Omgangsregels (pestprotocol)

Transcriptie

1 Omgangsregels (pestprotocol) Op school moet iedereen zich veilig en prettig kunnen voelen. Wie zich op school veilig voelt, kan beter leren en werken. Dat geldt voor leerlingen, docenten, onderwijsondersteunend personeel en de schoolleiding. In een veilige school vertrouw je elkaar, respecteer je elkaar, stimuleer je elkaar en werk je samen. Een veilige school is een leefbare school. Op deze school wordt gewerkt met de herstelgerichte methode (zie bijlage 1): iedereen heeft een optimale invloed en verantwoordelijkheid op omgangsgedrag, binnen de door de school aangegeven kaders. Er wordt onderscheid gemaakt tussen groen gedrag en rood gedrag. Van groen gedrag wordt iedereen beter, bij rood gedrag is er altijd iemand die schade ondervindt. Pesten is rood gedrag, evenals bijvoorbeeld het jezelf geweld aandoen. Het uitsluiten van leerlingen, ook als strafmaatregel van de school, is rood, evenals een over beschermende houding die leerlingen belet hun eigen problemen op te lossen. Een school staat steeds voor de uitdaging groen te reageren op rood gedrag. Bij Herstelrecht is in geval van een incident het uitgangspunt: de dader zoekt manieren om de schade te herstellen en het slachtoffer krijgt ruimte zijn verhaal te vertellen en uit te spreken wat hij nodig heeft om goed verder te kunnen. De begeleider creëert mogelijkheden waarmee de zowel de dader als het slachtoffer samen zoveel als mogelijk de zaak zelf afhandelen. Omgangsregels Omgangsregels die nodig zijn om een veilige, prettige en ondersteunende omgeving te zijn: - De school is een leuke, fijne plek waarvan je graag deel uitmaakt. - We gaan zorgvuldig en eerlijk met elkaar om - Eventuele onvrede spreken we respectvol uit. - We respecteren elkaars eigendommen en die van de school. - Wij zijn bereid met iedereen in de school samen te werken. - We houden ons aan afspraken en kunnen elkaar daarop aanspreken. - De medewerkers zijn in staat en bereid verantwoordelijkheden bij de leerlingen te leggen op een manier die zij aankunnen. Alleen al door bezig te zijn om deze voorwaarden te realiseren, verhoogt het gevoel van veiligheid. In een relatief onveilige situatie waarin leerlingen invloed hebben, voelen zij zich veiliger dan in een meer veilige situatie waarin die invloed ontbreekt. De proactieve aanpak: op zoek naar het gemeenschappelijke en het daardoor vinden Het is de paradox bij pesten; juist door het erover te hebben, wordt het opgeroepen. De focus ligt op het probleem en succes wordt afgemeten door te kijken of er nog steeds narigheid voorkomt. De herstelgerichte aanpak zoekt naar overeenkomsten tussen mensen en benadrukt die. Hij gaat uit van de behoeften. Als preventief aandacht wordt besteed aan een veilige, prettige en ondersteunende omgeving, neemt het aantal voorvallen van pesten af, omdat leerlingen dit vaker zelf op kunnen lossen. In de eerste week in de nieuwe klas stellen leerlingen samen met hun mentor een Omgangscontract op. Een contract is een afspraak tussen twee of meer mensen die daar uit vrije wil ja of nee tegen kunnen zeggen. De mentor maakt samen met de leerlingen een lijst waarop staat hoe de leerlingen

2 met elkaar om willen gaan, wat ieders bijdrage daarin gaat worden en wat doen wanneer het niet loopt zoals zij willen. Aan deze lijst voegt de mentor zijn eigen regels toe. Bewust geeft hij aan dat hij ook zijn regels heeft. Uiteindelijk is hij de eindverantwoordelijke. Het omgangscontract krijgt een prominente plek in de klas. Eens per maand wordt het onder de loep genomen aan de hand van de vragen: 1. Wat is er goed gegaan de afgelopen maand? 2. Welke problemen zijn we tegengekomen? 3. Hoe hebben we die opgelost? 4. Welke liggen er nog meer? 5. Wat moeten we daarmee? Als er toch incidenten zijn Een incident vraagt om een reactie van de school. Herstelgericht werken gaat uit van leiding geven vanuit het groene vak, het vak van verbinden en motiveren (zie bijlage 2). Hier wordt iedereen beter van. Bij de rode vakken met aanklager, redder en slachtoffer is er altijd iemand die verliest. Een school die reageert vanuit de rode vakken, onttrekt zich aan zijn leidinggevende taak. Het rode gedrag kan voortwoekeren en uiteindelijk escaleren. Invulling geven aan leiderschap betekent reageren vanuit aanklager (uitsluiten, repressie) of verbinder (herstelgericht). Het verschil zit in de andere benadering van wat er gebeurt. Herstelrecht streeft ernaar om zoveel mogelijk groen gedrag te bevorderen bij alle betrokkenen, dus zowel de daders als de slachtoffers. Docenten geven daarbij het voorbeeld en ontwikkelen vaardigheden bij leerlingen om tot groen gedrag te komen. Herstelrecht kent verschillende methodes om na een incident de betrokkenen met elkaar in gesprek te brengen. Bijvoorbeeld de herstelrechtkaartjes, (zie bijlage3), bij heftige incidenten de herstelrechtconferenties (zie bijlage 4) of de noncontracten (zie bijlage 5). Zo kunnen de betrokkenen het voorval afsluiten en een manier vinden om goed met elkaar verder te gaan.

