Stichting Pensioenfonds De Fracties

Transcriptie

1 Stichting Pensioenfonds De Fracties Stichting Pensioenfonds De Fracties Hogeweg 1, 1521 AZ Wormerveer Postbus 4, 1520 AA Wormerveer Telefoon: Telefax: Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel Amsterdam onder nummer Verslag over het boekjaar t/m

2 2

3 Inhoud Pagina Karakteristieken van het pensioenfonds 5 Bestuur en organisatie 7 Meerjarenoverzicht 13 Bestuursverslag Algemene pensioenontwikkelingen 15 Fondsspecifieke ontwikkelingen 17 Goed Pensioenfondsbestuur 20 Pensioenparagraaf 22 Beleggingsparagraaf 29 Risicoparagraaf 33 Verantwoordingsorgaan Verslag van het Verantwoordingsorgaan 39 Reactie bestuur op het oordeel van het verantwoordingsorgaan 40 Visitatiecommissie Samenvatting oordeel Visitatiecommissie 41 Reactie bestuur op de bevindingen van de visitatiecommissie 43 Jaarrekening Balans per 31 december 46 Staat van baten en lasten 48 Kasstroomoverzicht 50 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 51 Toelichting op de balans per 31 december 56 Toelichting op de staat van baten en lasten 62 Risicoparagraaf 67 Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

4 Pagina Overige gegevens Gebeurtenissen na balansdatum 75 Resultaatbestemming 75 Actuariële verklaring 76 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 78 Bijlagen Aangesloten ondernemingen per 31 december 81 Begrippenlijst 81 4

5 Karakteristieken van het pensioenfonds Algemeen Inleiding Het pensioenfonds is een ondernemingspensioenfonds verbonden aan de onderneming Loders Croklaan B.V. en de aan haar gelieerde ondernemingen. Het pensioenfonds is een stichting die statutair gevestigd is in Zaanstad. Overeenkomstig artikel 9 van de statuten wordt hierbij verslag uitgebracht over boekjaar De in het verslag vermelde bedragen zijn op basis van duizenden euro s opgenomen, tenzij anders is aangegeven. Doelstelling Stichting Pensioenfonds De Fracties stelt zich tot doel het verlenen van pensioenaanspraken aan werknemers in dienst van de werkgever en het doen van pensioenuitkeringen aan pensioengerechtigden, een en ander overeenkomstig de bepalingen van het pensioenreglement. Om dit doel te bereiken brengt Stichting Pensioenfonds De Fracties de daartoe benodigde middelen bijeen en is tevens verantwoordelijk voor het beheer van deze middelen. Missie, visie en strategie Stichting Pensioenfonds De Fracties wil een zo goed mogelijke invulling geven aan de pensioenovereenkomsten die de werkgever heeft afgesloten met haar (gewezen) werknemers. De uitvoering van de overeenkomst dient correct, maatschappelijk verantwoord en zo (kosten)efficiënt mogelijk te geschieden. De ambitie is een duurzaam en betrouwbaar pensioenfonds te zijn dat zijn financiële verplichtingen en ambities nu en in de toekomst waar kan maken. De pensioensector staan ingrijpende veranderingen te wachten die zorgen voor onzekerheid. De uitdaging daarbij is om te voldoen aan de verwachtingen van belanghebbenden. Zowel binnen de huidige als de komende wettelijke kaders streeft de Stichting Pensioenfonds De Fracties naar een goede pensioenvoorziening door de koopkracht van de rechten van deelnemers zowel nu als in de toekomst zo goed als mogelijk in stand te houden. Communicatie en transparantie acht het pensioenfonds van groot belang ten einde betrokkenheid te realiseren alsook pensioenbewustzijn en verwachtingen te managen. Ten einde de missie te kunnen uitvoeren en hoge kwaliteit te leveren, is sprake van een robuust beleidskader, goed pensioenfondsbestuur en wordt goed samengewerkt met de werkgever (sponsor), adviseurs en uitvoerende partijen op het gebied van vermogensbeheer en pensioenuitvoering. De missie en visie zijn belangrijke uitgangspunten geweest voor de ALM studie die eind 2014 heeft plaatsgevonden. Financiering De afspraken met betrekking tot de financiering en de uitvoering van de pensioenregeling zijn vastgelegd in een uitvoeringsovereenkomst tussen Stichting Pensioenfonds De Fracties en de onderneming. De bestaande uitvoeringsovereenkomst met de werkgever is naar aanleiding van de inwerkingtreding van het nieuwe Financieel Toetsingskader (FTK) aangepast en vervolgens op 30 juni 2015 ondertekend. Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

6 ABTN Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft een actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN) opgesteld waarin gemotiveerd is omschreven welk beleid wordt gevoerd om de doelstelling van het pensioenfonds te kunnen nakomen. In de ABTN (ook wel bedrijfsplan genoemd) wordt nader ingegaan op de organisatie van het pensioenfonds, de inhoud van de pensioenregeling (pensioenovereenkomst), de financiële opzet (grondslagen en het beleidskader en sturingsmiddelen), hoofdlijnen van het interne beheersingssysteem en de opzet van de administratieve organisatie en interne controle alsmede de hoofdlijnen van de uitvoeringsovereenkomst. De actuariële en bedrijfstechnische nota beschrijft de situatie per 1 januari 2015 en is vastgesteld op 30 juni Statuten De statuten zijn in 2014 laatstelijk herzien naar aanleiding van de inwerkingtreding van de Wet Versterking Bestuur Pensioenfondsen en de Code Pensioenfondsen. Bij notariële akte d.d. 30 juni 2014 zijn de gewijzigde statuten formeel vastgesteld. 6

7 Bestuur en organisatie Bestuur Het bestuur van Stichting Pensioenfonds De Fracties bestaat uit drie leden die zijn benoemd door de werkgever en drie leden die zijn benoemd door de ondernemingsraad uit de deelnemers en de gewezen deelnemers. Voor de bestuursleden, alsook de leden van het Verantwoordingsorgaan zijn functieprofielen opgesteld, waarin de vereisten voor de geschiktheid en benodigde competenties zijn opgenomen. Indien de kandidaat bestuurder niet in het profiel past, kan de kandidaat bestuurder door het bestuur geweigerd worden. De bestuursleden worden als zodanig niet bezoldigd. Het bestuur is in 2015 als volgt samengesteld: Namens werkgever: Mevr. E. van Dijk voorzitter vrouw 22 november 1968 Dhr. H.M. Omvlee Plv. voorzitter man 7 maart 1971 Dhr. V.M. Geerts man 24 juni 1972 Namens deelnemers: Dhr. R.J.T. Imming secretaris man 5 april 1968 Dhr. H.D. Koning man 30 mei 1965 Namens gepensioneerden: Dhr. J.H.M. van Ree plv. secretaris man 23 juli 1956 Uit het rooster van aftreden is gebleken dat de heer R.J.T. Imming de maximale zittingsduur per 1 juli 2015 heeft bereikt. Naar aanleiding hiervan is contact met De Nederlandsche Bank (verder: DNB) opgenomen, waarna is besproken dat de heer R.J.T. Imming tot 1 juli 2016 aan mag blijven. Naar aanleiding van de vacature die vervolgens is geplaatst, is de heer S. Dinkelaar per 1 januari 2016 aangesteld als kandidaat-bestuurslid. Het streven is de heer S. Dinkelaar, met goedkeuring van DNB, per 1 juli 2016 formeel te benoemen als bestuurslid. Management Assistent Pensioenfondsbestuur Het bestuur heeft sinds 1 september 2012 mevrouw S. Bertram als Management Assistent Pensioenfondsbestuur aangesteld. Zij is belast met de beleidsadvisering, alsmede de juridische ondersteuning van het pensioenfonds. Tevens is zij belast met de uitvoering van de dagelijkse werkzaamheden ten behoeve van het bestuur. Hierbij kan gedacht worden aan: het voeren van correspondentie met diverse externe partijen namens het bestuur, het bewaken van de afhandeling van de door het bestuur geformuleerde actiepunten en besluiten, het monitoren van de uitbestede activiteiten, het voorbereiden van notities ten behoeve van bestuursvergaderingen, alsmede de notulering van de bestuursvergaderingen. Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

