botsingen bij 14 TeV
|
|
- Juliaan Jonker
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Proton-proton botsingen bij 14 TeV... alles of niets... Het Large Hadron Collider project van CERN, het Europese Laboratorium voor deeltjesfysica Jos Engelen CERN en NIKHEF-UvA Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 1
2 Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 2 In 50 years, we ve come a long way, but there is still much to learn gauge x8 Het Het Standaard Standaard Model Model H q q m qq m ll m H H Z Z W W g H h H h H m H L q q q q l l W H H ) ( ) 2 )( 2cos 1 ( 4 4 ) ( 2 1,, = + λ λ λ λ λ θ λ μ μ μ μ μ Wat we niet weten Ordinary matter
3 Het Standaard Standaard Wat we Model weten gauge x8? Made in Europe Made in USA Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 3
4 Anti-materie Kwalitatief: perfecte symmetrie, elk deeltje heeft anti-deeltje Kwantitatief: interacties volgen deze perfecte symmetrie niet; dit is een feit en ook een raadsel (het is dus een raadsel dat wij er zijn...) gauge x8 Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 4
5 Het Standaard Model Heeft een grote vlucht genomen na het aantonen van renormeerbaarheid: gauge x8 experimentele situatie in 1971 Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 5
6 Het Standaard Model wat nog ontbreekt is een experimenteel bewijs van wat het Standaard Model een grote vlucht deed nemen: spontane symmetriebreking volgens het Brout-Englert-Higgs mechanisme BEH mechanisme technisch : voeg interacties toe van scalair veld (complex doublet) met vector veld op standaard manier; de potentiele energie van dit veld leidt tot een grondtoestand die niet de symmetrie van het de potentiaal zelf heeft (SSB); de W en Z bosonen krijgen massa en er blijft een Higgs-veld over Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 6
7 Higgs potentiaal Higgs physica wordt gegenereerd door complex scalair veld met potentiaal 2 2 V μ φ + 4 = hφ met μ 2 negatief. Interacties geintroduceerd als gebruikelijk: L φ = * ( μ ieaμ ) φ( μ + ieaμ ) φ μ φ hφ In het Standaard Model is de ijkgroep SU(2), introduceer complex doublet, 4 getallen na symmetrie breking blijft 1 reeel Higgs veld over en 3 massieve vector bosonen met longitudinale vrijheidsgraden (afwezig voor massaloze vectorbosonen): ook 4 getallen V Grondtoestand heeft niet de symmetrie van de potentiaal: Spontane Symmetrie Breking (er zijn meer voorbeelden) φ λ = ± λ 2 μ / 2h φ Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 7
8 Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 8 H q q m qq m ll m H H Z Z W W g H h H h H m H L q q q q l l W H H ) ( ) 2 )( 2cos 1 ( 4 4 ) ( 2 1,, = + λ λ λ λ λ θ λ μ μ μ μ μ Het Het Standaard Standaard Model Model wat wat nog nog ontbreekt ontbreekt Voor deze voordracht van belang: opdracht aan experiment is het vinden van een deeltje met spin 0, onbekende massa m H dat aan W en Z bosonen, aan quarks en leptonen, en aan zichzelf koppelt zoals hierboven beschreven dat is de primaire taak van de LHC We weten: m H > 114 GeV Voor m H > 850 GeV wordt unitariteit geschonden Dus: op de Teraschaal (1000 GeV) moet er iets gebeuren
9 De Teraschaal = terra incognita... of het Higgs mechanisme manifesteert zich in zijn eenvoudigste vorm... of er is meer aan de hand (er zijn talloze supersymmetrische modellen; theorieën met large extra dimensions )... of we vinden niets Het is interessant hierover te speculeren, maar deze voordracht gaat over de enorme technische stap die er gezet moest worden om LHC en bijbehorende experimentele opstellingen te realiseren deze stap is nu bijna gezet Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 9
10 De Teraschaal Protonen zijn samengestelde deeltjes, bestaan uit quarks, anti-quarks en gluonen. We zijn geïnteresseerd in botsingen tussen deze constituenten, die ieder een deel van de protonenergie dragen: proton-proton botsingen bij 14 TeV zijn quark-quark botsingen rond 1 TeV waarom protonen? weinig synchrotronstraling waarom 14 TeV? omtrek versneller (27 km); magneetveld (9 T); p=0.3br Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 10
11 Botsende bundels.,.,..,,,.....,..,,,...,,..,.,.,.,,..,.,., ,..,,,.....,..,,,...,,..,.,., ,.,..,,,.....,..,,,...,,..,.,.,.,,..,.,., m 46 m Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde m De detector ziet 1 miljard botsingen per seconde, er worden honderden deeltjes per botsing geproduceerd; snelle en stralingsbestendige detectoren en electronica sturen de signalen naar het on line computersysteen dat 150 events (150 MBytes) per seconde opslaat. 11
12 Eerste R&D meer dan 15 jaar geleden begonnen supergeleidende twee in een magneten perfecte dipolen 9 Tesla over 27 km koude massa ton koeling met superfluide Helium (130 ton) Waar deze voordracht speciaal de aandacht op wil vestigen: het LHC project vereist grensverleggende technologie, (versneller, experimenten en computing); alleen mogelijk dank zij: instandhouding kennis/kunde-infrastructuur centraal laboratorium (CERN); vigoreus R&D programma; vroege samenwerking met industriële partners; industrialisatie-proces grote contracten Met bijzondere dank aan Lyndon Evans LHC Project Leader
13 Deeltjesversnellers-synchrotron synchrotron RF p=0.3br B B R B p B RF: versnelling Focussering: quadrupolen Correctie: sextupolen, octopolen Bundeldynamica B Vacuum Van kamertemperatuur tot 1.9K Bundelpijp electron cloud effect Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 13
14 LHC layout Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 14
15 L. Evans EDMS Document
16 De inauguratie Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 16
17 De perfecte Dipool I. I. Rabi, 1938 Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 17
18 Verdeling van geleiders in dipoolspoel Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 18
19 Magnetische flux twee in een dipool Dipole magnetic flux plot Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 19
20 Dipoolontwerp Synchrotron: magneetveld neemt toe met energie van 0.54 T (injectie) tot 8.33 T, stroom in spoel van 763 A tot A: belangrijk om geïnduceerde kringstromen beperkt te houden, genereren hogere orde multipoolcomponenten in het magneetveld. Van belang: kabelontwerp (strengen van 7 micron dikke NbTi filamenten in kopermatrix), weerstand kabel, isolatie tussen kabel (die ruimte moet laten voor binnendringen superfluïde Helium); ontwerp juk (lamellen; opervlakteweerstand) Mechanische stabiliteit (grote krachten; kleine verschuiving veroorzaakt quench ) Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 20
