Open Source Software: Een verkenning naar de juridische aspecten van open source software

Transcriptie

1 Open Source Software: Een verkenning naar de juridische aspecten van open source software

2

3 Open Source Software: Een verkenning naar de juridische aspecten van open source software Redactie Elisabeth Thole, Regine Scholten en Wouter Seinen Nederlandse Vereniging voor Informatietechnologie en Recht (NVvIR)

4 ISBN NUR Juliëtte van Balen, Bianca Bauer, Martine Boonk, Jan van den Bosch, F.J. van Eeckhoutte, Ronald Emons, Lucie Guibault, Arno van Hekesen, Nico Hollebeek, Walter van Holst, Huub de Jong, Kamiel Koelman, Arend Lagemaat, Edward de Lange, Anette Ligtenstein, Julius Röschlau, Jack van de Sande, Jean-Paul Sars, Regine Scholten, Merijn Seelt, Wouter Seinen, Willem Sinninghe Damsté, Vincent Soek, Bartosz Sujecki, Peter Terporten, Elisabeth Thole, Eric Tjong Tjin Tai, Erik Valgaeren, Irene Verheijen, Eliane de Vilder, Elles Vink en Eva Visser. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 jo het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kan voor de aanwezigheid van eventuele (druk)fouten en onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden auteurs, redacteuren en uitgever deswege geen aansprakelijkheid.

5 Inhoud Voorwoord 11 Kort overzicht van het preadvies 13 1 Open source software 15 Regine Scholten en Nico Hollebeek 1.1 Wat is open source software? Andere termen: freeware, trial software, shareware en open standaarden Historie open source software Open source definition OSS-licentievoorwaarden OSS-communities Toepassingen en praktijkvoorbeelden Voor- en nadelen van OSS Afsluitende opmerkingen 26 2 Overheid en Open Source Software 27 Jan van den Bosch, Ronald Emons, Willem Sinninghe Damsté, Elles Vink en Eva Visser 2.1 Inleiding Overheid als stimulator en promotor van OSS De overheid als gebruiker van OSS De praktijk Juridische aspecten De overheid als verspreider van OSS De praktijk Juridische aspecten Vooruitblik/Conclusie 40 5

6 Open Source Software Overheid als stimulator Overheid als gebruiker Overheid als verspreider 41 3 Auteursrecht en open source software 43 Juliette van Balen, Bianca Bauer, Walter van Holst, Kamiel Koelman, Anette Ligtenstein, Regine Scholten en Merijn Seelt 3.1 Inleiding Werk Makerschap Exploitatierechten Beperkingen; de wettelijke licenties Persoonlijkheidsrechten Duur van auteursrechtelijke bescherming bij OSS Handhaving 55 4 Octrooirecht en open source software 59 H. de Jong, J. Röschlau, J. van de Sande, P. Terporten en E. Valgaeren. 4.1 Octrooi op software Octrooirecht versus OSS Het octrooirecht ter ondersteuning van OSS Octrooiparagrafen in OSS-licenties Tot slot 72 5 Databankenrecht en open source databanken (OSD s) 73 F. van Eeckhoutte, L. Guibault en P. Terporten 5.1 Inleiding De databank in de zin van de Auteurswet 1912 en van de Databankenwet De rechthebbende op het databankenrecht 81 6

7 Inhoud 5.4 De exclusieve rechten van de rechthebbende; niet databankenrechtelijke rechten en plichten van de producent Het rechtmatige gebruik; licenties Conclusie 90 6 Licentievormen van open source software 91 Arno van Hekesen, Nico Hollebeek, en Eric Tjong Tjin Tai 6.1 Beschrijving belangrijkste soorten OSS-licenties Copyleft licenties Non-copyleft licenties Beperkt copyleft licenties Onderlinge verenigbaarheid van OSS-licenties Het begrip afgeleid werk en de reikwijdte van de copyleftvoorwaarde in de GPL Het begrip afgeleid werk Afgeleid werk en linken Lesser GPL en andere uitzonderingen op de GPL De juridische werking van de verervende copyleft-voorwaarde Besluit Een vermogensrechtelijke verkenning van OSS-licentiëring 113 Martine Boonk, Arno van Hekesen, Walter van Holst, Wouter Seinen, Elisabeth Thole, Eric Tjong Tjin Tai en Eva Visser 7.1 De feitelijke terbeschikkingstelling van OSS Aanschaf en licentiëring van OSS Kwalificatie van de licentiëring van OSS naar civiel recht Aanpassingswet richtlijn elektronische handel OSS-licentieovereenkomsten en de Wet algemene voorwaarden Wie zijn partij bij de OSS-licentieovereenkomst? Verspreiding OSS zonder geldige licentie 130 7

