een toekomstbestendige en proactieve infectieziektebestrijding aan. Dit rapport beschrijft de resultaten van het onderzoek van GGD GHOR Nederland naar de infectieziektebestrijding bij de GGD en. Het onderzoek is uitgevoerd in De infectieziektebestrijding is een dynamisch terrein dat sterk wordt beïnvloed door ontwikkelingen in infectieziekten en in de samenleving. De complexiteit is toegenomen en er wordt vaker een beroep gedaan op de GGD en. Tegen die achtergrond is in opdracht van de GGD en de uitvoering van de infectieziektebestrijding in kaart gebracht. Het onderzoek bevestigt de hoofdlijnen uit het rapport van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) Infectieziekte- en tuberculosebestrijding bij GGD en op orde, maar kwetsbaar, dat in mei 2015 is verschenen: GGD en richten zich met succes op de bestrijding van infectieziekten. Kwetsbaarheden zijn er echter ook. Meer proactieve taken als onderzoek, innovatie en netwerkvorming krijgen minder aandacht dan nodig is. Ontwikkelingen in infectieziekten zoals zoönosen, antibioticaresistentie en emerging diseases vergen in de komende jaren een verdergaande inzet. De GGD en hebben daarvoor nu onvoldoende mogelijkheden. Voor de publieke gezondheid zijn met name zoönosen en antibioticaresistentie een gevaar, met grote maatschappelijke consequenties. Als publieke organisaties moeten de GGD en in de aanpak daarvan een rol vervullen. Tegelijkertijd neemt met de internationale toename van nieuwe infectieziekten zoals Mers en Ebola het beroep op de GGD en toe. Risicocommunicatie en het managen van onrust worden belangrijke taken van de GGD. GGD GHOR Nederland Zwarte Woud S] Utrecht infoccicidghor.nl

66 0N NEDERIA ND Om risico s voor de publieke gezondheid te voorkomen, is het van belang dat de kwetsbaarheden in de infectieziektebestrijding zo snel mogelijk worden weggenomen. Dat kan als volgt: GGD en kijken zorgvuldig naar hun eigen organisatie. Door bijvoorbeeld de infectieziektebestrijding anders te organiseren, kunnen een aantal verbeteringen worden gerealiseerd. De GGD en hebben echter ook versterking nodig om de infectieziektebestrijding op het gebied van antibioticaresistentie en zoönosen verder te ontwikkelen. Regionale netwerkvorming en samenwerking tussen GGD en moeten worden versterkt en er is meer ruimte nodig voor onderzoek en innovatie. Met het onderzoek is, in aanvulling op het eerder genoemde IGZ-rapport, een eerste stap gezet op weg naar een toekomstbestendige en proactieve infectieziektebestrijding bij de GGD en. Graag verkennen we met uw ministerie en de VNG hoe aan de aanbevelingen uit het onderzoeksrapport opvolging kan worden gegeven. Mogelijkheden daartoe zien wij onder andere in het stimuleringsprogramma Betrouwbare publieke gezondheid. De aanbevelingen uit het onderzoek sluiten naar onze mening goed aan bij het doel van het stimuleringsprogramma: het verstevigen en uitbouwen van de infectieziektebestrijding, wat een belangrijk onderdeel is van één van de vier pijlers van de GGD en. Het gesprek hierover zullen wij op korte termijn initiëren. Mevr. A.G.M. van de Vondervoort Voorzitter GGD GHOR Nederland Zwarte Woud S] Utrecht info@ggdghor.nl

67 Naar een toekomstbestendige en proactieve infectieziektebestrijding De Infectieziektebestrijding door GGD en verdient een nieuwe impuls Zeven aanbevelingen 1

68 Inleiding De infectieziektebestrijding (IZB) in Nederland is een dynamisch terrein, dat sterk wordt beïnvloed door zowel ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten als ontwikkelingen in de samenleving. Deze laatstgenoemde ontwikkelingen hebben in 2014 geleid tot een aanpassing van de formatienorm voor artsen en verpleegkundigen infectieziektebestrijding (Visi-norm) 1) en tot een herijking van de samenwerkingsverbanden en IZB-infrastructuur binnen de GGD-regio s. GGD en zijn momenteel bezig met de implementatie van deze verbeterslag. De ontwikkelingen in de wereld van de infectieziekten, zoals zoönosen, antibioticaresistentie (ABR) en emerging diseases zoals Mers en Ebola vergen de komende jaren een verdergaande inzet van GGD en en daarmee, naast inhoudelijk professionele ontwikkeling, een bestuurlijke dialoog met gemeenten (VNG), RIVM en VWS, de andere partijen in de vierhoek van de publieke gezondheid. Deze dialoog zal worden gevoerd in het kader van het stimulerings programma publieke gezondheid en in het kader van de opstelling van het landelijke plan van aanpak antibioticaresistentie. Deze uitgave bevat argumenten en aanbevelingen ten behoeve van deze dialoog. 1) Binnen het landelijke project Versterking Infrastructuur Infectieziektebestrijding (Visi) is in 2004 een normering ontwikkeld en vastgesteld. Deze normering is in 2014 geactualiseerd. 2

69 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Inhoudsopgave Achtergrond Ontwikkelingen... 5 Ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten Ontwikkelingen in de maatschappij Ontwikkelingen binnen GGD en 3. Conclusies... 7 Ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten Ontwikkelingen in de maatschappij Ontwikkelingen binnen GGD en 4. Zeven aanbevelingen... 8 Ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten Ontwikkelingen in de maatschappij Ontwikkelingen binnen GGD en 5. Toelichting op aanbevelingen... 9 [1] Versterking nodig voor aanpak van ABR en zoönosen [2] Een real-time informatiesysteem is nodig [3] Communicatie en netwerkvorming versterken [4] De IZB moet aan alle taken voldoende aandacht (kunnen) besteden [5] De IZB-formatie van de GGD en op kwantitatief en kwalitatief niveau [6] Samenwerking en regionale netwerkvorming actief oppakken [7] Ruimte voor wetenschappelijk onderzoek en innovatie Geraadpleegde literatuur Colofon

70 1. Achtergrond De infectieziektebestrijding (IZB) 2) is in de afgelopen jaren veranderd: de complexiteit is toegenomen en er wordt vaker een beroep gedaan op de GGD en. Tegen die achtergrond is in opdracht van de Raad van Directeuren Publieke Gezondheid (DPG) van GGD GHOR Nederland de uitvoering van de IZB onderzocht. De programmacommissie IZB van GGD GHOR Nederland trad op als stuurgroep voor het onderzoek. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) deed eveneens onderzoek en concludeerde in april 2015 dat GGD en de wettelijke meldingen van infectieziekten goed uitvoeren, maar dat er kwetsbaarheden zijn in de IZB 3). De IGZ stelt dat een aantal GGD en de artikel 26-instellingen (Instellingen waar kinderen, zieken of ouderen verblijven, zoals verpleeghuizen, ziekenhuizen, verzorgingshuizen, instellingen voor verstandelijk gehandicapten, jeugdinstellingen, kindercentra, scholen voor basisonderwijs, opvangcentra voor dak- en thuislozen en opvangcentra voor asielzoekers) onvoldoende in beeld heeft, dat GGD en te weinig oefenen en dat aandacht voor andere betrokkenen in de infectieziektebestrijding onder de maat is. Hierdoor is het voor GGD en volgens de IGZ lastig om snel en adequaat te reageren bij een plotselinge uitbraak. Recente publicaties onderstrepen de noodzaak om de IZB bij GGD en te borgen. In vervolg op deze publicaties is de doelstelling van het onderzoek in opdracht van de DPG Raad: inzicht geven in hoe de kwetsbaarheden in de IZB zijn te verminderen. Daarom richt dit onderzoek zich op de volgende vragen: Welke veranderingen hebben zich voorgedaan in de IZB in de afgelopen 10 jaar en welke nieuwe uitdagingen worden verwacht? Wat zijn de effecten van deze veranderingen op de IZB? Om deze vragen te beantwoorden is een combinatie van kwalitatieve en kwantitatieve methoden gehanteerd. In de periode maart april 2015 zijn bij alle GGD en diepte-interviews afgenomen met de (eerstverantwoordelijke) arts. De resultaten van de diepte-interviews zijn in de periode mei - juli 2015 voorgelegd aan bij de IZB betrokken partijen (waaronder DPG en, het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), de beroepsverenigingen, hoogleraren). De interviews zijn aangevuld met een survey-onderzoek onder artsen en verpleegkundigen IZB. Voor de enquête zijn 282 personen uitgenodigd. Daarvan hebben er 152 de enquête volledig ingevuld (respons 54%). Medewerkers van 24 van de 25 GGD en hebben aan de enquête deelgenomen. 2) Met IZB wordt bedoeld de algemene infectieziektebestrijding zonder soa-zorg en tbc-bestrijding, en zonder reizigers- en technische hygiënezorg. 3) Inspectie voor de Gezondheidszorg. Infectieziekte- en tuberculosebestrijding bij GGD en op orde, maar kwetsbaar. Utrecht, mei