21 Van streng tot kabel NiTi filamenten, 7μ (geproduceerd via extrusie) Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 21
22 Dipoolspoel Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 22
23 Doorsnede LHC dipool Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 23
24 Voorbeeld van high tech (1232 van deze): Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 24
25 Magneet Cryostaat Assemblage Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 25
26 Dipoolmagneten ( cold masses ) Een periode van 2½ jaar was nodig voor op gang brengen industriële productie Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 26
27 De Large Hadron Collider 1.9 K K De koudste ring in het heelal! T Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 27
28 Kritische stroomdichtheid waarboven supergeleiding niet mogelijk is Jc [A/mm2] K 1.8 K 4.5 K LHC Spec Cable 1 LHC Spec Cable Nb3Sn bij 1.9 K materiaal vandde toekomst? R&D! B [T] Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 28
29 Cryogenie superfluïde Helium: kruipt in de kleinste gaatjes (gebruik poreuze spoelisolatie); grote specifieke warmte; goede warmtegeleiding warmtewisselaar met stromend sf Helium (15 mbar); koelt juk, spoel en statisch heliumbad waarin deze zich bevinden; totale koude massa ~ ton; hoeveelheid He ~120 ton grote en complexe infrastructuur (koelmachines, leidingen, pompen, kranen): bezig bediening te optimaliseren problemen geen grote, wel vele ( leaks and ground faults ): het gaat wat langzamer dan gehoopt. Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 29
30 Helium Specific heat [J/g.K] ,1 0,01 0,001 0,0001 LHe Cu Y(T) ± 5% ( &) = & YT ( ) KT,q q 3.4 dt q& = dx Y(T) q & in W/cm T in K Xin cm 2 Helium II 0, Temperature [K] SOLID T [K] Tλ OFHC copper P [kpa] 100 HeII Pressurized He II l line HeI CRITICAL POINT GAS 10 Saturated He II Amsterdam, 17 december 2007 T [K] KNAW - Afdeling Natuurkunde 30
31 Koeling Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 31
32 Architectuur cryogene infrastructuur (x4) 1.8 K Refrigeration Unit New 4.5 K Refrigerator Ex-LEP 4.5 K refrigerator 1.8 K Refrigeration Unit Warm Compressor Station Warm Compressor Station Warm Compressor Station Warm Compressor Station Surface Cold Box Upper Cold Box Shaft Cold Compressor box Interconnection Box Lower Cold Box Cold Compressor box Cavern Distribution Line Magnet Cryostats Distribution Line Magnet Cryostats Tunnel LHC Sector (3.3 km) LHC Sector (3.3 km) Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 32
33 Infrastructuur & koelmachines 4.5K Point 8 Storage QSCC QSCA QSCB QSRA QSRB QSCC Shaft Surface QURA QURC QUIC QURC Cavern Sector 7-8 Sector 8-1 Tunnel Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 33
34 1.8 K infrastructuur Point 8 Storage Air Liquide QSCC QSCA QSCB QSRA QSRB QSCC Surface IHI Linde Shaft QURA QURC QUIC QURC Cavern Sector 7-8 Sector 8-1 Tunnel Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 34
35 26 april 2007, laatste magneet naar beneden getakeld km underground at 2 km/h! Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 35
36 Stroomdistributie: : van gewoon- naar supergeleidend Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 36
37 Dipole-dipole interconnect V Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 37
38 Interconnect kabels Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 38
39 Per octant : Het afkoelen is begonnen... Van kamertemperatuur tot 80K voorkoeling met 1200 ton vloeibare stikstof (64 tankwagens van 20 ton). Drie weken voor de eerste sector. Van 80K tot 4.5K met koelmachine. Drie weken voor de eerste sector ton aan af te koelen materiaal. Van 4.2K tot 1.9K. Compressoren op 15 mbar. Vier dagen voor de eerste sector. Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 39
40 Koelmachine 4.5 K K to 75 K K to 20 K 41 g/s liquefaction 600 kw precooling to 80 K with LN2 (up to ~5 tons/h) Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 40
41 Eerste afkoeling Sector 7-87 LHC sector 78 - First cooldown 300 Return Temperature (K) temperature Magnet temp. Supply temperature Active cooling in all thermal shields and cryogenic tranfer lines. All magnets isolated. Thermal shield temp. Active cooling in all thermal shields and cryogenic tranfer lines. All magnets isolated /01/07 18:00 21/01/07 18:00 27/01/07 18:00 Re-start of active cooling for cryogenic transfer lines 02/02/07 18:00 08/02/07 18:00 Re-start of active cooling for magnets 14/02/07 18:00 20/02/07 18:00 26/02/07 18:00 04/03/07 18:00 Time (UTC) 10/03/07 18:00 Supply temperature Return temperature Magnet temperature (average over sector) Thermal shields temp. (average over sector) Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 41
42 Zo moet het er uitzien Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 42
43 Sector 45 I Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 43
44 RF trilholtes Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 44
45 Twee 300 kw klystrons Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 45
46 LHC parameters (pp) Circumference 26.7 km Beam energy at collision 7 TeV Beam energy at injection 0.45 TeV Dipole field at 7 TeV 8.33 T Luminosity cm -2.s -1 Beam current 0.56 A Protons per bunch 1.1x10 11 Number of bunches 2808 Nominal bunch spacing ns Normalized emittance 3.75 mm Total crossing angle 300 mrad Energy loss per turn 6.7 kev Critical synchrotron energy 44.1 ev Radiated power per beam 3.8 kw Stored energy per beam 350 MJ Stored energy in magnets 11 GJ Operating temperature 1.9 K Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 46
47 Commissioning with Beam Nu installatie vrijwel voltooid is en hardware commissioning in volle gang kunnen we plannen voor commissioning met bundel: als alles goed gaat (als een sector onverhoopt moet worden opgewarmd kost dat al gauw 2 maanden) kunnen we in juni 2008 bundel in de machine hebben. Hoe snel er botsingen gerealiseerd worden hangt af van hoe goed/snel de bundeldynamica begrepen wordt onderwerp dat voordracht op zich verdient Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 47