8 Open Source Software 8 Aansprakelijkheid en open source software 133 Arend Lagemaat en Eliane de Vilder 8.1 Inleiding Posities De aansprakelijkheid van Power De aansprakelijkheid van Power jegens Kant & Klaar De aansprakelijkheid van Power jegens Jansen De aansprakelijkheid van Kant & Klaar Contractuele aansprakelijkheid van Kant & Klaar jegens Jansen Productenaansprakelijkheid Conclusie Levering van open source software onder de BiZamodelcontracten of de FENIT-voorwaarden 147 Walter van Holst, Arend Lagemaat en Edward de Lange 9.1 Inleiding Intellectuele eigendomsrechten Omvang van het gebruiksrecht De aansprakelijkheid van de leverancier De door de leverancier verstrekte garanties Vrijwaringen Rechts- en forumkeuze Conclusie en aanbeveling voor de praktijk OSS vanuit internationaal privaatrechtelijk perspectief 161 Jean-Paul Sars, Bartosz Sujecki en Irene Verheijen 10.1 Inleiding Toepasselijk recht Bevoegde rechter Tenuitvoerlegging van rechterlijke uitspraak Conclusie 181 8

9 Inhoud 11 Geschillen over Open Source Software 183 Walter van Holst, Vincent Soek, Bartosz Sujecki en Eva Visser 11.1 OSS-schikkingen Apache vs. JBoss Netfilter-schikkingen TOMTOM Go Drew Technologies vs. Society of Automotive Engineers OSS-rechtszaken Progress vs. MySQL Planetary Motion Inc. vs. Techsplosion Inc Netfilter (Welte) vs. Sitecom Computer Associates International vs. Quest Software Inc De SCO-zaken Geschiedenis van Unix Geschiedenis van Linux Caldera, SCO en de SCO Group SCO Group vs. IBM SCO Group vs. Novell SCO vs. Univention GmbH Red Hat vs. SCO Group SCO Group vs. Autozone SCO Group vs. DaimlerChrysler De kernvraag en analyse Afsluitende opmerkingen 196 9