71 2. Ontwikkelingen In de afgelopen jaren hebben zich verschillende ontwikkelingen voorgedaan die van invloed zijn op de IZB en de rol van de GGD en. In de diepte-interviews hebben we hierover inzichten opgehaald en met de enquête onderbouwd, en waar mogelijk aangevuld met feitelijke informatie. Deze ontwikkelingen spelen zich af op het gebied van infectieziekten, in de maatschappij en binnen GGD en. De belangrijkste zijn weergegeven in tabel 1. Het onderzoek bevestigt de hoofdlijnen uit het IGZ-rapport. De IZB bij GGD en richt zich met succes op de bestrijding. Meer proactieve taken als innovatie, onderzoek, preventie, netwerk en regie, moderniseren van surveillance en voorbereiding op uitbraken krijgen echter minder aandacht. Ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten Om goed voorbereid te zijn op toekomstige bedreigingen als Antibiotica resistentie (ABR) en zoönosen is versterking van de IZB noodzakelijk. Voor ABR geldt dat de GGD een duidelijke meerwaarde heeft, onder andere bij het opstellen van een regionaal risicoprofiel ABR, bij het bevorderen van de aanpak ABR in de regio, bij het voeren van regie buiten instellingen of tussen instellingen en bij het doen van meldingen 4). Deze onderwerpen en taken worden geagendeerd in het VWS-programma voor ABR-bestrijding. Omdat de ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten de komende jaren hogere eisen stellen dan tijdens het herzieningstraject van de Visi-veldnorm ( ) is voorzien, is een sterkere en een inhoudelijk verder ontwikkelde inzet vanuit GGD en nodig. Zowel op terrein van kennis- en beleidsontwikkeling als moderne ICT toepassingen. In recente jaren, tijdens de grote uitbraak van Q-koorts, bleek dat de mogelijkheden van de GGD vanuit reguliere middelen (gebaseerd op het gemeentefonds) onvoldoende waren. Voor de bestrijding van een dergelijke grote uitbraak stelde het Ministerie van VWS daarom extra financiering beschikbaar. Incidenteel is dit bij een grote uitbraak wellicht nog steeds mogelijk, maar een basis voor proactieve taken biedt dit niet. Structurele steun op basis van een herijking van de middelen in het gemeentefonds of vanuit de stelselverantwoordelijkheid van het Ministerie van VWS voor IZB is wellicht een uitkomst van het stimuleringsprogramma publieke gezondheid. Ondanks de toegenomen frequentie is het overigens nog niet zo dat een grote uitbraak reeds elk jaar plaatsvindt. Maar het is wel zo dat in het geval van zo n uitbraak het risico voor de volksgezondheid groot is. Dat heeft de praktijk wel geleerd (Q-koorts in Nederland, EHEC in Duitsland, BSE in Engeland). Extra aandacht en inzet op de proactieve taken is daarom een vereiste. Ontwikkelingen in de maatschappij Door de ontwikkelingen in de maatschappij kan de IZB niet langer als een beleidsarm terrein gezien worden. Dit geldt voor zowel gemeentelijke overheid als de Rijkoverheid. De vragen vanuit de maatschappij maken versterking van de IZB noodzakelijk, vooral van de proactieve taken waarbij de breedte van het profiel Maatschappij en Gezondheid aan bod komt. En waarbij andere disciplines binnen de GGD en (bijvoorbeeld beleid, epidemiologie, communicatie) duidelijk zijn betrokken en sprake is van een multidisciplinair team. Kortom, IZB is geen geïsoleerd onderwerp, maar onderdeel van de publieke gezondheid. En als zodanig een logisch onderdeel van het stimuleringsprogramma. Ontwikkelingen binnen GGD en Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de GGD en. Versterking van de IZB is daarmee voor een groot deel de verantwoordelijkheid van gemeenten. GGD en kijken naar hun eigen organisatie voor IZB. 4) Gebaseerd op Visie op de regionale aanpak van bijzonder resistente micro-organismen, LOI en GGD Nederland, december

72 Door de IZB anders te organiseren kunnen verbeteringen teweeggebracht worden. Daarbij is commitment van gemeenten noodzakelijk. Aandachtspunten daarbij zijn het belang van innovaties, vorming van regionale netwerken, samenwerking over de grenzen van GGD-regio s heen en het uitvoeren van pro-actieve taken. Tabel 1: Belangrijkste ontwikkelingen die van invloed zijn op de IZB bij GGD en Ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten 1. Antibioticaresistentie (ABR) in Nederland stijgt, zowel binnen als buiten ziekenhuizen. De bestrij ding ervan wordt belangrijker voor de publieke gezondheid: Bij uitbraken in instellingen hebben GGD en een rol in het kader van artikel 26 van de Wpg. Voor ABR is dit nog niet van de grond gekomen. In de toekomst zullen meer patiënten buiten instellingen gevonden worden. Het algemene publiek heeft weinig kennis over ABR en gerelateerde risico s en maat regelen. Maatregelen tegen ABR kunnen leiden tot problemen in de sociale omgeving, bijvoorbeeld bij mantel zorgers en thuis zorg, bij kinderen in kinderdagverblijven, etc. 2. Zoönosen zijn een belangrijke uitdaging voor de publieke gezond heid. Er is de afgelopen jaren vaker een risico (Q-koorts) of een potentieel risico voor mensen (vogelgriep). Dit is vooral een risico in regio s met veel intensieve veehouderij. De bestrijding van zoönosen vergt een multidisciplinaire aanpak, juist ook buiten de gezondheidszorg. Naar verwachting zal de incidentie van nieuw optredende zoönosen in Nederland toenemen. 3. De internationale toename van ernstige infectieziekten (b.v. Ebola, MERS) heeft de werkdruk verhoogd en brengt met zich mee dat de IZB meer in het bestuurlijke domein moet opereren. Meer vraag naar IZB Ontwikkelingen in de maatschappij 1. De opkomst van de informatiemaatschappij dwingt GGD en om een meer proactieve rol op zich te nemen. 2. Ketenpartners verwachten meer samenwerking, daardoor moeten GGD en meer de vinger aan de pols houden in de regio en vaker optreden als regisseur én als adviseur voor ketenpartners (gemeenten, instellingen). 3. Globalisering (o.a. reizen, vluchtelingenstromen, klimaatverandering, internationale handel) maakt dat GGD en voor bereid moeten zijn op (nieuwe) infectieziekten en bedreigingen. 4. Infectieziekten zijn steeds minder een geïsoleerd probleem. Er zijn steeds vaker verbindingen met sociale problemen, fysieke omgeving en/of de veterinaire sector. Dat vergt zowel landelijk als lokaal meer overleg en binnen en buiten de GGD meer afstemming. 5. Door technologische vernieuwingen in de laboratoria krijgen GGD en meer en uitgebreidere uitslagen. Dat brengt meer werk, o.a. voor interpretatie, met zich mee. Innovaties en wijzigingen in de IZB Ontwikkelingen binnen GGD en 1. Veel GGD en bevinden zich nog niet op de nieuwe Visi-veldnorm uit Daardoor kunnen niet alle taken worden uitgevoerd. Dit geldt met name voor pro-actieve taken. Dit is in lijn met het rapport van de inspectie. Het aantal infectieziekteartsen is bij 16 GGD en en het aantal infectieziekteverpleegkundigen bij 19 GGD en is onder de norm. 2. Als gevolg van de relatief geringe aandacht voor pro-actieve taken is de vorming van regionale netwerken nog niet in alle GGD en goed van de grond gekomen. 3. Versterking van de uit voering en meer landelijke of bovenregionale uniformiteit in de uitvoering van de IZB vergt bestuurlijk commitment en een bestuur lijke impuls. 4. Innovaties die nodig zijn als gevolg van ontwikkelingen in de samenleving komen door de beperkte formatie onvoldoende van de grond. Een verbeterslag is nodig en gaande 6

73 3. Conclusies Uit dit onderzoek komt naar voren dat er door ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten en ontwikkelingen in de maatschappij meer vraag is naar IZB. GGD en hebben nu onvoldoende mogelijkheden om op die vraag een goed antwoord te kunnen geven. Kwetsbaarheden in de IZB bij GGD en zijn gelegen in: Ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten 1. Er wordt meer, nieuwe en complexere infectieziekteproblematiek verwacht. 2. GGD en hebben onvoldoende mogelijkheden om te reageren op de ontwikkelingen op het gebied van ABR, zoönosen en emerging diseases. Ontwikkelingen in de maatschappij 3. De vragen vanuit de informatiemaatschappij en van ketenpartners nemen toe. 4. Burgers verwachten een andere rol van de GGD (informatiesamenleving, gewijzigd gedrag, gewijzigde positie van burgers, opvattingen over netwerken en samenwerken). 5. Infectieziekten zijn niet alleen een medisch probleem, maar een probleem met impact op diverse aspecten van de samenleving. Ontwikkelingen binnen GGD en 6. De IZB komt onvoldoende toe aan proactieve taken en aan innovaties. 7. De formatie voor IZB vraagt in dit kader aandacht. 8. De inbedding van de IZB binnen het geheel van de publieke gezondheid vraagt aandacht. 7

74 4. Zeven aanbevelingen Om de kwetsbaarheden in de infectieziektebestrijding (IZB) te verminderen en de IZB bij GGD en meer toekomstbestendig te krijgen, doen we de volgende zeven aanbevelingen die in een volgend hoofdstuk worden toegelicht. Ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten 1. De GGD en hebben versterking nodig om de IZB op het gebied van ABR en zoönosen verder te ontwikkelen. 2. Tevens is een landelijk real-time informatiesysteem daarvoor onontbeerlijk. Ontwikkelingen in de maatschappij 3. Communicatie en netwerkvorming vanuit de IZB moeten versterkt worden. 4. De IZB moet niet alleen aan reactieve, maar ook aan proactieve taken als beleidsadvisering, onderzoek, preventie, netwerk en regie, en surveillance voldoende aandacht kunnen besteden. Ontwikkelingen binnen GGD en 5. De IZB-formatie van de GGD en dient kwantitatief en kwalitatief zo te worden ingevuld dat alle taken adequaat kunnen worden uitgevoerd. 6. Bovenregionale samenwerking en regionale netwerkvorming dienen actief te worden opgepakt. 7. Er dient ruimte te worden gemaakt voor wetenschappelijk onderzoek en innovatie, veelal zijn daar multidisciplinaire teams voor nodig. 8