48 LHC transfer lines and injections - overview combined length 5.6 km over 700 magnets ca. 2/3 of SPS , 13:39 first beam at end of TI 8 TI 8 beam tests 23./ / IR , 12:03 first beam at end of TI 2 TT40 beam tests TI 8 SPS LHC IR2 TI 2 beam test 28./ TI 2 PMI2 TI 2 upstream part installed and HW commissioned by Courtesy of V. Mertens L. Evans EDMS Document
49 Versnellercomplex Grootste ring: 27 km omtrek (1959) Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 49
50 Detectoren LHC omgeving stelt niet eerdere gestelde eisen: Stralingshardheid (ook electronica) Snelheid (ook electronica) Omvang (grote magneten; massieve calorimeters) Nominaal: ~25 interacties elke 25 ns = 10 9 botsingen/sec *honderden deeltjes per interactie De totale werkzame doorsnede is Ο (100 mb) Higgs fysica (en andere nieuwe fysica ) heeft een verwachte werkzame doorsnede van 50 pb en minder: 10 pb/100 mb = Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 50
51 YB0- end Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 51
52 ATLAS Central solenoid Barrel toroid (8 coils) Endcap toroids (8 coils each) Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 52 CERN Council week Dec ,
53 SM Higgs in CMS Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 53
54 Conclusies De beslissing om het LHC project te entameren was er een van: alles of niets! (uitroepteken) technisch zeer uitdagend en veel was nog onbewezen op het moment van de beslissing (geldt voor machine en detectoren) Vandaag kunnen we vragen: alles of niets? Antwoord: commissioning is succesvol begonnen; geen grote technische problemen; wel nog een hoeveelheid werk te doen; vanaf komende zomer gaan de bundels draaien! En de fysica-opbrengst, alles of niets? Op de teraschaal moet de natuur belangrijke geheimen prijsgeven, anders is relativistische quantum-veldentheorie zelf niet meer te vertrouwen ( niets is alles ) Hoe dan ook: het experiment is aan zet, we zijn er bijna klaar voor Amsterdam, 17 december 2007 KNAW - Afdeling Natuurkunde 54
De Large Hadron Collider 2.0. Wouter Verkerke (NIKHEF)
De Large Hadron Collider 2.0 Wouter Verkerke (NIKHEF) 11 2 De Large Hadron Collider LHCb ATLAS CMS Eén versneller vier experimenten! Concept studie gestart in 1984! Eerste botsingen 25 jaar later in 2009!!
Nadere informatieZoektocht naar het Higgs deeltje. De Large Hadron Collider in actie. Stan Bentvelsen
Zoektocht naar het Higgs deeltje De Large Hadron Collider in actie Stan Bentvelsen KNAW Amsterdam - 11 januari 2011 1 Versnellen op CERN De versneller Large Hadron Collider sub- atomaire deeltjes botsen
Nadere informatieZoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur
Zoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur Het atoom: hoe beter men keek hoe kleiner het leek Ivo van Vulpen CERN Mijn oude huis Anti-materie ATLAS detector Gebouw-40 globe 21 cctober, 2006
Nadere informatieHigh Field Magnet Laboratory (HFML) Martin van Breukelen
High Field Magnet Laboratory (HFML) Martin van Breukelen High Field Magnet Laboratory (HFML) Martin van Breukelen Science Campus Radboud Universiteit Faculteit NWI NMR FELIX faciliteit HFML NaNoLab Guest
Nadere informatieHiggs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) 31 oktober 2013
Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) 31 oktober 2013 De Higgs Waar gaat het over? Woensdag 4 juli 2012 Waarom is dit belangrijk? De Higgs Waar gaat het over? Dinsdag 8 oktober 2013 for the theoretical
Nadere informatieLarge Hadron Collider. Werkbladen. HiSPARC. 1 Inleiding. 2 Voorkennis. 3 Opgaven atoombouw. C.G.N. van Veen
Werkbladen HiSPARC Large Hadron Collider C.G.N. van Veen 1 Inleiding In het voorjaar van 2015 start de LHC onieuw o. Ditmaal met een hogere energie dan ooit tevoren. Protonen met een energie van 7,0 TeV
Nadere informatieWeek-end van de wetenschap, Groningen, 6 oktober 2013 Ivo van Vulpen
Zoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur Week-end van de wetenschap, Groningen, 6 oktober 2013 Ivo van Vulpen CERN in Genève, Zwitserland Deeltjesfysica 10-15 m atoom kern Wat zijn de bouwstenen
Nadere informatieHiggs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) Hoorn, 15 april 2014
Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) Hoorn, 15 april 2014 De Higgs Waar gaat het over? Woensdag 4 juli 2012 Waarom is dit belangrijk? De Higgs Waar gaat het over? Dinsdag 8 oktober 2013 for the theoretical
Nadere informatieOnder constituenten verstaat men de fundamentele fermionen: de quarks in het versnelde proton of anti-proton, t of de versnelde elektronen of
1 2 3 Onder constituenten verstaat men de fundamentele fermionen: de quarks in het versnelde proton of anti-proton, t of de versnelde elektronen of positronen. De vooruitgang in de hoge-energie fysica
Nadere informatieDe large hadron collider: Hoe zien de eerste botsingen eruit? Ivo van Vulpen
De large hadron collider: Hoe zien de eerste botsingen eruit? Ivo van Vulpen Het grootste en het kleinste volgens mijn dochter van 3 volgens haar vader Olifant Klein muisje Grootst Kleinst 10 +22 m 10-9
Nadere informatieTheory DutchBE (Belgium) De grote hadronen botsingsmachine (LHC) (10 punten)
Q3-1 De grote hadronen botsingsmachine (LHC) (10 punten) Lees eerst de algemene instructies in de aparte envelop alvorens te starten met deze vraag. In deze opdracht wordt de fysica van de deeltjesversneller
Nadere informatieHET PROJECT LARGE HADRON COLLIDER
HET PROJECT LARGE HADRON COLLIDER LHC of Large Hadron Collider zal in de 21 ste eeuw voor een groot deel de natuurkunde van de elementaire deeltjes reviseren. Het voorbereidingswerk heeft meer dan 10 jaar
Nadere informatieDe ontdekking van het Higgs boson. Ivo van Vulpen
De ontdekking van het Higgs boson Ivo van Vulpen CERN in Genève, Zwitserland Mijn oude huis ATLAS experiment vergaderen hotel kantine directeur theoreten Deeltjesfysica 10-15 m atoom kern Wat zijn de bouwstenen
Nadere informatieNieuwe resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje in ATLAS
Nieuwe resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje in ATLAS Op 4 juli 2012 presenteerde het ATLAS experiment een update van de actuele resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje. Dat gebeurde
Nadere informatieDe LHC deeltjesversneller: waarom en hoe?
