BELEIDSPLAN PESTEN DE RUYTER

Transcriptie

1 1 BELEIDSPLAN PESTEN DE RUYTER

2 2 INHOUD: Pagina Doel 3 Voorwaarden 3 Pesten, wat is dat? 4 Signalen pesterijen 5 Signalen pestgedrag 6 Schoolregels 7 Groepsregels 8 Leefstijl/Lentekriebels en SEO 9 Hoe gaan wij om met pestgedrag? 10 Aanpak pesten 11 No Blame stappenplan 12 De zeven stappen van No Blame 15 Adviezen ouders 19

3 3 Het doel van dit Beleidsplan Pesten Alle kinderen moeten zich in hun basisschoolperiode veilig voelen, zodat zij zich optimaal kunnen ontwikkelen. Door regels en afspraken zichtbaar te maken, kunnen kinderen en volwassenen, als er zich ongewenste situaties voordoen, elkaar aanspreken op deze regels en afspraken. Door elkaar te steunen en wederzijds respect te tonen, stellen we alle kinderen in de gelegenheid om met veel plezier naar school te gaan! We introduceren een effectieve methode om pesten aan te pakken. Leerkrachten, leerlingen, ouders en de medezeggenschapsraad onderschrijven gezamenlijk dit Beleidsplan Pesten. Voorwaarden Pesten moet als probleem worden gezien door alle direct betrokken partijen: leerlingen (gepeste kinderen, pesters en de zwijgende groep), leerkrachten en de ouders/verzorgers (hierna genoemd: ouders). De school moet proberen pestproblemen te voorkomen. Los van het feit of pesten wel of niet aan de orde is, moet het onderwerp pesten met de kinderen bespreekbaar worden gemaakt, waarna met hen regels worden vastgesteld. Als pesten optreedt, moeten leerkrachten (in samenwerking met de ouders) dat kunnen signaleren en duidelijk stelling nemen. Wanneer pesten ondanks alle inspanningen toch weer de kop opsteekt, moet de school beschikken over een directe aanpak. Wanneer het probleem niet op de juiste wijze wordt aangepakt of de aanpak niet het gewenste resultaat oplevert, dan is de inschakeling van een vertrouwenspersoon nodig. De vertrouwenspersoon kan het probleem onderzoeken, deskundigen raadplegen en het bevoegd gezag adviseren. De piek van het pesten ligt tussen 10 en 14 jaar, maar ook in lagere en hogere groepen wordt er gepest. Een pestproject alleen is niet voldoende om een eind te maken aan het pestprobleem. Het is beter om het onderwerp regelmatig aan de orde te laten komen, zodat het ook preventief kan werken.

4 4 Pesten, wat is dat? Als een kind zich al langer ongelukkig voelt omdat hij of zij stelselmatig geconfronteerd wordt met onaardig of agressief gedrag, wordt geplaagd of buitengesloten van de sociale groep (school, klas, etc.) spreken we van pesten. Wij gebruiken dit begrip dus niet voor incidentele situaties waarbij kinderen zich een enkele keer vervelend of grof gedragen. Het is alleen pesten wanneer het langere tijd aanhoudt. Pesten kun je beschouwen als een conflict. Het woord conflict heeft voor veel mensen een ernstige of heftige gevoelsbetekenis, toch zijn conflicten in menselijke relaties vaak onvermijdelijk. We doen er dus beter aan conflicten serieus te nemen en ze te benutten om te leren ermee om te gaan. Door er aandacht aan te besteden kunnen we ontdekken hoe we het aantal conflicten kunnen beperken en hoe we ze effectief kunnen oplossen voordat ze escaleren. Een van de gevolgen van het toepassen van de No Blame methode (zie stappenplan No Blame) is dus dat kinderen (en leerkrachten) leren om samen conflicten op te lossen door verantwoordelijkheid voor elkaar te aanvaarden. Bij deze methode wordt dat niet expliciet benadrukt of als een moraliteit ingehamerd, we volstaan met het iedereen laten ervaren van deze houding. Veel kinderen op de basisschool worden wel eens geplaagd. Plagen leert je voor je zelf op te komen. Je wordt er sterker van. Bij plagen is er ook meestal sprake van gelijkwaardige kinderen. Plagen gebeurt incidenteel, is van korte duur en is meestal wel te verdragen. We doen allemaal wel eens iets (al dan niet bewust) wat een ander niet bevalt. Echter, wanneer de ander aangeeft dat dit moet stoppen en je gaat toch door, dan spreken we van pesten. Er is echter ook een aantal kinderen dat veelvuldig gepest wordt. Deze kinderen worden systematisch psychisch, fysiek of seksueel geweld aangedaan. Zij hebben vaak moeite om zichzelf te verdedigen. Ze voelen zich machteloos tegenover de pestende kinderen en voelen zich vaak eenzaam. De kinderen die pesten daarentegen, zijn vaak de sterkste kinderen uit de groep. Ze kunnen op verschillende manieren pesten: met woorden lichamelijk door achtervolging door uitsluiting door stelen of vernietigen van spullen door afpersingen Ze zijn soms agressief en reageren eerder met geweld dan andere kinderen. Meestal vertonen ze dit gedrag ook naar volwassenen. Een pestend kind dat zijn gang kan gaan, leert dat pesten de enige manier is om je in een groep te handhaven. Het leert niet om zijn agressie op een andere manier te uiten.

