Bachelor Social Work Informatiedossier Nieuwe Opleiding

Transcriptie

1 Bachelor Social Work Informatiedossier Nieuwe Opleiding Universiteit Nederlandse Antillen Faculteit Maatschappij en Gedragswetenschappen Willemstad, juni 2009

2 Inhoudsopgave 0. Inleiding Profiel van de Universiteit Nederlandse Antillen Bestuur en organisatie Lokale context, samenwerking en internationalisering Ontwikkelingen in de organisatie Korte schets van de bacheloropleiding Social Work binnen de UNA Basiskenmerken Motivering en profilering Inhoud van de opleiding Organisatie van de opleiding Doelstellingen opleiding Domeinspecifieke eisen Eindkwalificaties Beroepsrollen en beroepscontexten Niveau bachelor Oriëntatie HBO Samenvattend Programma Eisen HBO Kennisontwikkeling Opbouw curriculum Verband met actuele ontwikkelingen Verbinding met de beroepspraktijk Relatie tussen doelstellingen en programma Programma Didactisch concept Werkvormen Toetsen en beoordelen Samenhang programma Studielast Instroom Inhoudelijke aansluiting Didactische aansluiting Verkorte route Voorlichting Drempelregeling Duur Samenvattend Inzet van personeel Eisen HBO Kwantiteit personeel Kwaliteit personeel Samenvattend Voorzieningen Materiële voorzieningen Beleid Uitvoering Huisvesting 52 1/87

3 Overige materiële voorzieningen Evaluatie en bijstellingen Studiebegeleiding Studieloopbaanbegeleiding Overige begeleiding/student Affairs Informatievoorziening Samenvattend Interne kwaliteitszorg Systematische aanpak Kwaliteitszorg op instellingsniveau Interne kwaliteitszorg van de opleiding Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld Samenvattend Condities voor continuïteit Afstudeergarantie Investeringen Financiële voorzieningen Samenvattend 61 Lijst van voetnoten 62 Lijst van afkortingen 66 2/87

4 0. Inleiding 0.1. Profiel van de Universiteit Nederlandse Antillen Sinds haar oprichting in 1979 als een Antilliaans instituut voor het hoger onderwijs, waaraan zowel wetenschappelijke als hoger beroepsopleidingen aangeboden worden, verricht de Universiteit Nederlandse Antillen (UNA) de volgende taken 1 : 1. De Universiteit heeft in elk geval tot taak door het geven van hoger onderwijs: a. voor te bereiden op het bekleden van maatschappelijke betrekkingen waarvoor een hogere opleiding vereist is of dienstbaar kan zijn; b. te bevorderen het inzicht in de samenhang der wetenschappen alsmede het maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef. 2. Zij staat ten dienste van de beoefening der wetenschap en het wetenschappelijk onderzoek, zulks mede ten behoeve van het hoger onderwijs en de maatschappelijke ontwikkeling. 3. Zij kan tevens al dan niet in samenwerking met derden, cursussen verzorgen ten behoeve van hen, die zich door middel van hoger onderwijs verder wensen te bekwamen. In 2000 is de UNA een herstructureringstraject gestart om zowel inhoudelijke als de organisatorische aspecten van het instituut te moderniseren. Dit had als voornaamste doel het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijsaanbod en het behalen van een hoger onderwijsrendement bij de verschillende faculteiten. Hiervoor werden een nieuwe visie en missie voor de UNA geformuleerd. Sinds 2005 hanteert de UNA de volgende visie en missie 2 : Missie To contribute to the social, economic and intellectual development of the Caribbean society through higher education, research and community service. We consider societal involvement and quality as key values. Our graduates have the potential to become future leaders of the Caribbean. Visie To become a leading institute for higher education and research in the Dutch Caribbean by 2010, and to serve as an example for education and research institutes in the entire Caribbean. We aim to be recognized as the organization most known for improving the social and economic situation of the Dutch Caribbean. Student numbers at our university are expected to exceed 2000 in We focus on strong involvement in developments that affect the entire community, and strong relationships with public and private organizations. All our courses are accredited 3. Tevens staat in de Landsverordening Universiteit Nederlandse Antillen (LUNA) aangegeven dat de UNA naar een doelmatige samenwerking met andere centra van wetenschapsbeoefening binnen en buiten de Nederlandse Antillen dient te streven. Daarnaast heeft de UNA als nationale universiteit een belangrijke signalerende, 1 Landsverordening Universiteit Nederlandse Antillen (LUNA), artikel 3. 2 Delivering future leaders for the Caribbean Strategic Plan UNA Het ontwerp Landsverordening Hoger Onderwijs Nederlandse Antillen, februari 2009 (LONA) stelt accreditatie als eis voor overheidsfinanciering en diplomering 3/87