3 Bijlage 1Kenmerken herstelgericht werken Verantwoordelijkheid voor goed leef-werkklimaat zoveel mogelijk leggen bij hen, die er direct bij betrokken zijn. Richt zich op gemeenschappelijke behoeften die alle leerlingen, leraren en ouders hebben: het prettig leven, leren en werken op een veilige school. Je kijkt naar wat je wél wilt, veel meer dan naar wat je wilt voorkomen. Iedereen wordt uitgenodigd een bijdrage te leveren aan de groep, de school en de wereld waarvan hij deel uitmaakt. Leerlingen die beschadigd zijn door anderen, kunnen hen vragen die schade te herstellen en worden daarin gesteund door de school. Leerlingen die met hun gedrag anderen beschadigd hebben, worden aangemoedigd die schade te herstellen. De school ondersteund hen hierbij. Met dit alles werkt herstelrecht aan grote betrokkenheid bij elkaar. Bijlage 2 Uitleg leiderschap Assertief Kwetsbaar sturen Aanklager Verbinder Zorgzaam Slachtoffer Redder L steun Het vak: Verbinder is uitgangspunt van herstelgericht werken. Het is groen omdat iedereen hier beter van wordt. De andere vakken zijn rood, omdat er altijd iemand is die verliest. De diagonaal loopt van niets mag (linksboven) naar alles mag, rechtsonder. Het vak: Verbinder. De begeleider geeft op een zo goed mogelijke manier vorm aan een combinatie van sturing en ondersteuning. Sturing betekent dat hij zijn zaakjes op orde heeft, professioneel goed werk neerzet, eisen stelt die aanvaard worden omdat ze redelijk zijn en de leerlingen het nut ervan inzien. Het gezag van de begeleider in dit vak berust op gezag, eerder dan op macht. Ondersteuning ondervindt de leerling in dit vak doordat hij gezien en gewaardeerd wordt, door de leerkrachten, door de mentor, door zijn medeleerlingen en door

4 onderwijsondersteunende personeel. Diep in zijn hart heeft hij het gevoel dat door hem de school waar hij op zit, net ietsje leuker en waardevoller is: Ik voeg iets toe aan wat er is. Een school die reageert vanuit één van de onderste twee vakken, onttrekt zich aan haar leidinggevende taak (weinig sturing). Het rode gedrag kan voortwoekeren en uiteindelijk escaleren. Invulling geven aan leiderschap betekent reageren vanuit Aanklager of Redder. Het verschil zit in de andere benadering van wat gebeurt. Soms is een reactie vanuit Aanklager onvermijdelijk en nodig om duidelijkheid te geven aan de daders, erkenning aan de slachtoffers en een signaal aan de omgeving. Een reactie vanuit Verbinder is vaak, maar niet altijd mogelijk. Verbinden impliceert namelijk samenwerking en daar zijn meerdere mensen voor nodig. Alleen reageren vanuit Aanklager heeft beperkingen. Bijlage 3 In gesprek met elkaar door middel van de herstelrechtkaartjes Vragen als iemand je aanspreek op je gedrag: Wat gebeurde er precies? Wat dacht je op dat moment? Wat vind je er nu van? Wie is of zijn er benadeeld? Hoe? Hoe ga je dat herstellen? Vragen als je benadeeld bent door het gedrag van de ander: Wat gebeurde er precies? Wat dacht je op dat moment? Wat vind je er nu van? Wat is het ergste voor jou? Wat is nodig om dat te herstellen? Bijlage 4 Herstelrechtconferentie Indien noodzakelijk vindt een herstelrechtconferentie plaats na zware incidenten waarbij schade is ontstaan, als het slachtoffer er om vraagt en de dader zijn verantwoordelijkheid wil dragen. De focus bij herstelrechtconferenties ligt op het herstellen van relaties; niet op het bestraffen van de dader. De hersterechtconferentie biedt een veilige, gestructureerde omgeving waarin alle betrokkenen hun emoties kunnen uitspreken en overleggen hoe de schade hersteld kan worden met respect voor de gevoelens en de behoeften van alle aanwezigen. De voorzitter leidt de bijeenkomst en zorgt voor de condities die voor iedere deelnemer nodig zijn om: Emoties veilig te uiten, De eigen verantwoordelijkheid voor het gebeurde te accepteren, Te vertellen welke schade of welk leed door het gebeurde aangericht is, Te vertellen welke behoeften en gevoelens hierdoor beschadigd zijn, Excuses te maken, te vragen of te ontvangen, Bij te dragen aan de totstandkoming van een overeenkomst waarin de schade geregeld wordt, vanuit respect en met instemming van iedereen,