5 5 Naast kinderen die gepest worden en kinderen die pesten, zijn er ook kinderen die geen actieve rol in het pesten hebben, maar die wel bepalend zijn voor het voortduren van het pesten. De pestende kinderen voelen zich gesterkt door de zwijgende instemming van de toeschouwers. Dit laatste geldt overigens ook voor de kinderen die gepest worden. Doordat zij zich niet goed kunnen verdedigen, voelt het kind dat pest zich gesterkt. Regelmatige, vervelende gebeurtenissen en/of handelingen ontstaan: het hoeft niet om spectaculaire situaties te gaan, het is juist het beklemmende van de regelmaat dat de doorslag geeft. Het slachtoffer kent zelden echte rust als de pesters ergens in de buurt zijn. Er is sprake van pesten als spreekwoordelijk onophoudelijke druppels op hetzelfde hoofd vallen. Macht van de pester(s) staat tegenover de onmacht van het slachtoffer. Van groot belang is de beleving van het slachtoffer: die voelt zich onmachtig, de buitenwereld ziet het vaak anders ( hij/zij moet maar wat reageren, hoe is het mogelijk dat hij/zij dat toelaat ) Geen respect voor grenzen: de pesters zullen zelden een nee of een stop daarmee echt accepteren. Pesters hebben meestal een laag ontwikkeld empatisch vermogen. Ook al weten ze dat ze iets verkeerds doen, ze zullen zelden het effect van hun daden kunnen inschatten en beseffen meestal de ernst er niet van. Pesten is een groepsprobleem, dat betekent dat een individu zelden tot nooit het probleem kan oplossen, want een individu kan niet winnen van een groep. De groep moet in actie komen. Signalen pesterijen Een kind dat gepest wordt, zal dit niet snel aan ouders of aan de leerkracht vertellen. Het voelt zich beschaamd. Een kind dat gepest wordt, is niet populair en het kind voelt dat als een tekortkoming naar de ouders toe. Soms kan het ook zo zijn dat een kind niets zegt, omdat het denkt dat het probleem dan alleen maar groter wordt. Ouders die naar school gaan bijvoorbeeld. Het is daarom belangrijk dat pesten en pestgedrag snel wordt gesignaleerd. Neem daarbij ook de aanwijzingen van ouders serieus. Opvallende signalen zijn bijvoorbeeld dat het kind:

6 6 Niet meer naar school wil. Niets meer over school vertelt. Nooit andere kinderen mee naar huis neemt en nooit bij anderen wordt gevraagd. Op school slechtere resultaten haalt dan vroeger. Vaak dingen kwijt is of met kapotte spullen thuis komt. Vaak hoofdpijn of buikpijn heeft. Blauwe plekken heeft op ongewone plaatsen. Niet wil gaan slapen, veel wakker wordt of nachtmerries heeft. De verjaardag niet wil vieren. Niet alleen een boodschap durft te doen. Niet meer naar de speeltuin of andere club wil gaan. Bepaalde kleren absoluut niet meer aan wil. Thuis prikkelbaar, boos of verdrietig is. Naast je eigen waarneming van de leerkracht en die van de ouders is het ook belangrijk om te letten op de andere kinderen in de klas. In hoeverre is er sprake van echte tolerantie, bijvoorbeeld voor verschillen? Een lage tolerantie kan de basis vormen voor onderlinge irritaties, die uitmonden in pestgedrag. Signalen van pestgedrag Altijd een bijnaam, nooit bij de eigen naam noemen. Zogenaamde leuke opmerkingen maken over een klasgenoot. Een klasgenoot voortdurend ergens de schuld van geven. Briefjes doorgeven. Beledigen. Opmerkingen maken over kleding. Isoleren. Buiten school opwachten, slaan of schoppen. Op weg naar huis achterna rijden. Naar het huis van het slachtoffer gaan. Bezittingen afpakken.

