Het gebruik van het Kinesitherapeutisch Functionerings-Analyse-Formulier (KFAF) als hulpmiddel bij het kinesitherapeutisch handelen

Transcriptie

1 Het gebruik van het Kinesitherapeutisch Functionerings-Analyse-Formulier (KFAF) als hulpmiddel bij het kinesitherapeutisch handelen Valentin Schroyen 1,2,3, Rudi Ghysels 1,2 1 Provinciale Hogeschool Limburg, departement Gezondheidszorg 2 Zelfstandige praktijk, Hasselt 3 Wetenschappelijke Vereniging van Vlaamse Kinesitherapeuten 1 Inleiding In tijden waarin er vanuit de opleidingen, de beroepswereld en de overheid toenemende aandacht is voor de kwaliteit van de zorgverlening, is het ontwikkelen van nieuwe en kwaliteitsbevorderende initiatieven alleen maar toe te juichen. Een concreet voorbeeld is de recente samenwerking tussen kinesitherapeuten uit het werkveld en de overheidsdiensten van de Federale Overheidsdiensten Volksgezondheid om de inhoud en vorm van het kinesitherapeutische dossier te actualiseren. Daarbij wordt aangenomen dat niet alleen het opmaken en bijhouden van het kinesitherapeutische dossier, maar zeker ook de inhoudelijke invulling, bepalend kunnen zijn voor de kwaliteit van de zorgverlening. Binnen de algemene context om het kinesitherapeutisch handelen te optimaliseren, en meer specifiek binnen de context van de inhoudelijke kwaliteitsverbetering van het kinesitherapeutische dossier, wordt in dit artikel het Kinesitherapeutisch Functionerings- Analyse-Formulier (KFAF) voorgesteld. Het KFAF is ontworpen op basis van bestaande formulieren (Steiner et al. 2002; Ghysels, 2006) en wordt voorgesteld als een praktisch bruikbaar instrument (hulpmiddel) om, in functie van het op te stellen therapieplan, de functioneringsproblemen (gezondheidsproblemen) van de patiënt te analyseren, te documenteren en de kinesitherapeutische diagnose te formuleren. Hierbij wordt gesteld dat de kinesitherapeutische diagnose, ook functionaliteitsdiagnose genoemd, en het behandelingsplan, twee essentiële stappen zijn binnen het kinesitherapeutisch methodisch handelen. Beide stappen kunnen geoptimaliseerd worden door gebruik te maken van het KFAF. Deze optimalisatie kan ontstaan door het hanteren van de welomschreven systematiek en inhoud van het KFAF. Daarbij wordt beoogd om het klinisch redeneren tijdens het diagnostische proces te stimuleren, inhoudelijke diepgang te geven en op een expliciete manier in kaart te brengen. Onder het motto de functioneringsanalyse stuurt de zorgverlening wordt aangenomen en aangetoond dat dankzij een duidelijk geformuleerde analyse van het functioneringsprobleem de kwaliteit van de individuele zorgverlening, zoals de mono-disciplinaire kinesitherapie, alsook de inter- en multidisciplinaire zorgverlening verbeteren (Steiner et al., 2002; Rentsch et al., 2003). Bij de verdere beschrijving worden eerst de doelstellingen, de inhoudelijke onderbouwing en de structuur en het gebruik van het KFAF toegelicht. Aansluitend wordt aan de hand van een casus de toepassing van het KFAF in de klinische praktijk getoond. 2 Doelstellingen van het KFAF Het KFAF heeft volgende doelen: 1

2 - Een duidelijk en gestructureerd overzicht geven van de functioneringsproblemen van de patiënt met de ICF als classificatiesysteem en tegen de achtergrond van het biopsychosociaal gezondheidsmodel. - De overdracht van informatie tussen collegae van dezelfde discipline vergemakkelijken op een uniforme manier. - De onderlinge communicatie met andere zorgverstrekkers bevorderen dankzij de vaste structuur van het KFAF en de uniforme ICF-terminologie. (kinesitherapeutisch dossier en eindverslag) - De analyse van de functioneringsproblemen en daarop gebaseerde zorgverlening beter bespreekbaar en duidelijk maken voor de patiënt en andere betrokkenen. - De