5 Zich open te stellen voor herstel van de relatie. Na afloop sluit de voorzitter de formele bijeenkomst af en de aanwezigen kunnen ondertussen informeel hun contacten voortzetten. De voorzitter stelt een overeenkomst op en nodigt de deelnemers uit de overeenkomst te ondertekenen. Bijlage 5 Non-contracten Een non-contract is een instrument om leerlingen die pesten te ondersteunen om groen gedrag te ontwikkelen. Er wordt gekeken naar de achterliggende behoeften van waaruit wangedrag is ontstaan en zoeken naar een strategie om die behoeften op een andere manier te vervullen. Behoeften die door pesten worden vervuld kunnen bijvoorbeeld zijn: Veilig voelen. Door te pesten zijn anderen bang voor me en voel ik me veilig. Gewaardeerd en gezien worden. Door te pesten wordt er om me gelachen en ben ik gewaardeerd en gezien. Stevige positie in de groep. Erbij horen. De wereld laten zien wat mij allemaal is aangedaan. In geval van pesten (of ander wangedrag) wordt gekozen voor een verkeerde strategie om behoeften te bevredigen. Deze strategie beschadigt mensen. Alleen het pesten (wangedrag) bestrijden helpt niet. Echt stoppen gebeurt wanneer leerlingen hun behoeften op een groene manier kunnen vervullen. In een non-contract geeft een leerling aan met welk rood gedrag hij gaat stoppen en welk groen gedrag hij daarvoor in de plaats gaat stellen. Inhoud non-contract: Gedrag waarmee de leerling gaat stoppen en hoe lang hij dat gaat doen. Die periode hoeft niet zo lang te zijn. Vaak levert hem dit zo goede ervaringen op dat hij zijn rode gedrag daarna vanzelf stopt. De reden van het gedrag. Bij de reden zoekt de leerling de behoefte die hij vervult met zijn rode gedrag. Hij omschrijft de nadelige effecten die dat op hem en anderen heeft. Preventie van het groene gedrag. De leerling omschrijft hoe hij vanaf nu zijn behoefte op een groene manier gaat vervullen. Het doel hiervan is dat de leerling zoveel waardering en daarmee gevoel van eigenwaarde krijgt dat het pestgedrag verdwijnt. Welke hulpbronnen ingezet kunnen worden. De leerling kan zelf aangeven welke hulpbronnen hij in wil inzetten om het groene gedrag te bereiken. Het zou kunnen dat hij daarvoor de leerlingen vraagt die veel hinder ondervonden van zijn gedrag. Door hen te vragen hem te ondersteunen, veranderen ze van slachtoffers in ondersteuners. Er ontstaat verbinding. Hoe de schade hersteld wordt, indien de afspraken uit het non-contract niet nagekomen worden. Als een leerling zijn non-contact niet nakomt, is zijn behoefte blijkbaar niet voldoende vervuld. Hij zal dan een extra inspanning moeten leveren om dit alsnog te bereiken. Handtekening van de leerling, de begeleider(s) en de ondersteuner(s).