8 Beleggingscommissie Het bestuur heeft sinds 2012 een beleggingscommissie ingesteld, bestaande uit: minimaal één afgevaardigde namens de werkgever en één afgevaardigde namens de werknemers. De beleggingscommissie informeert en adviseert het bestuur over het gevoerde beleggingsbeleid. De beleggingscommissie houdt toezicht op een goede uitvoering van het (uitbestede) vermogensbeheer en houdt de performance van de vermogensbeheerder nauwlettend in de gaten. De beleggingscommissie rapporteert haar bevindingen aan het bestuur. De beleggingscommissie is in 2015 als volgt samengesteld: 1. De heer R.J.T. Imming (voorzitter); 2. De heer J.H.M van Ree (plaatsvervangend voorzitter); 3. De heer V.M. Geerts; 4. De heer H.D. Koning. Als gevolg van het bereiken van de maximale zittingsduur van de heer R.J.T. Imming zal de beleggingscommissie per 1 juli 2016 bestaan uit de overige drie hiervoor vermelde leden van de beleggingscommissie. De heer Geerts zal, met goedkeuring van DNB, als voorzitter fungeren. Verantwoordingsorgaan Het pensioenfonds kent sinds 2008 een Verantwoordingsorgaan. Als gevolg van de inwerkingtreding Wet Versterking Bestuur Pensioenfondsen per 1 juli 2014 is het Verantwoordingsorgaan op grond van onderlinge getalsverhouding vertegenwoordigd. Tevens maakt de werkgever onderdeel uit van het Verantwoordingsorgaan. De belangrijkste taken zijn het toetsen van het door het bestuur gevoerde beleid en het geven van gevraagde en ongevraagde adviezen. Een en ander is uitgewerkt in het Reglement Verantwoordingsorgaan. De leden van het Verantwoordingsorgaan worden als zodanig niet bezoldigd. Het Verantwoordingsorgaan is als volgt samengesteld: Namens werkgever: Dhr. T.L.F. Favre man 30 augustus 1961 Namens werknemers: Dhr. G.L. Bouman man 26 oktober 1967 Dhr. M. Huijbens man 25 januari 1974 Dhr. W. Dekker man 8 maart 1956 Dhr. A. van der Voorden man 1 april 1966 Dhr. H. Slager man 26 november 1950 Mevr. I. Klok vrouw 4 april 1963 Dhr. T. Isherwood man 2 maart 1984 Namens gepensioneerden: Mevr. J. ten Wolde-Hakvoort vrouw 23 mei 1946 In verband met de pensionering van dhr. H. Slager per 1 januari 2016 zal mevr. J. ten Wolde-Hakvoort per 1 juli 2016 aftreden als gepensioneerdenvertegenwoordiger in het Verantwoordingsorgaan. De heer R.J.T. Imming zal per 1 juli 2016 zitting nemen als werknemersvertegenwoordiger in het Verantwoordingsorgaan. 8

9 Diversiteitsbeleid bestuur en Verantwoordingsorgaan Diversiteit binnen het pensioenfonds wordt nadrukkelijk nagestreefd vanuit het besef dat het de horizon van het bestuur en het Verantwoordingsorgaan verbreedt en daardoor een beter bestuur respectievelijk een betere verantwoordingsfunctie met zich meebrengt. Bij de samenstelling en de opvolging van het bestuur en het Verantwoordingsorgaan wordt naast de vereiste deskundigheid, competenties en professioneel gedrag, rekening gehouden met diversiteit zoals beschreven in de Code Pensioenfondsen van de Pensioenfederatie en de Stichting van de Arbeid, die op 1 januari 2014 in werking is getreden. Voor de bezetting en opvolging van het bestuur en het Verantwoordingsorgaan wordt gestreefd naar: verscheidenheid aan vaardigheden, culturen en zienswijzen, waarbij de leden van het bestuur en het Verantwoordingsorgaan een redelijke afspiegeling vormen van de belanghebbenden een goede mix van mannen en vrouwen ten minste één lid onder en ten minste één lid boven de veertig jaar Een andere dimensie van diversiteit is complementariteit; het elkaar aanvullen vanuit een diversiteit aan deskundigheid en competenties. Dit leidt tot een completer bestuur (met daarbinnen een effectief intern toezicht) en verantwoordingsfunctie. In de profielschetsen voor kandidaat-leden voor het bestuur zijn bovengenoemde vereisten voor diversiteit opgenomen. Hetzelfde geldt voor de competentievisie van het Verantwoordingsorgaan. Het bestuur toetst voorgedragen kandidaten mede aan de hand van de diversiteitsdoelstellingen. Intern toezicht Het bestuur heeft het intern toezicht ingericht door middel van een Visitatiecommissie. De Visitatiecommissie bestaat uit drie onafhankelijke leden die allen deskundig zijn en die verder geen relatie met Stichting Pensioenfonds De Fracties hebben. Het bestuur heeft daartoe een externe marktpartij als Visitatiecommissie geselecteerd, die voor het eerst in 2010 een visitatie heeft uitgevoerd. Vanaf 2014 vindt de visitatie jaarlijks plaats. In 2015 heeft de Visitatiecommissie laatstelijk een visitatie uitgevoerd. Compliance Officer Het bestuur heeft met ingang van 1 januari 2012 mevrouw D.S. Pang-Atjok benoemd tot Compliance Officer. Deze onafhankelijke toezichthouder heeft een signalerende en adviserende/corrigerende functie. De compliance officer bewaakt dat het pensioenfonds voldoet aan de voor het pensioenfonds van toepassing zijnde actuele wet- en regelgeving op het gebied van compliance. De compliance officer heeft verslag uitgebracht aan de voorzitter van het bestuur. De rapportage bevat de volgende elementen: 1. Beoordeling van inrichting en werking van compliance binnen Stichting Pensioenfonds De Fracties; 2. Rapportage incidenten; 3. Nevenfuncties van de bestuurders van Stichting Pensioenfonds De Fracties en de naleving van gedragscode; 4. Rapportage omtrent relatiegeschenken; 5. Rapportage omtrent privé transacties; Er zijn bij de compliance officer geen incidenten gemeld. De nevenfuncties van de verbonden personen geven geen aanleiding tot nader onderzoek. Er zijn geen relatiegeschenken ontvangen. Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

