SCENARIOANALYSE. De toegevoegde waarde bij pensioen en financiële planning VFP

Transcriptie

1 SCENARIOANALYSE De toegevoegde waarde bij pensioen en financiële planning VFP BELEGGEN Drs. R.A.M. Janssen MFP is Head of Private Wealth Management, A. Brons FFP CFP is Senior Consultant Private Wealth Management en drs. I. Schafthuizen FFP CFP is Managing Director Business Development PWM, allen bij Ortec Finance. Scenarioanalyse is een methodiek die veel toegevoegde waarde heeft bij het managen van verwachtingen. Scenarioanalyse wordt als best practice beschreven in door de AFM opgestelde Leidraden en wordt wereldwijd op grote schaal gebruikt om inzicht te krijgen in complexe vraagstukken. Drie jaar geleden is deze methodiek in hoofdlijnen beschreven (VFP 29/11). De uitgangspunten die toen zijn gehanteerd zijn de afgelopen drie jaar niet veranderd. Het gebruik van scenarioanalyse is nog belangrijker geworden door de dynamische markten, vraag naar meer transparantie en de behoefte aan meer inzicht bij het nemen van beslissingen. In dit artikel wordt meer achtergrond gegeven over de samenstelling van economische scenario s en zal dieper worden ingegaan op integratie binnen pensioenplanning en financiële planning. Er wordt ingegaan op de toegevoegde waarde van scenarioanalyse, het realiteitsgehalte bij het gebruik van scenarioanalyse, de beperkingen en de wijze waarop u als adviseur effectief gebruik kunt maken van scenarioanalyse bij vermogensplanning, advies over pensioen of compleet financieel plan. INLEIDING De dynamiek van economische ontwikkelingen lijkt sterk toe te nemen. De vraag is uiteraard of dit ook echt zo is. In het boek This Time is Different 1 is de hoofdconclusie dat de dynamiek van de economie die wij ervaren van alle tijden is, ofwel This time is NOT different! Los van de vraag of de conclusie juist is, zou je de onzekerheid van de markten willen meenemen in een financieel advies. Dit kan door in het advies rekening te houden met verschillende economische scenario s. De uiteindelijke uitkomst van het advies of plan wordt immers daardoor beïnvloed. Wanneer economische scenario s worden gebruikt voor het nemen van beslissingen en het managen van verwachtingen is de kwaliteit van de economische scenario s van groot belang. Dit geldt ook voor de wijze waarop deze scenario s worden gebruikt bij het maken van een advies (bijvoorbeeld pensioen, hypotheek of complete financiële planning). Doel hiervan is op een goede wijze inzicht geven in de haalbaarheid van de persoonlijke doelstellingen van de cliënt. Dit kan alleen wanneer de adviseur cliënt specifieke kenmerken kan verwerken in het advies en rekening houdt met de specifieke beleggingsstrategie en/of het beleggingsbeleid van zijn/ haar organisatie. In figuur 1 is dit schematisch weergegeven. Input klant/ adviseur Specifieke klant situatie Inzicht in rendement en risico Optimalisatie van een holistisch advies Scenario Analyse Input visie en beleggingsstrategie beleggingsafdeling Klantgericht advies met management van verwachtingen Figuur 1. Input voor een financieel advies - JULI/AUGUSTUS 212 NUMMER 7/8 25

2 Het uitgangspunt van een goed financieel advies is dat op transparante wijze inzicht wordt gegeven in de afweging tussen rendement en risico. Om dit te kunnen doen is het van belang om enerzijds zo goed mogelijk rekening te houden met de onzekerheid van de financiële markten en anderzijds met de individuele situatie van de cliënt. In dit artikel wordt aandacht besteed aan de twee onderdelen aangegeven in figuur 1: 1. Scenarioanalyse (Asset Liability Management (ALM)), kwaliteit en achtergronden. 