5 bewustmakende en oplossingsaanbiedende functie. De UNA geeft hier gestalte aan door pro-actief in te spelen op maatschappelijke ontwikkelingen. Onder andere door het uitbreiden van het opleidingenaanbod en het inrichten van de Faculteit Maatschappij en Gedragswetenschappen, waar de bachelor Social Work in is onder gebracht Bestuur en organisatie De UNA is een publiekrechtelijk orgaan, dat voor 60% door de overheid van de Nederlandse Antillen wordt gefinancierd 4. De wettelijke bepalingen waaraan de UNA zich moet houden staan opgenomen in de Landsverordening Universiteit Nederlandse Antillen (LUNA), die in 2001 voor het laatst werd gewijzigd. Daarnaast beschikt de UNA sinds 2006 over een Bestuurs- en Beheersreglement (BBR) 5, ter regeling van het bestuur, het beheer en de inrichting van de universiteit. In dit BBR staat artikelsgewijs aangegeven wat de bevoegdheden, taken en werkzaamheden van de verschillende universitaire geledingen zijn. De Rector Magnificus is verantwoordelijk voor het bestuur en beheer van de universiteit als geheel en legt verantwoording hieromtrent aan de Raad van Toezicht af. Hij 6 wordt voor een periode van 4 jaar benoemd en is daarna opnieuw benoembaar. De Rector Magnificus beschikt over een directie ondersteunend team met verschillende stafdiensten, bestaande uit onderwijsbeleid en -kwaliteit, human resources, en Student Affairs die hem op desbetreffende werkgebieden ondersteunen en adviseren. In bijlage 1 is het organogram van de UNA opgenomen. Zoals reeds vermeld biedt de UNA opleidingen met een beroepsgerichte (hbo) of wetenschappelijke oriëntatie (WO), zowel op bachelor- als op masterniveau, aan. Vanaf haar oprichting wordt de zogeheten bachelor-master structuur gehanteerd, met uitzondering van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid, die dit systeem in 2005 heeft geïntroduceerd. De UNA loopt hiermee in de pas met internationale trends tot standaardisering van het hoger onderwijs. De UNA bestaat thans uit vijf 7 faculteiten, die in totaal 17 verschillende opleidingen aanbieden 8 : Faculteit der Rechtsgeleerdheid (JF) Faculteit der Sociale en Economische Wetenschappen (SEF) Faculteit der Technische Wetenschappen (TF) Algemene Faculteit (AF) Faculteit Maatschappij en Gedragswetenschappen (FMG) Op de website van de UNA, is uitgebreide informatie opgenomen over de verschillende faculteiten en de door hen verzorgde opleidingen (studiegidsen). Een decaan geeft leiding aan zijn faculteit en is belast met het uitwerken en uitvoeren van het algemene beleid met betrekking tot zijn faculteit en de besteding van de daarvoor toegewezen middelen. Daarover is hij verantwoording schuldig aan de Rector Magnificus. Ter ondersteuning van de onderwijs- en onderzoekswerkzaamheden beschikt de UNA over een Algemene Dienst, met aan het hoofd een Algemeen Beheerder en een aantal ondersteunende diensten. In 4 Zie jaarrekening 2008 en begroting 2009 en Bestuurs- en beheersreglement UNA Om de leesbaarheid van het document te bevorderen wordt alleen de mannelijke geslachtsvorm gebruikt. Uiteraard wordt hij dan wel zij bedoeld. 7 De zesde faculteit, de Faculteit der Geneeskunde, is niet operationeel. 8 Zie overzicht opleidingen UNA 4/87

6 hoofdstuk 4 komen de taken en werkzaamheden van de afdelingen ressorterende onder de Algemene Dienst uitvoerig aan de orde. Vanwege de geplande veranderingen in de staatkundige structuur 9 van de Nederlandse Antillen wordt de UNA voor een interessante uitdaging geplaatst met betrekking tot haar toekomstig functioneren en werkgebied. Samen met de minister van Onderwijs & Cultuur is een internationale werkgroep gevormd, die zich over dit vraagstuk heeft gebogen. De resultaten hiervan zijn opgenomen in het adviesrapport Report of Advisory Commission Future of UNA 10. De kern van de aanbevelingen van dit rapport geeft aan dat de UNA vanuit het toekomstige land Curaçao zal opereren met structurele aandacht voor regionale en internationale ontwikkelingen. Tevens streeft de UNA ernaar om meer buitenlandse studenten binnen haar studentenpopulatie op te nemen. Het internationale karakter van de diverse opleidingen zal dientengevolge ook meer aandacht krijgen. In dit kader past de samenwerking met de Hogeschool van Amsterdam (HvA), van waaruit de bacheloropleiding Social Work is ontwikkeld (zie ) Lokale context, samenwerking en internationalisering De sociaal-culturele, maatschappelijke, financieel-economische en geografische context waarbinnen de UNA opereert is mede bepalend voor haar functioneren. Deze context verschilt in bepaalde opzichten van die van soortgelijke instellingen in het buitenland. Enige belangrijke kenmerken van de UNA-omgeving zijn: Land/eiland in ontwikkeling; Kleinschaligheid; Caribische c.q. Antilliaanse c.q. Curaçaose cultuur; Specifieke maatschappelijke functie als nationale universiteit; Specifieke wensen en behoeften vanuit het werkveld, voortkomend uit de maatschappelijke situatie; Beperkte financiële middelen, gekoppeld aan beperkte mogelijkheden voor het werven van additionele financieringsbronnen; Sterke concurrentie met Nederland als hoog gewaardeerd studieland onder de bevolking; De verscheidenheid aan vooropleidingen van de instromende studenten. Deze context mag nimmer leiden tot concessies aan de beoogde kwaliteit. De focus op deze context vraagt om extra kwaliteitsimpulsen alsmede om extra inspanning om het gewenste kwaliteitsniveau te behalen en te behouden. Het kwaliteitsbeleid sluit dan ook nauw aan op internationale trends op kwaliteitsgebied in het hoger onderwijs (zie hoofdstuk 5 voor nadere toelichting van het universitaire kwaliteitsbeleid). Als universiteit binnen een kleinschalige samenleving is de UNA zich goed bewust van de noodzaak tot het sluiten van strategische allianties met buitenlandse instituten 11. Deze structurele samenwerkingsverbanden bevorderen de uitwisseling van studenten en docenten, alsmede de kwaliteit van het aangeboden onderwijs en onderzoek. Met name de inzet van buitenlandse hoogleraren bij de wetenschappelijke opleidingen zorgt ervoor dat de onderzoekscomponent binnen deze opleidingen voldoende naar voren komt en de onderzoeksresultaten geïntegreerd kunnen worden in het aangeboden onderwijs. Uiteraard komt dit ten 9 Het streven is om op 1 januari 2010 zal het land Nederlandse Antillen op te heffen. Het eilandgebied Curaçao en het eilandgebied St. Maarten krijgen een autonome status binnen het Koninkrijk der Nederlanden en de eilandgebieden Bonaire, Saba en St. Eustatius worden een bijzondere gemeente van het land Nederland. 10 Publicatie UNA Zie overzicht samenwerkingsverbanden met andere instellingen voor het hoger onderwijs 5/87