75 5. Toelichting op aanbevelingen De GGD voert de IZB uit onder bestuurlijke verantwoordelijkheid van gemeenten, in bijzondere omstandigheden, onder andere tijdens uitbraken, rechtstreeks onder verantwoordelijkheid van de burgemeester. Voor de IZB doet de GGD dit met inhoudelijke coördinatie van het Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM en aansluitend bij de stelselverantwoordelijkheid van het Ministerie van VWS. Deze stelselverantwoordelijkheid sluit aan bij de verwachting van burgers dat hun bescherming op een grotendeels uniform niveau ligt. Vanuit deze stelselverantwoordelijkheid heeft de minister van VWS in 2014 aangegeven dat vier pijlers van de GGD het fundament van de publieke gezondheid vormen en op een uniforme wijze moeten worden geborgd. Deze pijlers zijn: 1. Monitoren, signaleren en adviseren, 2. Uitvoerende taken gezondheidsbescherming, 3. Publieke gezondheid bij incidenten, rampen en crises, 4. Toezicht houden. Eén van die pijlers bestaat uit de uitvoerende taken gezondheidsbescherming (pijler 2), onder andere infectieziektebestrijding. Op dit moment wordt binnen het stimuleringsprogramma publieke gezondheid nagegaan hoe deze pijlers ondersteund kunnen worden. In aanvulling hierop is het Ministerie van VWS met een programma voor ABR-bestrijding gestart. Mogelijkheden om gevolg te geven aan deze aanbevelingen en daarmee de IZB te versterken liggen daarom op drie terreinen: het VWS-programma voor ABR-bestrijding, het stimuleringsprogramma publieke gezondheid en de beleidsruimte van GGD en zelf. In tabel 2 is weergegeven welke mogelijkheden voor welke aanbevelingen met name relevant lijken. Tabel 2: Wie is aan zet? Ontwikkelingen: Aanbeveling VWSprogramma voor ABRbestrijding Stimuleringsprogramma publieke gezondheid Beleidsruimte van GGD en op het gebied van infectieziekten 1. Versterking ABR en zoönosen 2. Real-time informatiesysteem in de maatschappij 3. Versterking communicatie en netwerk 4. Meer proactieve taken 5. Formatie conform norm binnen GGD en 6. Samenwerking en regionale netwerkvorming bevorderen 7. Bevorderen wetenschappelijk onderzoek en innovatie 9

76 [1] Versterking nodig voor aanpak van ABR en zoönosen Voor de aanpak van ABR heeft de GGD een duidelijke meerwaarde, onder andere bij het opstellen van een regionaal risicoprofiel ABR, bij het bevorderen van de aanpak ABR in de regio, bij het voeren van regie buiten instellingen of als er meer instellingen zijn betrokken en bij het doen van meldingen 5). Het lijkt aannemelijk hiervoor aansluiting te zoeken bij het VWS-programma voor ABR-bestrijding, want dit vraagt extra inzet. De minister van VWS maakt op dit moment afspraken met zorginstellingen over de strijd tegen antibioticaresistentie. Een aantal werkgroepen onder coördinatie van het RIVM, waarin ook de GGD en en GGD GHOR Nederland vertegenwoordigd zijn, doet hier voorstellen voor. Een onderdeel van deze aanpak is de vorming van regionale samenwerkingsnetwerken. Het is van belang dat de GGD en in deze zorgnetwerken hun rol pakken. Ook verdient het aanbeveling dat GGD GHOR Nederland met het RIVM een voorstel ontwikkelt voor versterking van de formatie ten behoeve van de aanpak van antibioticaresistentie. Versterking van de regionale structuur en samenwerking met het RIVM sluit aan op het VWS-programma voor de aanpak van ABR. Te denken valt aan het delen van specifieke functies in een regionale structuur met andere GGD en, met name een Deskundige Infectiepreventie en voor de surveillance een professional met een EPIET 6) -opleiding kunnen hierbij van grote betekenis zijn. Ten slotte lijkt het vanzelfsprekend dat het RIVM een reguliere terugkoppeling uit het Infectieziekten Surveillance Informatie Systeem-Antibiotica Resistentie ten behoeve van GGD en gaat verzorgen. [2] Een real-time informatiesysteem is nodig Beschikbaarheid van real-time informatie wordt steeds meer de norm. Een real-time informatiesysteem dient de mogelijkheid te bieden over de grenzen van de regio heen klinische informatie, laboratoriuminformatie en public health-informatie te combineren ten behoeve van surveillance en outbreak-management. In het recente verleden (EHEC, Mers, Ebola) bleek informatie voorziening tekort te schieten of moeizaam te organiseren. Over een dergelijk informatiesysteem dienen landelijk afspraken te worden gemaakt tussen koepelorganisaties (GGD GHOR Nederland, NVZ, NVMM) en het RIVM. Inmiddels wordt reeds door 21 GGD en passende software gebruikt die ontwikkeld is voor de Public Health van het Verenigd Koninkrijk. Deze software is uitgebreid in de praktijk beproefd en wordt als goed beoordeeld. We bevelen aan deze software (bekend onder de naam HP-Zone) bij alle GGD en en tevens bij het RIVM te implementeren zodat alle diensten op geaggregeerd niveau van elkaars informatie gebruik kunnen maken. Bovendien is dit informatiepakket in principe geschikt om in een situatie van een landelijke infectieziektecrisis direct een totaalbeeld te geven van de problematiek. Iets wat zowel voor een goede bestrijding noodzakelijk is. 5) Gebaseerd op Visie op de regionale aanpak van bijzonder resistente micro-organismen, LOI en GGD Nederland, december ) European Programme for Intervention Epidemiology Training. 10

77 [3] Communicatie en netwerkvorming versterken Taken als risicobeoordeling, advisering, communicatie en netwerkregie worden steeds belangrijker binnen de IZB. Professionals binnen de IZB moeten hier dan ook op zijn toegerust. Vanwege de marktwerking en bezuinigingen in de gezondheidszorg hebben zorginstellingen en laboratoria te maken met veranderende bedrijfsvoeringsmodellen, waaronder organisatieveranderingen, schaalvergroting en toenemende concurrentie. De IZB moet daarom voldoende inzetten op samenwerking met zorginstellingen en laboratoria. [4] De IZB moet aan alle taken voldoende aandacht (kunnen) besteden Op landelijk niveau dienen explicietere richtlijnen te worden opgesteld voor de meer pro-actieve taken, bijvoorbeeld in het kader van pijler 2 (gezondheidsbescherming) van het stimuleringsprogramma. Dit naar analogie met de richtlijnen voor repressieve taken. Doordat deze laatste taken goed zijn beschreven, start uitvoering ervan automatisch als er sprake is van meldingen of andersoortige incidenten. Maar omdat de totale tijd voor de uitvoering van taken niet toeneemt, gaat dit ten koste van de taken, waarvan niet helder is wat het minimumniveau is waarop deze moeten worden uitgevoerd. [5] De IZB-formatie van de GGD en op kwantitatief en kwalitatief niveau Voor een kwalitatief verantwoorde uitvoering van de IZB is het van belang dat GGD en voldoen aan de VISI-2- norm die inmiddels is besproken in het cluster Veiligheid van GGD GHOR Nederland en met een positief advies aan de raad zal worden voorgelegd. De professionals hebben deze norm met inachtneming van alle, toen bekende of voorziene relevante aspecten voor de IZB opgesteld. [6] Samenwerking en regionale netwerkvorming actief oppakken Aanbevolen wordt de bestaande regionale samenwerkingsverbanden tussen GGD en en de samenwerking met het RIVM opnieuw te versterken. De in het VISI-traject beoogde samenwerking kan nieuw leven in geblazen worden. GGD en moeten ook investeren in de samenwerking met regionale partners zoals laboratoria, huisartsen en ziekenhuizen. Een aandachtspunt in de samenwerking met medisch microbiologen zijn de technologische vernieuwingen in het laboratorium, onder andere de invoering van moleculaire diagnostiek. Dat maakt dat de IZB de betekenis van nieuwe uitslagen moet kunnen duiden en gebruiken binnen de publieke gezondheid. Omdat de deskundigheid op het terrein van de IZB bij een beperkt aantal mensen is belegd, is uitvoering van bepaalde taken op een hoger aggregatieniveau een noodzakelijke voorwaarde, met het oog op risico - management en professionaliteit. Daarvoor kunnen GGD en de bestaande zeven bovenregionale samenwerkings - verbanden gebruiken of de 10 regio s die worden bepleit in het landelijke ABR-traject. Het goed kunnen inspelen op toekomstige bedreigingen en het goed uitvoering geven aan de proactieve taken vergt bovendien meer massa (denkkracht, creativiteit) dan een enkele en vooral kleine GGD kan organiseren. Overwogen kan worden om binnen de bovenregionale samenwerkingsverbanden een front- en backoffice structuur neer te zetten. De huidige Regionaal Arts Consulenten (RAC ers) kunnen een grotere inhoudelijk sturende rol krijgen in de uitvoering van de hierboven genoemde bovenregionale proactieve taken. GGD en die deelnemen aan deze bovenregionale samenwerkingsverbanden leveren vanuit de eigen formatie ondersteuning aan die uitvoering. Daarnaast kan een beleidsmedewerker structurele ondersteuning bieden. Het samenwerkingsverband van de GGD en in Zuid-Holland is hier een voorbeeld van. 11