10

11 Voorwoord Wat ooit begonnen is als ideologie ter verbetering van de wereld, is inmiddels uitgegroeid tot een ware hype: Open Source Software (OSS). Met name dankzij de ontwikkeling van het internet en de internetgemeenschap is dit fenomeen sterk opgebloeid, en nu is het ook onder de aandacht van het grote publiek gekomen. Iedereen lijkt er dan ook van doordrongen: OSS is niet meer weg te denken uit onze samenleving. Zowel de overheid als het bedrijfsleven kijkt nu serieus naar deze nieuwe wijze van ontwikkeling en distributie van software. Het is niets te veel gezegd vast te stellen dat OSS de IT-wereld danig op zijn kop heeft gezet. OSS is, in tegenstelling tot proprietary closed source software, programmatuur waarbij de broncode vrijelijk ter beschikking wordt gesteld. Hierdoor kan iedereen op basis van de broncode de programmabestanden definiëren, en zo nodig aanpassen en/of uitbreiden. Dit staat haaks op de tot dan toe geldende praktijk. Gebruikelijk was dat men voor het aanpassen en onderhouden van software steeds afhankelijk bleef van de softwareleverancier, die over de broncode beschikte en deze niet snel prijsgaf. Met de komst van OSS lijkt de gebruiker zich dus plotseling los te maken van de traditionele afhankelijkheid van zijn softwareleverancier. Ongetwijfeld is het besturingssysteem Linux, met het daarbij behorende logo van het geel-zwarte pinguïntje, een van de bekendste OSS-toepassingen voor pc s. OSS is echter ook voor diverse andere doeleinden inzetbaar, zoals internetservers of dichter bij huis: tekstverwerking en gebruik van en internet. Bekende voorbeelden zijn OpenOffice.org, een OSS-alternatief voor de tot nu gangbare kantoorpakketten voor tekstverwerking en het maken van spreadsheets of presentaties, en Mozilla.org, die verschillende open source internetbrowsers in de markt zet. Voorstanders van de open source beweging zien alleen maar voordelen: meer transparantie, onafhankelijkheid en minder kosten. Toch bestaat er nog veel onduidelijkheid over wat OSS nu precies is. Zo is nog niet voor iedereen duidelijk wat het betekent dat deze programmatuur open is, of men gebruikersondersteuning en onderhoud kan krijgen voor OSS-toepassingen en hoe OSS kan samenwerken met andere programma s die reeds aanwezig zijn binnen het 11

12 Open Source Software bedrijf. Menig ICT-er staat dan ook voor de moeilijke beslissing of en wanneer hij het management ervan moet overtuigen de overstap naar OSS te maken. Niet in de laatste plaats verdienen in dat verband ook de juridische aspecten van OSS de aandacht. Met zijn artikel Terug naar de bron: open source en copyleft in Informatierecht/ AMI uit 2000 komt aan Kamiel Koelman de eer toe als eerste in Nederland te rapporteren over OSS vanuit juridisch perspectief. Vervolgens is het even stil gebleven totdat in september 2004 de OSS-Computerrechtspecial verscheen. Op uitnodiging van het bestuur van de Nederlandse Vereniging voor Informatietechnologie en Recht is eveneens in september 2004 de Studiecommissie OSS geformeerd. Voortbouwend op de Computerrecht-special analyseert de Studiecommissie in dit preadvies een aantal relevante juridische aspecten van OSS vanuit het Nederlands recht bezien. Hoewel in dit preadvies vanuit diverse perspectieven naar OSS wordt gekeken en verschillende onder de noemer open source geschaarde initiatieven de revue passeren, pretenderen wij niet volledig te zijn. Dit preadvies had, gelijk een OSS-programma, niet tot stand kunnen komen zonder de vele auteurs, waarvoor onze dank. Achterin treft u hun cv aan. Op deze plaats willen wij tevens Prof. mr. Kees Stuurman danken, die als bestuurslid van de NVvIR zijn steun heeft geboden bij de eindspurt van dit preadvies. Elisabeth Thole/Regine Scholten/Wouter Seinen Redactie Preadvies NVvIR Studiecommissie Open Source Software 12