7 goede aan de kwaliteit van het onderwijs. In de bacheloropleiding Social Work wordt ook nadrukkelijk aandacht gegeven aan praktijkgericht onderzoek. Gedurende de hele opleiding werken studenten aan onderzoeksopdrachten, daarbij ondersteund door onderwijs in onderzoeksvaardigheden. Ook bestaat de mogelijkheid voor studenten om mee te werken aan onderzoek dat binnen de UNA wordt uitgevoerd voor externe opdrachtgevers (zie ). Tevens bieden deze samenwerkingsverbanden ruime mogelijkheden aan onze studenten om stage en/of studieonderdelen bij deze instellingen te volgen. Ook komen jaarlijks studenten vooral uit Nederland een studieonderdeel bij de UNA volgen. Dit geschiedt tot nu toe voornamelijk op basis van individuele dan wel bilaterale contacten tussen de onderwijsinstellingen en de faculteiten. Om een gerichte en structurele studentenuitwisseling te bevorderen is binnen Student Affairs een International Office ingericht 12. De afgelopen jaren werkt de UNA bewust aan het versterken van de samenwerkingsverbanden met universiteiten op St. Maarten, Aruba, in het Caribisch gebied en Amerika, aangezien deze universiteiten vanuit hun historische, geografische en culturele ontwikkelingen overeenkomsten met de UNA vertonen. De afgelopen jaren is een Memorandum of Understanding getekend tussen de UNA en o.a. de University of the West Indies (UWI), de Universiteit van Aruba en de University of St. Martin, teneinde op een meer structurele wijze met elkaar samen te werken. Tevens is de UNA actief bestuurslid van UNICA, de vereniging van alle universiteiten in het Caribisch gebied. Het voorzitterschap van deze vereniging was enkele jaren geleden in handen van de voormalige Rector Magnificus, waardoor de banden met de aangesloten universiteiten zijn aangetrokken. Ook zijn er samenwerkingsverbanden met universiteiten en hogescholen in Nederland, zoals de Universiteit Utrecht, de Radboud Universiteit Nijmegen (RUN), de Erasmusuniversiteit, de Universiteit van Amsterdam (UvA) en de Hogeschool van Amsterdam (HvA) en Fontys Hogescholen Ontwikkelingen in de organisatie De UNA is een organisatie in ontwikkeling 13. De afgelopen jaren werd op uiteenlopende terreinen beleid geformuleerd, gericht op de verbetering van de kwaliteit van de UNA als instituut voor hoger onderwijs binnen de Antilliaanse samenleving. De drie hierna vermelde kerntaken 14 zijn in ontwikkeling, zowel door zelf ingezette verandertrajecten, als door in- en externe pushfactoren. Onderwijs Het onderwijs dat door de UNA wordt aangeboden, sluit primair aan op de regionale arbeidsmarkt: technici, juristen, bedrijfskundigen en docenten. Als nieuwe specifieke behoeften aan hoger opgeleiden binnen de Antilliaanse c.q. Curaçaose maatschappij werden in het Strategisch Plan de behoefte aan lokaal opgeleide basisleerkrachten, social workers en fiscalisten geformuleerd. In dit kader is in september 2006 gestart met een bachelor Lerarenopleiding funderend onderwijs (LOFO) bij de Algemene Faculteit. In september 2008 is gestart met de opleiding Social Work bij de faculteit FMG. In september 2009 start de opleiding Fiscaal Recht en Economie onder de Sociaal Economische Faculteit (SEF). 12 Zie beleidsplan Student Affairs Strategic Plan UNA , augustus De kerntaken van de UNA zijn in de LUNA vastgelegd en betreffen onderwijs, onderzoek en maatschappelijke dienstverlening. 6/87

8 Diverse factoren liggen ten grondslag aan de diversificatie en uitbreiding van het UNA onderwijs aanbod. Ten eerste hebben Curaçao en de Nederlandse Antillen nog een grote inhaalslag te maken wat betreft het aantal studenten dat naar het hoger onderwijs gaat. De Lissabonnormen liggen op 50% van de 18-jarigen naar het hoger onderwijs. In de Nederlandse Antillen ligt dit naar schatting op 20 à 25%. Ten tweede is er een groeiende belangstelling om lokaal te blijven studeren, in de eigen cultuur en het is minder kostbaar. Ten derde is het voornemen van zowel de nationale als de lokale overheid om de braindrain structureel te bestrijden en om te zetten in braingain. 15 Gouverneur Goedgedrag stelde in zijn toespraak bij de opening van de Staten van de Nederlandse Antillen in september 2007 een beleid voor met one highschool/college kid in every home 16 Ook het steeds duurder wordende studentenleven in Nederland en het veranderende politieke klimaat liggen hieraan ten grondslag. De gewenste sterke groei heeft uiteraard behoorlijke implicaties voor de organisatie, financiën en infrastructuur van de UNA. In hoofdstuk 4 wordt stilgestaan bij de aanpak van de UNA op hieraan gerelateerde uitdagingen. De afgelopen jaren heeft de UNA te maken gehad met een explosieve groei van haar studentenpopulatie. In zes jaren tijd is het studentenaantal verdrievoudigd. In het studiejaar telt de UNA ruim studenten, verspreid over de 17 opleidingen. Het aantal van studenten werd in 2007 bereikt, drie jaar eerder dan dit strategisch doel van de UNA. Dit studentenaantal heeft de UNA voor uitdagingen geplaatst, zowel in de onderwijskundige als in de beheersmatige sfeer. Het kwaliteitsbeleid van de UNA en de onlangs gestarte infrastructurele uitbreiding zorgen ervoor dat de UNA op een onderwijskundig verantwoorde wijze om kan gaan met deze snelle studentengroei. In onderstaande overzichten worden de groei van het studentenaantal van de UNA (tabel 1) en de spreiding ervan over de faculteiten (tabel 2) weergegeven. Tabel 1: Overzicht groei studentenpopulatie Hoger onderwijsbeleid in grote lijnen,december /87

9 Aantal studenten Bron: Progress 31 december /87

10 Tabel 2: Procentuele verdeling van het aantal studenten over de 5 faculteiten JF % FMG 96 5% AF % TF % AF TF SEF JF FMG SEF % Bron Progress 31 december 2008 b. Onderzoek Met het Strategisch Plan is ook de onderzoeksdoelstelling van de UNA centraler komen te staan. Volgens het nieuwe bekostigingsmodel is 15% van de publieke middelen voor de UNA bestemd voor onderzoek. Enerzijds ligt het accent bij de UNA op toegepast onderzoek: dataverzameling over en onderzoek naar vraagstukken in eigen land en vergelijkend onderzoek met andere landen in de regio. Anderzijds ligt het accent op fundamenteel onderzoek in de vorm van promotie onderzoek en ander onderzoek voor het internationaal wetenschappelijk forum. De meeste faculteiten beschikken thans over een onderzoeksplan. Om een toekomstige generatie goede onderzoekers op te leiden is het van belang dat in de opleidingen aandacht aan onderzoeksmethoden wordt besteed en dat studenten praktische ervaring opdoen met onderzoek. Met het verrichten van onderzoek en het integreren van de onderzoeksresultaten in het onderwijsprogramma wordt het wetenschappelijke gehalte van de opleidingen naar een hoger niveau getild. De UNA is hiermee bewust bezig. In het curriculum van de opleiding Social Work komt onderzoek gedurende de hele opleiding voor. Studenten werken vanaf het begin van hun studie aan onderzoeksopdrachten, die oplopen in complexiteit en studeren af met een praktijkonderzoek. Toegepast onderzoek Voor het toegepaste onderzoek heeft de UNA contacten gelegd of contracten afgesloten met lokale onderzoeksinstituten, zoals CARMABI, SKCN, CBS, en NAAM. De opleidingen kunnen gebruik maken van deze contacten bij het invullen van de onderzoekslijn in het curriculum. 9/87