78 Het verdient aanbeveling om binnen het bovenregionale samenwerkingsverband harde afspraken te maken over het over en weer leveren van bijstand in acute situaties en bij uitval van personeel. Dit om de geconstateerde kwetsbaarheden zo veel mogelijk te ondervangen. Hierbij past mogelijk een bovenregionale achterwachtfunctie. Aanbevolen wordt om deze versterking tussen de GGD en in bovenregionale samenwerkingsverbanden niet vrijblijvend te laten zijn maar daarvoor vanuit GGD GHOR Nederland op korte termijn een project op te starten. [7] Ruimte voor wetenschappelijk onderzoek en innovatie De uitvoering van wetenschappelijk onderzoek en het toepassen van die kennis in innovaties versterkt de IZB verder. Dit kan het beste plaatsvinden binnen de bovenregionale samenwerkingsverbanden, in samenwerking met de academische werkplaatsen, aangezien bij deze laatste niet alle GGD en actief zijn aangesloten. Als beschikbare financiering (bijvoorbeeld de regionale projectgelden van het RIVM) gebruikt worden om professionals te ontlasten, kunnen leden van de verschillende IZB-teams deelnemen aan onderzoeksactiviteiten. Naast anderszins drukke werkzaamheden blijft dit noodzakelijk met name ook om de effectiviteit van de bronen contactopsporing te vergroten. 12

79 Geraadpleegde literatuur Inspectie voor de Gezondheidszorg. Infectieziekte- en tuberculosebestrijding bij GGD en op orde, maar kwetsbaar. Utrecht, mei Andersson Elffers en Felix. Eindrapport. Borging van de publieke gezondheid en de positie van de GGD. Utrecht, december Batenburg, R. en van der Lee, I. Knelpunten rond de opleidingsplaatsen voor jeugdartsen, infectieziekteartsen, medisch milieukundigen en Tuberculose-artsen. Een onderzoek op basis van literatuur, interviews onder instellingen en een discussiebijeenkomst met stakeholders. Eindrapport, NIVEL, oktober Benchmark GGD en 2013 (beschikbare formatie IZB t.o.v. Visi-2-norm). Van der Giessen, JWB, van de Giessen, AW, Braks, MAH. Emerging zoonoses: early warning and surveillance in the Netherlands. RIVM-rapport , Van der Kemp, S, Linssen, M. en Hollander, M. Beleidsdoorlichting ziektepreventie. Panteia, Zoetermeer, maart Beuse, R. Projectvoorstel: Versterking Infrastructuur Infectieziektebestrijding en Technische Hygiënezorg. GGD Nederland, september Minister van VWS. Betrouwbare publieke gezondheid: Gezamenlijke verantwoordelijkheid van gemeenten en Rijk. Brief aan de Tweede Kamer, 28 augustus

80 Colofon Uitgave GGD GHOR Nederland Zwarte Woud SJ Utrecht Auteurs Jos van de Sande Chantal Laurent Redactie A. de Boer, Berenschot J. Doosje, GGD GHOR Nederland J. de Gouw, GGD GHOR Nederland Fotografie Hollandse Hoogte 2016, GGD GHOR Nederland Alle rechten voorbehouden Overname van teksten is toegestaan onder bronvermelding 14

81 15

82

83 Jaarverslag AMPHI Integraal Gezondheidsbeleid 2015 In 2015 bestond het samenwerkingsverband van AMPHI-Integraal Gezondheidsbeleid uit de volgende partijen: GGD Gelderland-Zuid, GGD Gelderland-Midden, en de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde van het Radboudumc was het 1 ste jaar dat de werkplaats functioneerde op basis van financiële bijdragen van de deelnemende partijen, en er geen basissubsidie voor de infrastructuur was. In 2015 is ingezet op het uitbouwen van een sterkere relatie vanuit AMPHI IGB met VGGM. Dit komt tot uitdrukking in een aantal uitgevoerde klein-maar- fijn projecten en het voorbereiden van een structurele inzet van Fieke Raaijmakers (strategisch beleidsadviseur VGGM) voor AMPHI vanaf De coördinatie van AMPHI wordt daarmee een gezamenlijke verantwoordelijkheid van Gerdine Franse, Gerard Molleman en Fieke Raaijmakers. Naast de lopende promotie-trajecten zijn voorbereidingen getroffen en middelen verworven om (waarschijnlijk) met drie nieuwe promotietrajecten te starten rondom Beweegkuren voor kinderen (de ALIKO-studie van Jenneke Saat) en Gezond leven in Wijchen Noord (van Gerda Wink), beide vanuit AMPHI. Samen met de Radboud Universiteit zal Emilie Ruiter gaan optreden als projectleider en co-promotor in een Nuts Ohra project gericht op opvoeding en preventie van overgewicht bij kinderen. Binnen ELG is wijkgericht werken een van de leidende topics geworden. Met de onderzoek coördinator hiervan (Sandra Boersma) is een stevige samenwerking opgebouwd om gezamenlijk intern en extern op te treden. Er zijn ook enkele subsidieprojecten uitgewerkt samen met resp. de academische werkplaats Jeugd en Bestuurskunde en bij ZonMw ingediend. Deze projecten zijn niet gehonoreerd, maar hebben wel tot een blijvende werkrelatie met de academische werkplaats Jeugd en de afdeling Bestuurskunde, beide van de Radboud Universiteit geleid. Er hebben in mensen stage gelopen bij de verschillende projecten van AMPHI IGB, er zijn verschillende publicaties verschenen en presentaties verzorgd op congressen. In onderstaande overzichten kunt u alles in detail nalezen. Gerard Molleman en Gerdine Fransen, maart

84 Personele bezetting van AMPHI IGB Gerard Molleman (GGD Gelderland Zuid) Projectleiding voor 0,1 FTE Gerdine Fransen (GGD Gelderland Zuid) Project-coördinator voor 0,2 FTE; Loes Papeleu secretariële ondersteuning voor 0,1 FTE Sten Zelle, postdoc voor 0,6 / 0,4 FTE (tot oktober 2015) Kristine Mourits gemeente Nijmegen) werkt 0,2 FTE voor AMPHI (0,1 FTE betaald vanuit gemeente Nijmegen) Clemens Hosman, adviseur Promovendi: Emilie Ruiter, Jeugdarts en promovenda, JGZ GGD Gelderland Zuid voor 0,6 FTE. Eva Smit, promovenda voor 1 FTE Sietske Grol, promovenda, stafmedewerker concernstaf (0, 2 FTE, vanaf 1 september 2015: 0,05 FTE) Jenneke Saat (vanuit HAN, 0,4 FTE) Gerda Wink, (0,6 FTE op Nuts Ohra-project) Onderstaand is een overzicht van de diverse lopende promotie onderzoeken en langdurige onderzoeken van AMPHI-Integraal Gezondheidsbeleid in Titel Tijdspad / Fase Onderzoeker GGD/Radboudumc ELVO-studie/Consortium Integrale Aanpak Overgewicht: Het versterken van opvoedingspraktijken en -stijlen in bestaande interventies ter preventie van overgewicht bij kinderen Laatste half jaar. Dataverzameling afgerond. Analyses en artikelen schrijven. E-learning zal ook getest worden in Noord-Limburg. Emilie Ruiter (zwangerschapsverlof tot december) Emilie Ruiter & Joni Scholte GGD Gelderland-Zuid Radboud Universiteit Verbinding zorg, sport & bewegen. Onderzoek naar de samenwerking van buurtsportcoaches, lokale zorg en sportaanbieders en participatie van 3 e jaar. Dataverzameling. Eva Smit Radboudumc 2

85 buurtbewoners. PRECURO: Verbinding preventie, zorg en welzijn voor ouderen Dataverzameling afgerond, eindrapporten ingediend. Artikelen schrijven. Sietske Grol Radboudumc ALIKO-studie: AMPHI Lifestyle Interventions for Kids with Overweight. Dataverzameling. Subsidieaanvraag gehonoreerd bij HAN Jenneke Saat HAN Onderzoek naar implementatie van Wijkprofielen afgerond Sten Zelle, Ralf Hermsen, Petra Postema Radboudumc i.s.m. GGD Gelderland Zuid Zelfregie voor lage SES ouders in Wijchen- Noord (Fonds NutsOhra) Gestart per 1-8. Fase 1 maken van startfoto & samen met doelgroep plan van aanpak maken. Gerda Wink GGD Gelderland-Zuid Onderstaand is een overzicht van de diverse lopende Klein maar Fijn projecten van AMPHI-Integraal Gezondheidsbeleid in GGD G GGD Thema Fase Context Medewerker GGD/gemeente Gelderland-Zuid: Medewerker AMPHI Ontwikkelen van een instrumentenkoffer voor het Doorlopend Klein maar fijn uit 2013 Kristine Mourits Sten Zelle 3