13 Kort overzicht van het preadvies Het onderzoek start met een uitleg van wat onder OSS moet worden verstaan. Daartoe gaat het eerste hoofdstuk in op de vraag hoe de open source beweging is ontstaan en welke toepassingen in de praktijk bekend zijn. Vanwege de bijzondere relatie tussen overheid en OSS behandelt hoofdstuk 2 de aspecten die verbonden zijn aan de overheid als gebruiker en als verspreider van OSS. Eind 2002 zette de motie van GroenLinks Tweede Kamerlid Kees Vendrik OSS voor het eerst op de politieke agenda. In mei 2003 is het overheidsprogramma OSOSS (Open Standaarden en Open Source Software voor de overheid) van start gegaan. Dit programma, waarvan de looptijd tot 2008 is verlengd, beoogt overheden te informeren over en te stimuleren bij het gebruik van OSS. Hoofdstuk 3 gaat in op de paradoxale rol die het auteursrecht bij de ontwikkeling, distributie en het gebruik van OSS speelt. Terwijl dit intellectuele eigendomsrecht van oorsprong vooral bedoeld is ter bescherming van de rechthebbende, zet de open source beweging dit recht juist in om af te dwingen dat de open source voorwaarden worden nageleefd, die er op toezien dat de OSS vrijelijk kan worden gebruikt en verspreid. De discussie over octrooien en OSS wordt vooral overheerst door de gedachte dat octrooien een bedreiging zouden vormen voor het bestaan en de verdere ontwikkeling van OSS. Het belangeloos uitwisselen van de broncode om de softwareontwikkeling te bevorderen, lijkt nu eenmaal haaks te staan op het octrooiconcept dat uitgaat van monopolisering van uitvindingen. Vandaar dat er ook sterk verzet in de OS-gemeenschap is geweest tegen het inmiddels ingetrokken Europese voorstel over octrooieerbaarheid van software. Hoofdstuk 4 staat stil bij de bedreigingen, maar ook de kansen die het octrooirecht kan meebrengen voor de OSS-beweging. In hoofdstuk 5 wordt een uitstapje gemaakt naar de Open Source Databanken. Een bekend voorbeeld hiervan is Wikipedia, een digitale encyclopedie in meer dan 50 talen. Het hoofdstuk gaat in op de vraag in hoeverre zo een databank in aanmerking komt voor bescherming via het databankenrecht, het auteursrecht of als geschrift. Het document dat het raamwerk voor de OSS-licentievoorwaarden verschaft, staat bekend als de open source definition (OSD). Meer dan vijftig OSS-licentievoorwaarden zijn al gecertificeerd op basis van de OSD. De bekendste licentiemodellen zijn: de GNU General Public License (GPL), Lesser of Library GPL 13

14 Open Source Software (LGPL), Mozilla Public License (MPL) en Berkeley Software Distribution (BSD). In hoofdstuk 6 wordt aan de hand van het copyleft principe een onderscheid gemaakt tussen de belangrijkste OSS-licenties. Tevens komen de in de (internationale) literatuur veel besproken begrippen afgeleid werk en de virale werking van de GPL aan de orde. In hoofdstuk 7 wordt bezien hoe de OSS-licentievoorwaarden naar Nederlands recht te kwalificeren zijn. Ervan uitgaande dat sprake is van een contractuele relatie, doet zich de vraag voor hoe deze rechtsverhouding totstandkomt, en wie daarbij partij zijn. Nog een ander relevant aspect is of de OSS-licentievoorwaarden algemene voorwaarden zijn in de zin van het Burgerlijk Wetboek, en zo ja, wanneer deze rechtsgeldig van toepassing zijn verklaard. In hoofdstuk 8 wordt aan de hand van een casus de mogelijke aansprakelijkheid (en de houdbaarheid van contractuele bedingen ter beperking daarvan) van zowel de licentiegever/leverancier van OSS, als die van de OSS-dienstverlener onder de loep genomen. Hoofdstuk 9 maakt een vergelijking tussen enerzijds de Fenit-voorwaarden en Biza-modelcontracten en anderzijds de meest voorkomende OSS-licenties. De onderwerpen die worden behandeld zijn: intellectuele eigendomsrechten, omvang van het gebruiksrecht, aansprakelijkheid van de leverancier, garanties, vrijwaringen en rechts- en forumkeuze. Aangezien de verspreiding van OSS veelal in een internationale context plaatsvindt roept dit vragen op die liggen op het terrein van het internationale privaatrecht, die in hoofdstuk 10 centraal staan. Ten slotte verschaft hoofdstuk 11 een overzicht van de belangrijkste (internationale) rechtspraak over OSS. 14