kwaliteit van de kinesitherapeutische diagnose bevorderen. Algemeen wordt aangenomen dat inhoudelijke kwaliteit van de kinesitherapeutische diagnose van cruciaal belang is bij het opstellen van een behandelings- of zorgplan (Quinn & Gordon, 2004). Tevens wordt gesteld dat het uitdrukkelijk formuleren van de inhouden en de processen die tijdens de analyse plaatsvinden, een goed middel is om de inhoud ervan verbeteren (Jones & Rivett, 2004). In functie van deze explicitering wordt het KFAF voorgesteld als hulpmiddel om het diagnostische proces te optimaliseren. - De kwaliteit van de zorgverlening verbeteren. Op voorwaarde dat een goede functionaliteitsdiagnose wordt omgezet in een kwalitatieve uitwerking van het therapieplan en de bijhorende therapie, kan de kwaliteit van de zorgverlening verbeteren. 3 Inhoudelijke onderbouwing van het KFAF Het KFAF is inhoudelijk onderbouwd met een aantal wetenschappelijk gefundeerde en pragmatische concepten en modellen die het kinesitherapeutisch handelen in grote mate bepalen. In functie van het gebruik van het KFAF worden de volgende items verder kort toegelicht: het kinesitherapeutisch methodisch handelen, het klinisch redeneren, het ICF-model, de cliëntgecentreerde en taakgeoriënteerde benadering, en evidence-based practice. Tijdens de analyse van functioneringsproblemen bepalen de kennis en de integratie van de inhoudelijke onderbouwing in grote mate de meerwaarde van het KFAF. Het kinesitherapeutisch methodisch handelen is een cyclisch proces gekenmerkt door een consequente en systematische manier van handelen. Het verloopt via een aantal stappen, te beginnen bij de verwijzing en het voorschrift van de arts, vervolgens de anamnese, het onderzoek, de analyse met de kinesitherapeutische diagnose, het kinesitherapeutische zorgplan, de therapie/behandeling, de evaluatie van de behandelingseffecten, en tot slot de afsluiting van de behandelingsperiode met het eindverslag (Heerkens & Ravensberg, 2006; Rothstein et al., 2003, WVVK, 2007). Tijdens de analyse zal de kinesitherapeut, gebruik makend van het KFAF, de verzamelde informatie (hulpvraag, anamnestische gegevens en onderzoeksgegevens) interpreteren en nagaan wat de relaties zijn tussen de verschillende gegevens. Op basis van de analyse wordt een beroepsspecifiek oordeel gevormd over het gezondheidsprofiel van de patiënt en wordt de kinesitherapeutische diagnose met het kernprobleem geformuleerd. Hierop volgend maakt de kinesitherapeut een prognose en besluit hij of er sprake is van een indicatie voor kinesitherapie. Zo ja, wordt op basis van de functionaliteitsdiagnose een behandelingsplan opgesteld (Heerkens & Ravensberg, 2006). 2

3 Het beschreven proces geeft duidelijk aan dat tijdens de analyse het klinisch redeneren een belangrijke plaats inneemt. Klinisch redeneren wordt daarbij omschreven als de cognitieve vaardigheid die steunt op: a) relevante kennis, b) ervaring in het oplossen van problemen en c) reflectie op het eigen handelen. Deze vaardigheid wordt aangewend tijdens de analyse van functioneringsproblemen om een gesteld probleem op te lossen. Tijdens het proces van klinisch redeneren analyseert de kinesitherapeut, in samenspraak met de patiënt, het gezondheidsprobleem inclusief de daaraan gerelateerde contextuele factoren. Dit heeft als doel het opstellen van een adequaat behandelingsplan gericht op het opheffen, verminderen of beperken van het gezondheidsprobleem. Zonder klinisch redeneren is het voor de kinesitherapeut niet mogelijk om een goede analyse van de functioneringsproblemen te maken (Brouwer et al., 1995; Koel, 2001). Door gebruik te maken van het KFAF wordt verwacht dat dit proces extra gestimuleerd wordt en dat de analyse van de functioneringsproblemen