T De LHC deeltjesversneller: waarom en hoe? A N O S S O L I R U S S T U L L I Æ I T I Bernard de Wit Universiteit Utrecht Nationale Docentencongres NASK, 16 januari 2009 Cern versnellers LHC: Large Hadron
Nadere informatieProbus Aalsmeer 20 mei Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Probus Aalsmeer 20 mei 2015 Alles en Niks VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Alles en niks wat leert het allerkleinste ons over het allergrootste
Nadere informatieProbus 23 apr Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Probus 23 apr 2015 Alles en Niks VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Alles en niks wat leert het allerkleinste ons over het allergrootste Alles
Nadere informatieLarge Hadron Collider. Uitwerkingen. HiSPARC. 1 Inleiding. 2 Voorkennis. 3 Opgaven atoombouw. C.G.N. van Veen
Uitwerkingen HiSPARC Large Hadron Collider C.G.N. van Veen 1 Inleiding In het voorjaar van 2015 start de LHC onieuw o. Ditmaal met een hogere energie dan ooit tevoren. Protonen met een energie van 7,0
Nadere informatieBezoek aan CERN met Vendelinus februari Vendelinus 10/03/18
Bezoek aan CERN met Vendelinus 19 22 februari 2018 Maandag 19 februari. Genk - Annemasse (Fr.) Hotel Campanile Annemasse Dinsdag 20 februari.voormiddag Genève KATHEDRAAL SAINT PIERRE Le Jet D eau Rhône
Nadere informatieDe deeltjes die bestudeerd worden hebben relativistische snelheden, vaak zeer dicht bij de lichtsnelheid c. De interacties tussen deeltjes grijpen
1 2 De deeltjes die bestudeerd worden hebben relativistische snelheden, vaak zeer dicht bij de lichtsnelheid c. De interacties tussen deeltjes grijpen plaats op subatomaire afstanden waar enkel de kwantummechanica
Nadere informatieMassahysterie over het massamysterie. dr. Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen & Nikhef
Massahysterie over het massamysterie dr. Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen & Nikhef Voorbij het blote oog Antoni van Leeuwenhoek, 1632-1723: uitvinding van de microscoop ontdekking van de eerste
Nadere informatieBachelorproject: Onderscheiden van signaal en achtergrond in de CMS-detector van LHC te CERN. Promotor: Jorgen D'Hondt. Academiejaar 2006-2007
Academiejaar 2006-2007 Faculteit Wetenschappen Departement Natuurkunde Michael Maes Bachelorproject: Onderscheiden van signaal en achtergrond in de CMS-detector van LHC te CERN. Promotor: Jorgen D'Hondt
Nadere informatieDe zoektocht naar het Higgs boson. Ivo van Vulpen
De zoektocht naar het Higgs boson Ivo van Vulpen Als de Higgs ontdekt wordt gaat het de geschiedenisboeken in Als de Higgs niet ontdekt wordt gaat het ook de geschiedenisboeken in Real Madrid - Barcelona
Nadere informatieIn Pursuit of Lepton Flavour Violation. A search for the τ -> μγγ decay with ATLAS at s = 8 TeV. I. Angelozzi
In Pursuit of Lepton Flavour Violation. A search for the τ -> μγγ decay with ATLAS at s = 8 TeV. I. Angelozzi Samenvatting Wat zijn de fundamentele bouwstenen van het universum? Welke krachten bepalen
Nadere informatieZoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur. Resultaten uit 1 e jaar van de LHC. Ivo van Vulpen
Zoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur Resultaten uit 1 e jaar van de LHC Ivo van Vulpen Deeltjesfysica 10-15 m atoom kern Wat zijn de bouwstenen van de dingen om ons heen? De stand van
Nadere informatieHet Standaardmodel. HOVO college Teylers 20 maart 2012 K.J.F.Gaemers
Het Standaardmodel HOVO college Teylers 20 maart 2012 K.J.F.Gaemers 20 maart 2012 HOVO 2012 I 2 20 maart 2012 HOVO 2012 I 3 C12 atoom 6 elektronen 6 protonen 6 neutronen 20 maart 2012 HOVO 2012 I 4 20
Nadere informatieWerkstuk Natuurkunde Het Higgsboson
Werkstuk Natuurkunde Het Higgsboson Werkstuk door Anoir 2099 woorden 12 maart 2018 8,5 1 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Newton HET HIGGSBOSON EN ZIJN DEMYSTIFICATIE Door: Anoir Koolhoven, Sergio
Nadere informatieWereld van het allergrootste
De magische wereld van het allerkleinste Viva Fysica, 26 januari 2017 Ivo van Vulpen Wereld van het allergrootste maan Geo stationair 35786 km hoogte Andre dekuipers upes 28000 km/uur m m F G m 1 m 2 r
Nadere informatieWaarneming van een nieuw deeltje met massa 125 GeV
Waarneming van een nieuw deeltje met massa 125 GeV CMS Experiment, CERN 4 juli 2012 Samenvatting In een seminarie dat vandaag plaatsvond in het Europees Laboratorium voor Nucleair Onderzoek (CERN), en
Nadere informatieNikhef Workshop. 3de-jaars bachelor NIKHEF/UvA. docenten: Dr. Ivo van Vulpen (ivov@nikhef.nl) Dr. Auke-Pieter Colijn (z37@nikhef.