10 De verbonden personen hebben de naleving van de gedragscode ondertekend en aan de compliance officer is niets gebleken waaruit deze afleidt dat gehandeld is in strijd met deze gedragscode. Deelnemersraad Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft gezien haar deelnemersaantal geen deelnemersraad ingesteld. Uitvoeringsorganisaties Het bestuur van het pensioenfonds heeft de dagelijkse uitvoering van de werkzaamheden uitbesteed aan diverse uitvoeringsorganisaties. Het bestuur blijft, conform de eisen van de Pensioenwet, verantwoordelijk voor de juiste uitvoering van de uitbestede taken. Monitoring hiervan geschiedt onder meer op basis van rapportages van de administrateur op het vlak van de administratieve uitvoering en de overeengekomen dienstverleningsniveaus (Service Level Agreements) alsmede rapportages van de vermogensbeheerder. Het betreft de volgende uitvoeringsorganisaties: AZL N.V. te Heerlen verzorgt de administratie en de jaarverslaglegging. Vanaf 1 januari 2016 verzorgt Dion Pensioen Services B.V. te Hardenberg de administratie. AZL Vermogensbeheer B.V. te Heerlen treedt op als Fiduciair Beheerder. NN Investment Partners (tot 1 april 2015 bekend als ING Investment Management) te Den Haag verzorgt het vermogensbeheer. NN Investment Partners te Den Haag verzorgt de uitvoering van de DC-regeling. Delta Lloyd Levensverzekering N.V., te Amsterdam verzorgt de herverzekering op het risico van overlijden en arbeidsongeschiktheid. Note: AZL N.V. en NN Investment Partners verstrekken jaarlijks een ISAE3402 rapportage(type II). Naast de bovenstaande uitvoeringsorganisaties zijn betrokken: BDO Audit & Assurance B.V. te Amstelveen is de accountant. Sprenkels & Verschuren B.V. te Amsterdam verzorgt de actuariële advisering. Triple A - Risk Finance B.V. te Amsterdam verzorgt de actuariële certificering. Uitbestedingsbeleid Het pensioenfonds heeft delen van haar bedrijfsprocessen uitbesteed aan andere partijen. Aan uitbesteding is voor het fonds een aantal risico s verbonden. Het bestuur van het fonds heeft daarom beleid vastgesteld met betrekking tot de beheersing van risico s die samenhangen met uitbesteding van (delen van) bedrijfsprocessen. Het bestuur van het fonds is en blijft te allen tijde verantwoordelijk voor de beheersing van het door het fonds te voeren beleid, ook voor het gedeelte van de werkzaamheden dat is uitbesteed. Het uitbestedingsbeleid zoals dit in 2013 tot stand is gekomen, is in overeenstemming met de Beleidsregel Uitbesteding van DNB. 10

11 Voorgenomen nieuwe of gewijzigde uitbestedingen komen volgens dit beleid tot stand. In dit beleid zijn o.a. adequate maatregelen opgenomen indien de dienstverlener of een door hem ingeschakelde derde onvoldoende presteert, de overeenkomst niet naleeft of schade veroorzaakt door handelen of nalaten. Periodieke evaluatie Het bestuur draagt er zorg voor dat externe partijen (accountant, actuaris, uitvoeringsorganisatie) ten minste eenmaal per vier jaar worden geëvalueerd. De uitkomsten van deze evaluatie bespreekt het bestuur met de betreffende partij. Ook stelt het bestuur het intern toezicht en het Verantwoordingsorgaan van de uitkomsten op de hoogte. Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

12 12

13 Meerjarenoverzicht Aantallen Actieve deelnemers Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden Totaal Financiële gegevens (in duizenden euro) Beleggingen voor risico pensioenfonds Belegd vermogen 1) Beleggingsopbrengsten Rendement op basis van total return 1,9% 18,3% 2,8% 10,1% 8,6% Reserves Algemene reserve Technische voorzieningen Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds Voorziening herverzekering Totaal technische voorzieningen Voorziening pensioenverplichtingen voor risico deelnemers Premiebijdragen van werkgevers en werknemers Pensioenuitkeringen ) Hierin zijn de beleggingen voor risico pensioenfonds opgenomen. Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

14 Dekkingsgraad Aanwezige dekkingsgraad 100,0% 105,7% 112,2% 104,5% 102,4% Vereiste dekkingsgraad 1) 122,6% 116,0% 119,3% 117,5% 118,1% Minimaal vereiste dekkingsgraad 104,2% Beleidsdekkingsgraad 2) 100,2% Reële dekkingsgraad 80,1% 1) De dekkingsgraad is vastgesteld als het totaal vermogen gedeeld door het totaal technische voorzieningen. 2) De beleidsdekkingsgraad wordt berekend als de 12-maands voortschrijdend gemiddelde dekkingsgraad. 14

15 Bestuursverslag Algemene pensioenontwikkelingen Het verslagjaar werd weer gekenmerkt door diverse, nieuwe wettelijke maatregelen geen onderdeel van het complexe pensioenbedrijf werd gespaard. Hiermee onderscheidt het onderhavige jaar zich overigens niet van de voorgaande jaren. Het aanvullende pensioenterrein staat permanent in de politieke en maatschappelijke belangstelling. Dat de primaire verantwoordelijkheid bij sociale partners ligt, is een steeds minder gehoorde opvatting. Op het terrein van de financiering van de aanvullende pensioenen trad halverwege het jaar het nieuwe Financiële Toetsingskader (FTK) in werking, terwijl de communicatie onderwerp werd van diverse nieuwe wettelijke voorschriften. Aan de uitvoeringskant van het pensioenbedrijf kan in dit verband onder meer gewag worden gemaakt van de introductie van het algemene pensioenfonds (APF), verruiming van de rol van de ondernemingsraad en onderzoek naar de toegevoegde waarde van de toepassing van de organisatie van openbaar belang -status op pensioenfondsen. Voorts kwam de werking van DC-regelingen door de lage rentestand onder druk te staan, werd als noodmaatregel de voormalige pensioenknip weer van stal gehaald, terwijl verder aan een structurele oplossing wordt gewerkt. Op voornoemde en andere (niet-) wettelijke ontwikkelingen wordt hierna ingegaan. Nieuw Financieel Toetsingskader en het vervolg Het FTK is na een lange voorgeschiedenis in het verslagjaar door de pensioenfondsen in twee fasen geïmplementeerd. Met ingang van 1 juli 2015 werden met name de actuariële en bedrijfstechnische nota en de uitvoeringsovereenkomst aangepast. Uiterlijk op 1 oktober 2015 moesten de fondsen hun risicohouding hebben bepaald en diende de zogenaamde aanvangshaalbaarheidstoets te zijn uitgevoerd. Voor de concrete inhoud hiervan wordt verwezen naar het hoofdstuk over de fondsspecifieke ontwikkelingen. Het nieuwe FTK had primair tot doel om financiële schokken beter te kunnen opvangen en te zorgen voor een stabiele ontwikkeling van de pensioenaanspraken en -rechten. Desondanks blijft het onrustig op het aanvullende pensioenterrein en leidt de voort durende rentegevoeligheid van het pensioensysteem tot discussies in de media, bij politieke partijen en belanghebbendenorganisaties. De hiervoor bedoelde omstandigheden hebben voeding gegeven aan de opvatting dat het nieuwe FTK in het kader van de hervorming van het stelsel zeker geen (voorlopig) eindstation zal kunnen zijn. Staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) kondigde, onder verwijzing naar een aantal maatschappelijke ontwikkelingen, een discussie aan over de toekomstbestendigheid van het huidige stelsel c.q. de houdbaarheid in de 21e eeuw. In het begin van het verslagjaar werd een in 2014 gestarte Nationale Pensioendialoog met conclusies afgerond, in het voorjaar gevolgd door een SER-advies met enige alternatieve uitkeringssystemen. Genoemd adviesorgaan kondigde bovendien nader onderzoek aan naar de mogelijkheden van een systeem van opbouw van persoonlijk pensioenvermogen, gecombineerd met collectieve risicodekking. Ondertussen zond het kabinet een brief naar de Tweede Kamer met de hoofdlijnen van een nieuw pensioenstelsel. Wet verbetering pensioencommunicatie onomstreden Het is bekend dat het pensioenstelsel in de loop der jaren bijzonder complex is geworden en inmiddels moeilijk uitlegbaar. Er bestond dan ook geen noemenswaardige weerstand tegen een pakket maatregelen ter verbetering van de communicatie. Deze maatregelen Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