op die manier een grotere diepgang kent. De ICF In de revalidatie is het vaststellen van de medische diagnose slechts de eerste stap in het zorgproces. De problemen die de patiënt ervaart in samenhang met zijn/haar ziekte zijn vaak belangrijker. Naast de ziekte (door de arts in kaart gebracht met de ICD-10) wordt daarom in de revalidatie een eigen diagnose, een revalidatiediagnose, geformuleerd. Een dergelijke diagnose bevat de functioneringsproblemen en de factoren die op dat functioneren van invloed zijn en wordt ook wel een functionaliteitsdiagnose genoemd (Heerkens & Ravensberg, 2006; WVVK, 2007). Om het menselijk functioneren te beschrijven, wordt vaak gebruik gemaakt van de ICF (WHO, 2001). De ICF is de afkorting van International Classification of Functioning, Disability and Health. De Nederlandstalige versie van de ICF is in 2002 gepubliceerd ( De ICF is een classificatie, een begrippenstelsel waarmee het functioneren en de eventuele problemen ermee beschreven en geordend worden. Tevens biedt de ICF een structuur om die gegevens op een zinvolle wijze, in onderling verband, te presenteren in een gemakkelijk toegankelijke vorm. Dit wordt verder toegelicht bij de structuur van het KFAF. De ICF omvat: a) een viertal classificaties met een standaardtaal en b) een schema (Figuur 1). met de componenten van het menselijk functioneren anatomische eigenschappen, functies, activiteiten en participatie - en de factoren die het beïnvloeden - externe en persoonlijke factoren. Expliciet staat in de ICF vermeld dat de ICF een taal is: de teksten die met deze taal gegenereerd kunnen worden zijn afhankelijk van de creativiteit en de wetenschappelijke oriëntatie van de gebruikers van de taal. Dat betekent dat in de ICF niet vermeld is hoe de relatie is tussen (en de ernst van) de aandoening, stoornissen, beperkingen, participatieproblemen, externe factoren en persoonlijke factoren. Een weinig ernstige beperking kan bij de ene persoon leiden tot een participatieprobleem terwijl dat bij een ander niet het geval is. Hoe de relaties liggen zal tijdens de analyse van de functioneringsproblemen voor iedere patiënt opnieuw bepaald worden en vastgelegd worden in het KFAF (Heerkens & Ravensberg, 2006; WVVK, 2007). De ICF biedt een bredere kijk op het functioneren van mensen en maakt een analyse van het functioneren mogelijk vanuit een biopsychosociale benadering. Het biopsychosociale model is een actueel vaak gehanteerd gezondheidsmodel en geeft aan dat het menselijk functioneren bepaald wordt door biologische, individuele en sociale factoren. Interactie tussen deze factoren bepaalt het welzijn van een patiënt of populatie. Het hanteren van de zelfde taal en gezondheidsmodel tijdens het gebruik van het KFAF zal de 3

4 interprofessionele communicatie en de zorgverlening ten goede komen (Heerkens & Ravensberg, 2006; WVVK, 2007, Jette, 2006). Functionaliteitsdiagnose Medische diagnose ICD-10 Aandoening / ziekte / letsel Artrose Gezondheidstoestand Functies / Anatomische eigenschappen Krachtverlies, pijn Activiteiten Niet kunnen stappen Participatie Hinder bij hobby Menselijk Functioneren ICF Externe factoren Trappen in woning Persoonlijke factoren Leeftijd / coping Figuur 1 De functionaliteitsdiagnose met de wisselwerking tussen de verschillende aspecten van de gezondheidstoestand (de medische diagnose en het menselijk functioneren) en externe en persoonlijke factoren. (overgenomen met toestemming, WVVK, 2007) Gezien eenzelfde aandoening voor verschillende personen verschillende en specifieke functioneringsproblemen tot gevolg heeft, is er behoefte aan zorgverlening die voldoende cliëntgecentreerd is om effectief en efficiënt te zijn. Dit houdt in dat tijdens de functioneringsanalyse voldoende aandacht dient besteed te worden aan de specifieke vragen, 4