2009/1 viii Nikhef Workshop Black Holes in de LHC 3de-jaars bachelor NIKHEF/UvA docenten: Dr. Ivo van Vulpen (ivov@nikhef.nl) Dr. Auke-Pieter Colijn (z37@nikhef.nl) Dr. Marcel Vreeswijk (h73@nikhef.nl)
Nadere informatieH3: Deeltjesversneller: LHC in CERN
H3: Deeltjesversneller: LHC in CERN CERN = Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire = Europese organisatie voor nucleair onderzoek CERN ligt op de grens tussen Frankrijk en Zwitserland, dicht bij Genève.
Nadere informatieOp zoek naar nieuwe deeltjes met de LHC deeltjesversneller
Op zoek naar nieuwe deeltjes met de LHC deeltjesversneller Steven Lowette Vrije Universiteit Brussel IIHE steven.lowette@vub.ac.be @StevenLowette 26 september 2015 Volkssterrenwacht MIRA De bouwstenen
Nadere informatieStart van de Large Hadron Collider te CERN
Start van de Large Hadron Collider te CERN Zoektocht voor een Belgische Nobelprijs in de fysica Belgische Persmap Korte samenvatting: Wetenschappers en ingenieurs uit alle hoeken van de wereld leggen de
Nadere informatieATLAS: Detector & Fysica. Robin van der Leeuw
ATLAS: Detector & Fysica Robin van der Leeuw 14-11-2011 Doel Doel is om een idee te geven van: Hoe een detector deeltjes detecteert Waarom zoveel botsingen nodig zijn Hoe we onderzoek doen Een paar voorbeelden
Nadere informatieDeeltjesfysica in vogelvlucht. Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen / Nikhef
Deeltjesfysica in vogelvlucht Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen / Nikhef Inhoud: Op zoek naar het kleinste Deeltjes en interacties: het Standaardmodel De Large Hadron Collider Deel 1: Op zoek
Nadere informatieMeesterklas Deeltjesfysica. Universiteit Antwerpen
Meesterklas Deeltjesfysica Universiteit Antwerpen Programma 9u45 10u00 11u00 11u15 11u45 12u00 13u00 15u00 15u30 17u00 Verwelkoming Deeltjesfysica Prof. Nick van Remortel Pauze Versnellers en Detectoren
Nadere informatieWetenschappelijke Nascholing Deel 1: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje
Wetenschappelijke Nascholing Deel 1: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje Dirk Ryckbosch Fysica en Sterrenkunde 9 oktober 2017 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 9 oktober
Nadere informatieProf.dr. A. Achterberg, IMAPP
Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP www.astro.ru.nl/~achterb/ Populaire ideeën: - Scalair quantumveld met de juiste eigenschappen; (zoiets als Higgs Veld) - Willekeurig scalair quantum veld direct na de Oerknal
Nadere informatieSupersymmetric Lattice Models. Field Theory Correspondence, Integrabillity T.B. Fokkema
Supersymmetric Lattice Models. Field Theory Correspondence, Integrabillity T.B. Fokkema De gecondenseerde materie is een vakgebied binnen de natuurkunde dat tot doel heeft om de fysische eigenschappen
Nadere informatie28 augustus 2012, Introductiecollege 1e jaars studenten UvA. Het Higgs boson. Ivo van Vulpen (UvA/Nikhef)
28 augustus 2012, Introductiecollege 1e jaars studenten UvA Het Higgs boson Ivo van Vulpen (UvA/Nikhef) VWO examen natuurkunde 2012 Tijdens de botsing ontstaan allerhande elementaire deeltjes. Hierbij
Nadere informatieDe magische wereld van het allerkleinste - gedeelde dromen & innovatie -
De magische wereld van het allerkleinste - gedeelde dromen & innovatie - 40 jaar VIBA, 18 november 2016 Ivo van Vulpen Innovatie is overal In een steeds veranderende wereld vervult de VIBA al veertig jaar
Nadere informatieCERN, de LHC en Het Heelal. Aart Heijboer (CERN)
CERN, de LHC en Het Heelal Aart Heijboer (CERN) Plan: Waarom deeltjesfysica en grote versnellers Wat weten we al Wat willen we nog meer weten CERN & de LHC Waarom zo groot/duur Wat komt er bij kijken Wat
Nadere informatieProloog. 1897 J.J.Thomson Ontdekking van het ELEKTRON
Proloog HEP: een jong onderzoeksdomein 1897 J.J.Thomson Ontdekking van het ELEKTRON Fundamenteel onderzoek met spin off o De meest elementaire bouwstenen van alle materie o De fundamentele krachten die
Nadere informatieMeasuring the Higgs Boson Mass Using Event-By-Event Uncertainties A. Castelli
Measuring the Higgs Boson Mass Using Event-By-Event Uncertainties A. Castelli Samenvatting Dit proefschrift beschrijft de resultaten van mijn onderzoek naar de bepaling van de massa van het Higgs boson
Nadere informatieVersnellers en Detectoren
Versnellers en Detectoren Nieuwe deeltjes ontdekken, bestuderen Maken van nieuwe deeltjes: creëren van massa Meesterklassen Deeltjesfysica p.1/20 Versnellers en Detectoren Nieuwe deeltjes ontdekken, bestuderen
Nadere informatieSpinning the Higgs. Spin and Parity Measurement of the Discovered Higgs-Like Boson in the H WW lνlν Decay Mode R.Z. Aben
Spinning the Higgs. Spin and Parity Measurement of the Discovered Higgs-Like Boson in the H WW lνlν Decay Mode R.Z. Aben Samenvatting Als u zich ooit heeft afgevraagd waarom de materie om ons heen massa
Nadere informatieLHCb Wat doen wij? Niels Tuning voor ET - 8 januari 2013
LHCb Wat doen wij? Niels Tuning voor ET - 8 januari 2013 LHCb Waarom deeltjesfysica? Waarom LHCb? Resultaten Upgrade Deeltjesfysica Bestudeert de natuur op afstanden < 10-15 m 10-15 m atoom kern Quantum
Nadere informatieSupergeleidende magneten in LHC. De beperktheid van traditionele magneten dwingen fysici supergeleidende
Supergeleidende magneten in LHC De beperktheid van traditionele magneten dwingen fysici supergeleidende magneten te gebruiken Magnetiserende veldsterkte H, permeabiliteit, magnetische veldsterkte B De
Nadere informatieBetekenis en Ontdekking van het Higgs-deeltje
Betekenis en Ontdekking van het Higgs-deeltje Lezing bij de afsluiting van het studiejaar 2012-2013 van HOVO Universiteit Leiden op 13 mei 2013 Door prof. dr. Jos Engelen Universiteit van Amsterdam/NIKHEF
Nadere informatieKleinse Fles. Introductie String Zoologie Brane Worlds Zwarte Gaten
Van Leidsche Flesch tot Kleinse Fles Introductie String Zoologie Brane Worlds Zwarte Gaten Introductie String Theory is een Theorie van Gravitatie The Crux of the Matter Algemene Relativiteitstheorie stelt
Nadere informatieWetenschappelijke Nascholing Deel 3: En wat met de overige 96%?