11 Wetenschappelijk onderzoek Voor het bevorderen van ook het wetenschappelijk onderzoek kan elke faculteit sinds 2006 vier hoogleraren benoemen (de SEF zes). Zij kunnen promovendi bij hun promotie begeleiden. Bij de meeste faculteiten zijn een of meer hoogleraren benoemd. 17 De bevordering van onderzoek aan de UNA heeft zijn weerslag gevonden in een toenemend aantal publicaties (Annual Report UNA 2008) en in toename van succesvolle onderzoeksacquisitie. In zijn keynote speech Governance and Society bij de opening van het academisch jaar houdt de directeur van de Maduro en Curiëls Bank, Gomes Casseres een pleidooi voor onderzoek aan de UNA. De UNA moet de doorbraak maken op het gebied van onderzoek: UNA must also upgrade itself in other ways. UNA s faculties must increase their own commitment to research, and UNA s educational staff should include more faculties with advanced degrees based on their personal and institutional research, so that they in turn can mentor and guide others to strive successfully for their own PhD s. No self-respecting university today can rely solely or even mostly on teaching, regardless of the excellence thereof. Research must be part of what challenges our youth in higher education institutions, including at our own UNA, and it must do so in multi-disciplinary ways. c. Maatschappelijke dienstverlening De laatste kerntaak maatschappelijke dienstverlening staat de afgelopen jaren continu op de agenda. Met het organiseren van lezingen en workshops voor een breed publiek ( en het bieden van vakdeskundig advies aan zowel de publieke als de private sector is de UNA ook hiermee een intensief traject ingegaan. In de jaarverslagen van de UNA is een overzicht opgenomen van de jaarlijkse publicaties en de verzorgde activiteiten ten dienste van de Antilliaanse maatschappij, zoals o.a. lezingen, workshops en seminars Korte schets van de bacheloropleiding Social Work binnen de UNA Basiskenmerken De hbo-opleiding Social Work aan de UNA leidt op tot het bachelorniveau. Het is een nieuwe opleiding aan de Universiteit Nederlandse Antillen die gestart is in september Te verlenen graad: Variant: Bachelor of Social Work voltijd Motivering en profilering In het Strategic Plan spreekt de UNA de ambitie uit om haar opleidingenaanbod te vergroten, onder andere met Social Studies. Dat er op het eiland Curaçao plaats is voor een dergelijk aanbod was in de praktijk al gebleken. In 1998 startte de Stichting Hogere Opleidingen Gedrag en Maatschappij Onderwijs (HOGMA) met een door de minister van Onderwijs erkende opleiding op hbo-niveau. Deze deeltijdopleiding richtte zich op studenten die in het werkveld van het sociaalagogisch domein actief zijn. Een jaarlijkse instroom van circa 70 studenten bevestigde dat er behoefte was aan een dergelijke opleiding, zowel in het beroepenveld als bij studenten. 17 Zie overzicht van de buitengewone hoogleraren UNA 10/87

12 De invoering van de bachelor-masterstructuur en het accreditatiestelsel gekoppeld aan de groei van de HOGMA noopten het bestuur van de stichting contact te zoeken met de UNA teneinde de bestaande opleidingen aan de HOGMA om te vormen tot bacheloropleidingen, die de toets van een internationaal erkende accreditatie zouden kunnen doorstaan. Tussen de UNA en de HOGMA werden afspraken gemaakt om de HOGMA onder te brengen bij de UNA. Met ingang van studiejaar startte de bachelor Social Work aan de UNA en schreef de HOGMA geen nieuwe studenten meer in. 18 In het kader van de samenwerking met de Universiteit van Amsterdam en de Hogeschool van Amsterdam (UvA-HvA), is een hernieuwd Memorandum of Understanding (MON) ondertekend in september Vanaf eind 2007 is contact gezocht met het Domein Maatschappij en Recht (DMR) om de mogelijkheid te verkennen om gezamenlijk een hbo-opleiding Social Work te ontwikkelen. Het instellingsplan van de UvA-HvA Leren excelleren 19 benoemt de Nederlandse Antillen met name als een van de speerpunten voor structurele internationalisering. De ambitie van de UvA-HvA is om door samenwerking met instituten voor hoger onderwijs in het buitenland te komen tot een meer structurele student- en docentmobiliteit. Deze samenwerking past ook in de grotere context van contractuele samenwerking tussen de gemeente Amsterdam en het eiland/lang Curaçao (opening academisch jaar UNA 29 augustus 2007, keynote speech burgemeester Cohen, Nationbuilding: het belang van kennis. In dat kader past het samenwerkingsverband waarbinnen in het studiejaar is gewerkt aan het ontwikkelen van de bacheloropleiding Social Work aan de UNA 20. Een team bestaande uit docenten van de HvA en docenten van de UNA en de HOGMA werkte intensief aan de ontwikkeling van een curriculum dat de expertise in competentiegericht opleiden in het domein social work van de HvA, waarvan alle social work opleidingen zijn geaccrediteerd, verbindt met de thema s en de inhoudelijke invulling vanuit het eiland Curaçao en de regio. In dit voorbereidingstraject werden ook vertegenwoordigers van het werkveld betrokken. Het lokale werkveld social work kan worden ingedeeld in drie beroepscontexten: maatschappelijk werk en juridische dienstverlening, pedagogische hulpverlening en human resources management. Het werkveld van de eerstgenoemde beroepscontexten bestaat uit een aantal instellingen dat zich bezig houdt met gemarginaliseerde, kwetsbare of ondersteuning behoevende groepen (welzijnsorganisaties, opvangtehuizen, rehabilitatiecentra, platvorm overlastbestrijding binnenstad, kerkelijke organisaties, Rode Kruis) 21. Het werkveld van human resource management bestaat uit de HRM-afdelingen van grotere arbeidsorganisaties zowel in de private als in de publieke sector. De verwachting is dat deze afdelingen in aantal en omvang zullen toenemen. Op 18 juni 2008 vond een werkveldconferentie plaats bij de UNA. Deze conferentie werd geopend door de minister van Onderwijs, Sport en Cultuur. In haar toespraak gaf zij aan hoe de opleiding in een behoefte voorziet op het eiland en in de regio. In de toelichting op het ontwerp van het concept Landsbesluit Houdende Algemene Maatregelen van Bestuur ter vaststelling van het Onderwijs en Examenreglement van de faculteit Maatschappij en Gedragswetenschappen (LBHAM) wordt dit als 18 Samenwerkingsovereenkomst UNA-HOGMA 18 maart Instellingsplan UvA-HvA 20 Samenwerkingsovereenkomst UNA-HvA/DMR december Zie lijst van werkveldinstellingen 11/87