16 zijn op 1 juli 2015 ingegaan en zullen fasegewijs in werking treden. Enkele maatregelen worden derhalve in het eerstvolgende boekjaar opgepakt. De wet beoogt onder meer een grotere rol voor de werkgever(s), vergemakkelijkt de introductie van digitale communicatie, verlangt een gesegmenteerde benadering van de doelgroepen en introduceert de normen evenwichtig en correct in de wijze van communiceren. Daarnaast zijn de functionaliteiten van het Pensioenregister uitgebreid en worden nog nieuwe toegevoegd. In het hoofdstuk over de fondsspecifieke ontwikkelingen zal worden ingegaan op de implementatie van de voornoemde maatregelen en de aanpassing van het communicatieplan. Algemeen pensioenfonds sluit beter aan bij behoeften Het aantal pensioenfondsen in Nederland neemt nog steeds af. De toegenomen werkdruk en eisen ten aanzien van geschiktheid en betrouwbaarheid van bestuurders maken het steeds moeilijker om zelfstandig en tegen redelijke uitvoeringskosten te functioneren. Al jaren wordt gezocht naar mogelijkheden tot samenwerking tussen pensioenfondsen. Een met dit doel wettelijk mogelijk gemaakt multi-ondernemingspensioenfonds bleek in de praktijk niet te voldoen. Aan het einde van het verslagjaar is daarom het algemene pensioenfonds (APF) geïntroduceerd. Dit juridische vehikel lijkt meer kans van slagen te maken. Al voordat een en ander operationeel kan worden gemaakt, is er veel belangstelling voor deze uitvoeringsvorm aan de dag gelegd. Behoud van eigen identiteit binnen een groter samenwerkingsverband is een belangrijk aspect. De vergunningseisen en -procedure zijn aan het slot van het verslagjaar door DNB gepubliceerd, de vergunningverlening moet in het begin van het komende jaar nog zijn beslag krijgen. Dan wordt ook nadere wetgeving verwacht om verplicht gestelde bedrijfstakpensioenregelingen bij een APF te kunnen onderbrengen, zonder dat de EU-mededingingsregels in gedrang komen. Het bestuur zal bij het jaarlijkse vraagstuk inzake de houdbaarheidsdatum van het pensioenfonds onderzoeken of en zo ja, in hoeverre de nieuwe uitvoeringsvorm ook voor het fonds voordelen biedt. Systematische aanpak integriteitsrisico s en belangenverstrengeling, andere toezichtthema s Aan het einde van 2014 dienden de pensioenfondsen bij DNB de resultaten in van een self assessment belangenverstrengeling. Vervolgens publiceerde de toezichthouder in het begin van het onderhavige verslagjaar sector breed de resultaten van dit assessment en was er aanleiding om de toezichteisen te verduidelijken. Gedurende het gehele verslagjaar bleef dit onderwerp op bestuursniveau aandacht vragen. Uiteindelijk hebben de fondsbesturen de risico s met betrekking tot de belangverstrengeling systematisch in kaart gebracht en uitgebreid naar alle integriteitsrisico s. De vorenbedoelde systematisch aanpak heeft erin geresulteerd dat de fondsbesturen voor zichzelf hebben vastgesteld wat de betreffende risico s inhouden, heeft een beoordeling plaatsgevonden wat betreft de kans dat deze risico s optreden, gevolgd door een inschatting van de mogelijke financiële en immateriële impact van die risico s. Daarna zijn in die systematiek de houdbaarheid van de beheersingsmaatregelen onderzocht, eindigend in een goed overzicht van welke risico s het bestuur accepteert en welke niet. Het gehele proces heeft geleid tot een groter bewustzijn van deze risico s, de bestuursverantwoordelijkheid kon beter dan voorheen worden waargemaakt. In het hoofdstuk over de fondsspecifieke ontwikkelingen wordt nader ingegaan op de uitgevoerde risicoinventarisatie, -analyse en -beheersing. De in dit kader gebruikte methodiek leent zich voor toepassing op het in kaart brengen van andere risicocategorieën en periodieke evaluatie van doelstellingen en beleid. (optioneel: In het verslagjaar is daartoe een beleidscyclus beschreven en het zogenaamde IDB-werkplan ingevoerd). In het verlengde hiervan is RJ 400 gewijzigd en dienen alle pensioenfondsen vanaf het onderhavige boekjaar een risicoparagraaf in het bestuursverslag op te nemen. 16