15 1 Open source software Regine Scholten en Nico Hollebeek Wat is open source software (OSS)? Waar ligt de oorsprong van OSS en wie hebben een belangrijke rol gespeeld in de OSS-beweging? Dit zijn een paar van de vragen die in dit hoofdstuk aan de orde komen. Zonder OSS-communities komt er geen OSS tot stand. Daarom wordt ook kort ingegaan op het functioneren van deze communities. Tot slot zal nog een aantal voor- en nadelen van het gebruik van OSS de revue passeren. 1.1 Wat is open source software? Toen de IT-markt nog in de kinderschoenen stond, placht men software gratis met de hardware mee te leveren. Vanaf begin jaren tachtig van de vorige eeuw is daar verandering in gekomen. Met de stijging van de vraag naar software stegen ook de prijzen die voor software in rekening werden gebracht. Sindsdien is de software-industrie een volwassen branche geworden met grote economische belangen. Wereldwijd is de hoeveelheid software in producten enorm gestegen. Van de fase waarbij de software nog hardware gebonden was, zijn we overgestapt naar open systemen. Bij open systemen kan door standaardisering de software van de ene leverancier ook draaien op de hardware van een andere leverancier. De software wordt dan veelal geleverd onder strikte licentievoorwaarden. Inmiddels heeft zich een volgende fase aangediend: open source software (OSS). 1 OSS is een term die regelmatig de koppen van de kranten haalt, zeker in ICTgeoriënteerde bladen als de Automatisering Gids en Computable. Vanwege de grote verbreidheid van OSS wordt in de pers er meestal vanuit gegaan dat men inmiddels bekend is met dit fenomeen. Voor een goed begrip van de onderwerpen die in dit preadvies aan de orde komen, wordt hierna toch kort op de kenmerken van OSS ingegaan. 2 Software heeft twee verschillende verschijningsvormen: de broncode, ook vaak source code genoemd, en de objectcode. De broncode bevat de door de program- 1 Vgl. M. van Genuchten, Groei software kans voor Europa, Informatie oktober 2003, pp Omdat de vertaling computerprogramma s waarvan de broncode is vrijgegeven wat omslachtig klinkt, gebruiken we de meer gangbare term open source software of kortweg OSS. 15

16 Open Source Software meur geschreven instructies in een bepaalde programmeertaal, terwijl de objectcode de voor de computer leesbare versie hiervan is. Er is meestal een vertaalprogramma nodig om de broncode in objectcode om te zetten. 3 Om software te kunnen onderhouden, herstellen, uit te breiden, of te vernieuwen, is de beschikbaarheid van de broncode veelal onontbeerlijk. Daarom beschouwen vele softwareleveranciers de broncode als belangrijke know how die geheim moet worden gehouden. Men spreekt ook wel van closed software. In het belang van de softwareleverancier ontvangt de afnemer van closed software deze uitsluitend in de objectcode. Aan het gebruik van closed software worden in de toepasselijke licentievoorwaarden ook vaak tal van beperkingen gesteld. Deze zijn gebaseerd op de bescherming die de softwareleverancier met name ontleent aan het auteursrecht, dat hem de mogelijkheid geeft derden te verbieden of toe te staan de software te verveelvoudigen en openbaar te maken. Een belangrijk kenmerk van OSS is dat de broncode veelal juist vrij ter beschikking staat. Elementair is dat de software en bijbehorende broncode door een ieder mag worden bestudeerd, verbeterd, aangevuld en voor eigen doeleinden mag worden gebruikt. Deze uitgangspunten zijn in de OSS-licentievoorwaarden verankerd, en zijn gebaseerd op de nog te bespreken zogenaamde open source definition. 1.2 Andere termen: freeware, trial software, shareware en open standaarden Naast OSS rouleren er tal van andere termen die soms worden verward met OSS, maar die toch ieder op hun beurt een eigen betekenis hebben. 4 Het gaat om begrippen zoals feeware, trial software, shareware en open standaarden. Wanneer software gratis wordt aangeboden zonder dat de broncode wordt vrijgegeven, spreekt men van freeware. Freeware mag verder worden verspreid en het gebruik is onbeperkt. In dit verband kunnen de producten van Adobe waarmee PDF-files worden gelezen als voorbeeld worden genoemd. 5 Om software op proef te verstrekken try before you buy wordt vaak gebruik gemaakt van trial 3 Voor sommige programma s is die aparte vertaalslag niet nodig. Dat geldt bijvoorbeeld voor programma s die in een scripting-taal zijn geschreven. Met behulp van een interpretatieprogramma kan de broncode van die programma s worden gelezen en direct door de computer worden uitgevoerd. 4 Zie hierover onder meer M.M. Groenenboom, Software licenties: van closed source tot open source, Computerrecht, 2002/01, pp Vgl. < 16