5 behoeften en verwachtingen van de patiënt of/en zijn omgeving (Whalley Hammell, 2004; Steiner et al., 2002). Inherent aan de cliëntgecentreerde benadering wordt tijdens de functioneringsanalyse een evaluatie gemaakt van de functionele status van de patiënt. Binnen het ICF-model betekent dit dat men niet alleen oog heeft voor de aanwezige stoornissen, maar dat zeker ook de beperkingen en de participatieproblemen worden geëvalueerd en gedocumenteerd (Quinn & Gordon, 2004; Shumway-Cook & Woollacott, 2006). Zo zal de evaluatie van de patiënt in functie van het tijdsverloop en het herstel dienen aangepast te worden aan de gezondheidstoestand en de behoeften van de patiënt en zijn omgeving. Tijdens de acute fase zal een evaluatie op functie- en stoornisniveau meest aangewezen zijn. Naarmate het functioneren verbetert of evolueert naar een chronische toestand zal de evaluatie aangevuld worden met metingen op activiteiten- en participatieniveau (Schroyen, 2006). De evaluatie op activiteiten- en participatieniveau wordt hier benadrukt omdat problemen op deze niveau s door de patiënt meestal worden aangegeven als de kernproblemen. De cliëntgecentreerde en taakgerichte benadering worden beiden geïntegreerd in de structuur en opbouw van het KFAF. Naast de hierboven beschreven items wordt het actuele kinesitherapeutisch handelen ook bepaald door een groot aantal componenten zoals de actuele sociale, politieke, economische en wetenschappelijke context. In functie van het gebruik van het KFAF wordt alleen kort ingegaan op de wetenschappelijke context, meer specifiek evidence based practice. Men mag verwachten dat de kinesitherapeut zijn beslissingen over het functioneren van de patiënt baseert op inzichten van recent, wetenschappelijk onderzoeksmateriaal. De methodologie van evidence-based medicine ondersteunt de integratie van wetenschappelijke inzichten in de klinische praktijk. Tijdens het gebruik het KFAF voorziet evidence-based kinesitherapie in een wetenschappelijke grondslag voor de keuzes die gemaakt worden op het vlak van de kinesitherapeutische diagnose en behandelingsplan (Hannes et al., 2006). Aansluitend bij de evidence-based gedachte wordt de kinesitherapeut gestimuleerd om bij de evaluatie van de functioneringsproblemen (stoornis, beperking, participatieprobleem) gebruik te maken van valide en gestandaardiseerde metingen en deze te vermelden op het KFAF. Gezien het einddoel van de kinesitherapie zich tijdens de revalidatiefase meestal op het activiteitenniveau situeert, is het wenselijk dat het therapie-effect ook wordt gemeten met meetinstrumenten die zich situeren op dit niveau (Quinn & Gordon, 2004). 4 Structuur en gebruik van het KFAF Rekening houdend met de inhoudelijke onderbouwing wordt de structuur, de gehanteerde terminologie en het praktische gebruik van het KFAF (figuur 2) toegelicht. Uitdrukkelijk wordt gesteld dat het ICF-model de basis vormt voor de ontwikkeling van het KFAF. Omwille van praktische bruikbaarheid van het formulier is het originele schema van het ICF-model (figuur 1) wel in een aangepaste vorm weergegeven, wat niet wegneemt dat de relaties tussen de verschillende componenten van het model van toepassing blijven. Zo kan de aandoening of een externe factor, bijvoorbeeld de woonsituatie, een invloed hebben op elke andere component van het functioneren. Elke component van het ICF-model is op het KFAF in een apart vakje en tegen een opgevulde achtergrond weergegeven (figuur 2). Ter bevordering van de eenvormigheid bij het invullen van het KFAF wordt per component een aantal inhoudelijke 5