17 Voorts is in het verslagjaar een aantal pensioenfondsen door DNB benaderd om onderzoek te doen naar hun zelfstandig bestaansrecht en continuïteit. De kring van pensioenfondsen die hiertoe opdracht kregen, wordt in het volgende boekjaar naar verwachting nog verbreed. Het is inmiddels gebruikelijk geworden dat de DNB en Autoriteit Financiële Markten (AFM) voortijdig de speerpunten van hun toezichtbeleid in enig jaar met de sector communiceren. Van de fondsbesturen wordt bijzondere aandacht voor de betreffende onderwerpen verwacht. In het verslagjaar stonden, behalve integer en transparant handelen, professionalisering van de governancestructuur en evenwichtige belangenafweging bij de premievaststelling centraal. Fondsspecifieke ontwikkelingen Actuariële aangelegenheden Vaststelling risicohouding Het bestuur van De Fracties heeft een risicobewuste houding. Het fonds streeft ernaar om de nominale aanspraken waardevast na te komen. Inflatie holt de waarde van de nominale uitkeringen uit en gezien het lange termijn karakter van pensioenen is het belangrijk dat de koopkracht van het pensioen via toeslag behouden blijft. Beleggingsrisico is acceptabel in het streven naar koopkrachtbehoud, zelfs als dit betekent dat de nominale aanspraken niet (geheel) na kunnen worden gekomen. De mate van risicoacceptatie van het bestuur is mede gebaseerd op de volgende kwalitatieve overwegingen: Een afgewogen balans tussen te nemen risico s en het naar verwachting te realiseren beleggingsrendement is noodzakelijk om op langere termijn invulling te kunnen geven aan de pensioenambitie. Voor het nastreven van de pensioenambitie dient het bestuur bereid te zijn om beleggingsrisico te nemen en een beleggingsrendement na te streven dat hoger is dan de risicovrije marktrente. Het fonds heeft een voorwaardelijk toeslagbeleid. De uit de uitvoeringsovereenkomst voortvloeiende premieomvang is groot in relatie tot de pensioenverplichtingen. Er bestaan geen bijstortverplichtingen bij lage dekkingsgraden. Bij slechte economische omstandigheden acht het bestuur het uitlegbaar dat toeslag niet wordt verleend. Kortingen op de pensioenaanspraken en -uitkeringen dienen zoveel mogelijk te worden voorkomen. Indien korting noodzakelijk is dient dit zoveel mogelijk gespreid te gebeuren. De risicobereidheid van het bestuur kan worden beïnvloed door de actuele financiële positie van het fonds. Periodiek wordt beoordeeld of de ambitie van het fonds nog haalbaar is. Het vasthouden aan een onmogelijke ambitie is immers niet zinvol. Bij de keuze voor een bepaald beleid wordt niet alleen een verwachte ontwikkeling beoordeeld maar ook scenario s die gunstiger of minder gunstig zijn dan de verwachte ontwikkeling. De ambitie dient in de meeste scenario s te kunnen worden behaald. De risicobereidheid wordt geconcretiseerd door de vaststelling van risicogrenzen (het vereist eigen vermogen en de grenzen van de haalbaarheidstoets). Bij een overschrijding vindt er een beleidsdiscussie plaats. Risicogrenzen maken het mogelijk om op een vooraf vastgelegde en objectieve manier te beoordelen of het risico hoger of lager is dan vooraf is toegestaan. Echter, bij overschrijding van risicogrenzen zal geen automatische aanpassing van beleid plaatsvinden, maar een discussie binnen de beleggingscommissie en het bestuur, rekening houdend met de situatie en inzichten van dat moment. Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

18 Haalbaarheidstoets Een van de onderdelen van het nieuw FTK is de haalbaarheidstoets. Pensioenfondsen zijn verplicht om deze toets jaarlijks uit te voeren. De risicohouding voor de lange termijn dient te worden vormgegeven door de haalbaarheidstoets. De haalbaarheidstoets is een stochastische toets op basis van een uniforme scenarioset, die wordt uitgevoerd over een periode van 60 prognosejaren. Het doel van deze toets is om de ontwikkeling van de koopkracht van het pensioen inzichtelijk te maken in de vorm van het pensioenresultaat. De haalbaarheidstoets geeft het verwachte pensioenresultaat (50% percentiel) en het pensioenresultaat in het slecht weer scenario (5% percentiel) weer, uitgaande van een financiële positie gelijk aan het vereist eigen vermogen en uitgaande van de feitelijke financiële positie. Een aanvangshaalbaarheidstoets dient uitgevoerd te worden bij invoering van een nieuwe pensioenregeling of andere significante wijzigingen (nftk). De uitkomsten van de aanvangshaalbaarheidstoets dienen aan te sluiten bij de risicohouding van het fonds en de opdracht van de sociale partners. Indien dit niet het geval is, dient het fondsbestuur de opdracht terug te geven aan sociale partners. Medio 2015 heeft een aanvangshaalbaarheidstoets bij De Fracties plaatsgevonden. Op grond hiervan is tot de conclusie gekomen dat het premiebeleid realistisch en haalbaar is. Tevens is aangetoond dat het fonds voldoende herstelkracht heeft om vanuit de minimaal vereiste dekkingsgraad (104,2%) binnen tien jaar naar de vereiste dekkingsgraad te herstellen. Voor het pensioenresultaat in het mediaan scenario en het slecht weer scenario, dient het pensioenfonds een ondergrens vast te stellen. Jaarlijks wordt op basis van de haalbaarheidstoets getoetst of het pensioenresultaat binnen deze ondergrenzen valt. Deze ondergrenzen hebben overigens een signaalfunctie, de ondergrenzen zouden zodanig moeten worden gekozen dat een signaal wordt afgegeven op moment dat dat naar de mening van het bestuur zou moeten. Tevens moet de keuze van de ondergrens in lijn zijn met de ambitie. Vanaf 2016 dient jaarlijks voor 30 juni een haalbaarheidstoets gerapporteerd te worden aan DNB. Hierbij wordt getoetst of de verwachte realisatie van het pensioenresultaat overeenkomt met de gewekte verwachtingen (ambitie). De uitkomsten van deze toets vormen de basis voor de communicatie met deelnemers. Invoering beleidsdekkingsgraad Vanaf 31 december 2014 zijn pensioenfondsen verplicht om naast de actuele dekkingsgraad ook de beleidsdekkingsgraad te rapporteren. Aangezien de vaststelling van deze beleidsdekkingsgraad is beschreven in artikel 133a van de Pensioenwet, zal zowel de certificerend actuaris als de accountant moeten kunnen vaststellen dat de beleidsdekkingsgraad per 31 december van elk boekjaar juist is vastgesteld. Om een oordeel te vormen over de juistheid van de hoogte van de beleidsdekkingsgraad, is het proces rond de vaststelling van de maandelijkse actuele dekkingsgraden door het bestuur aangescherpt en expliciet neergelegd en gecommuniceerd aan alle extern betrokken partijen. Naleving Code Pensioenfondsen Het bestuur heeft de normen zoals neergelegd in de Code Pensioenfondsen in 2014 doorgenomen en beoordeeld in hoeverre al dan niet reeds aan de norm was voldaan. Het bestuur heeft vervolgens actie ondernomen, indien de betreffende norm vooralsnog niet was nageleefd. Alle normen uit de Code Pensioenfondsen zijn nageleefd. Naar aanleiding van de Code Pensioenfondsen heeft het bestuur nader invulling gegeven aan het beloningsbeleid en het diversiteitsbeleid (zie meer over het diversiteitsbeleid op pagina 9). Voorts heeft het bestuur zorg gedragen voor een 18