13 volgt verwoord: De Nederlandse Antillen en Curaçao in het bijzonder zijn ingrijpend aan het veranderen. Diverse maatschappelijke transformatieprocessen maken dat institutionele verbanden losser en minder verplichtend zijn geworden, zoals het geval is bij families, verenigingen, kerk en overheid. De legitimiteit van traditie en instituties nemen af, de individualisering en subjectivering nemen toe en dat leidt o.a. tot sociale fragmentatie. In een dergelijke samenleving die zich ingrijpend aan het veranderen is, strijden inhoudelijk tradities en modernisering om de voorrang. Welke tradities worden ongewild weggevaagd (vb opvoedingstradities, gezinsverantwoordelijkheid, grootouderzorg)? Welke tradities wil men behouden, welke werken remmend op persoonlijke of groepsontwikkeling? Welke nieuwe ongelijkheden brengt modernisering met zich mee? Bijvoorbeeld de modernisering door de informatietechnologie brengt gelijkertijd marginalisering van nieuwe groepen mensen (zgn. digi-analfabeten). Daarnaast hebben in kleine open samenlevingen zoals de Nederlandse Antillen externe ontwikkelingen (economische crisis, migratie, drugssmokkel, internationale wetgeving) doorgaans een extra zware impact op de positie of het welzijn van groepen en individuen. Sommige groepen raken eerder dan anderen werkloos, arbeidsongeschikt en worden vervolgens geconfronteerd met jeugd- en gezinsproblemen, met verlies van gezondheid en verlies van hun sociaal netwerk. Allen worden kwetsbaarder voor marginalisering en uitsluiting. Het kan gaan om vraagstukken van werknemerschap, van werkloosheid, van arbeid en zorg, van jeugd en gezinsondersteuning, van armoede en sociale voorzieningen, en om juridische hulpverlening. Het verhogen van de kennis op het maatschappelijke en gedragsniveau is een belangrijke bedrage aan het functioneren van Curaçao en de andere Antillen eilanden. Het zal tot gedegener onderbouwing van beleid kunnen leiden, tot deskundiger professionals en tot gemiddeld hogere algemene kennis over gedrag en maatschappij. Het kan ook tot de nodige differentiatie of nuancering van diverse vooronderstellingen over de Antillianen kunnen leiden 22. Tijdens deze conferentie presenteerden het ontwikkelteam van de opleiding Social Work en drie vertegenwoordigers uit het werkveld het opleidingsprofiel en de uitstroomprofielen ter validering aan een grote groep van vertegenwoordigers uit de beroepspraktijk 23. Tevens werd de opzet van de opleiding gepresenteerd aan het werkveld door leden van het ontwikkelteam Inhoud van de opleiding Deze paragraaf geeft een korte beschrijving van de inhoud van de opleiding. De uitgebreide beschrijving staat in hoofdstuk 1 (Doelstellingen opleiding) en hoofdstuk 2 (Programma). Gegeven de mogelijkheden op de arbeidsmarkt en de schaalgrootte van de opleiding is gekozen voor een brede opleiding met een gemeenschappelijke propedeuse en drie uitstroomprofielen; maatschappelijk en sociaal juridisch werk, pedagogische hulpverlening en human resource management 24. De opleiding Social Work aan de UNA leidt studenten op tot startbekwame hboprofessionals met het competentieprofiel social work op bachelorniveau (zie 1.1.1) Organisatie van de opleiding Faculteit Maatschappij en Gedragswetenschappen 22 Zie toelichting bij het concept LBHAM 23 Verslag werkveldconferentie 18 juni Opleidingsplan bachelor Social Work juni /87