17 Open source software software. Deze software is vrij verkrijgbaar, doorgaans via internet, maar beschikt niet altijd over alle functies of kent andere belemmeringen. Tegen een vergoeding kan de gebruiker soms de volledige versie verkrijgen of beschikken over ondersteuning en documentatie. Shareware is software die tijdelijk gratis op proef wordt verstrekt. Indien men het gebruik van de software na de proefperiode wenst voort te zetten, moet een licentievergoeding worden betaald. In de praktijk kan het voor de licentieverstrekker lastig zijn toe te zien op de naleving hiervan. Het belangrijkste verschil tussen deze licentievormen en OSS is dat alleen bij OSS doorgaans ook de broncode wordt vrijgegeven. Het vrijelijk en het veelal kosteloze gebruik is het meest in het oog springende punt van overeenstemming. Open standaarden zijn weer geheel iets anders en spelen vooral een rol bij de interoperabiliteit van informatiesystemen. Het OSOSS, het programma Open Standaarden en Open Source Software voor de overheid, spreekt van open standaarden wanneer aan een viertal voorwaarden is voldaan. 6 De kern hiervan is dat de standaard gepubliceerd is, dat er vrijelijk of tegen vergoeding van de nominale waarde over kan worden beschikt en dat er geen beperkingen worden gesteld aan het hergebruik. 1.3 Historie open source software Ofschoon OSS een relatief nieuw fenomeen is, kent deze wijze van distributie van software ook al een geheel eigen geschiedenis. Bij de ideevorming over OSS heeft met name de Amerikaan Richard Stallman een belangrijke rol gespeeld. 7 Hij is de voortrekker geweest van de beweging die het vrijelijk gebruik van software propageert. Al in de jaren zestig was het in bepaalde kringen niet ongebruikelijk om kennis van de broncode met anderen te delen en zo de ontwikkeling van programmatuur te stimuleren. Vooral in de academische wereld kwam dit veelvuldig voor, bijvoorbeeld op het Massachusetts Institute of Technology (MIT) waar Richard Stallman tot 1984 werkzaam was als programmeur. Stallman constateerde echter dat bij de ontwikkeling van programmatuur de kennis hiervan uit commerciële overwegingen steeds vaker niet langer gedeeld werd. Medio jaren tachtig verliet Stallman het MIT en startte hij het GNU-project waarin een op Unix gebaseerd besturingssysteem werd ontwikkeld. 8 6 Zie: < >. 7 Zie onder andere: < > en < 8 De afkorting GNU betekent: GNU s not UNIX. 17

18 Open Source Software In 1985 richtte Stallman de Free Software Foundation (FSF) op, waarmee een belangrijke impuls is gegeven aan de totstandkoming van de OSS-beweging. De FSF heeft tot doel te stimuleren dat gebruikers software vrijelijk mogen gebruiken, kopiëren, verspreiden, bestuderen, wijzigen en verbeteren. De FSF hanteert de Free Software Definition om duidelijk te maken aan welke eisen volgens haar moet zijn voldaan, wil er sprake zijn van free software. 9 Het gaat meer in het bijzonder om de volgende vier vrijheden voor de gebruikers: de vrijheid om het programma voor elk gewenst doel uit te voeren; de vrijheid om de werking van het programma te bestuderen en om het programma naar behoefte aan te passen, waarbij toegang tot de broncode is onontbeerlijk is; de vrijheid om kopieën te verspreiden om de buurman te helpen ; de vrijheid om het programma te verbeteren, en de verbeteringen te publiceren zodat de hele gemeenschap ervan kan profiteren. 1.4 Open source definition Om los te komen van het idealistische imago van de vrije software beweging is in 1998 door onder andere Bruce Perens en Eric Raymond in Amerika het open source Initiative (OSI) opgericht. Deze non-profit organisatie probeert de open source ontwikkeling vanuit een zakelijke benadering te bevorderen en heeft de open source definition gepubliceerd waaraan licenties volgens haar moeten voldoen. De open source definition is evenals de vele OSS-producten geen statisch begrip. Voortdurend wordt aan de inhoud daarvan geschaafd, hetgeen wel blijkt uit het feit dat er inmiddels een versie 1.9 van de open source definition bestaat. Deze versie bevat de volgende tien geboden : 10 1 Vrije herdistributie. De licentie mag geen beperkingen bevatten ten aanzien van de distributie van de software. Zo mag bijvoorbeeld geen royalty of andere vergoeding worden verlangd. 2 Verspreiding inclusief broncode De software moet de broncode bevatten en de licentie moet de distributie toestaan in zowel broncode als in gecompileerde vorm. Wordt de software zonder de 9 Zie: < >. 10 Zie:< >. 18