86 meten van gezondheidsbeleid Samenwerking Jeugdartshuisarts regio Nijmegen (nulmeting) afgerond GGD Gelderland- Zuid Gerard Molleman Sten Zelle, Emilie Ruiter Review wijkgericht werken (in aansluiting op PRECURO) Eerste voorbereidingen gestart; Klein maar fijn Gerdine Fransen Gerard Molleman Sietske Grol Evaluatie van de implementatie van de webapp adviezen voor gezonde opvoeding afgerond ELVO-studie Emilie Ruiter Else van der Sikke (stagiaire) VGGM: Samenwerking Jeugdartshuisarts- SWT regio Gelderland Midden afgerond Klein maar fijn & VGGM Janine Bezem, Noor Schroder, Fieke Raaijmakers Gerda Wink & Sten Zelle G Een wetenschappelijke basis voor de ZRM Jeugd afgerond Klein maar fijn Suzon van Noort Uitgevoerd door Praktikon D 4

87 In onderstaande tabel is weergegeven welke presentaties er door AMPHI-Integraal Gezondheidsbeleid gegeven zijn. wie waar titel presentatie bijzonderheden Emilie Ruiter Nationale Balanstop ( ) Gezond opvoeden en opgroeien: Wat kunnen ouders en professionals doen en hoe? Emilie Ruiter Bureau JOGG Eindresultaten CIAO Emilie Ruiter GGD Gelderland Zuid (3-7-15) Opvoeden en overgewicht Minisymposium voor landelijke stakeholders Gerda Wink Wijchense netwerkbijeenkomst Project Wijchen Noord 100 deelnemers uit zorg, welzijn en onderwijs Saskia Swinkels GGD GZ lunchpresentatie Evaluatie Overheerlijk Overblijven 30 deelnemers Christianne Kerkhofs GGD GM Aangenaam kennis te maken! Over samenwerking huisartsen, jeugdartsen en wijkteams Sietske Grol Radboud Research Round PRECURO: integrated care for the elderly presentatie over participatory action research Sieske Grol Ouderenpanel netwerk 100 Precuro: integrale zorg voor ouderen over de impact van de resultaten van precuro Eva Smit HEPA, Istanbul (oktober 2015) Presentatie review participants perceptions Eva Smit Kennisdag Sport in de Buurt, Den Bosch Verbiding zorg, sport en bewegen Resultaten focusgroepen en Delphi studie Gerard Molleman Workshop GGDGHOR-NL en RIVM (sept.2015) Presentatie over wijkprofielen Gerdine Fransen NCVGZ presentatie over Logisch model Gezondheidsmakelaars Gerard Molleman NCVGZ Wijkprofielen sessievoorzitter en inleider Eva Smit NCVGZ Workshop over buurtsportcoaches Sietske Grol NCVGZ Workshop over PRECURO Eva Smit Mertensdag, mei 2015, Berg en Dal Walkshopleider verbinding van preventie en curatie Sten Zelle Rabdoudumc, september 2015 AMPHI Arena 4 flitspresentaties en discussie 5

88 In onderstaande tabel is weergegeven welke stagiaires en stages er bij AMPHI-Integraal Gezondheidsbeleid zijn gelopen. naam student titel stageonderzoek begeleider(s) Opleiding Babs Jacobs Effectevaluatie van de e-learning 'Gezonde afspraken met je kind" Emilie Ruiter Else van der Slikke Professionals perceptions about the implementation of intervention Emilie Ruiter Rianne ten Hove Effectevaluatie van de e-learning 'Gezonde afspraken met je kind" Emilie Ruiter Kerkhofs C.P.C.M. Samenwerking tussen huisartsen, jeugdartsen en wijkteams Gerda Wink Master Health and Society, WageningenUR Huisman M. Zelfregie op gezondheid in Wijchen Noord Gerda Wink Master Nutrition and Health, Wageningen UR Swinkels S. Overheerlijk Overblijven op basisscholen. Gerda Wink Master Health and Society, Wageningen UR Kerstens I. Samenwerking tussen jeugdartsen en huisartsen (nulmeting) Sten Zelle MSc student Biomedical Sciences, Radboud Universiteit Schijven G. Samenwerking tussen huisarts, jeugdarts en wijkteams (nulmeting) Sten Zelle Master Health and Society, WageningenUR Sejal Patel Cosi-effectiveness in India Sten Zelle Radboudumc/ individueel keuzevak Bob van Bergen Spiegelbijeenkomsten: van cliënt naar professional. Sietske. Grol Petra Vosman Spiegelbijeenkomsten: van cliënt naar professional. Sietske. Grol Hanne Wilger Spiegelbijeenkomsten: van cliënt naar professional. Sietske. Grol Tineke Dineen Review ervaringen chronische ziekten in Eva Smit Master Health and Society, Wageningen UR beweegstimuleringsprogramma's Marleen van Hattem Buurtsportcoach: Participatie, Zelfmanagement en verwijsgedrag Eva Smit Master Life Sciences, Maastricht University Chris Duijkers Inzet buurtsportcoach op motivatie voor participatie aan Eva Smit Geneeskunde, Radboudumc beweegactiviteiten Rianne Hulsman ALIKO-studie Jenneke Saat HAN Voeding & Dietetiek Mea Veens ALIKO-studie Jenneke Saat HAN Voeding & Dietetiek Judith Bouten ALIKO-studie Jenneke Saat/Guido van HAN Voeding & Dietetiek Schoor Sophie Schouten ALIKO-studie Jenneke Saat/Guido van HAN Voeding & Dietetiek Schoor Inge Carlier ALIKO-studie Jenneke Saat/Guido van HAN Voeding & Dietetiek Schoor Masha Letteboer ALIKO-studie Jenneke Saat/Guido van HAN Voeding & Dietetiek Schoor Michelle Martens Praktijkgericht onderzoek/ ALIKO-Studie Gerdine Fransen/Jenneke HAN Voeding & Dietetiek Saat Judith Mellendijk Praktijkgericht onderzoek/ ALIKO-Studie Gerdine Fransen/Jenneke Saat HAN Voeding & Dietetiek 6

89 Esther van Steenbergen Praktijkgericht onderzoek/ ALIKO-Studie Gerdine Fransen/Jenneke Saat Emma Haak Praktijkgericht onderzoek/ ALIKO-Studie Gerdine Fransen/Jenneke Saat HAN Voeding & Dietetiek HAN Voeding & Dietetiek Publicaties 2015: Leenaars K.E.F., Smit E, Wagemakers A, Molleman G.R.M., Koelen, M.A. Facilitators and barriers in the collaboration between the primary care and sport sector in order to promote physical activity: a systematic literature review. Preventive Medicine, 2015; 81; 460 Smit, E., Leenaars, K.E.F., Wagemakers, A., Molleman, G.R.M., Koelen, M., Velden, K. van der (2015) Evaluation of the role of Care Sport Connectors in connecting primary care, sport, and physical activity, and residents' participation in the Netherlands: Study protocol for a longitudinal multiple case study design. BMC Public Health 07/ (1): 510 Blaauw, J., Molleman, G.R.M., Star, M. van der (submitted 2015) Wat denken jongeren over homoseksualiteit? ; Een onderzoek naar de houding van middelbare scholieren ten aanzien van homoseksualiteit gemeten in drie dimensies Molleman, Gerard & Hosman, Clemens (2015). Echte effectiviteit vergt een bredere visie op werkzame elementen TSG,Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen 2015, 93, 6, p Ruiter, E.L.M., Fransen, G.A.J., Molleman, G.R.M., van der Velden, K., Engels, R.C.M.E., (2015) The effectiveness of a web-based Dutch parenting program to prevent overweight in children 9-13 years of age: study protocol for a two-armed cluster randomized controlled trial BMC Public Health 15 : 148 7

90 Jaarverslag AMPHI Infectieziekten, 2015 In 2015 bestond het samenwerkingsverband van AMPHI-Infectieziekten uit de volgende partijen: GGD Hart voor Brabant, GGD Brabant Zuidoost, GGD West- Brabant, GGD Gelderland-Zuid, GGD Gelderland-Midden, GGD Noord- Oost-Gelderland, GGD Twente, GGD IJsselland, GGD regio Utrecht en de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde van het Radboudumc was het 1 ste jaar dat de werkplaats functioneerde op basis van financiële bijdragen van de deelnemende partijen, en er geen subsidie voor de infrastructuur was. Het jaar startte met een succesvolle promotie op het gebied van de lange termijn effecten van Q-koorts. Gedurende het hele jaar heeft AMPHI met alle deelnemende GGD en samengewerkt op het ontwikkelen, uitvoeren en publiceren van onderzoeken. Daarnaast zijn zowel interne AMPHI scholingen gegeven in de vorm van een telefonische (tele-arena) of life bijeenkomst (ARENA) voor GGD-medewerkers, maar ook externe presentaties op congressen en symposia. Tevens heeft AMPHI door het inzetten van kleine vakinhoudelijke werkgroepen, meer richting kunnen geven aan ontwikkeling van nieuwe onderzoeksideeën. Tenslotte zijn er afgelopen jaren vele publicaties verschenen in zowel Nederlandse als internationale vakbladen. In onderstaande overzichten kunt u alles in detail nalezen. Koos van der Velden en Jeannine Hautvast, maart Onderstaand is een overzicht van de diverse lopende en afgeronde promotie onderzoeken van AMPHI-Infectieziekten in Titel Tijdspad / Fase Onderzoeker GGD/Radboudumc Long term health status of Q Fever patients: the Dutch experience Promotie: febr Joris van Loenhout Voorheen VGGM 1