19 klokkenluidersregeling, incidentenregeling, integriteitsregeling, alsook een noodprocedure om in spoedeisende situaties te kunnen handelen. Tevens is een adequate interne klachten- en geschillenprocedure van kracht die voor belanghebbenden eenvoudig toegankelijk is. In 2015 hebben zich geen incidenten voorgedaan. Communicatie In het boekjaar is wederom aandacht besteed aan communicatie. Het bestuur doet dit onder andere aan de hand van een daartoe opgesteld communicatieplan. Hierin staat uitvoerig beschreven hoe het pensioenfonds invulling geeft aan de informatieverplichtingen conform de eisen van de Pensioenwet. Het bevorderen van het pensioenbewustzijn bij de deelnemers is een specifiek doel in het communicatiebeleid. Zo heeft het pensioenfonds deelgenomen aan de landelijke Pensioen-3-daagse. Verder beschikt het pensioenfonds over een website. Het pensioenfonds stelt de deelnemers via de website gedurende het jaar regelmatig op de hoogte omtrent diverse pensioenonderwerpen, alsmede de financiële positie van het pensioenfonds en de ontwikkeling van de dekkingsgraad. Ook wordt in het personeelsblad 4 keer per jaar actuele pensioeninformatie gegeven. Het wetsvoorstel pensioencommunicatie is per 1 juli 2015 van kracht geworden. Dit heeft ertoe geleid dat het huidige communicatiebeleid, alsook het communicatieplan hierop is aangepast. Uitvoeringskosten In november 2011 heeft de Pensioenfederatie de Aanbevelingen uitvoeringskosten gepresenteerd. Hierin worden alle pensioenfondsen opgeroepen om de kosten van het pensioenbeheer, vermogensbeheer en transactiekosten te publiceren. De aanbevelingen luiden als volgt: Rapporteer de kosten van pensioenbeheer in euro per deelnemer. Rapporteer de kosten van het vermogensbeheer in % van het gemiddeld belegd vermogen. Rapporteer separaat (eventueel geschatte) transactiekosten in % van het gemiddeld belegd vermogen. Vanaf 2015 is er een wettelijke verplichting om deze kosten in het jaarverslag op te nemen. Daarnaast heeft de Pensioenfederatie in februari 2016 een geactualiseerde versie van de Aanbevelingen uitvoeringskosten gepubliceerd. Deze herziene versie van de Aanbevelingen Uitvoeringskosten vervangt de drie eerdere uitgaven: Aanbevelingen Uitvoeringskosten (november 2011) Nadere uitwerking kosten vermogensbeheer (november 2012) Nader uitwerking kosten vermogensbeheer, herziene versie met aanvullingen (oktober 2013, alleen digitaal beschikbaar). Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

20 Het transparant maken van alle kosten en mogelijk afzetten tegen een benchmark is daarbij een middel om de kosten verder te beheersen. Met onderstaand overzicht geeft het fonds inzicht in de kosten. Kostenoverzicht Pensioenbeheer Kosten in euro per deelnemer Incidentele kosten in euro per deelnemer 357 Vermogensbeheer Kosten in % van het gemiddeld belegd vermogen (beheervergoedingen en kosten die rechtstreeks ten laste van het beleggingsrendement zijn gebracht) 0,34% 0,36% Transactiekosten in % van het gemiddeld belegd vermogen 0,01% 0,01% In bovenstaande kostenoverzicht bestaan de kosten van het pensioenbeheer uit de kosten van uitbesteding, bestuurskosten en de kosten van toezicht. De totale kosten bedragen (2014: ). Om de kosten per deelnemer te berekenen is conform de aanbeveling van de Pensioenfederatie het aantal deelnemers gedefinieerd als de som van het aantal actieve deelnemers en pensioengerechtigden. Gewezen deelnemers tellen in deze berekening dus niet mee. Dit in tegenstelling tot de methode normdeelnemer waarbij elk type deelnemer een weging krijgt in het totale aantal deelnemers. Een pensioengerechtigde en gewezen deelnemer kosten immers minder dan een actieve deelnemer. Voor een verdere specificatie van de kosten van het pensioenbeheer wordt verwezen naar pagina 65. Kosten van het vermogensbeheer kunnen in twee categorieën worden onderscheiden. De eerste categorie betreft de kosten zoals die in de jaarrekening zijn verwerkt. Daaronder vallen de beheervergoeding van de vermogensbeheerder(s) en overige beheervergoedingen. Dit betreft een bedrag van (2014: ). De tweede categorie betreft kosten die rechtstreeks ten laste van het beleggingsrendement zijn gebracht. Deze kosten zijn dus niet inbegrepen in de kosten van de vermogensbeheerder(s) zoals opgenomen in de jaarrekening en zijn geschat op (2014: ). De totale kosten vermogensbeheer komen daarmee uit op circa (2014: ). Naast de kosten die verband houden met het beheer van het vermogen, kunnen er kosten ontstaan als gevolg van transacties (bijvoorbeeld aan- en verkopen) met betrekking tot het belegd vermogen. Deze kosten zijn afhankelijk van het transactievolume. Voor Stichting Pensioenfonds De Fracties bedroegen deze kosten over 2015 circa (0,01% van het gemiddeld belegd vermogen). Goed Pensioenfondsbestuur Wet Versterking Bestuur Pensioenfondsen Elk pensioenfonds, en derhalve ook Stichting Pensioenfonds De Fracties, dient zorg te dragen dat gevolg wordt gegeven aan de Wet Versterking Bestuur Pensioenfondsen (verder: WVBP) zoals deze per 1 juli 2014 van kracht is geworden. Op grond van deze wet heeft het bestuur gekozen voor het zogenaamde paritair bestuursmodel. Als gevolg hiervan is de inrichting van de governance gewijzigd en zijn de fondsdocumenten aangepast. 20

21 Het beleid van het pensioenfonds is gericht op een integere bedrijfsvoering. Deze verantwoordelijkheid is vastgelegd in artikel 143 van de Pensioenwet. Dit houdt onder meer in het beheersen van bedrijfsprocessen en -risico s, integriteit, soliditeit van het fonds en het beheersen van de financiële positie over de langere termijn door periodiek een haalbaarheidstoets uit te voeren. Intern toezicht en Verantwoordingsorgaan Het bestuur van het pensioenfonds besteedt conform de Pensioenwet, alsmede de Code Pensioenfondsen, veel aandacht aan de opzet en inrichting van de organisatie, inclusief de interne beheersing. Reglementair is bepaald hoe het bestuur omgaat met de rol als bestuur en invulling geeft aan begrippen als goed bestuur, verantwoording en intern toezicht. Naar aanleiding van de Pensioenwet heeft het bestuur met ingang van 2008 een Verantwoordingsorgaan ingesteld. Vanaf 1 juli 2014 zitten de deelnemers en de gepensioneerden op basis van onderlinge getalsverhoudingen in het Verantwoordingsorgaan. De werkgever kan deel uitmaken van het Verantwoordingsorgaan indien de werkgever of deelnemers en gepensioneerden dit wensen. Voor de samenstelling van het Verantwoordingsorgaan zoals deze vanaf 1 juli 2014 eruit ziet, wordt verwezen naar pagina 8. Het bestuur legt jaarlijks verantwoording af aan het Verantwoordingsorgaan. Jaarlijks doet het Verantwoordingsorgaan in het jaarverslag verslag van haar bevindingen ten aanzien van het door het bestuur gevoerde beleid. De bevindingen ten aanzien van het in 2015 gevoerde beleid zijn terug te vinden op pagina 39. De reactie van het bestuur op deze bevindingen is opgenomen op pagina 40. Pensioenfondsen dienen ook zorg te dragen voor een adequaat intern toezicht. Er zijn verschillende manieren waarop dit interne toezicht vorm kan worden gegeven. Het bestuur heeft besloten het interne toezicht in te vullen door middel van een zogenoemde Visitatiecommissie, die tot 1 juli 2014 eens per drie jaar de beleids- en bestuursprocedures en -processen, de checks and balances, de wijze waarop de uitvoering van de regeling wordt bestuurd en aangestuurd en de wijze waarop wordt omgegaan met de risico s op de langere termijn voor (de dekkingsgraad van) het pensioenfonds beoordeelt. In 2010 heeft er voor het eerst een visitatie door de Visitatiecommissie plaatsgevonden. Met ingang van 1 juli 2014 vindt de visitatie op grond van de WVBP jaarlijks plaats. Laatstelijk heeft in het najaar van 2015 een visitatie plaatsgevonden. Voor de samenvatting van de bevindingen van de Visitatiecommissie en de reactie van het bestuur hierop wordt verwezen naar de pagina s 41 en 42. Compliance Officer De compliance officer bewaakt dat het pensioenfonds voldoet aan de voor het pensioenfonds van toepassing zijnde actuele weten regelgeving op het gebied van compliance. De taken en bevoegdheden van de Compliance Officer zijn nader uitgewerkt in de gedragscode van het fonds. Met ingang van 1 januari 2012 is mevrouw D.S. Pang-Atjok benoemd tot Compliance Officer. Gedurende het verslagjaar zijn er door de Compliance Officer geen bijzonderheden gemeld. Zelfevaluatie bestuur Overeenkomstig de Principes voor Goed Pensioenfondsbestuur heeft het bestuur in zijn statuten een procedure opgenomen teneinde zijn eigen functioneren, zowel van het bestuur als geheel als van de individuele bestuursleden, periodiek te evalueren. Het bestuur organiseert een dergelijke zelfevaluatie eenmaal in de twee jaar, of vaker indien het daartoe aanleiding ziet. Eind 2014 heeft een externe zelfevaluatie plaatsgevonden. Geschiktheidsbevordering Het bestuur heeft in 2015 actief aandacht besteed aan de geschiktheidsbevordering van bestuursleden. Het bestuur heeft, uitgaande van de eisen die zijn vastgelegd in de Wet Versterking Bestuur Pensioenfondsen, de Code Pensioenfondsen, alsmede de Handreiking geschikt pensioenfondsbestuur van de Pensioenfederatie (versie februari 2014) het deskundigheidsplan bewerkt tot een geschiktheidsplan. Dit geschiktheidsplan bevat tevens het opleidingsplan voor bestuursleden en de leden van het Verantwoordingsorgaan. De eind 2014 gehouden zelfevaluatie zoals deze door een externe partij is uitgevoerd, is in het Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