7 7 Schelden of schreeuwen tegen het slachtoffer. Deze lijst kan nog verder worden uitgebreid: je kunt het zo gek niet bedenken of volwassenen en dus ook leerlingen hebben het bedacht. Leerkrachten en ouders moeten daarom alert zijn op de manier waarop kinderen met elkaar omgaan en duidelijk stelling nemen wanneer bepaalde gedragingen hun norm overschrijden. Steeds weer geldt hier: Wat jij niet fijn vindt, doe dat ook niet bij een ander! Regel 1: Een belangrijke stelregel is dat het inschakelen van de leerkracht niet wordt opgevat als klikken. Vanaf de kleutergroep brengen we kinderen dit al bij: Je mag niet klikken, maar..als je wordt gepest of als je ruzie met een ander hebt en je komt er zelf niet uit, dan mag je hulp aan de leerkracht vragen. Dit wordt niet gezien als klikken. Regel 2: Een tweede stelregel is dat een medeleerling ook de verantwoordelijkheid heeft om het pestprobleem bij de leerkracht aan te kaarten. Alle leerlingen zijn immers verantwoordelijk voor een goede sfeer in de groep. Regel 3: Samenwerken zonder bemoeienissen: school en gezin halen voordeel uit een goede samenwerking en communicatie. Dit neemt niet weg dat iedere partij moet waken over haar eigen grenzen. Het is bijvoorbeeld niet de bedoeling dat ouders naar school komen om eigenhandig een probleem voor hun kind op te komen lossen. Bij problemen van pesten zullen de directie en de leerkrachten hun verantwoordelijkheid (moeten) nemen en indien nodig overleg voeren met de ouders. De inbreng van de ouders blijft beperkt tot het signaleren en aanreiken van informatie, tot het geven van suggesties aan de leerkracht en tot het ondersteunen van de aanpak van de school. Schoolregels We gaan dit schooljaar onze schoolregels moderniseren. Deze regels zijn bij de kinderen bekend en hangen zichtbaar in onze school.

8 8 Om pestgedrag verder te voorkomen is het verboden om in school je mobiel, tablet, of iets dergelijks bij je te dragen. Als hier uitzonderingen in worden gemaakt, beslist de leerkracht hoe hiermee wordt omgegaan. Deze regels gelden op school en in de directe omgeving. Groepsregels Aan het begin van ieder schooljaar worden er door de kinderen groepsregels vastgesteld. Er zijn maximaal tien regels die te maken hebben over hoe we omgaan met elkaar en wat we als groep belangrijk vinden om een leuke, gezellige groep te krijgen en houden. De regels worden door alle kinderen 'ondertekend' en hangen zichtbaar in elke groep. Belangrijk daarbij is dat alle kinderen zich hieraan committeren en elkaar er dus ook op aan kunnen spreken.

9 9 Leefstijl, Lentekriebels en SEO (Sociaal Emotionele ontwikkeling) Op de Ruyter gebruiken we de methode Leefstijl in de groepen 1 t/m 8. Alle leerkrachten hebben een tweedaagse training gevolgd om deze methode op een goede manier te gebruiken. Vanaf het schooljaar hebben we een pilot over Lentekriebels gevolgd. Deze methodes overlappen elkaar. In 2016/2017 gaan we kijken welke lessen uit welke methodes we het meest geschikt vinden. In november vullen alle leerkrachten, ouders (en kinderen) een bespreekformulier in. Dit formulier gaat retour naar school. In november zijn er gespreksavonden n.a.v. de ingevulde vragenlijst. Bij de gesprekken zijn (liefst) beide ouders, leerkrachten en de kinderen vanaf groep 5 aanwezig. Juist de verschillen zijn de uitgangspunten van het gesprek. De leerkrachten vullen naderhand het gespreksformulier verder in en geven ook de aandachtspunten en afgesproken acties daarop aan. Een actie kan zijn dat een kind ondersteuning krijgt middels het 'bibbergroepje' in groep 8, of middels een faalangst-reductietraining die we intern hebben opgezet. Er wordt n.a.v. het gesprek ook bekeken of er kinderen moeten worden aangemeld voor bijv. een externe SoVa training, het ondersteuningsteam, verwijzingen naar een kinderpsycholoog/karakter/pro Persona, etc. In de groepsoverzichten in Esis worden specifieke behoeften op sociaalemotioneel gebied ook vermeld. Zo proberen we op de Ruyter te werken aan een school waar iedereen mag zijn wie hij/zij is.