Wetenschappelijke Nascholing Deel 3: En wat met de overige 96%? Dirk Ryckbosch Fysica en Sterrenkunde 23 oktober 2017 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober 2017 1 / 27
Nadere informatieMajorana Neutrino s en Donkere Materie
? = Majorana Neutrino s en Donkere Materie Patrick Decowski decowski@nikhef.nl Majorana mini-symposium bij de KNAW op 31 mei 2012 Elementaire Deeltjes Elementaire deeltjes en geen quasi-deeltjes! ;-) Waarom
Nadere informatieDeeltjes en velden. HOVO Cursus. Jo van den Brand 26 september
Deeltjes en velden HOVO Cursus Jo van den Brand 26 september 2013 jo@nikhef.nl Docent informatie Overzicht Jo van den Brand & Gideon Koekoek Email: jo@nikhef.nl en gkoekoek@gmail.com 0620 539 484 / 020
Nadere informatieHet ongrijpbare Higgs-deeltje gegrepen
Het Standaardmodel Het ongrijpbare Higgs-deeltje gegrepen Lezing 13 februari 2015 - Koksijde Christian Rulmonde Er zijn 18 elementaire deeltjes waaruit de materie is opgebouwd. Ook de deeltjes die de natuurkrachten
Nadere informatieBetekenis en Ontdekking van het Higgs-deeltje
Betekenis en Ontdekking van het Higgs-deeltje Jos Engelen Universiteit van Amsterdam/NIKHEF en Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) Oneindig De aantrekking van de zwaartekracht,
Nadere informatieE p m. De voorspelling van antimaterie. Paul Dirac voorspelde het bestaan van het positron in 1928
De voorspelling van antimaterie Paul Dirac voorspelde het bestaan van het positron in 1928 Dirac s vergelijking impliceert: positron massa = elektron massa positron lading = +e Dirac Algebra: 2g 2 2 E
Nadere informatiePGO-Leidraad Algemene NatuurWetenschappen
f PGO-Leidraad Algemene NatuurWetenschappen Module Artikel (titel) 1, Heelal: Higgs deeltjes Naam: Deeltjes fysica van morgen Uitgeverij: NWT magazine Datum: november 2012 Maker: George van Hal 1. Verhelder
Nadere informatieMaterie bouwstenen van het heelal FEW 2009
Materie bouwstenen van het heelal FEW 2009 Prof.dr Jo van den Brand jo@nikhef.nl 2 september 2009 Waar de wereld van gemaakt is De wereld kent een enorme diversiteit van materialen en vormen van materie.
Nadere informatieExperimentele ontdekking van de Intermediaire Vector Bosonen... Pierre Darriulat Simon van der Meer. Carlo Rubbia.
Experimentele ontdekking van de Intermediaire Vector Bosonen... Pierre Darriulat Simon van der Meer Carlo Rubbia en het top quark 1 Proton-antiproton botsingen Met de fixed target formule kunnen we berekenen
Nadere informatieDe LHC deeltjesversneller: waarom en hoe?
T De LHC deeltjesversneller: waarom en hoe? A N O S S O L I R U S S T U L L I Æ I T I Bernard de Wit Nikhef Amsterdam Universiteit Utrecht IC-67 Vught, 21 juni 2012 De LHC versnellertunnel ATLAS Internationale
Nadere informatieWaarvan is het heelal gemaakt? Hoe is het allemaal begonnen?
Waarvan is het heelal gemaakt? Hoe is het allemaal begonnen? We leven op aarde, een kleine blauwgroene planeet, de derde van de zon en één van de naar schatting 400 miljard sterren van de Melkweg, één
Nadere informatieBachelor research project (BONZ) in Subatomic Physics
Bachelor research project (BONZ) in Subatomic Physics Information Meeting 15 January 2016 André Mischke Coordinator BONZ @SAP Email: a.mischke@uu.nl Room: BBL 7.17 Elementary particles Atom Electron: elementary,
Nadere informatieOp het scherm ziet U een luchtfoto met daarop getekend het tracé van de LHC - slide
Dames en Heren, Samen met U zie ik uit naar de voorstelling HIGGS van een kunstenaar. Daaraan voorafgaand aan mij de eer U iets over de historische en wetenschappelijke achtergrond ervan te vertellen.