22 geschiktheidsplan verwerkt. Het voltallige bestuur heeft verder op 4 juni 2015 een zogenoemde heidag / studiedag georganiseerd waarbij diverse pensioenonderwerpen aan bod zijn gekomen. Deze vinden onder andere plaats om in de geschiktheidsbevordering van het bestuur te voorzien. Daarnaast heeft het bestuur gedurende 2015 deelgenomen aan diverse opleidingen en seminars. Naleving wet- en regelgeving Overtredingen van wet- en regelgeving zijn het bestuur niet bekend. Het afgelopen jaar is aan het pensioenfonds geen dwangsom of boete opgelegd. Verder zijn er geen aanwijzingen door DNB aan het pensioenfonds gegeven. Daarnaast is er geen bewindvoerder aangesteld of is bevoegdheidsuitoefening van organen van het pensioenfonds gebonden aan toestemming van de toezichthouder. Gedragscode Jaarlijks wordt door de bestuursleden bevestigd dat zij de gedragscode nageleefd hebben. Ook dit jaar heeft dit plaatsgevonden. Naar aanleiding van enkele recente ontwikkelingen, waaronder de nieuwe Code pensioenfondsen heeft de Pensioenfederatie de modelgedragscode begin 2015 aangepast. Het bestuur heeft in 2015 de gedragscode met inachtneming van deze modelgedragscode herzien. Bestuursvergaderingen Het bestuur van Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft het afgelopen jaar 13 maal vergaderd (29 januari, 10 maart (periodiek overleg met het verantwoordingsorgaan), 19 maart, 30 april, 19 mei (vooroverleg), 28 mei, 22 juni (jaarvergadering), 2 juli, 13 augustus, 9 september, 6 oktober, 3 november (periodiek overleg met het verantwoordingsorgaan) en 19 november. Op 4 juni heeft het bestuur deelgenomen aan een studiedag. Verder hebben er besprekingen plaatsgevonden over specifieke onderwerpen. De belangrijkste onderwerpen waren: de jaarstukken 2014 herziening pensioenreglement 2014 herziening bestaande ABTN de financiële positie van het pensioenfonds en ontwikkeling van de dekkingsgraad de verdere versobering Witteveenkader uitbestedingstraject pensioenadministratie rooster van aftreden en bestuurdersopvolging vaststellen risicohouding en risicobereidheid uitvoeren aanvangshaalbaarheidstoets herziening van het strategische beleggingsbeleid o.g.v. ALM-studie en SAA nadere uitwerking van de taken en bevoegdheden van de vermogensbeheerder risicomanagement en de nadere invulling hiervan geschiktheidsbevordering bestuur/ studiedag. Pensioenparagraaf De pensioenregeling Met ingang van 1 januari 2014 zijn pensioenreglement 2006 en pensioenreglement 2003 beëindigd en vervangen door één pensioenregeling (pensioenreglement 2014). In verband met de verdere fiscale versobering per 1 januari 2015 is het pensioenreglement 2014 in overleg met sociale partners aangepast. Met ingang van 1 januari 2015 is deze aangepaste pensioenregeling neergelegd in pensioenreglement