10 10 Hoe gaan wij om met pestgedrag? Scholen hebben net als ouders een zorgplicht ten opzichte van de leerlingen. Die zorgplicht omvat ons inziens ook de verantwoordelijkheid het aantal pestincidenten te verminderen en vooral om er op een veilige manier op te reageren. Elk schoolkind gedraagt zich op een respectvolle manier en houdt rekening met de rechten van anderen. Op deze manier kunnen we aangeven dat ongewenst gedrag onze aandacht heeft. Ouders en kinderen moeten er van op aan kunnen dat er naar hen geluisterd wordt en dat er iets aan de ongewenste situatie gedaan zal worden. Dat dit toch niet altijd op een effectieve manier gebeurt is volgens ons een belangrijk deel van het nog steeds bestaande pestprobleem. Er zijn preventieve maatregelen te nemen om pesten tegen te gaan, die ook zorgen voor een veiliger omgeving op school. Het is echter belangrijk te onderkennen dat er altijd gepest zal worden. Het hoort bij het schoolleven en hoewel ongewenst, is het belangrijk pesten toch als een 'normaal' voorkomend verschijnsel tegemoet te treden. Juist daarom is het belangrijk dat we ook een antwoord hebben op situaties waarin er toch pestgedrag is. Wij denken dat het niet helpt om pesten te beschouwen als abnormaal en slecht. Iedereen kent een situatie waarin kwetsend gedrag werd gepleegd jegens een ander persoon (ook als we er niet zelf actief aan bijdroegen en we niet hebben ingegrepen), bijvoorbeeld vanuit de angst om zelf geslachtofferd te worden. Er zijn veel voorbeelden, ook in de recente geschiedenis van hele naties, waarbij mensen voor het merendeel aan de kant stonden, toekeken en 'pestgedrag' accepteerden, ook wanneer het uiteindelijk uitmondde in volkerenmoord. Aangezien we allemaal meestal sterke gevoelens van boosheid, gekwetst zijn en wraakbehoefte kunnen ervaren wanneer we in aanraking komen met pesten, is het moeilijk om pestgedrag als een fenomeen te beschouwen dat veel voorkomt en als zodanig als iets 'normaals' kan worden gezien. Je zou kunnen zeggen dat iets normaal is wanneer het vaak voorkomt, ongeacht of er sprake is van een pathologische afwijking. Dit betekent echter niet dat we het gedrag maar moeten accepteren en achterover kunnen leunen.

11 11 Wat is effectief? Het is gebleken, dat veel strategieën die gebruikt zijn om het gedrag van de pester te veranderen, niet effectief zijn. We kijken vaak naar de pester met gevoelens van boosheid en frustratie, en naar het slachtoffer met medelijden. Omdat school een verantwoordelijkheid heeft tegenover de kinderen en hun ouders, is het belangrijk dat accuraat en effectief gereageerd kan worden op pestgedrag. Dit betekent dat er een methode moet kunnen worden ingezet die werkelijk leidt tot resultaten: het pesten te laten ophouden. De No Blame methode wordt inmiddels met succes en op steeds grotere schaal toegepast in Engeland, Zwitserland, Nieuw-Zeeland en verschillende Zuid-Amerikaanse landen. De aanpak is proefondervindelijk zeer effectief gebleken Aanpak pesten met de No Blame methode De No Blame methode is een stappenplan om effectief en oplossingsgericht tegen pesten op te treden. De stappen lijken op zich simpel; in eerste instantie neem je het kind dat gepest wordt apart en bespreekt de problemen. Vervolgens wordt een groepje kinderen geformeerd die een steungroep vormen en gaan helpen en tenslotte kijk je na een week of twee wat er veranderd is. Om de stappen effectief toe te passen, vergt van de leerkracht echter een aparte communicatieve vaardigheid en een speciale houding ten opzichte van de leerlingen. Omdat het bij deze aanpak belangrijk is geen deel van het probleem te worden en omdat je een beroep doet op de leerlingen om het probleem op te lossen, is juist die vaardigheid essentieel voor het slagen van deze aanpak. Wat dit stappenplan bijzonder maakt, is dat het erin voorziet dat het pesten op een voor alle betrokkenen veilige manier wordt opgelost en dat het kinderen (en volwassenen) leert om op een andere manier om te gaan met conflicten. Uitgangspunt is de gedachte dat het uiteindelijk niet helpt om te (dreigen met) straffen en dat het probleem samen opgelost dient te worden. Het is de bedoeling dat er op school bijvoorbeeld een pestcoördinator komt die als aanspreekpunt fungeert voor iedereen die met pesten geconfronteerd wordt. De pestcoördinator hanteert het stappenplan om tot een bevredigende oplossing te komen. Uit praktisch oogpunt zou het ook kunnen zijn, dat de leerkracht als pestcoördinator handelt en met een groepje kinderen de 7 stappen doorloopt.