19 Open source software broncode verspreid, dan moet de broncode tegen vergoeding van hooguit de reproductiekosten, op een goed gedocumenteerde wijze en bij voorkeur via het internet kunnen worden gedownload. De broncode moet in zodanige vorm ter beschikking worden gesteld dat een programmeur op basis daarvan de software kan aanpassen. 3 Mogelijkheid van verspreiding van afgeleide werken onder dezelfde voorwaarden Het aanpassen van zowel het originele programma als van de daarvan afgeleide werken moet toegestaan zijn. Deze afgeleide werken moeten onder dezelfde voorwaarden verspreid kunnen worden als de originele software. 4 Handhaving van de integriteit van de originele broncode De licentie mag de verspreiding van de aangepaste broncode alleen beperken als verspreiding van patch files met de broncode op basis van de licentie is toegestaan ten behoeve van de aanpassing van het programma gedurende de ontwikkeling daarvan. De licentie moet de distributie van software die met gebruik van de aangepaste broncode is ontwikkeld expliciet toestaan. De licentie kan bepalen dat afgeleide werken een andere naam of een ander versiernummer moeten voeren dan de originele software. 5 Geen onderscheid naar personen of groepen van personen De licentie mag voor wat het gebruik van de software betreft niet bepaalde personen of groepen van personen voortrekken dan wel uitsluiten. Een ieder moet de gelegenheid hebben de OSS te gebruiken en bij te dragen aan de ontwikkeling daarvan. 6 Geen onderscheid naar toepassingsgebied De licentie mag niemand verhinderen om de software voor een bepaald toepassingsgebied te gebruiken. De licentie zal bijvoorbeeld niet mogen verbieden dat de software door bepaalde bedrijven of voor bepaalde onderzoeksdoeleinden gebruikt wordt. 7 Doorgeven van de licentie De licentie moet worden doorgegeven. De rechten die bij de licentie horen, moeten ook gelden voor iedere volgende verkrijger van de software, zonder dat een additionele licentie vereist is. 19