91 Follow-up health status after acute Q-fever and screening chronic Q-fever Manuscript afgerond. Promotie: te bepalen. Gabriella Morroy GGD Hart voor Brabant Prikki: Preventie van kinkhoest bij zuigelingen Artikelen schrijven Promotie: Olga Visser GGD regio Utrecht RESPONS: Revaccinatie hepatitis B prospectief onderzoek bij non-responders. Data verzameling & artikelen schrijven. Promotie: 2017 Stijn Raven GGD West-Brabant. NB; i.s.m. AW s Limburg en Leiden ImpaQt: arbeidsstatus en psychosociaal functioneren van patiënten met Chronische Q- koorts of het Q-koortsvermoeidheidssyndroom. Voorbereiding data verzameling. Promotie: Daphne Reukers Radboudumc ELG. In onderstaande tabel zijn alle GGD-onderzoeken (of ideeën, voorstellen), waarbij AMPHI betrokken is/was gepresenteerd. GGD Thema Fase Context Medewerker GGD Medewerker AMPHI Gelderland-Zuid: Soa bij prostituanten Duitsland Artikel schrijven Klein-maar-fijn uit R. Koene A. Tostmann, J. Hautvast Wie mazelen gemist? Data verzameling RIVM regio H. Ruijs A. Tostmann Impact MRSA verpleeghuizen Opstart RIVM regio S. Feenstra J. Hautvast G. Hesselink (IQ) 2

92 Brochures bevindelijk gereformeerden Artikelen schrijven RIVM regio H. Ruijs A. Tostmann, J. Hautvast Crisistool Gepubliceerd/afgerond. RIVM regio J. Hautvast M. Hulscher (IQ) NOG: HBV screening gekoppeld aan TB screening Data analyse RIVM regio P. Schrooders A. Tostmann IJsselland: Infectiepreventie door verloskundigen Opstart RIVM regio R. Wessels A. Tostmann, J. Hautvast GGD Thema Fase Context Medewerker GGD Medewerker AMPHI GGD Gelderland Midden Barneveld-veehouderijen Verkennend overleg T. Waegemaekers J. van der Velden Waarom kiezen cliënten soa poli voor GGD? Studie protocol ontwikkelen Onderzoek arts M&G 2 e fase M. Pelgrim J. Hautvast, A. Tostmann Worden ethnische groepen bereikt door soa-poli? Studie protocol ontwikkelen Onderzoek arts M&G 2 e fase S. Ostendorf J. Hautvast, A. Tostmann 3

93 GGD Twente Chlamydia hertest na SMSreminder Artikel bijna gepubliceerd Onderzoek arts M&G 2 e fase K. Kampman J. Hautvast GGD regio Utrecht Testgedrag van MSM in Oost Verslag af. Begeleiding Master-stage K. Kampman, F. Koedijk & student. J. Hautvast Gemeenten met lage vaccinatiegraad; opties voor interventie. Verkenning geweest Project GGD. E. van Ruland, O. Visser J. Hautvast Ethische dilemma s in IZB Opzetten onderzoek B. Rump M. Hulscher (IQ) Acceptatie influenza vaccinatie vv-huizen GGD Hart voor Brabant Opzetten onderzoek RIVM regio E. van Ruland, O. Visser J. Hautvast Serologie zoonosen diergeneeskunde studenten Artikel schrijven EPIET training S. van Dam J. Hautvast Samenwerking huisartsen - infectieziekten Stage afgerond Stage student biologie Radboud Universiteit S. van Dam & student J. Hautvast (begeleiding op afstand) GGD West- Brabant 4

94 Verkenning Q-support aanvraag Uiteindelijk niet ingediend S. Kuipers J. Hautvast GGD Brabant Zuidoost Niet-meldingsplichtige zoonosen Artikel schrijven Klein-maar-fijn uit D. van Oudheusden J. Hautvast, A. Tostmann Poster melding diercontact voor wachtkamer huisarts Verkenning Aanvraag RIVM regio in latere fase D. van Oudheusden J. Hautvast, A. Tostmann In onderstaande tabel is weergegeven welke presentaties er door AMPHI-Infectieziekten gegeven zijn. Titel Onderzoeker Context/publiek (Tele-)ARENA: (Tele): Het Analyseren van Surveillance Data, maart 2015 A. Tostmann GGD medewerkers IZB,Soa, reizigers (Tele): Medisch Ethische Regels en Richtlijnen, juni 2015 A. Tostmann. GGD medewerkers IZB,Soa, reizigers Refereermiddag Infectieziekten, oktober 2015 J. Hautvast & gast sprekers GGD medewerkers IZB,Soa, reizigers (Tele): Publiceren, december 2015 A. Tostmann GGD medewerkers IZB,Soa, reizigers Presentatie bij bijeenkomst/symposium: 5

95 Kenniscafé de Balie over zoonosen, mrt15 J. Hautvast Informatie avond Qsupport, mrt15 J. van Loenhout Transmissiedag RIVM, diverse posterpresentaties A. Tostmann, O. Visser, T. Waegemaekers Medewerkers IZB, Nederland. Landelijke bijeenkomst AW Infectieziekten, mei 15 Allen Alle nederlandse AW s Infectieziekten & medewerkers NCVGZ, sessie over Hoe houden we Nederland gevaccineerd?, april 15 O. Visser, J. Hautvast, H. Ruijs Hieronder is weergegeven welke werkgroepen van AMPHI bij elkaar geweest zijn om te overleggen over onderzoeken en voorstellen op betreffende vakgebied. Titel Betrokkenen: Werkgroepen: Soa-onderzoeksgroep, mrt 2015 K. Kampman (GGD Twente) & genodigden alle GGD en Antibiotica resistentie, mei & juni15 L. Jansen (GGD regio Utrecht), S. Raven (GGD West-Brabant), Karin Nijkamp (GGD Twente) 6

96 Intensieve Veehouderij, juni & okt 15 T. Waegemaekers (VGGM), C. Wijkmans (GGD Hart voor Brabant), A. van Lier (GGD regio Utrecht), P. vd Hazel (AW MMK) Onderstaand is een lijst van gepubliceerde artikelen weergegeven van onderzoekers, die betrokken zijn bij AMPHI-Infectieziekten. Belfroid E, Hautvast JLA, Hilbink M, Timen A, Hulscher MEJL. Selection of key recommendations for quality indicators describing good quality outbreak response. BMC Inf Dis 2015: 15: 166. Van Loenhout JAF, Hautvast JLA, Akkermans RP, Donders NCGM, Vercoulen JH, Paget WJ, van der Velden J. Work participation in Q-fever patients and patients with Legionnaires disease: a 12-month cohort study. Scan J PH DOI: / Van Loenhout JAF, Hautvast JLA, Vercoulen JH, Akkermans RP, Wijkmans CJ, van der Velden J, Paget WJ. Q-fever patients suffer from impaired health status long after the acute phase of the illness: results from a 24-month cohort study. J Infection 2015; (70) 3: van Aart CJC, Braks MAH, Hautvast JLA, de Mast Q, Tostmann A. Dengue en chikungunya bij reizen naar de tropen. NTVG 2015: 159: A8032. Donkers HW, Hautvast JLA, Akkermans RP, Swaan CM, Ruijs WLM, Hulscher MEJL. Determinants of students' willingness to accept a measles-mumps-rubella booster vaccination during a mumps outbreak: a cross-sectional study. BMC public health. 2015;15:575. Emukule GO, Paget J, van der Velden K, Mott JA. Influenza-Associated Disease Burden in Kenya: A Systematic Review of Literature. PloS one. 2015;10(9):e Morroy G, van der Hoek W, Albers J, Coutinho RA, Bleeker-Rovers CP, Schneeberger PM. Population Screening for Chronic Q-Fever Seven Years after a Major Outbreak. PlosOne 2015 Jul 1;10(7):e doi: /journal.pone ecollection 2015 Wielders CC, van Loenhout JA, Morroy G, Rietveld A, Notermans DW, Wever PC, Renders NH, Leenders AC, van der Hoek W, Schneeberger PM. Long-Term Serological Follow-Up of Acute Q-Fever Patients after a Large Epidemic. PloS one. 2015;10(7):e

97 Kampman CJG, Koedijk FDH, Driessen-Hulshof HCM, Hautvast JLA, Broek van den IVF. Retesting young STI clinic visitors with an urogenital Chlamydia trachomatis infection in the Netherlands; response to a text message reminder and reinfection rates: a prospective study with historical controls. STI 2015: accepted Morroy G, van der Hoek W, Nanver D, Schneeberger PM, Bleeker-Rovers CP, van der Velden J, Coutinho RA. The health status of a village population, seven years after a major Q-fever outbreak. Epi Inf doi: /s Paget WJ, Aangenend HIM, Kühn MV, Hautvast JLA, van Oorschot DAM, Olde Loohuis A, van der Velden J, Friedrich AW, Voss A, Köck R. MRSA carriage in community outpatients: a cross-sectional prevalence study in a high-density livestock farming area along the Dutch-German border. PlosOne Dorigo-Zetsma JW, Leverstein-van Hall MA, Vreeswijk J, de Vries JJ, Vossen AC, Ten Hulscher HI, Kerkhof J, Smits GP, Ruijs WL, Koopmans MP, Binnendijk RS. Immune status of health care workers to measles virus: evaluation of protective titers in four measles IgG EIAs. J Clin Virol Aug;69: van Loenhout JA, Wielders CC, Morroy G, Cox MJ, van der Hoek W, Hautvast JL, Paget WJ, van der Velden J. Severely impaired health status of non-notified Q fever patients leads to an underestimation of the true burden of disease. Epidemiol Infect Sep;143(12): Klomp JH, van Lier A, Ruijs WL. Vaccination coverage for measles, mumps and rubella in anthroposophical schools in Gelderland, The Netherlands. Eur J Public Health Jun;25(3): van Dam AS, van Loenhout JA, Peters JB, Rietveld A, Paget WJ, Akkermans RP, Olde Loohuis A, Hautvast JL, van der Velden J. A cross-sectional study to assess the long-term health status of patients with lower respiratory tract infections, including Q fever. Epidemiol Infect Jan;143(1): van Loenhout JAF. Langetermijneffecten van Q-koorts. Infectieziekten Bulletin Okt; 26(8): Suijkerbuijk AW, Woudenberg T, Hahné SJ, Lochlainn LN, de Melker HE, Ruijs WL, Lugnér AK. Economic costs of a measles outbreak in The Netherlands, Emerg Infect Dis Nov;21(11): doi: /eid van Loenhout J. Gezondheidsstatus Q-koortspatiënten op de lange termijn. Infectious Diseases News International. Maart 2015: 3(1);19. Waegemaekers CHFM, Bleeker-Rovers CP. Een mogelijke ebola patiënt in de praktijk. Infectieziekten Bulletin jaargang 26; nr 9-10; Richter C, Waegemaekers T, Polling I, Roelofs-Thijssen M. Hepatitis zorg beter regionaal organiseren. Medisch Contact 23 april 2015;