6 suggesties gedaan. Bij structuren/functies/stoornissen wordt een verdere onderverdeling in somatisch, cognitief en psychosociaal voorgesteld. Bij activiteiten/beperkingen kunnen de ADL en IADL beschreven worden en bij participatie kunnen aspecten zoals wonen, werken, ontspanning, en andere activiteiten kaderend binnen de socioculturele context aan bod komen. Bij de persoonlijke factoren zijn karakter, co-morbiditeit, motivatie, copingstijl, fysieke conditie en vele andere persoonsgebonden kenmerken te vermelden. Tot slot wordt bij de externe factoren opgelijst welke fysieke, culturele en sociale factoren het functioneren beïnvloed. Naam Datum Medische diagnose Probleem-identificatie Patiënt Kernprobleem Probleem-identificatie Therapeut * Structuren / Functies / Stoornissen Structuren / Functies / Stoornissen * somatisch / cognitief / psychosociaal somatisch / cognitief / psychosociaal * Activiteiten / Beperkingen Activiteiten / Beperkingen * ADL / IADL ADL / IADL * Participatie(problemen) Participatie(problemen) * wonen / werk/ ontspanning wonen / werk/ ontspanning wensen / behoeften wensen / behoeften * Persoonlijke factoren Persoonlijke factoren * karakter / co-morbiditeit / copingstijl karakter / co-morbiditeit / copingstijl fysieke conditie / fysieke conditie / * Externe factoren Externe factoren * fysisch / cultureel / sociaal fysisch / cultureel / sociaal Functionaliteitsdiagnose Prognose * Meting / Score Evidence-based practice / richtlijn Kinesitherapeutisch Functionerings-Analyse Formulier Figuur 2 Het Kinesitherapeutisch Functionerings-Analyse Formulier (KFAF). 6

7 Vanuit de cliëntgecentreerde benadering worden de relevante componenten van het ICF-model zowel vanuit het perspectief van de patiënt, als vanuit het perspectief van de therapeut in kaart gebracht. Hiervoor worden de termen Probleem-identificatie patiënt en Probleem-identificatie therapeut gebruikt. Een belangrijk aandachtspunt bij de Probleem-identificatie patiënt is dat gepeild wordt naar de wensen en de behoeften van de patiënt of/en zijn omgeving. Deze informatie kan ingevuld worden bij de componenten activiteiten of participatie. Bij het evalueren van de verschillende componenten moet gestreefd worden om zoveel mogelijk objectieve gegevens te verzamelen. Indien er bij de evaluatie meetinstrumenten gebruikt worden, bijvoorbeeld gevalideerde vragenlijsten, dan kan dit in het voorziene vakje naast het aangegeven probleem worden aangegeven met een cijfer. Dit cijfer verwijst naar de gedetailleerde informatie van de meting en de score in het vak meting / score. In het vak evidence-based practice / richtlijn is er ruimte voorzien om weer te geven welke richtlijnen of wetenschappelijke informatie wordt gebruikt. Centraal op het formulier wordt onder Kernprobleem aangevinkt welke kernproblemen na de analyse worden weerhouden. Dit zijn meestal problemen die vanuit het perspectief van de patiënt of zijn omgeving worden aangegeven. Zo nodig, stelt de therapeut deze kernproblemen bij. De therapeut zal vervolgens op basis van zijn evaluatie een verband leggen tussen de kernproblemen en de beïnvloedende factoren. Daarbij zal hij de relevante factoren, alsook de factoren welke door middel van therapie positief te beïnvloeden zijn, selecteren. Op het formulier wordt dit proces gevisualiseerd aan de hand van een aantal pijlen (zie uitwerking casus). Het resultaat van de analyse is de beroepsspecifieke diagnose. Deze wordt kort en bondig beschreven onder Functionaliteitsdiagnose. Tevens wordt, indien dit mogelijk is, een prognose gemaakt. Beiden formuleringen zijn essentieel en bepalend voor de inhoud van het behandelingsplan. 