2. Klantgericht advies: Toepassingen bij verschillende cliëntsituaties. SCENARIOANALYSE 'KWALITEIT EN ACHTERGRONDEN' Scenarioanalyse is een techniek waarbij aan de hand van een groot aantal scenario s inzicht wordt gegeven in de ontwikkeling van de financiële positie (het vermogen) van een individu, bedrijf of instelling. Hierbij rekening houdend met een veelheid van invloedsfactoren zoals belastingen, rendementen, cash flows en inflatie. De doelstelling van scenarioanalyse is om een zo realistisch mogelijk beeld te geven van de mogelijke toekomstige vermogensontwikkeling van de cliënt. Scenario s moeten niet alleen worden gemaakt op basis van historische data. De historie vormt wel een basis, een vertrekpunt, om inzicht te krijgen in de samenhang van veel economische variabelen, in verschillende economische situaties. Alles wat we weten op basis van economisch onderzoek moet zo goed mogelijk worden meegenomen. Daarnaast moet ook rekening worden gehouden met de huidige economische situatie, dus niet alleen een gemiddelde van een bepaalde historische periode nemen. De toegevoegde waarde van scenarioanalyse? De sterke dynamiek van economische ontwikkelingen dwingt ons om met de onzekerheid van financiële markten rekening te houden. Ook de preferenties en doelstellingen van de cliënt kunnen wijzigen in de tijd. De onzekerheid en vraag naar transparantie is sterk van invloed op het verder verfijnen van veel advies- en risicomanagementprocessen. Vele risicovariabelen spelen, in meer of mindere mate, een rol in deze processen. De mate waarin de financiële doelen worden gehaald dan wel risico s zich voordoen, hangt grotendeels af van het toekomstig gedrag van financiële markten. Een aantal risico s dat goed gemanaged moet worden is: continue aansluiting van het beleggingsprofiel op het risicoprofiel van de cliënt, ofwel monitoren van de doelstellingen (kan en wil de cliënt nog steeds het risico nemen); aansluiting van de werkelijke portefeuille op het beleggingsprofiel of strategische asset allocatie; spreidingsrisico; liquiditeitsrisico. Er is een aantal risicofactoren dat de onzekerheid veroorzaakt. Scenarioanalyse is een krachtig instrument om de onzekerheid ten aanzien van risicofactoren te kwantificeren door een groot aantal aannemelijke en relevante toekomstige ontwikkelingen van deze variabelen te genereren. Alternatieve benaderingen zouden kunnen zijn: methodiek financiële bijsluiter, nadeel inzicht in rendement en risico op productniveau; een laag rendement kiezen voor de berekening naast het verwachte rendement, bijvoorbeeld 3%. Nadeel is dat je geen inzicht krijgt in het risico en 3% ook geen garantie geeft, ofwel het geeft geen indicatie hoe slecht het kan zijn; risicotolerantiemodel, nadeel is gebaseerd op de normale verdeling en werkt met formules waardoor je onvoldoende complexiteit mee kunt nemen en geen realistisch beeld naar de toekomst kunt schetsen. Scenarioanalyse verdient de voorkeur boven alternatieve benaderingen omdat: het de complexe economische omgeving op een flexibele wijze behandelt en kan benaderen, rekening houdend met relaties zowel binnen als tussen de risicofactoren; het uitstekende mogelijkheden biedt voor het begrijpen en helpen verklaren waarom bepaalde beslissingen juist of onjuist zijn; de informatievoorziening verbetert door het geven van inzicht in rendement en risico, rekening houdend met de specifieke cliëntsituatie. Dit vertaalt zich in een beter management van de verwachtingen van de cliënt; het waarde toevoegt in het adviesproces voor zowel client als adviseur. Beide begrijpen beter waarom het specifieke advies, het product of de strategische asset allocatie aansluit op de persoonlijke situatie van de cliënt; goede invulling kan worden gegeven aan risicomanagement. Niet alleen het risico van het product of de belegging bewaken, rebalancing binnen het mandaat (het afgesproken profiel), maar ook het risicomanagement op het niveau van de doelstellingen van de cliënt; met behulp van scenarioanalyse kan de toegevoegde waarde van producten worden getoetst. Door de toepassing van verschillende productkarakteristieken te vergelijken en te toetsen kunnen betere producten worden ontwikkeld die echt aansluiten bij de doelstelling van consumenten. De volgende definitie van Bunn en Salo is een goed uitgangspunt voor het construeren van scenario s: Een scenario is een mogelijke evolutie van de toekomst welke consistent is