98 Wmo-toezicht 2015 Jaarverslag

99 De basis is gelegd! Sinds 1 januari 2015 is GGD Gelderland- Zuid verantwoordelijk voor het toezicht op maatschappelijke voorzieningen in de regio Gelderland Zuid. Deze taak vloeit voort uit de Wet maatschappelijke onder steuning 2015 (Wmo). De GGD ziet toe op de kwaliteit van algemene en maatwerkvoorzieningen in de 16 gemeenten van Gelderland-Zuid en de gemeente Mook en Middelaar. MISSIE Wmo-toezicht Gelderland-Zuid biedt ondersteuning bij het verbeteren en behouden van de kwaliteit van maatschappelijke voorzieningen in de regio Gelderland-Zuid. Onze benadering is positief: we richten ons niet op fouten, maar op datgene wat goed gaat en/of nog beter kan. Centraal in onze werkwijze staat samenwerking met alle betrokken partijen: burgers, aanbieders, professionals en gemeenten. Met als doel om de gebruiker van de maatschappelijke voorziening (de cliënt) zo zelfstandig mogelijk te kunnen laten deelnemen aan de samenleving. Afgelopen jaar legde GGD Gelderland Zuid een solide basis voor de uitvoering van het toezicht. Dit gebeurde in nauwe samenwerking met aanbieders en cliënten van maatschappelijke voorzieningen in de regio. Dit jaarbericht geeft een terug blik op het eerste jaar Wmo-toezicht Gelderland-Zuid. ACTIVITEITEN Regionaal Voor Wmo-toezicht Gelderland-Zuid was 2015 een ontwikkeljaar. In de Wmo is nog weinig vastgelegd over de concrete invulling van het kwaliteitstoezicht. We hebben onze toezichthoudende taak daarom samen met de gemeenten kunnen vormgeven. Onze prioriteit lag in 2015 bij het ontwikkelen van de meldingsprocedure. Daarnaast moesten we de meldingsplicht en -procedure breed onder de aandacht brengen van aanbieders. Zo ontwikkelden we een digitaal meldingsformulier, dat is in te vullen via de website van de GGD. Via dit formulier kunnen aanbieders van Wmoondersteuning relatief eenvoudig voldoen aan hun wettelijke plicht om calamiteiten of geweldsincidenten te melden. Ook ontwikkelden we samen met de beleidsambtenaren van gemeenten een protocol Meldingen Calamiteiten en Geweldsincidenten voor ons werkgebied. Alle colleges B&W hebben dit protocol vastgesteld. Doel ervan is om taken en verantwoordelijkheden te verduidelijken en af te bakenen wanneer er een melding is binnengekomen.

100 In de loop van 2015 hebben we de meldingsprocedure verder aangescherpt. Naast aanbieders betrekken we nu ook cliënten(netwerken) bij het toezicht onderzoek. Dit is het onderzoek dat we uitvoeren naar aanleiding van een melding. Tot slot hebben we onderzocht hoe we de kwaliteit van Wmo-voorzieningen kunnen meten. Een overzicht van onze regionale activiteiten in 2015: Opstellen van een toetsingskader samen met aanbieders en (vertegenwoordigers van) cliënten. Dit toetsingskader is het handvat waarmee de toezichthouder de kwaliteit van de ondersteuning meet en beoordeelt. Uitvoeren van acht pilotonderzoeken waarbij we ervaring opdeden met het toetsingskader en met manieren om de kwaliteit te meten: interviews, observaties, dossieronderzoek, enzovoort. Vertalen van de resultaten van de pilotonderzoeken in een definitief toetsingskader. Ontwikkelen van een risicoprofiel, op basis waarvan we de risico s per gecontracteerde aanbieder in kaart brachten. Formuleren van afspraken met collega GGD-en over taakoverdracht. Dit is van belang wanneer een GGD de toezichtstaak niet kan uitvoeren, omdat zij haar eigen activiteiten moet beoordelen. Afstemmen met gemeenten over het aansluiten van Wmo-toezicht op taken als contractmanagement, fraudebestrijding en handhaving. Mede-uitvoeren van pilotonderzoek Netwerken in de langdurige zorg, samen met de Inspectie Gezondheidszorg (IGZ). Centrale vraag: hoe ervaren Wmo-cliënten in Hengstdal (Nijmegen) het aanbod en de aansluiting van zorg en ondersteuning in de wijk? Informeren van aanbieders, gemeenten, cliënten- en Wmo-raden over de invulling van het Wmo-toezicht, onder andere via mailings en een informatiefilmpje. Houden van presentaties om Wmo-raden en (kleine) aanbieders in de regio te betrekken en te informeren: hoe vullen wij het toezicht in, wat verwachten we van aanbieders en vice versa? Organiseren van de Wmo-conferentie Wat Maakt het Onderscheid, voor aanbieders, cliënten, bestuurders en ambtenaren. Ruim honderd deelnemers waren aanwezig. Uitvoeren van onderzoeken naar aanleiding van meldingen van calamiteiten en geweldsincidenten (zie volgende pagina).

101 Landelijk Ook op landelijk niveau waren we samen met andere Wmo-toezichthouders actief. Doel hiervan was om aansluiting te vinden bij (de werkzaamheden van) landelijke organisaties, zoals de Inspecties Gezondheidszorg (IGZ) en Jeugdzorg (IJZ). We hebben gezamenlijk afspraken gemaakt over de aanpak van het kwaliteitstoezicht. Een overzicht van landelijke activiteiten in 2015: Ontwikkelen van een landelijk uniform toetsingskader voor het Wmo-kwaliteitstoezicht, op verzoek van GGDGHOR Nederland. Het toetsingskader van GGD Gelderland-Zuid is de basis geweest voor dit landelijke kader. Ontwikkelen van toetsingsinstrumenten met andere GGD-en die Wmo-toezicht als taak hebben. Organiseren van intervisie en uitwisselen van ervaringen met deze GGD-en. Gezamenlijke afspraken maken over het Wmo-toezicht, in situaties die vallen onder de Zorgverzekeringswet of Wet langdurige zorg. Samewerkingspartners hierbij zijn de Rijksinspecties en het Landelijk Meldpunt Zorg. Inventariseren op welke wijze er een uniform registratiesysteem ontwikkeld en ingevoerd kan worden. Meldingen en signalen Aanbieders van maatschappelijke ondersteuning hebben de wettelijke plicht om een calamiteit of geweldsincident te melden. Naast meldingen door aanbieders, kan het Wmo-toezicht ook andere signalen ontvangen: van burgers, gemeenten of andere belanghebbenden. Zorgen, meldingen, klachten en vragen over maatschappelijke voorzieningen zien wij als signalen die iets kunnen zeggen over de kwaliteit van de ondersteuning. 1 Calamiteiten/geweldsincidenten In 2015 kwamen bij Wmo-toezicht Gelderland- Zuid vier meldingen binnen van calamiteiten en twee meldingen van geweld. Daarnaast ontvingen wij drie meldingen van calamiteiten die na een eerste beoordeling niet onder het Wmo-toezicht Gelderland-Zuid bleken te vallen. Deze hebben we doorverwezen naar een andere relevante toezichthouder (landelijk of regionaal). Drie van de vier gemelde calamiteiten gingen over suïcides en één over een poging tot suïcide. In alle gevallen constateerde het Wmo-toezicht dat de kwaliteit van de maatschappelijke ondersteuning van de aanbieder niet in het geding was. Naar aanleiding van de melding hebben de betrokken aanbieders hun interne procedures opnieuw tegen het licht gehouden en bij medewerkers onder de aandacht gebracht. Ook voerden zij verbeteringen door op het gebied van scholing. In enkele gevallen bleek de zorg die uit de Zorgverzekeringswet of de Wet langdurige zorg gefinancierd wordt, niet goed aan te sluiten op de Wmo-gefinancierde ondersteuning. De gemelde geweldsincidenten hadden te maken met (seksueel) geweld tussen cliënten onderling. Uit de informatie van het meldingsformulier en de resultaten van het interne onderzoek bij de aanbieder, bleek de melding ook betrekking te hebben op minderjarige cliënten. Het onderzoek naar de minderjarigen hebben we overgedragen aan de Inspectie Jeugdzorg (IJZ). 1 Zie definitie uit Checklist Signalen GGD Gelderland-Zuid 2016.