12 12 No blame stappenplan De No Blame aanpak is een niet bestraffende, probleemoplossende methode om met pestsituaties om te gaan. Er wordt een beroep gedaan op het inlevingsvermogen van de groep en op de persoonlijke verantwoordelijkheid van elke deelnemer. No Blame gaat ervan uit dat (dreigen met) straffen niet helpt, maar dat de pester(s) en de gepeste het probleem samen moeten oplossen. Omdat het de verantwoording van volwassenen is om voor veiligheid te zorgen, moeten zij de gesprekken ondersteunen. De No Blame-benadering De groep krijgt de verantwoordelijkheid een aantal voorstellen te doen om het negatieve gevoel bij het slachtoffer weg te nemen of te verminderen. De basisprincipes zijn: Het pesten moet stoppen Iedereen is verantwoordelijk Niemand wordt gestraft

13 13 De uitgangspunten: Pesten is normaal Je kan het niet goedpraten, wel begrijpen. Het zal altijd deel uitmaken van de maatschappij. Pester moet de kans krijgen om te erkennen dat er een probleem is. Pester moet hulp krijgen om tot probleembesef te komen. Pester op basis van vertrouwen. Pesten is een groepsprobleem Soms werkt de pester alleen, meestal in groep. Groepsprobleem : groepje pesters, helpers en toeschouwers. Groep ondersteunt pesten en laat het toe. Groep heeft de macht het pesten te melden en te veroordelen. Gedrag van de pester wordt minder interessant als hij geen steun meer krijgt van de groep. De groep inschakelen in het zoeken naar een oplossing. De groep wordt uitgedaagd om het probleem op te lossen. No Blame steunt op het vergroten van de empathie Pesters hebben problemen om zich in te leven in gevoelens van anderen. Pesters beseffen niet wat gevolgen zijn van hun gedrag. Empathische reacties uitlokken om zo andere kinderen te stimuleren. De gevoelens en niet de feiten staan centraal Nadruk ligt steeds op het slechte gevoel van het slachtoffer, niet op de feiten. Pesters voelen zich minder terecht gewezen. De kans bestaat dat de empathie van de pester wordt aangewakkerd. Klemtoon ligt op het probleemoplossend karakter Kinderen bij de aanpak betrekken bevordert de positieve sfeer. Niemand wordt boos. Zoektocht naar de oplossing staat centraal. Omschrijving van de betrokkenen Pesters (veroorzakers, daders) Pesters vind je overal. Fysiek of verbaal zijn ze sterker dan het slachtoffer, het is een slechte verliezer die op zoek is naar macht en naar waardering van de groep. Hij doet zich zelfverzekerd voor, maar is dat daarom niet.