met een heldere set van aannames. Methodologie Hieronder gaan wij in op het toepassingsgebied financiële planning of financieel advies voor een individu. De onzekerheid van financiële markten moet via een financieel advies kunnen worden vertaald naar de effecten daarvan op de individuele cliëntdoelstellingen. De scenario s moeten dan aansluiten op de horizon van het advies voor een specifieke client, dat kan zijn vijf jaar maar dat kan ook dertig jaar zijn. De scenario s moeten dus aansluiten op zowel een kortetermijnals een langetermijnanalyse. Om een goed advies te kunnen geven, met realistische scenario s van toekomstige economische ontwikkelingen, dient rekening te worden gehouden met: 1. multi-horizon: scenario s met een horizon die kan variëren van enkele maanden tot meerdere decennia; 26 VAKBLAD FINANCIËLE PLANNING - JULI/AUGUSTUS 212 NUMMER 7/8

3 2. multi-frequentie: scenario s met een flexibele simulatiefrequentie, uitgedrukt in maanden of jaren; 3. multi-dimensie: scenario s voor tientallen tot honderden risicofactoren; 4. realistisch: het toekomstige gedrag van de risicofactoren in de scenario s komt overeen met een brede diversiteit van belangrijke empirische eigenschappen over hoe financiële markten en economieën zich tot elkaar verhouden en zich dynamisch ontwikkelen in de loop der tijd; 5. actualiteit: scenario s worden doorlopend aangepast aan de meest recente situatie. De consistentie van alle scenario s is van cruciaal belang voor de kwaliteit van de financiële besluitvorming en risicomanagement en vergroot de kansen dat cliënten uiteindelijk hun doelen zullen behalen. De bovengenoemde vijf kenmerken en in het bijzonder de vierde, belichamen de heldere set van aannames die een centrale rol speelt in de geciteerde definitie van Bunn en Salo. Met name voor financiële planning is de consistentie op korte, middellange en lange termijn van belang. Korte termijn dynamiek Korte termijn scenario s Equities US Figuur 2 (vervolg) Scenario karakteristieken De volgende karakteristieken zullen worden behandeld aan de hand van voorbeelden: horizon, conjunctuurcycli, volatiliteit en staartrisico. Dit is geen uitputtende lijst maar geeft het belang aan van de kennis die is opgedaan door historische data te analyseren. BELEGGEN VFP VOORBEELD De figuren in figuur 2 illustreren hoe een aandelenindex wordt ontleed in een langetermijntrend, een conjunctuurcyclus en een maandelijkse component. Het centrale idee achter een dergelijke decompositie is dat losse componenten informatie bevatten over de lange-, middellange- en kortetermijndynamiek van de aandelenindex (rendementen). Een correcte replicatie van de dynamiek in de scenario s wordt bereikt door het gescheiden modelleren van deze componenten en uiteindelijk de componentscenario s weer samen te voegen in scenario s voor de totale aandelenindex. Horizon Historische data weerspiegelt bijvoorbeeld vrijwel geen correlatie tussen aandelen en inflatie op een korte horizon maar een duidelijke toename daarvan naarmate de horizon langer wordt. Dit gedrag blijkt uit analyses van verschillende landen. Voor advies op korte termijn is het dus van belang andere correlaties te gebruiken dan voor de lange termijn (figuur 3).,4,3 Historisch US Correlaties Equity - CPI Scenario s US Equities US Lange termijn trend Middellange termijn dynamiek Decompositie = 1 Lange termijn trend scenario s Middellange termijn scenario s Figuur 2,2,1, ,1 Horizon (jaren) Figuur 3 Conjunctuurcycli Conjunctuurfluctuaties worden waargenomen in alle tijden, landen en variabelen en worden gekenmerkt door specifieke en goed gedocumenteerde dynamische relaties. Aandeelkoersen bijvoorbeeld hebben de neiging te dalen voordat het BNP (Bruto Nationaal Product) omlaag gaat, wat betekent dat aandeelprijzen in de regel voorlopen op de reële economie. Wanneer er tekenen van herstel in het BNP zijn, zal de werkloosheid nog enige tijd toenemen wat betekent dat werkloosheid in de regel achterloopt op de economie (figuur 4). - JULI/AUGUSTUS 212 NUMMER 7/8 27