14 De opleiding valt onder de Faculteit Maatschappij- en Gedragswetenschappen (FMG). Vooralsnog is de bachelor Social Work de enige opleiding van deze jonge faculteit. Conform de LUNA is de decaan verantwoordelijk voor een faculteit. In het studiejaar heeft de faculteit nog geen decaan. Gedurende dit eerste jaar draagt een projectleider de verantwoordelijkheid voor het uitvoeren en verder ontwikkelen van het onderwijs. De projectleider is voor de start van de opleiding gedurende een studiejaar gedetacheerd vanuit de HvA. Hij legt verantwoording af aan de Rector Magnificus van de UNA. Met ingang van studiejaar wordt de decaan benoemd. Hij zal zich in eerste instantie gaan bezig houden met de uitbreiding van het opleidingenaanbod van de faculteit, zoals een masteropleiding Social Work. Projectleider/ program manager Met ingang van het studiejaar draagt de projectleider zijn taken over aan een program manager, die in dienst is van de UNA. Hij is verantwoordelijk voor de ontwikkeling, organisatie en uitvoering van de opleiding Social Work op basis van het Opleidingsplan en in afstemming met de decaan. Hij valt onder de verantwoordelijkheid van de decaan. Het docententeam In het studiejaar bestaat het kernteam van de opleiding uit vier docenten. Zij zijn in nauw overleg met elkaar en onder leiding van de projectleider verantwoordelijk voor de uitvoering en verdere ontwikkeling van het curriculum. Dit team wordt per onderwijsperiode aangevuld met gastdocenten, die vooral voor de theorievakken en voor de ondersteunende colleges bij de projecten worden aangetrokken (zie 3.3.). Vanaf het studiejaar zal het kernteam worden aangestuurd door de program manager en zal worden uitgebreid met de formatie die nodig is om het groeiende aantal studenten op te kunnen vangen (zie 3.2. tabel 7). Ondersteunende diensten De opleiding wordt ondersteund door Student Affairs van de UNA voor studentgerelateerde zaken zoals voorlichting, inschrijving, studievoortgangsregistratie en studentbegeleiding. De afdeling HRM ondersteunt bij de werving en selectie van personeel en voor de uitvoering van het personeelsbeleid. De overige diensten betreffen Finance, ICT-voorzieningen, facility services, Library& Research Services, campus en mensa (zie hoofdstuk 4). Faculteitsraad Conform artikel 11 van de LUNA heeft de opleiding een faculteitsraad, bestaande uit studenten, docenten en ondersteunend personeel. De faculteitsraad adviseert de decaan met betrekking tot: De facultaire onderwijs- en onderzoekprogramma s en de examenregelingen; De studeerbaarheid van de facultaire programma s; Belangrijke organisatieveranderingen binnen de faculteit; De op de faculteit betrekking hebbende onderdelen van de begroting, het jaarplan, de jaarrekening en het jaarverslag. Personeelsraad Twee docenten van de opleiding Social Work zijn lid van de personeelsraad van de UNA. De personeelsraad adviseert de rector magnificus met betrekking tot: de begroting, het jaarplan, de jaarrekening en het jaarverslag van de universiteit; Belangrijke investeringsvoornemens van de universiteit; 13/87

15 Belangrijke organisatieveranderingen binnen de universiteit; Belangrijke beleidswijzigingen met betrekking tot het personeelsbeheer, het onderwijs, het Onderzoek en het beheer van de universiteit; Het beroepsreglement, bedoeld in artikel 23 van de LUNA. Studentenraad De studentenraad adviseert met betrekking tot: De studentenvoorzieningen; De kwaliteitszorg van het onderwijs, in het bijzonder de studeerbaarheid van de programma s; Het beroepsreglement, bedoeld in artikel 23 van de LUNA. Examencommissie De opleiding heeft een eigen examencommissie, bestaande uit een voorzitter en twee docenten. Volgens de LUNA is de decaan voorzitter van de examencommissie. Zolang de faculteit geen decaan heeft is de projectleider dan wel de program manager voorzitter van de examencommissie. De commissie heeft als taken: Bewaken van de organisatie, coördinatie en het niveau van de toetsing in de opleiding; Verlenen van vrijstellingen; Uitreiken van verklaringen van behaalde studiepunten; Uitreiken van getuigschriften Deze taken zijn beschreven in de Onderwijs en Examenregeling (OER) van de opleiding 25. Opleidingsadviesraad De opleiding heeft een eigen opleidingsadviesraad (OAR). De raad bestaat uit vijf leden, afkomstig uit de drie beroepscontexten waarvoor de opleiding opleidt 26. De hoofdtaken van de opleidingsadviesraad zijn: Toetsen van het opleidingsprofiel aan de eisen en ontwikkelingen van de arbeidsmarkt; Toetsen van het curriculum van de opleiding aan de eisen en ontwikkelingen van de arbeidsmarkt; Bijdragen aan de kwaliteitsbewaking vanuit het perspectief van het werkveld; Bevorderen van een structureel contact van de opleiding met het werkveld; Bekend maken van de opleiding Social Work op het eiland en in de regio als ambassadeurs. De opleiding en de OAR overleggen vier maal per jaar met elkaar 27. Daarnaast zijn er bilaterale contacten tussen de leden en de program manager. De leden van de OAR organiseren in samenwerking met de opleiding symposia voor het werkveld (zie 1.3) en zij treden op als ambassadeurs van de opleiding. Zij ondersteunen de opleiding bij de opbouw van het netwerk dat nodig is om stageplaatsen en afstudeeropdrachten te werven. Enkele leden van de OAR treden op als gastdocent. 25 Zie OER Zie Samenstelling OAR Zie verslagen OAR 14/87

16 1. Doelstellingen opleiding 1.1. Domeinspecifieke eisen De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk) Eindkwalificaties De eindkwalificaties van de opleiding, zoals beschreven in de notitie Drie takken één stam 28 zijn gebaseerd op de domeincompetenties van Social Work zoals verwoord in de notitie van het Sectoraal Adviescollege Hoger sociaalagogisch onderwijs (HSAO) Vele takken, één stam 29. De domeincompetenties vormen het kader voor de hogere sociaalagogische opleidingen in Nederland. Dit profileringsdocument is in februari 2008 vastgesteld door de vertegenwoordigers van de landelijke opleidingsoverleggen in het sociaalagogisch domein. Uitgangspunt is dat de gemeenschappelijke sociaalagogische competenties overkoepelend zijn beredeneerd en kaderstellend beschreven voor de afzonderlijke opleidingen of uitstroomprofielen. De notitie is ook van toepassing op opleidingen die gerelateerd zijn aan het sociaalagogisch domein, zoals HRM/Personeel en Arbeid. Het eigene van sociaalagogisch handelen is zo geformuleerd, dat het ruimte laat voor opleidingsspecifieke en beroepsspecifieke uitwerkingen. Dit eigene is méér dan het zuiver gemeenschappelijke van de verschillende sociaalagogische beroepen. Het gaat om de basis, de stam van waaruit de verschillende takken en loten ontspruiten. En waaruit dus ook nieuwe takken kunnen groeien. De bedoeling is, dat elke sociaalagogische opleiding rekenschap aflegt van de manier de basis verwerkt in haar opleidingsprofiel. Niet door het letterlijk over te nemen, wel door specifieke eindkwalificaties te beargumenteren vanuit reflectie op hetgeen in de Notitie Vele takken, een stam is verwoord.. Drie takken één stam, de beschrijving van de competenties van de opleiding Social Work aan de UNA, is een opleidingsspecifieke uitwerking voor de UNA van de domeincompetenties zoals beschreven in Nederlandse notitie Vele takken, één stam en vormt het uitgangspunt van het opleidingsplan Social Work UNA. De competenties zoals beschreven in Drie takken, één stam zijn gebaseerd op de domeincompetenties. Het specifieke is de uitwerking van de competenties, gebaseerd op de beroepspraktijk in de Antilliaanse context. Dit geldt zowel voor de algemene competenties van social work aan de UNA als voor de uitwerking van de drie uitstroomprofielen. Het profiel van afgestudeerden bestaat uit een brede basis social work en een specifiek uitstroomprofiel. Hiernaar verwijst de naam van het opleidingsprofiel: de brede basis social work vormt de stam, de drie uitstroomprofielen zijn de takken (zie 1.3.). De opleidingscompetenties zijn voor elk uitstroomprofiel ingevuld vanuit de bij het profiel behorende beroepscontext. Gezien haar situering in het Caribisch gebied heeft de opleiding ervoor gekozen om haar profilering aan te brengen rondom de thematiek van het eiland Curaçao, de overige eilanden van de Nederlandse Antillen en de omliggende eilanden. Dit geldt zowel voor de opleidingscompetenties als voor de invulling van de uitstroomprofielen. Deze profilering komt aantoonbaar terug in het curriculum door de project- en praktijkopdrachten waaraan studenten gedurende de hele opleiding werken. 28 Baumfalk, W.W. en Dongen, C. van (april 2008) Vele takken, één stam Sectoraal Adviescollege Hoger Sociaal Agogisch Onderwijs. 29 Baumfalk, W.W. (februari 2008) Drie Takken, één stam, Opleiding Social Work UNA. 15/87