5 Praktische toepassing van het KFAF 5.1 Casus Irène Irène, een 73-jarige weduwe, werd 14 dagen geleden geopereerd voor gevorderde artrose van het rechter heupgewricht. Er werd een totale heupprothese geplaatst en het postoperatieve herstel tijdens de ziekenhuisfase verliep zonder complicaties. De voorgeschiedenis van Irène is gekenmerkt door een progressieve toename van de klachten. De problemen begonnen zowat anderhalf jaar voor de operatie. Kenmerkend waren aanvankelijk vooral de pijnklachten in de heupregio bij haar favoriete bezigheid, het tuinieren. Geleidelijk werden ook het traplopen, het stappen en het uitvoeren van de huishoudelijke taken een groter probleem. Gezien de slaapkamer op de eerste verdieping is, diende het bed naar de living verplaatst worden. Ze moest ook steeds meer beroep doen op de hulp van derden en sinds een 6- tal maanden was het gebruik van een stok zelfs binnenshuis onontbeerlijk. Gezien de ernst van de pijnklachten en de gevorderde artrose was een totale heupprothese de enige oplossing. Daags na het ontslag uit het ziekenhuis wordt begonnen met de kinesitherapie aan huis. Patiënte kan zich over een afstand van 100 meter verplaatsten met twee krukken. Er zijn duidelijk wat problemen bij het steunen op het aangedane been en bij het behouden van het evenwicht tijdens 7

8 het draaien. Het komen van zit tot stand en omgekeerd kost veel moeite en is niet veilig vanwege de beperkte belastbaarheid van het rechter been. Ze geeft aan dat de pijn goed dragelijk is. Gezien de lente in aantocht is, hoopt ze binnen een zestal weken al enkele karweitjes op te knappen in de tuin en terug deel te nemen aan de KVLV-activiteiten. Tevens wenst ze zo spoedig mogelijk zelfstandig de trappen te kunnen nemen omdat ze wenst terug boven te gaan slapen. Voor de eerstvolgende dagen zijn de nodige hulpmiddelen voorzien en is er assistentie van de verpleegkundige en de familiale helpster. De kinesitherapeut voert aanvullend aan de eerste observatie enkele bijkomende testen uit. De gewrichtbeweeglijkheid, de spierkracht, het evenwicht, en enkele functionele activiteiten zoals toiletgebruik en het komen tot lig in het bed worden geëvalueerd. Tevens worden de not to do s duidelijk gemaakt en worden de nodige afspraken gemaakt betreffende het te volgen oefenprogramma. 5.2 Probleem-identificatie patiënt casus Irène Op het KFAF (figuur 3) worden onder de titel Probleem-identificatie patiënt de huidige problemen, wensen en behoeften zoals de patiënt deze weergeeft, genoteerd. Om te voldoen aan de cliëntgecentreerde benadering is het belangrijk dat de therapeut in deze fase nauwkeurig weergeeft van wat de patiënt aangeeft als problemen, wensen en behoeften. In deze context dient dan ook voldoende aandacht besteed te worden aan het verhelderen en het bespreken van de hulpvraag met de patiënt. In de casus geeft Irène aan dat ze spoedig weer op de eerste verdieping wil gaan slapen (participatie) en dat ze binnen een aantal weken weer wenst te tuinieren (participatie). Hinderlijk zijn op dit ogenblik de stijfheid en de pijn (stoornissen) die het aankleden (activiteit) bemoeilijken. 5.3 Probleem-identificatie therapeut casus Irène Onder de titel Probleem-identificatie therapeut worden naar analogie van het vorige punt de gegevens voortkomende uit de anamnese en het onderzoek vanuit het perspectief van de therapeut weergegeven. Rekening houdend met de probleem-identificatie van de patiënt voert de kinesitherapeut zijn evaluatie uit. Daarbij gaat hij op zoek naar bevorderende en belemmeren de factoren. De kinesitherapeut noteert zijn interpretatie van de anamnestische gegevens en de uitslagen van de testen betreffende de pijn, de gewrichtbeweeglijkheid, de spierkracht, steunname op het been, het evenwicht (stoornissen) en enkele relevante functionele activiteiten. Bij de toegepaste metingen wordt de nodige toelichting gegeven onder het vakje metingen /score. De VAS, Functional Reach, de Timed Up and Go test en de WOMAC worden vermeld. 8