20 Open Source Software 8 De licentie mag niet specifiek aan één product zijn verbonden Indien de software samen met andere programmatuur wordt verspreid, maar de software op een gegeven moment weer los van die programmatuur wordt verspreid, dan zullen de opvolgende gebruikers van de software deze onder dezelfde licentievoorwaarden moeten kunnen gebruiken als die waaronder de software oorspronkelijk verspreid werd. 9 De licentie mag geen beperkingen opleggen ten aanzien van andere software De licentie mag geen beperkingen opleggen aan andere programmatuur die samen met de software wordt verspreid. De licentie mag bijvoorbeeld niet bepalen dat uitsluitend andere OSS-producten samen met de OSS mogen worden verspreid. 10 De licentie moet technologie-onafhankelijk zijn De licentie mag niet gericht zijn op een bepaalde technologie. 1.5 OSS-licentievoorwaarden De open source definition vormt het raamwerk voor veelgebruikte OSS-licentievoorwaarden, waaronder de OSS verspreid wordt. Als er OSS-licentievoorwaarden zijn ontwikkeld, kunnen deze ter toetsing aan het OSI worden voorgelegd. 11 Het OSI onderzoekt of de licentievoorwaarden aan de open source definition voldoen. Als dat zo is, mag een speciaal daarvoor in het leven geroepen keurmerk worden gevoerd, zodat voor iedereen duidelijk is dat de OSS-licentievoorwaarden aan de open source definition voldoen. Inmiddels zijn er al meer dan vijftig OSS-licentievoorwaarden gecertificeerd door het OSI op basis van de open source definition. Bekende voorbeelden zijn: de GNU General Public License (GPL), Lesser of Library GPL (LGPL), Modzilla Public License (MPL) en de Berkeley Software Distribution (BSD). Ook hebben al veel gerenommeerde bedrijven, zoals Nokia, IBM en Intel hun eigen OSS-licentievoorwaarden op basis van voormelde criteria door het OSI laten toetsen. Ofschoon de gecertificeerde OSS-licentievoorwaarden geschreven zijn op basis van dezelfde uitgangspunten, bestaan er ook aanzienlijke verschillen daartussen, met alle juridische consequenties van dien. Maar wat de OSS-licentievoorwaar- 11 Zie: < >. 20

21 Open source software den in ieder geval met elkaar gemeen hebben, is dat de broncode vrijwel steeds vrijelijk ter beschikking wordt gesteld. Tevens worden er rechten ter verdere verspreiding en doorontwikkeling verleend. Elders in dit preadvies wordt uitgebreid ingegaan op de verschillende OSS-licentievoorwaarden. 1.6 OSS-communities Een intrigerende vraag is, hoe OSS tot stand komt. Vaak zijn het honderden of zelfs duizenden programmeurs uit tal van landen, die dikwijls onbezoldigd en op vrijwillige basis deelnemen aan de ontwikkeling van OSS. Veelal vindt dat plaats binnen een zogenaamde OSS-community. OSS-communities zijn virtuele organisatievormen die het kader scheppen waarin de ontwikkeling van OSS plaatsvindt. Bekende voorbeelden zijn de Linux en de Apache community. Binnen zo een community wordt de broncode open en vrij gedeeld, hetgeen de betrokken programmeurs in staat stelt om aanpassingen in de OSS aan te brengen en deze verder te onderhouden. Het is bijzonder dat in het kader van een community complexe en werkzame programmatuur tot stand komt. Zeker indien men dit vergelijkt met hoe de klassieke closed software totstandkomt, hetgeen veelal plaatsvindt binnen een georganiseerd commercieel verband zoals een onderneming. Vanuit een bedrijfseconomisch perspectief heeft Van Wendel de Joode onderzocht hoe OSS-communities georganiseerd zijn en hoe de continuïteit wordt gewaarborgd. 12 Uit zijn bevindingen volgt dat gemeenschappen van programmeurs die aan OSS werken zelforganiserend zijn. Ook blijkt dat individuen die deel uitmaken van OSS-communities zich in hun handelen voornamelijk laten leiden door hun eigen keuzes. Aan de hand van een aantal criteria kan worden getoetst waarom zelforganisatie in sommige communities mogelijk is en in andere juist niet. Volgens één van deze criteria geldt dat er grenzen moeten zijn die bepalen wat er met de OSS gedaan mag worden. Daaraan wordt in een OSS-community met name vorm gegeven door het hanteren van OSS-licenties. Deze zijn erop gericht dat de OSS niet door buitenstaanders wordt toegeëigend en gemonopoliseerd, hetgeen een streven is dat door deelnemers van een community wordt gedeeld. 12 R. van Wendel de Joode, Understanding open source communities. An organizational perspective, dissertatie Technische Universteit Delft, Van Wendel de Joode bespreekt in zijn dissertatie een zevental ontwerpprincipes aan de hand waarvan kan worden verklaard of in een community zelforganisatie mogelijk is. 21