14 14 Weinig respect hebben voor grenzen en zich moeilijk kunnen inleven in de gevoelens van anderen. Ze hebben dan ook weinig gewetensproblemen bij hun pestgedrag. In sommige gevallen vinden ze dat het slachtoffer er om vraagt. Zich niet bewust zijn van de gevolgen voor de slachtoffers, ze zien hun gedrag zelf niet als pesten. Veel pesters schrikken als ze horen welke gevolgen hun gedrag heeft teweeggebracht. Er bestaat geen eenduidige oorzaak waarom kinderen pestgedrag vertonen. Uit verschillende onderzoeken worden wel een aantal verbanden duidelijk. Kinderen die weinig aandacht van hun opvoeders krijgen, die zelf fysiek worden gestraft en die voor hun eigen agressie niet worden gecorrigeerd, lopen een grote kans om te gaan pesten. Ook zelf gepest worden lijkt vaak een oorzaak voor pestgedrag. En niet onbelangrijk is het voorbeeldgedrag van volwassenen. "Als een vader tijdens de voetbalwedstrijd van zijn zoon langs de lijn de scheidsrechter allerlei nare ziektes toewenst, is het niet verwonderlijk dat zijn kind dit gedrag op het schoolplein imiteert". Gepeste (doelwit, slachtoffer) Hij/zij wijkt meestal af van één of andere groepsnorm. Dit is echter enkel een excuus voor de pester, want niet iedereen die afwijkt van een norm wordt gepest. Omgekeerd kan het ook gebeuren dat een kind dat schijnbaar goed in de groep ligt plots uitgekozen wordt als doelwit. De tolerantiegrens van deze kinderen is verschillend. Daar waar de ene plagerijen of pesterijen zal weglachen en relativeren, zal de andere gekwetst achterblijven en op die manier een weerloze indruk maken die misschien nog meer uitnodigt tot pesterijen. Ze zijn gemiddeld fysiek zwakker, kunnen zich niet goed verdedigen, hebben weinig vrienden en voelen zich daardoor erg eenzaam. Ze missen vaak een aantal sociale vaardigheden, zijn onzeker en komen niet voldoende voor zichzelf op. Daarbij zien we soms ook linken met een opvoedingssituatie waarbij het kind overbeschermd wordt. Toch kan nooit worden gesteld dat kinderen pestgedrag uitlokken. Geen enkel kind wil bewust gekwetst worden. Bovendien houdt deze stelling in dat het pestgedrag geminimaliseerd of goedgepraat wordt. De groep (meelopers, toeschouwers, helpers) Het is dikwijls een groepsgebeuren. Neutrale toeschouwers. Zij zeggen of doen vaak niets uit angst om zelf het doelwit van pesterijen te worden en zo ook uit de groep te vallen. Door niet te reageren maken ze onbewust duidelijk dat ze het gedrag toestaan. In deze houding schuilt echter het gevaar dat deze kinderen onverschillig en hard worden voor het leed van anderen, waardoor hun empathie afneemt. Naast de neutrale toeschouwers zijn er ook soms kinderen die de pester helpen bij zijn pestgedrag en zijn er, gelukkig, ook kinderen die partij durven kiezen voor het slachtoffer. Ook al komt hun hulp of hun besef soms te laat.

15 15 De zeven stappen van No blame De no blame-methode werkt volgens een stappenplan. De No Blame-benadering bestaat uit zeven stappen: 1. Interview, een gesprek met het slachtoffer Het gaat er hierbij om dat de begeleider erachter komt door wie de gepeste leerling wordt belaagd. Wie nemen het voortouw; wie zijn de volgers? Maar vooral ook: wat gebeurt er intern, in het hoofd, van het slachtoffer? Wat is het effect op hem/haar als persoon van wat hem/haar overkomt? Focus je op het gevoel van de leerling. Feitelijkheden zijn minder belangrijk. Vraag de leerling als 'huiswerkopdracht' tot uitdrukking te brengen hoe hij zich voelt (opstel, tekening, gedicht) en vraag of je dit product met andere leerlingen mag bespreken. Licht de ouders van de gepeste leerling en van de meest betrokken leerlingen in over je aanpak en vraag of zij erachter kunnen staan. Als dat zo is, kun je de volgende stappen zetten. Dus, de stappen: Informatie vragen, geen details over wat er juist gebeurd is. Vraag naar beleving, gevoelens van het slachtoffer. Uitleg over aanpak, nadruk op niet-bestraffende aspect, vraag toestemming. Bespreek samen de namen om de groep samen te stellen. Vraag wat je wel of niet mag vertellen over de beleving van het slachtoffer. Vraag eventueel naar een verhaal of een tekening over het gevoel van het slachtoffer. Geef aan dat je steeds bereikbaar blijft voor het slachtoffer.