102 Signalen De signalen die bij ons binnenkwamen, ontvingen we voornamelijk van gemeenten (via beleidsambtenaren of contractmanagers) en van de indicatiestellers van Toeleiding Beschermd Wonen. Een enkel signaal ontvingen we via een burger. Drie aanbieders die maatschappelijke ondersteuning leveren op grond van een persoonsgebonden budget (PGB), waren meerdere malen het onderwerp van een melding. Bij deze aanbieders leek de geleverde zorg onvoldoende en waren budgethouders hiervan mogelijk de dupe. De signalen over deze aanbieders kwamen ook bij de gemeenten binnen. Deze gemeenten hebben wij geadviseerd over de mogelijkheden van nader onderzoek. In één geval leverden wij een bijdrage aan een gemeentelijk onderzoek in het kader van fraudebestrijding. Tegelijkertijd verkenden wij onze mogelijkheden voor toezichtonderzoek bij PGB-ondersteuning. Daarnaast ontvingen we eind 2015 over één specifieke aanbieder van meerdere kanten signalen. Ook de afdeling contractmanagement van de gemeente ontving deze signalen. Met de gemeente hebben we afgesproken dat wij een toezichtonderzoek opstarten en hierover afstemmen met de gemeente. Tot slot werkt het Wmo-toezicht Gelderland-Zuid op verzoek van de GGD Haaglanden mee aan een toezichtonderzoek bij een gezin in Zoetermeer. Dit onderzoek wordt gecoördineerd door het Samen werkend Toezicht Jeugd (Inspectie voor de Gezondheidszorg, Inspectie Jeugdzorg, Inspectie voor het Onderwijs, Inspectie Veiligheid en Justitie en de Inspectie Sociale Zekerheid en Werkgelegenheid). GGD Haaglanden kan het onderzoek niet zelf uitvoeren. De afdeling Jeugdgezondheidszorg van de betreffende GGD is namelijk betrokken bij de hulpverlening aan dit gezin en daarmee onderwerp van toezicht. Overig Behalve de hierboven beschreven meldingen en signalen kwamen bij Wmo-toezicht Gelderland- Zuid ook diverse vragen binnen over de meldingsplicht: wat valt er wel en niet onder de meldingsplicht, op welke manier moet er gemeld worden? Deze vragen kwamen van aanbieders en gemeenten.

103 Bevindingen in 2015 Afhandelen meldingen: Wanneer het Wmo-toezicht bij een calamiteit of geweldsincident de aanbieder opdracht geeft om zelf een intern onderzoek uit te voeren, wordt dit door de aanbieder serieus opgepakt. De interne onderzoeken zijn zorgvuldig en binnen de daarvoor gestelde termijnen uitgevoerd. In alle gevallen heeft de aanbieder een onafhankelijke, interne onderzoekscommissie ingesteld en de samenstelling ervan in het eindrapport verantwoord. Voor een zorgvuldige afhandeling van de calamiteit worden de cliënt of de nabestaanden betrokken bij het onderzoek. Soms hebben cliënt en/of nabestaanden hieraan geen behoefte. Dit wordt in het eindrapport vastgelegd. De aanbieders nemen concrete verbetermaatregelen op in het eindrapport, met een duidelijke beschrijving wie binnen de instelling verantwoordelijk is voor de uitvoering. Het eindrapport wordt altijd geaccordeerd door de Directie of Raad van Bestuur van de aanbieder. Naast een schriftelijke reactie op het interne onderzoek, voert het Wmo-toezicht altijd een persoonlijk gesprek met de aanbieder over de uitkomsten van het interne onderzoek. Deze werkwijze wordt door de aanbieders gewaardeerd. Afhandelen signalen: Aanbieders van Wmo-voorzieningen en zorginstellingen hebben van elkaar nog niet duidelijk wie regievoerder is, in situaties waarin de cliënt zelf de regie niet kan nemen. Cliënten die niet genoeg hebben aan Wmoondersteuning en niet terechtkomen/kunnen bij de Geestelijke GezondheidsZorg (GGZ), dreigen tussen de wal en het schip te vallen. Bij het aanvragen van een Wmo-maatwerkvoorziening hebben cliënten recht op de ondersteuning van een (onafhankelijk) cliëntvertrouwenspersoon. Cliënten zijn hiervan onvoldoende op de hoogte. De wijze waarop Wmo-aanvragen in behandeling worden genomen en de criteria voor toewijzing (indicatiestelling), zijn voor burgers en aanbieders niet duidelijk. Dit zorgt voor onzekerheid en onrust onder burgers en aanbieders. Met name bij de maatwerkvoorziening Beschermd Wonen ontstaat een knelpunt wanneer de kwaliteit van de ondersteuning onder de maat is. Vaak is er op korte termijn geen goed alternatief, omdat cliënten wel tevreden zijn over de woonruimte en niet willen verhuizen Aanbieders en cliënten geven aan dat zij behoefte hebben aan toezicht op de toeleiding naar maatschappelijke ondersteuning. Zij vinden dat iemand de werkwijze (kwaliteit) van de sociale wijkteams/gebiedsteams/kernteams moet bewaken. Cliënten hebben behoefte aan duidelijkheid over klachtenprocedures. Dit betekent dat zij willen weten bij wie ze wanneer terecht kunnen voor welke klacht.

104 Evaluatie en advies Wmo-toezicht 2016 Voor alle partijen die betrokken zijn bij het Wmo-aanbod (aanbieders, gemeenten, cliënten en toezicht), was 2015 een jaar waarin veel uitgezocht en ontwikkeld moest worden. Zowel op regionaal als landelijk niveau. Bij de aanbieders/ professionals in onze regio constateerden wij grote interesse en bereidheid om mee te denken over de invulling van het Wmo-toezicht. Aanbieders zien het als een uitdaging om de kwaliteit van de maatschappelijke ondersteuning te bevorderen. Uit de interne onderzoeken door aanbieders bleek meerdere malen dat het zorg- en ondersteuningsaanbod tussen organisaties niet goed op elkaar was afgestemd. Wellicht hangt dit samen met de huidige maatschappelijke trend: de lichtere zorg die de zwaardere (GGZ-)zorg moet vervangen. In elk geval meldden zich meer cliënten met zwaardere proble matiek bij Wmo-aanbieders. Wmo-aanbieders moeten daarom extra alert zijn bij het aannemen van deze cliënten. Daarnaast moeten zij extra zorgvuldig zijn bij het bepalen van passende ondersteuning. Een goed doordacht zorgplan voorkomt dat cliënten van de regen in de drup terechtkomen. Soms zal de aanbieder de cliënt moeten terugverwijzen naar meer gespecialiseerde zorg. In dat geval is extra aandacht nodig voor een warme overdracht. In 2016 is het Wmo-toezicht van start gegaan met toezichtbezoeken. De voorbereidingen zijn sinds januari in volle gang. Het Algemeen Bestuur van de GGD heeft bepaald dat organisaties waarvan meldingen en/of signalen binnenkomen, als eerste onderzocht moeten worden. Daarnaast richten we ons op nieuwe Wmo-aanbieders en aanbieders die onder verscherpt toezicht staan. Onze uitdaging is om de diverse signalen van cliënten, aanbieders, toeleiders en gemeenten op de juiste manier te wegen. Daarnaast willen we onze toezichtbezoeken zorgvuldig afstemmen met de afdelingen contractmanagement en fraudebestrijding van gemeenten. Dit vereist een duidelijk, uniform toetsingskader. Enerzijds om dubbel werk en verschillende interpretaties bij inspecties te voorkomen. Anderzijds om onze onafhankelijke en objectieve rol te kunnen waarborgen. De knelpunten die we in dit jaarbericht hebben genoemd, willen we ook tijdens onze toezichtbezoeken aan bod laten komen: wie heeft de regie in het zorgtraject, hoe is de zorg en ondersteuning in de organisatie op elkaar afgestemd, is de geboden (lichte) zorg voldoende voor cliënten met zwaardere problematiek, weten cliënten hoe de toeleiding naar zorg in elkaar zit, enzovoort. Ook in 2016 is onze focus: het verbeteren en behouden van de kwaliteit van maatschappelijke voorzieningen in de regio Gelderland-Zuid. De samenwerking met onze partners blijft wat ons betreft hetzelfde: op een positieve manier leren van elkaar!

105 GGD Gelderland-Zuid De Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) Gelderland-Zuid beschermt, bevordert en bewaakt de gezondheid van mensen in de regio. Dat gebeurt op verschillende manieren, onder andere door het vaccineren tegen ziekten, het bewaken van de leefomgeving van mensen, het uitvoeren van gezondheidsonderzoeken en het begeleiden van kinderen (en hun ouders) bij gezond opgroeien. Wmo-toezicht Gelderland-Zuid valt onder de afdeling Algemene Gezondheidszorg van GGD Gelderland-Zuid. De gemeenten die gebruikmaken van het Wmo-toezicht zijn: Berg en Dal, Beuningen, Buren, Culemborg, Druten, Geldermalsen, Heumen, Lingewaal, Maasdriel, Mook en Middelaar, Neder-Betuwe, Neerijnen, Nijmegen, Tiel, West Maas en Waal, Wijchen, Zaltbommel. Colofon Redactie: Manon te Vruchte en Rinske van der Bij Vormgeving: SJALOT ontwerp, Nijmegen Redactieadres: GGD Gelderland-Zuid Postbus BC Nijmegen