6 Bijlage 6 Wat is pesten? Het verschil tussen plagen en pesten Bij plagen is er sprake van incidenten. Plagen gebeurt vaak spontaan, het duurt niet lang en is onregelmatig. Bij plagen zijn de kinderen gelijk aan elkaar; er is geen machtsverhouding. De rollen liggen niet vast: de ene keer plaagt de een, de andere keer plaagt de ander. Plagen gebeurt zonder kwade bijbedoelingen en is daarom vaak leuk, plezierig en grappig. Bij plagen loopt de geplaagde geen blijvende psychische en/of fysieke schade op en is in staat zichzelf te verweren. Bij pesten is het ene kind sterker en het andere kind zwakker. Het is steeds hetzelfde kind dat wint en hetzelfde kind dat verliest. Vaak gebeurt pesten niet een keer, maar is het gepeste kind telkens weer de klos. Het sterkere kind, de pester, heeft een grotere mond en anderen kijken tegen hem/haar op. De pestkop heeft geen positieve bedoelingen; wil pijn doen, vernielen of kwetsen. Het gepeste kind voelt zich eenzaam en verdrietig; hij of zij is onzeker en bang. Wat is digitaal pesten (=cyberpesten)? Op internet of via de telefoon kun je ook door iemand gepest worden die je niet kent. Het hacken van -accounts, bedreigingen of het plaatsen van vervelende foto s zijn voorbeelden van digitaal pesten. Gepest worden is alles behalve leuk. Wanneer je op in de buurt, op de vereniging of op school gepest wordt weet je wie de pestkop is. Op internet of via de telefoon werkt dit anders, daar kun je ook door iemand gepest worden die je niet kent. Juist dit onbekende maakt het pesten via mail, chats, sms, telefoontjes zo vervelend. Het hacken van -accounts, bedreigingen of het plaatsen van vervelende foto s zijn voorbeelden van digitaal pesten. Digitaal pesten kan op school maar ook, en vooral, thuis gebeuren. Als je je telefoon op zak hebt maar ook als je rustig achter je eigen computer zit. De scheldwoorden, de beledigingen, de bedreigingen kunnen ervoor zorgen dat je je zelfs in je eigen huis niet meer veilig voelt. Bijlage 7 Verschillende rollen bij pesten Bij pesten zien we verschillende rollen, de bekendste zijn de rollen van pester en gepeste. Minder bekend zijn de rollen die de omstanders innemen. Deze omstanders hebben vaak zonder dat zij het zich bewust zijn, invloed op het pesten. De Pester Is vaak onzeker en wil graag aardig en stoer gevonden worden. Denkt door te pesten dat iedereen hem/haar grappig vindt. De Gepeste Voelt zich vaak verdrietig en eenzaam. Durft vaak niets terug te doen of het te vertellen, is bang dan nog meer gepest te worden. De Meepester Doet mee met pesten, denkt dat hij/zij er dan bij hoort. Is bang om zelf gepest te worden. De Helper Neemt het op voor de gepeste. Vindt het niet goed dat er gepest wordt en is niet bang voor de pester. Helpt graag en is daarom vaak populair.

7 De Stiekemerd Vindt het goed dat er gepest wordt, maar bemoeit zich er niet mee. Is bang om zelf gepest te worden. Roept anderen erbij om het pesten te steunen. De Buitenstaander Denkt dat er in de klas niet gepest wordt en het kan hem/haar ook niets schelen. Zolang hij/zij er zelf maar geen last van heeft. De Stille Bemoeit zich er niet mee. Vindt het pesten wel gemeen, maar durft niets te doen of te zeggen, is bang zelf gepest te worden. Bijlage 7 Stappenplan bij pesten A. De mentor 1. Herstelrecht is gericht op het voorkomen van een onveilige situatie waarin pesten (ook via Social Media) kan ontstaan. 2. Wanneer er tóch een incident is, dan voert de mentor met de pester en gepeste een herstelrechtgesprek. Dit met als doel om de pester inzicht te laten krijgen in wat het effect van zijn gedrag is op de gepeste en om hem de kans te geven de schade te herstellen. Eventueel worden er afspraken gemaakt. 3. De mentor praat met de klas. Dit is belangrijk in verband met de het herstellen van de groepssfeer en om te benadrukken welke verantwoordelijkheid ieder groepslid heeft. 4. Indien het probleem zich herhaalt, meldt de mentor het gedrag aan de anti-pestcoördinator en de kernteamleider van de leerling(en). Hij overhandigt de anti-pestcoördinator en de kernteamleider het dossier met daarin de gebeurtenissen en de afspraken die zijn gemaakt. B. De kernteamleider 1. De kernteamleider neemt de rol van de mentor over, bij herhaling van het pestgedrag en wanneer het pesten, het klassenverband overstijgt. - Hij heeft zo nodig een gesprek met de gepeste en de pester apart of organiseert direct een gesprek tussen beiden. De afspraken die hieruit voortkomen worden vast gelegd en doorgegeven aan de anti-pestcoördinator. Binnen 4 weken controleert de kernteamleider of de gemaakte afspraken zijn na geleefd door de betrokkenen. De anti-pestcoördinator wordt hierover geïnformeerd. 2. Wanneer een pester in herhaling valt, dan - Probeert de kernteamleider mogelijke achterliggende problematiek boven tafel te krijgen en waar nodig interne/externe begeleiding in te zetten in overleg met de zorgcoördinator. De anti-pestcoördinator wordt hierover geïnformeerd. - Vraagt hij de mentor om contact op te nemen met thuis. 3. Als het pestgedrag vervolgens nog niet stopt, wordt er een interne schorsing opgelegd. De anti-pestcoördinator wordt hierover geïnformeerd. 4. Indien het pestgedrag na bovenstaande maatregelen aanhoudt, kan de school overgaan tot een definitieve verwijdering van de pester. De anti-pestcoördinator wordt hierover geïnformeerd.