16 16 2. Bijeenkomst met een groep buddies Organiseer een gesprek met betrokken leerlingen (bij voorkeur 6 tot 8 leerlingen). De begeleider heeft een bijeenkomst met het groepje leerlingen dat tijdens het gesprek met het gepeste kind gekozen is. Pesters, meelopers en leerlingen met een positieve groepsinvloed. Let op: het slachtoffer doet hier niet mee. Dus, de stappen: Het groepje buddies bestaat uit pesters, meelopers, vrienden en/of positief ingestelde jongeren. Het slachtoffer is niet aanwezig, dit kan de probleemoplossende aanpak bemoeilijken. 3. Situatie schetsen en uitleg geven aan de buddies Leg het probleem uit. De begeleider vertelt hoe het slachtoffer zich voelt. De begeleider treedt absoluut niet in details, noch verliest hij zich in ja/neediscussies rond incidenten of beweerde feiten. Er wordt niet beschuldigd, noch worden er daders aangewezen. Leg de situatie op tafel zonder ook maar iemand te beschuldigen. De situatie is dat een klasgenoot zich op dit moment doodongelukkig voelt. Vertel dat niemand (op dit moment, naar aanleiding van deze situatie) bang hoeft te zijn voor straf of represailles. Iedere beschuldiging draagt de kiem in zich voor hernieuwd intensiever en ondergronds pesten. Dus, de stappen: Vertel aan de groep dat je een probleem hebt. Gebruik eventueel het verhaal of de tekening van het slachtoffer. Praat niet over details van gebeurtenissen. Beschuldig niemand. Duidelijk maken dat er een probleem is dat moet worden opgelost. 4. Verantwoordelijkheid uitdelen Er is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. De begeleider zegt dat in een groep ieder medeverantwoordelijkheid is voor hoe anderen zich voelen. En dat iedereen er een bijdrage aan kan leveren hoe anderen zich voelen. Sterker nog; iedereen heeft altijd invloed. Als jij stil, rustig bent en je nooit ergens mee bemoeit, heb je ook invloed. Dus, de stappen: Zeg duidelijk dat niemand in de problemen zit of gestraft wordt. Elk groepslid kan bijdragen aan de oplossing. Zij hebben het meeste contact met het slachtoffer, dus de beste kansen om het pesten te stoppen.

17 17 5. Voorstellen laten formuleren De begeleider vraagt alle deelnemers om met ideeën te komen die er toe bijdragen dat de leerling die besproken wordt, zich gelukkiger gaat voelen. Dit kan er toe leiden dat de leerlingen tips hebben voor het slachtoffer. De begeleider complimenteert dit en vraagt of hij deze tips mag overbrengen aan het slachtoffer. Er vindt dus een omkering plaats: de leerlingen geven tips aan het slachtoffer en krijgen te horen 'fijn dat jullie meedenken en dat jullie op deze manier de ander helpen'. Daarna kan de begeleider zeggen: 'fijn dat ik die tips van jullie mag overbrengen. Dat ga ik doen. Maar zijn er ook dingen die jullie kunnen en willen doen om er voor te zorgen dat de ander zich prettiger voelt? De begeleider moedigt aan en geeft positieve feedback, maar waakt er voor de leerlingen beloftes tot gedragsverbetering af te dwingen. Dus, de stappen: Alle positieve voorstellen aanvaarden (niets doen is ook een positief voorstel!). Vraag om het concreet te maken, Hoe ga je dat doen? Aandacht voor de ik-taal (wees niet tevreden met algemene uitspraken). Intenties kunnen opgeschreven worden. 6. Een proeftijd van 7 dagen afspreken Een proeftijd van 7 dagen afspreken waarin de buddies de kans krijgen om hun voorstellen uit te voeren. Laat het probleem verder aan de groep over. Geef de leerlingen (en jezelf!) verantwoordelijkheid, rust en invloed. Spreek met hen af dat je later terugkomt op het probleem. Bedank hen voor het feit dat zij meedenken en meehelpen. Dus, de stappen: Leg de verantwoordelijkheid bij de groep; zij alleen kunnen het probleem oplossen. Bedank hen en geef ze duidelijk vertrouwen. Vertel dat je hen na één week individueel wil spreken (je blijft bereikbaar). 7. Evaluatie van de leerlingen na 1 week Organiseer een evaluatie met de gepeste en alle groepsleden apart omtrent de voorgaande zeven dagen. Ingeval de gepeste geen verbetering ervaart, worden de stappen herhaald. Vraag alle leerlingen die je eerder hebt gesproken, inclusief de gepeste leerling, na een week of twee, hoe de zaken nu lopen. Wat is er verbeterd? Doe hiervan verslag aan de ouders van de gepeste leerling en de meest betrokken ouders. Dus, de stappen: Laat elk lid afzonderlijk vertellen over zijn/haar bijdrage. Gebruik de kernvragen: hoe is het nu, is het gestopt, ben je tevreden, enz.