17 Aanleiding vanuit de samenleving De Antilliaanse samenleving is een samenleving in beweging: staatkundige, economische en sociale veranderingen dienen zich dwingend aan 30. Sinds de tijd dat deze uitspraak is gedaan (1987) zijn deze veranderingen de afgelopen jaren in een stroomversnelling geraakt. De huidige ontwikkelingen in het kader van de staatkundige hervormingen de opheffing van het land de Nederlandse Antillen en de opbouw van het land Curaçao leiden tot veel onzekerheid en onrust onder de bevolking. Door globalisering zijn kleine eiland economieën extra kwetsbaar (drugs economie, ineenstorting internationale financiële dienstverleningen, wereldprijzen), hetgeen leidt tot groeiende sociale problematiek en demografische effecten (o.a. migratie, vergrijzing van de beroepsbevolking). De Nederlandse Antillen en in het bijzonder Curaçao kenmerken zich door dezelfde sociale problematiek als elke grote wereldstad: drop-outs, tienermoederschap, (drugs)criminaliteit, een ouder gezinnen, jeugdwerkloosheid, schuldhulpverlening en armoede. Om als samenleving enigszins aan het stuur te blijven en weerbaar te zijn in deze ontwikkelingen is het kweken van eigen kader, eigen hulpverleners, eigen onderzoekers, en eigen expertise centra extra noodzakelijk. Derhalve is de behoefte aan juist hoger opgeleiden die beschikken over een kennisbasis en competenties die zijn toegespitst op de Antilliaanse context toegenomen en zal ook het komende decennium nog zeker toenemen. Het onderstreept eens te meer de noodzaak om het hoger onderwijs op de Antillen en met name op Curaçao een flinke impuls te geven 31. Wanneer een samenleving snelle maatschappelijke veranderingen doormaakt, is het van belang dat goed opgeleide mensen dit proces en de mogelijke negatieve consequenties daarvan kunnen analyseren, interpreteren en in beleid en praktijk vorm te geven en te begeleiden. Dit dient zowel op groepsniveau (maatschappij) als op het niveau van individuele en groepen cliënten (gedrag) te gebeuren. hbo-professionals met een Social Work opleiding zijn in staat om de uitdagingen op beide niveaus op te pakken. Aanleiding en positionering vanuit en binnen de UNA De UNA wil binnen haar institutioneel kader een context scheppen voor maatschappelijke en gedragsopleidingen op hoger onderwijs niveau en voor onderzoeksmogelijkheden op maatschappelijk vlak. Deze mogelijkheden moeten de sociale sectoren en sociale verhoudingen in Antilliaanse maatschappij ten goede komen. In een maatschappij met zoveel veranderingen tegelijkertijd is een goed sociaal weefsel van professionals in social work een belangrijk doel. Het zal de weerbaarheid en participatie van de bevolking in een globaliserende wereld vergroten In het Strategisch plan van de UNA (2005) is dit uitgangspunt verder gespecificeerd in een in 2007 te ontwikkelen sociale opleiding 32. In dit geval gaat het om een bachelor Social Work met drie uitstroomprofielen: Maatschappelijk en Juridisch Werk, Pedagogische Hulpverlening en Human Resource Management. Twee van de faculteiten binnen de UNA hebben raakvlakken met de opleiding Social Work, de Algemene Faculteit (AF) en de Sociaal Economische Faculteit (SEF). De AF concentreert zich tot dusverre vooral op de lerarenopleidingen in de talen en in het funderend onderwijs. De SEF heeft zich in de praktijk ontwikkeld tot een Business School met diverse opleidingen in Accounting en Business Administration. 30 Gouverneur R.A. Römer, Het streven is om op 1 januari 2010 zal het land Nederlandse Antillen op te heffen. Het eilandgebied Curaçao en het eilandgebied St. Maarten krijgen een autonome status binnen het Koninkrijk der Nederlanden en de eilandgebieden Bonaire, Saba en St. Eustatius worden een bijzondere gemeente van het land Nederland 32 Strategic Plan UNA , augustus /87