23 De kenmerken van de pensioenregeling 2015 zijn op hoofdlijnen als volgt: Pensioenregeling 2015 De pensioenregeling 2015 is een zogenaamde voorwaardelijk geïndexeerde middelloonregeling met een excedent beschikbare premieregeling. De salarisgrens bedraagt per 1 april 2015 tot 1 april De salarisgrondslag is het bij de werkgever geldelijk feitelijk verdiende salaris vermeerderd met de vakantietoeslag, vermeerderd met eventuele vaste uitkeringen uit hoofde van het dienstverband (o.a. ploegentoeslag). De pensioengrondslag voor de middelloonregeling (A) is gelijk aan de salarisgrondslag tot de salarisgrens verminderd met een franchise van per 1 januari Hierbij wordt maximaal een salarisgrondslag van in aanmerking genomen. De pensioengrondslag voor de excedent beschikbare premieregeling (B) is gelijk aan de salarisgrondslag verminderd met de salarisgrens. De opbouw van het ouderdomspensioen bedraagt 1,875% van de voor het desbetreffende deelnemersjaar geldende pensioengrondslag voor de middelloonregeling (A). Over de pensioengrondslag voor de excedent beschikbare premieregeling (B) wordt een pensioenkapitaal opgebouwd in een beschikbare premieregeling. De opgebouwde pensioenaanspraken worden jaarlijks verhoogd met een index die is afgeleid van de algemene loonontwikkeling bij de werkgever, mits de behaalde rendementen toereikend zijn en de financiële positie van het fonds dit toelaat. De pensioenaanspraken en ingegane pensioenen van de gewezen deelnemers en gepensioneerden worden jaarlijks verhoogd met maximaal het percentage waarmee het consumentenprijsindexcijfer (CPI) alle huishoudens (afgeleid) is gestegen over de maanden oktober-oktober van het voorafgaande jaar, mits de behaalde rendementen toereikend zijn en de financiële positie van het fonds dit toelaat. Het toeslagpercentage zal evenwel niet hoger zijn als dat voor actieve deelnemers. Het ouderdomspensioen gaat in beginsel in op 67 jaar. De pensioenregeling biedt de mogelijkheid om onder bepaalde voorwaarden eerder of parttime met pensioen te gaan. Het partnerpensioen voor gehuwden, geregistreerde partners en ongehuwd samenwonenden met een samenlevingsovereenkomst van actieve deelnemers bedraagt 65% van het maximaal te bereiken ouderdomspensioen dat is opgebouwd na 1 januari 2006, op basis van pensioengrondslag A en B. Voor deelnemers die voor 1 januari 2006 deelnemer waren in pensioenregeling 2003 is daarnaast een nabestaandenpensioen op risicobasis verzekerd. Het partnerpensioen voor gehuwden, geregistreerde partners en ongehuwd samenwonenden met een samenlevingsovereenkomst van (gewezen) deelnemers bedraagt 65% van het maximaal te bereiken ouderdomspensioen dat is opgebouwd na 1 januari 2006, op basis van pensioengrondslag A en indien van toepassing 65% van het ouderdomspensioen dat is verkregen uit hoofde van de omzetting van het pensioenkapitaal. Op pensioendatum heeft de deelnemer de keuze om het partnerpensioen om te zetten in een hoger ouderdomspensioen of omgekeerd. Het wezenpensioen bedraagt voor één, twee, respectievelijk drie of meer kinderen 16%, 28% respectievelijk 36% van het bereikbaar partnerpensioen. Bij gehele of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid vindt voortzetting van de pensioenopbouw plaats op basis van pensioengrondslag A en pensioengrondslag B. Het arbeidsongeschiktheidspensioen (AOP) bedraagt bij gehele of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid maximaal 65% van de salarisgrondslag voor zover deze uitgaat boven de AOP-uitkeringsdrempel. De AOP-uitkeringsdrempel bedraagt het WIA maximum dagloon, zijnde per 1 januari Indien en voor zover de kosten van de pensioenregeling niet hoger zijn dan 26,5% van de salarissom, draagt de deelnemer niet bij in de kosten van de pensioenregeling. De kosten voor aanvullend ANW-hiaat en kosten voor extra in te kopen pensioen komen geheel voor rekening van de werknemer. Aanvullende pensioenen: ANW-hiaatpensioen: of (optioneel). Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

24 Premie 2015 De werkgever is gehouden jaarlijks bij Stichting Pensioenfonds De Fracties de bijdragen te storten ter financiering van de aanspraken zoals deze voortvloeien uit het pensioenreglement en zijn berekend naar de grondslagen zoals beschreven in de ABTN van Stichting Pensioenfonds De Fracties. De financiering geschiedt op basis van een doorsneepremie. De pensioenpremie is bepaald in overleg met de CAO-partijen en bedraagt 26,5% van de salarissom. In het premiepercentage is 1,5%-punt begrepen voor uitvoeringskosten. Indien de uitvoeringskosten hoger uitvallen dan 1,5%-punt, worden die kosten gedragen door het behaalde rendement of de ingelegde premie. De doorsneepremie wordt op regelmatige basis getoetst. Indien blijkt dat de vastgestelde premie niet langer toereikend of meer dan toereikend is, zal, de actuaris gehoord hebbende, bekeken worden in hoeverre de premie kan worden aangepast. Indien de kosten van de pensioenregeling het genoemde maximum overschrijden, treden de CAOpartijen in overleg. Indien de bijdragen niet voldoende zijn voor de financiering van de in het betreffende jaar toe te kennen pensioenaanspraken, is het bestuur bevoegd te besluiten om de pensioenopbouw in dat jaar met een voor iedere deelnemer gelijk percentage te verminderen. Hierbij wordt het bepaalde bij of krachtens artikel 134 Pensioenwet in acht genomen. Met ingang van 1 januari 2015 bedroeg de premie 26,5%. Met ingang van 1 januari 2016 bedraagt de premie ongewijzigd 26,5%. De kostendekkende premie bedroeg in 2015 terwijl de feitelijke premie (inclusief premies pensioensparen) bedroeg. De ontvangen premie in het boekjaar 2015 is hoger dan de kostendekkende premie. Het fonds maakte geen gebruik van demping van de kostendekkende premie. Met ingang van 1 januari 2016 wordt de gedempte premie gehanteerd. Financiële positie van het pensioenfonds (dekkingsgraad, herstelplan en evaluatie) Herstelplan De dekkingsgraad van het pensioenfonds kwam als gevolg van de kredietcrisis eind 2008 onder het volgens de Pensioenwet kritieke niveau van het minimaal vereist eigen vermogen te liggen. Dit minimaal vereist eigen vermogen bedraagt voor een gemiddeld pensioenfonds circa 105%. Het minimaal vereist eigen vermogen voor Stichting Pensioenfonds De Fracties bedraagt eveneens 105%. Met de toenmalige dekkingsgraad van 103,7% was eind 2008 daardoor niet alleen sprake van een zogenoemd reservetekort, maar zelfs van een dekkingstekort. Als een pensioenfonds een dekkingstekort heeft, moet op grond van artikel 140 van de Pensioenwet een kortetermijnherstelplan worden opgesteld. Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft dit herstelplan, vergezeld van de daarbij verplichte continuïteitsanalyse, op 26 maart 2009 bij DNB ingediend. Op 3 juli 2009 heeft het pensioenfonds hierop een schriftelijke reactie van DNB ontvangen, waarin DNB aangeeft hiermee in te stemmen. DNB was van oordeel dat het ingediende herstelplan concreet en haalbaar is. Gelet op de ernst van de crisis mochten pensioenfondsen overigens gebruik maken van de mogelijkheid om het noodzakelijke herstel niet binnen drie (de wettelijke termijn), maar vijf jaar te realiseren. Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft hiervan geen gebruik gemaakt. Dit betekent dat het pensioenfonds uiterlijk aan het einde van het jaar 2011 een dekkingsgraad van ten minste 105% moest hebben. De dekkingsgraad van het pensioenfonds bedroeg begin ,2%. Aangezien deze dekkingsgraad boven het minimaal vereist eigen vermogen van 105% lag, was er op dat moment geen sprake van een dekkingstekort. Wel was er nog sprake van een zogenoemd reservetekort. Dat is het geval als de dekkingsgraad lager ligt dan het vereist eigen vermogen. De berekening van het vereist eigen vermogen volgt uit het nieuw financieel toetsingskader (FTK) dat onderdeel uitmaakt van de Pensioenwet. Het vereist eigen vermogen verschilt van pensioenfonds tot pensioenfonds en de hoogte ervan hangt in belangrijke mate af van het beleggingsbeleid van een fonds en de risico s die daarin besloten liggen. Het vereist eigen vermogen van Stichting Pensioenfonds De Fracties bedroeg eind ,0%. Vanaf het dekkingsgraadniveau aan het begin van 2011 van 113,2% liet de dekkingsgraad aanvankelijk een herstel zien, echter in de loop van 2011 trad wederom een kentering hierin op. Dit was met name gelegen in de fors gedaalde rente. Hierdoor ontstond 24