18 18 Indien het slachtoffer niet helemaal tevreden is, kan de procedure herhaald worden. Doe de onderstaande dingen in ieder geval niet: Labels plakken: een pester wordt soms slachtoffer en omgekeerd, sommige situaties zijn zo complex dat een pester tegelijk slachtoffer is. Bovendien geef je geen enkel gedragsalternatief door iemand als pester of meeloper of slachtoffer te bestempelen. Integendeel, je versterkt de bestaande positie. De waarheid zoeken: dit is een heel moeilijke politie-techniek waar heel specifieke vaardigheden en strategieën bijhoren. Vraag maar eens aan twee mensen die hetzelfde hebben meegemaakt om een objectief verslag te geven In een pestsituatie speelt dan ook nog eens mee dat de pester er meestal alle belang bij heeft om te liegen en het slachtoffer ook (die is bang voor wraak). Het slachtoffer willen veranderen. Een jongere die assertief is, heeft misschien wat meer kans om niet gepest te worden, maar het is geen garantie. Een pester heeft trouwens ook behoefte aan meer assertiviteit, want die gedraagt zich agressief. Preventief werken aan assertiviteit (ik ben OK, jij bent OK) is dus voor alle kinderen zinvol. Een slachtoffer heeft meestal geen boodschap aan allerlei pogingen om hem/haar te veranderen. Ten tweede geef je de akelige boodschap dat het slachtoffer verantwoordelijk is en dat is in pestsituaties nooit het geval. Straffen: straf nooit omdat er gepest wordt, het is een gevaarlijke ingreep die het slachtoffer meestal nog meer in gevaar brengt, bovendien geef je de pester de boodschap dat wie de meeste macht heeft, wint en pesters houden al zo van het gevoel van macht dus Wat kan dan wel? Nadat het pesten gestopt is, kan je een slachtoffer indien nodig trainen in sociaal-emotionele vaardigheden (pesters, meelopers en de klas kunnen eveneens extra begeleiding krijgen in sociale vaardigheden). Pestcoördinator Zoals reeds gezegd gaat No blame ervan uit dat (dreigen met) straffen niet helpt, maar dat de pester(s) en de gepeste het probleem samen moeten oplossen. Omdat het de verantwoording van volwassenen is om voor veiligheid te zorgen, moeten zij de gesprekken ondersteunen. Het is dan ook handig dat er op school of op het werk een pestcoördinator aangesteld wordt. Die zorgt ervoor dat pester(s) en omstanders onder zijn/haar begeleiding met elkaar gaan zoeken naar mogelijkheden om het gepeste kind weer veilig en met plezier naar school te laten gaan. Hier volgt dan wat later een evaluatiegesprek over.

19 19 Adviezen ouders Wanneer u als ouder ontdekt dat een (uw) kind op enigerlei wijze betrokken is bij pesten op school, maak dan een afspraak met school en bespreek het. Probeer kalm en positief te blijven. Pesten is een alledaags probleem en het allerbelangrijkste is om op een constructieve manier samen te werken met de leerkrachten om de situatie te verbeteren. Uw kind kan ook bij pesten betrokken zijn omdat hij of zij er getuige van is en misschien omdat hij of zij zich op een zodanige wijze gedraagt dat het anderen schaadt. Onthoud goed dat de eerste en belangrijkste stap is om goed te luisteren en uw kind de ruimte en de tijd te geven zich uit te spreken. Ouders van gepeste kinderen: Houd de communicatie met uw kind open, blijf in gesprek met uw kind. Als pesten niet op school gebeurt, maar op straat, probeert u contact op te nemen met de ouders van de pester(s) om het probleem bespreekbaar te maken. Pesten op school kunt u het beste direct met de leerkracht/ib bespreken. Door positieve stimulering en schouderklopjes kan het zelfrespect vergroot worden of weer terug komen. Stimuleer uw kind tot het beoefenen van een sport. Steun uw kind in het idee dat er een einde aan het pesten komt. Ouders van pesters: Neem het probleem van uw kind serieus. Raak niet in paniek: elk kind loopt kans pester te worden. Probeer achter de mogelijke oorzaak te komen. Maak uw kind gevoelig voor wat het anderen aandoet. Besteed extra aandacht aan uw kind. Stimuleer uw kind tot het beoefenen van een sport. Corrigeer ongewenst gedrag en benoem het goede gedrag van uw kind. Maak uw kind duidelijk dat u achter de beslissing van school staat. Alle andere ouders: Neem de ouders van het gepeste kind serieus. Stimuleer uw kind om op een goede manier met andere kinderen om te gaan. Corrigeer uw kind bij ongewenst gedrag en benoem goed gedrag. Geef zelf het goede voorbeeld. Leer uw kind voor anderen op te komen. Leer uw kind voor zichzelf op te komen. Wanneer er op school iets is gebeurd en het is opgelost, kom er dan thuis niet op terug. Opgelost is opgelost! Denk er eens over na wat u zoal bespreekt aan tafel, bedenkt u zich dan dat kinderen heel veel horen en opslaan!