9 Naam Datum Medische diagnose: status na totale heupprothese Re. Probleem-identificatie Patiënt Kernprobleem Probleem-identificatie Therapeut * Structuren / Functies / Stoornissen Structuren / Functies / Stoornissen * 4 pijn R.O.M. Re Hp: stijfheid spierkracht Re. OL: 1 steunname Re. OL: evenwicht: 2 * Activiteiten / Beperkingen Activiteiten / Beperkingen * traplopen stappen; zit naar stand 3 aankleden traplopen toiletgebruik bedmobiliteit * Participatie(problemen) Participatie(problemen) * slapen op de eerste verdieping tuinieren lid KVLV tuinieren binnen een zestal weken lid KVLV * Persoonlijke factoren Persoonlijke factoren * motivatie: ++ copingstijl: ++ * Externe factoren Externe factoren * woonomgeving alleenstaand verpleegkundige, familiale helpster Functionaliteitsdiagnose: a) de stoornissen spierkracht, steunname en evenwicht op het Re. OL beperken het stappen en het komen van zit naar stand; b) de beperking in het stappen, het komen van zit naar stand, en het traplopen beperken de verplaatsing na Prognose: binnen een 6-tal weken kan Pt zonder hulp de huishoudelijke activiteiten zelfstandig uitvoeren, traplopen en beperkte tijd tuinieren * Meting / Score 1 Spierwaarde 4 Re. abduct en extens Hp 2 Functional reach; 30 cm (nl: 34 cm) 3 Timed Up and Go; 14 sec.(nl: 8.5 sec.) 4 VAS; 6/10 5 WOMAC Evidence-based practice / richtlijn KNGF-richtlijn Artrose heup-knie HSS protocol heuparthroplastie Kinesitherapeutisch Functionerings-Analyse Formulier Figuur 3 Praktische toepassing van het Kinesitherapeutisch Functionerings-Analyse Formulier (KFAF) 9

10 5.4 Definiëring van de kernproblemen en de te beïnvloeden factoren - Casus Irène Op basis van de huidige gegevens wordt de analyse uitgevoerd. Als kernproblemen worden de volgende problemen weerhouden en aangeduid: - op de eerste verdieping gaan slapen (participatie) - weer aan het tuinieren gaan (particpatie) - gestoorde functionele activiteiten, het stappen en het komen van zit naar stand en omgekeerd (activiteiten) De eerste twee zijn de wensen van Irène, het laatste punt wordt door de kinesitherapeut toegevoegd als kernprobleem om rekening houdende met de huidige functionaliteit de wensen van de patiënte te kunnen bereiken. Aansluitend op het formuleren van de kernproblemen wordt tijdens de analyse gezocht naar de factoren die: - een oorzakelijk verband hebben met de kernproblemen. - een groot potentieel bezitten om kernproblemen op te lossen. - relevant zijn voor de gestelde kernproblemen. De volgende factoren worden weerhouden: - spierkracht van het rechter onderste lidmaat. - evenwicht en steunname op het rechter been. - stappatroon, traplopen. De relatie tussen de relevante beïnvloedende factoren en de kernproblemen wordt op het KFAF aangegeven met pijlen. Het geheel wordt gesynthetiseerd in de kinesitherapeutische diagnose. 5.5 Behandelingsplan Op basis van de kinesitherapeutische diagnose wordt het behandelingsplan opgesteld. Hierbij zal rekening gehouden worden met bestaande richtlijnen, informatie uit wetenschappelijke studies en waardevolle behandelingsprotocollen. In functie van de casus wordt de KNGF-richtlijn Artrose heup-knie (Vogels, et al, 2005) en een behandelprotocol voor de postoperatieve behandeling van de heup (HSS, 2006) vermeld in het vak Evidence-based practice / richtlijnen. Op regelmatige tijdstippen zal de effectiviteit van de behandeling worden geëvalueerd door middel van metingen die gekoppeld worden aan de behandelingsdoelen. Gezien hierbij telkens een analyse van het functioneren wenselijk is, impliceert dit dat er op geregelde tijdstippen een actualisatie van het KFAF wordt uitgevoerd. 6 Conclusie Het voorgestelde KFAF wordt voorgesteld als een praktisch bruikbaar instrument om functioneringsproblemen in de diverse deelgebieden van de kinesitherapie te analyseren. Het gebruik van het KFAF kan het diagnostische proces inhoudelijk optimaliseren en kan op die manier een bijdrage leveren aan de kwaliteitsverbetering van de kinesitherapeutische zorgverlening. Er wordt uitgekeken of het voorgestelde KFAF een plaats kan krijgen binnen het kinesitherapeutisch dossier. 10