Nadere informatieTentamen Fysica: Elektriciteit en Magnetisme (MNW en SBI)
Tentamen Fysica: Elektriciteit en Magnetisme (MNW en SBI) Tijd: 2 Juni 217, 12: 14: uur Plaats: WN zalen S67; P647; P663; S 623, S 631, S 655; M 639, M 655 Bij dit tentamen zit aan het eind een formuleblad.
Nadere informatieHet mysterie van massa massa, ruimte en tijd
Het mysterie van massa massa, ruimte en tijd http://www.nat.vu.nl/~mulders P.J. Mulders home Massa: zwaartekracht zware massa Mm G 2 R zwaartekracht = trage massa 2 v = m R versnelling a c bij cirkelbeweging
Nadere informatieSymmetie en Symmetrie. in het Standaard Model
Symmetie en Symmetrie in het Standaard Model Eric Laenen Utrecht Het Higgs deeltje Wat weet U wellicht al? - Higgs deeltje is klein (en duur) - media noemen het te vaak God-deeltje? - wordt gezocht onder
Nadere informatieOP ZOEK NAAR HET HIGGS-DEELTJE
T OP ZOEK NAAR HET HIGGS-DEELTJE A N O S S O L I R U S S T U L L I Æ I T I Bernard de Wit Nikhef Amsterdam Universiteit Utrecht Dolderse Wetenschappers - 9 november 2012 Alpen Genève LHCb CMS ATLAS ALICE
Nadere informatieVan atoom tot kosmos
HOVO cursus Februari/maart 2017 Van atoom tot kosmos Piet Mulders p.j.g.mulders@vu.nl 1 Omschrijving INLEIDING NATUURKUNDE Van atoom tot kosmos P.J. Mulders Afdeling Natuurkunde en Sterrenkunde/Nikhef
Nadere informatieElementaire Deeltjesfysica
Elementaire Deeltjesfysica FEW Cursus 27 Oktober, 2009 Structuur der Materie Docent informatie Email: jo@nikhef.nl Overzicht 0620 539 484 / 020 598 7900 Kamer: T2.69 Rooster informatie Dinsdag 13:30 15:15,
Nadere informatieHet Higgs-deeltje ontdekt. En wat dan?
Samenvatting door Carlos Van Cauwenberghe van de lezing over Het Higgs-deeltje ontdekt. En wat dan? gegeven door Prof. Dirk Ryckbosch, Universiteit Gent Inleiding: Zie informatie over de lezing van 9/2/2015
Nadere informatieMuons in early ATLAS data: from first collisions to W+ W- production Ottersbach, J.P.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Muons in early ATLAS data: from first collisions to W+ W- production Ottersbach, J.P. Link to publication Citation for published version (APA): Ottersbach, J. P.
Nadere informatieSterren kijken op de bodem van de zee Aart Heijboer
Sterren kijken op de bodem van de zee Aart Heijboer Onderzoek naar de bouwstenen van de natuur Onderzoek naar het heelal met behulp van die deeltjes Deeltjesfysica: Waaruit bestaat de wereld? Elektron:
Nadere informatieBorging van de temperatuurketen in kleinschalige distributie logistiek
Borging van de temperatuurketen in kleinschalige distributie logistiek Vernieuwend transport als concurrentie voordeel Nico Kuipers (Supply Chain manager), Spar The Netherlands BESTAAT DAT BEDRIJF NOG?
Nadere informatieCitation for published version (APA): Vos, K. K. (2016). Symmetry violation in weak decays [Groningen]: University of Groningen
University of Groningen Symmetry violation in weak decays Vos, Kimberley Keri IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check
Nadere informatieHoe staat het met Fusie?
Hoe staat het met Fusie? Enkele aspecten in minder dan een uur! Nico van der Kleij Waarom Fusie? Wereld energieverbruik over 20 jr 45% meer Wereld voor 80% afh. van fossiel Duurzaam kan het gat niet opvullen
Nadere informatieMassa: misschien denkt u er alleen aan als u op de weegschaal staat. Grote natuurkundigen hebben er mee geworsteld. Mensen zoals Newton, Einstein en
Massa: misschien denkt u er alleen aan als u op de weegschaal staat. Grote natuurkundigen hebben er mee geworsteld. Mensen zoals Newton, Einstein en recent Higgs. 1 Als ik deze voetbal een trap geef schiet
Nadere informatieWordt echt spannend : in 2015 want dan gaat versneller in Gevene? CERN echt aan en gaat hij draaien op zijn ontwerp specificaties.
Nog niet gevonden! Wordt echt spannend : in 2015 want dan gaat versneller in Gevene? CERN echt aan en gaat hij draaien op zijn ontwerp specificaties. Daarnaast ook in 2015 een grote ondergrondse detector.