18 Dit biedt onder meer kansen om interessante minoren te ontwikkelen over en weer, waarmee de opleidingen per faculteit verrijkt en versterkt kunnen worden. Aanleiding vanuit de studenten Het bestaan van de HOGMA sinds 1998 (zie ) illustreert de behoefte die er vanuit studenten bestaat aan een hbo-opleiding Social Work. Deze opleiding richtte zich op deeltijdstudenten die hun baan in het beroepenveld van social work, veelal op mbo-niveau, combineren met de studie. Voor voltijdstudenten bestond de mogelijkheid om een hbo-opleiding Social Work op het eiland te volgen niet. Daarom vertrok jaarlijks een groot aantal jonge studenten naar Nederland om een Social Work opleiding te volgen. Uit cijfers blijkt dat slechts een klein deel van deze in Nederland opgeleide professionals na hun studie terugkeert naar de Antillen 33. Dat deel dat terugkeert ziet zich vaak geconfronteerd met problemen en werkwijzen die niet stroken met de methodieken die zij in Nederland geleerd hebben. Met een eigen opleiding Social Work leidt de UNA professionals op die binnen de Antilliaanse context hun opleiding hebben genoten en daardoor in staat zijn om adequaat te functioneren binnen die context. Studenten die om uiteenlopende redenen (financieel, problemen met het verlaten van familie en vrienden) de stap naar het buitenland niet maken zijn voor hoger onderwijs aangewezen op het aanbod op Curaçao. De opleiding Social Work vult in dit kader een leemte. Profilerende kenmerken De bachelor Social Work profileert zich door haar bijdrage aan maatschappelijke ontwikkeling. Via projecten en onderzoek wordt ingespeeld op belangrijke speerpunten van de Nederlandse Antillen zoals armoede, (jeugd)werkloosheid, eenoudergezinnen, multiprobleemgezinnen, scholing en gezondheidszorg. Hiertoe worden samenwerkingsrelaties met lokale werkgevers aangegaan. Deze samenwerking krijgt vorm via stages, gastlessen, projectopdrachten en afstudeeropdrachten. Door deze werkwijze krijgt de kenniscirculatie tussen de opleiding en de samenleving vorm. Daarbij gaan de kennisontwikkeling van studenten en de beroepspraktijk hand in hand. Opleidingsprofiel De hbo-opleiding bachelor Social Work leidt breed inzetbare agogische professionals op, op bachelorniveau. Afgestudeerden beschikken over een brede basis social work in combinatie met een uitstroomprofiel dat is gericht op een specifiek werkveld 34. De professional kan bijdragen aan duurzame ontwikkeling van de Antillen, hij heeft een eigen visie op zijn beroep en de context waarbinnen hij dit beroep uitoefent. Hij is in staat om creatief en pro-actief te werken in uitdagende omstandigheden en complexe beroepssituaties. Daarnaast ontwikkelt de social work professional beleid in wisselwerking met de praktijk. Hij is in staat zijn professioneel handelen te verantwoorden. Voor de bachelor Social Work aan de UNA zijn de volgende zes competenties vastgesteld: 1. Verkennen, analyseren, definiëren 2. Sociaalagogisch handelen 3. Werken in en vanuit een bedrijf of organisatie 4. De persoon van de professional als instrument 5. Onderzoek ontwikkelen 33 Cijfers SSC 34 Het individuele uitstroomprofiel c.q. de kwalificaties van de student worden in relatie tot het gevolgde binnen- en buitenschoolse programma vermeld op het diploma supplement 17/87

19 6. Lerende professional 18/87

20 In het hierna volgende overzicht worden deze competenties nader toegelicht: Competentieprofiel bachelor Social Work UNA 1. Verkennen, analyseren, definiëren Toelichting: De professional is in staat om samen met doelgroep, opdrachtgever en andere betrokkenen de kwaliteit van de verschillende sociale dimensies waarin individu, groep en samenleving betrokken zijn te verkennen, te analyseren en te definiëren; met name in situaties waar de kwaliteit van het bestaan onder druk staat. De ontwikkeling van deze competentie beoogt een professional die gericht is op het bijdragen aan de realisatie van een menswaardig bestaan en die in staat is daar rekenschap van af te leggen in zijn of haar professioneel handelen. 2. Sociaalagogisch handelen Toelichting: Sociaalagogen zijn in staat tot methodisch handelen in sociaalagogische contexten en tot het verantwoorden van dat handelen. Het eigene van het methodisch handelen in sociaalagogische contexten wordt primair gekarakteriseerd door de gerichtheid op zelfregulatie en zelfontwikkeling (empowerment) van cliënt, groep en organisatie. 3. Werken in en vanuit een bedrijf of organisatie Toelichting: De organisatorische context van waaruit de sociaalagoog opereert kan sterk verschillen: van een zelfstandige kleine onderneming tot een grote organisatie met honderden medewerkers. Dát van de sociaalagoog op een bepaalde wijze functioneren in die context wordt vereist, is evident. Wij geven hier de voornaamste kwaliteiten. De professional kan zich staande houden in een organisatie 4. De persoon van de professional als instrument Toelichting: In het sociaalagogisch handelen is steeds een aantal meer persoonlijke kwaliteiten van de werker méé in het geding ten behoeve van de versterking van het zelfregulatieve vermogen van de cliënt, groep en/of organisatie. 35 Dat brengt met zich mee dat de sociaalagoog in staat is een aantal aan de eigen persoonlijkheid verbonden vermogens professioneel in te zetten (nabijheid) op zodanige wijze dat afstand en nabijheid, presentie en interventie worden gecombineerd. 5. Onderzoek ontwikkelen Toelichting: De sociaalagoog kan sociaalagogisch onderzoek verrichten, gericht op planontwikkeling en beroepsontwikkeling. 6. Lerende Professional Toelichting: De sociaalagoog is in staat tot leven lang leren en het onderhouden van de eigen beroepscompetenties. Blijft zich gedurende zijn loopbaan professioneel ontwikkelen. Aandachtspunt: kennisontwikkeling, vakliteratuur en andere bronnen. Zelf kennis ontwikkelen. Systematisch werken, rapporteren. Bijdragen aan gemeenschappelijke visie op beroep. De competenties zijn uitgewerkt naar drie taakgebieden, te weten 1. Uitvoering in complexe situaties 2. Organisatorische en bedrijfsmatige taken 3. Professionaliseringstaken Dit is uitgewerkt in bijlage 2. De taken op deze drie gebieden worden in de praktijk uitgevoerd met een grote mate van verantwoordelijkheid en zelfstandigheid in een vaak complexe situatie. De professional dient zich hiervan terdege bewust te zijn en de consequenties van zijn handelen te overzien. Door hierop te reflecteren zal de 35 Deze vermogens vragen verdere uitwerking en argumentatie. Voorlopig sluiten we op dit punt grotendeels aan bij de persoonlijke en zogenoemde generieke vermogens zorg & welzijn, zoals verzameld in Klaar voor de Toekomst, een uitgave van NIZW beroepsontwikkeling. 19/87