11 7 Referenties Brouwer, T., Nonhof-Boiten, J.C., Uilenreef-Tobi, F.C. (1995). Diagnostiek in de fysiotherapie. Utrecht: Wetenschappelijke uitgeverij Bunge. Ghysels, R., Schroyen, V. (2006). Wie (be)handelt? Introductie Interdisciplinair Handelingsdiagnose Formulier. Workshop. Congres Kinesitherapie en Ergotherapie in de Geriatrie: Het bewegen van de oudere persoon in al zijn dimensies, 20 mei 2006, Brussel, België. Heerkens, Y. & Ravensberg, D. (2006). Implementatie van de ICF in de klinische praktijk. In: Danneels, L. et al. (eds.) (2006). Jaarboek voor kinesitherapeuten Antwerpen: Standaard Uitgeverij, Hannes, K., Vermoesen, A., Aertgeerts, B. (2005). Evidence-based practice. Implementatie van evidence-based denken en handelen in de kinesitherapeutische praktijk: hoe werkt het en hoe zorgen we ervoor dat het werkt? In: Danneels, L., et al. (eds.) Jaarboek voor kinesitherapeuten Antwerpen: Standaard Uitgeverij nv. Hilberdinck, W. (2003). Therapievormen bij artrose.in: Munneke, M, Verhoef, J. (2003). Paramedische zorg bij reumatische aandoeningen. Maarssen: Elsevier Gezondheidszorg. Hospital of Special Surgery Postsurgical Rehabilitation Guidelines for the Orthopedic Clinician. St. Louis: Mosby Elsevier. Jette, A.M. (2006). Toward a Common Language for Function, Disability, and Health. Phys Ther, 86, Jones, M.A., Rivett, D.A Clinical Reasoning for Manual Therapists. Edinburgh: Butterworth-Heinemann. Koel, G. (2001). Klinisch redeneren wat is het? Fysiopraxis, 2, Quinn, L., Gordon, J Functional Outcomes Documentation For Rehabilitation. St. Louis: Saunders. Rentsch, H., Bucher, P., Dommer Nyffeler, I., et al. (2003). The implementation of the International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF) in daily practice of neurorehabilitation: an interdisciplinary project at the Kantonsspital of Lucerne, Switzerland. Disability and Rehabilitation, vol. 25, no. 8, RIVM. (2002). Internationale classificatie van het menselijk functioneren. ICF. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu / Nederlands WHO FIC Collaborating Centre. Rothstein, J., Echternach, J., Riddle, D. (2003). The Hypothesis-Oriented Algorithm for Clinicians II (HOAC II): A Guide for Patient Management. Phys Ther; 83, Schroyen, V. (2006). Revalidatie na een CVA binnen de ICF. In: Danneels, L., et al. (eds.). (2006). Jaarboek voor kinesitherapeuten Antwerpen: Standaard Uitgeverij nv. Shumway-Cook, A. & Woollacott, M. (2006). Motor Control, Translating Research into Clinical Practice, 3 nd Ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. Steiner, W.A., Ryser, L., Huber, E., Uebelhart, D. Aeschlimann, A., Stucki, G. (2002). Use of the ICF Model as a Clinical Problem-Solving Tool in Physical Therapy and Rehabilitation Medicine. Phys Ther, 82, Vogels, E.M., Hendriks, H., et al. (2005). KNGF-richtlijn artrose heup-knie. Amersfoort: NPI. WHO. (2001). ICF. International Classification of Functioning, Disability and Health. Geneva: World Health Organization. Whalley Hammell, K. (2004). The rehabilitation proces. In: Stokes, M. (ed.). Physical Management in Neurological Rehabilitation, 2 nd Ed (p ). Edingburgh: Elsevier Mosby. WVVK. (2007). Kinesitherapeutisch dossier & ICF, WVVK-opleididingsmodule uit Kwaliteitsmanagement voor kinesitherapeuten. Oostakker: WVVK vzw. 11