Nadere informatieMedische Toepassingen van pixel detectors. Jan Visser
Medische Toepassingen van pixel detectors Courtesy ATLAS collaboration Jan Visser Viva Fysica, Amsterdam January 2015 Courtesy Linda B. Glaser Foto s maken in Hoge Energie Fysica Vertex resolutie ~ 15
Nadere informatieHet berekenbare Heelal
Het berekenbare Heelal 1 BETELGEUSE EN HET DOPPLEREFFECT HET IS MAAR HOE JE HET BEKIJKT NAAR EEN GRENS VAN HET HEELAL DE STRINGTHEORIE HET EERSTE BEREKENDE WERELDBEELD DE EERSTE SECONDE GUT, TOE, ANTROPISCH
Nadere informatieSamenvatting. Deeltjesfysica en het Standaard Model
Samenvatting Deeltjesfysica en het Standaard Model In de loop van de geschiedenis zijn wetenschappers bezig geweest met het maken van classificaties van de natuur. De moderne beschrijving van atomen kwam
Nadere informatieElementaire Deeltjesfysica
Elementaire Deeltjesfysica FEW Cursus Jo van den Brand & Tjonnie Li 1 December, 2009 Structuur der Materie Inhoud Inleiding Deeltjes Interacties Relativistische kinematica Lorentz transformaties Viervectoren
Nadere informatieNext-to-Soft Factorization and Unitarity in Drell-Yan Processes D. Bonocore
Next-to-Soft Factorization and Unitarity in Drell-Yan Processes D. Bonocore Samenvatting In deze samenvatting probeer ik een beschrijving te geven van de thema s in dit proefschrift zonder technische details
Nadere informatieVoedingssysteem voor hybride magneet van 45 T
Vermogenselektronica event 2014 Voedingssysteem voor hybride magneet van 45 T L. van Lieshout 1 Onderwerpen -45 T hybride magneet voedingssysteem Radboud Universiteit -Bestaande voeding opgeboord naar
Nadere informatieHet Quantum Universum. Cygnus Gymnasium
Het Quantum Universum Cygnus Gymnasium 2014-2015 Wat gaan we doen? Fundamentele natuurkunde op de allerkleinste en de allergrootste schaal. Groepsproject als eindopdracht: 1) Bedenk een fundamentele wetenschappelijk
Nadere informatieQuantumvloeistoffen voor electronen en koude atomen
Quantumvloeistoffen voor electronen en koude atomen Kareljan Schoutens Instituut voor Theoretische Fysica Universiteit van Amsterdam VIVA FYSICA ---- 23 januari 2004 quantumvloeistoffen voor electronen
Nadere informatieLDR naar CERN. LDR naar CERN, pag. 1. Door: F.Horsten & F.Smit
Door: F.Horsten & F.Smit LDR naar CERN De Lastechnische Discussiegroep Rotterdam is de grootste lasgroep van Nederland en nog steeds groeiende. Door o.a. het enthousiasme van de leden wordt het LDR-bestuur
Nadere informatieNieuwe Meer 26 okt Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Nieuwe Meer 26 okt 2014 Alles en Niks VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Alles en niks!! De oerknal! Higgs en anti-materie! De oerknal Wat is
Nadere informatieATLAS: s-werelds grootste microscoop. Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen / Nikhef
ATLAS: s-werelds grootste microscoop Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen / Nikhef Inhoud: Op zoek naar het kleinste Deeltjes en interacties Uitdagingen voor de deeltjesfysica De Large Hadron Collider
Nadere informatieElektro-magnetisme Q B Q A
Elektro-magnetisme 1. Een lading QA =4Q bevindt zich in de buurt van een tweede lading QB = Q. In welk punt zal de resulterende kracht op een kleine positieve lading QC gelijk zijn aan nul? X O P Y
Nadere informatieWat is fusie? On ITER all magnet coils are super conducting. Toroidal magnetic field for trapping charged particles
ITER Wat is fusie? ITER Iter-nl Fusie op DIFFER Internationale activiteiten SOFT 2012 IBF 2013 SOFT 2014 Nederlandse succes verhalen Komende tenderacties Big Science industriedag Nieuwegein, 10 oktober
Nadere informatieH2: Het standaardmodel
H2: Het standaardmodel 2.1 12 Fundamentele materiedeeltjes De elementaire deeltjes worden in 2 groepen opgedeeld volgens spin (aantal keer dat een deeltje rond zijn eigen as draait), de fermionen zijn
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Veroudering en het Verval van Schoonheid Stralingshardheid van de LHCb Outer Tracker en Tijdsafhankelijke CP-Schending in Vervallen van het Type B 0 s J/ψ φ Dit proefschrift markeert
Nadere informatieSamenvatting. (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Al sinds mensenheugenis zijn mensen geïnteresseerd in de wereld om hen heen en zijn zij op zoek naar de meest elementaire bouwstenen waaruit deze is opgebouwd. Deze speurtocht
Nadere informatieMET dit hoofdstuk wil de auteur hulpvaardig een samenvatting geven voor
Nederlandse samenvatting Alleswatenigestatusheeft,heeftnamelijkookeenvormvanmachtenmacht corrumpeert altijd. Het moet geridiculiseerd kunnen worden, als dat niet meer kan, dan krijg je enge toestanden,
Nadere informatieEn ik ben niet de enige, door de eeuwen heen hebben grote natuurkundigen geworsteld met het begrip massa.
1 Die mooie theorie heeft echter één groot probleem. In de theorie hebben alle elementaire deeltjes massa nul! En daarmee zou ook alles om ons heen massaloos zijn d.w.z. gewicht nul hebben. Misschien zit
Nadere informatieHoe werken krachtdeeltjes
HOVO cursus februari/maart 2019 Van atoom tot kosmos Piet Mulders p.j.g.mulders@vu.nl 1 Hoe werken krachtdeeltjes http://www.nat.vu.nl/~mulders P.J. Mulders home 1 Krachtdeeltjes van zwakke kracht en sterke
Nadere informatieHiggs-deeltje. Peter Renaud Heideheeren. Inhoud
Higgs-deeltje Peter Renaud Heideheeren Inhoud 1. Onze fysische werkelijkheid 2. Newton Einstein - Bohr 3. Kwantumveldentheorie 4. Higgs-deeltjes en Higgs-veld 3 oktober 2012 Heideheeren 2 1 Plato De dingen
Nadere informatieHoofdstuk 27 Magnetisme. Copyright 2009 Pearson Education, Inc.
Hoofdstuk 27 Magnetisme Hoofdstuk 27 Magneten en Magnetische Velden Electrische Stroom Produceert Magnetisch Veld Stroom oefent kracht uit op magneet Magneetveld oefent kracht uit op een Electrische Stroom
Nadere informatieWGAS: 21/11/2013. Charles Ramsdonck
WGAS: 21/11/2013 Charles Ramsdonck Het periodiek systeem Dimitri Ivanovich Mendeleyev (1834-1907) 1869: Mendeleyev was zich reeds bewust van een zekere periodiciteit in deze eerste tabel. Hij laat dan
Nadere informatieStatistiek bij de ontdekking van het Higgsdeeltje. Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen & Nikhef
Statistiek bij de ontdekking van het Higgsdeeltje Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen & Nikhef Nationale Wiskunde Dagen, 30-31 januari 2015 New York Times, 2008 2 Inhoud: Deeltjesfysica en het
Nadere informatie