4 Conjunctuurcycli Indicatoren Dec-1974 Dec-1979 Dec-1984 Dec-1989 Dec-1994 Dec-1999 Dec-24 Dec-29 Historisch (OECD-CLI) Scenario s (DSG-Factor 1) ieder geval veel aandacht behoeven, te weten het inflatierisico en het langlevenrisico. Daarnaast hebben cliënten verschillende doelstellingen, het onttrekken aan vermogen om inkomen te genereren, vermogensvorming of vermogensoverdracht. Bij alle cliënten geldt dat moet worden bekeken welk risico zij willen nemen en welk risico zij kunnen nemen. Inzicht in kortetermijnrisico en langetermijnrisico is daarbij essentieel. Het risico wordt met name bepaald door de asset allocatie bij aanvang en tijdens de life-cycle van de cliënt. Wij gaan nu nader in op bovenstaande onderwerpen aan de hand van een specifieke cliëntsituatie. Figuur 4 Volatiliteit Risico varieert in de loop der tijd omdat volatiliteit zelf zeer volatiel is en specifieke dynamiek en correlaties kent. Historische data laat zien dat volatiliteit een negatieve correlatie heeft met de rendementen op de onderliggende waarde (wanneer de volatiliteit hoog is dan zijn de rendementen laag). Staartrisico Risico varieert aangezien afhankelijkheden in en tussen financiële markten sterker worden naarmate de omstandigheden verslechteren. Uit historische data blijkt dat correlaties toenemen en convergeren naar een waarde van bijna één (bijna perfecte correlatie) wanneer we ons verder in de linkerstaarten van de verdelingen begeven. Deze belangrijke eigenschap kan per definitie niet worden gerepliceerd door een normale verdeling met een vaste correlatie. Black swan Is scenarioanalyse nu de holy grale? Nee, het is een methodiek om inzicht te krijgen in mogelijke toekomstige ontwikkelingen en de invloed daarvan op een individuele cliëntsituatie. De scenario s zijn gebaseerd op historische informatie, wat hebben we geleerd, verrijkt met kennis die is opgedaan om projecties te maken naar de toekomst. Uiteraard kan zich een gebeurtenis voordoen die niet is voorzien, een zogenoemde black swan. De nieuwe informatie zal dan weer worden verwerkt in de scenario s en de adviseur kan de cliënten benaderen waarop deze gebeurtenis de grootste impact heeft gehad. Welke individuele doelstellingen kunnen niet meer worden gerealiseerd en welke cliënten moeten worden benaderd? Het monitoren van doelstellingen in relatie tot economische ontwikkelingen is dan ook belangrijk. Dit is tevens een van de aandachtspunten in de Leidraad De klant centraal van de AFM in november 211. TOEPASSINGEN BIJ VERSCHILLENDE CLIËNTSITUATIES Scenarioanalyse kan worden gebruikt in alle situaties waar vermogensopbouw of vermogensmanagement van toepassing is. We behandelen hier niet de scenario s bij bijvoorbeeld overlijden of arbeidsongeschiktheid. Er zijn veel verschillende cliëntsituaties te beschrijven waarin scenarioanalyse van belang is. Twee specifieke situaties zullen naar de toekomst in Klantsituatie De heer en mevrouw Pieterse zijn 55 jaar oud. Zij willen op leeftijd 65 met pensioen. Zij hebben. vermogen dat zij grotendeels nodig hebben voor de aanvulling op het pensioen met een bedrag van 35. per jaar. Zij willen tevens vermogen reserveren om aan de kinderen te kunnen schenken. Inkomensdoelstellingen en vermogensdoelstellingen In de praktijk kunnen verschillende doelstellingen worden onderscheiden. 1. Inkomensdoelstellingen: veiligstellen van inkomen op elk moment tijdens de levenscyclus. 2. Vermogensdoelstellingen: wanneer voldoende is gereserveerd voor inkomen heeft men als doel om vermogen te behouden of verder te laten groeien, onder meer om onverwachte risico s op te vangen. 3. Overdrachtsdoelstellingen: wanneer er meer dan voldoende vermogen is om alle risico s op te vangen komen doelstellingen om vermogen over te dragen in zicht. Uit onderzoek blijkt dat de meeste mensen tussen de twee en acht doelstellingen hebben. In de praktijk blijkt bovendien dat veel cliënten meer willen bereiken (ofwel ambitieuze doelstellingen hebben), dan realistisch is. De adviseur kan dan bespreken welke doelstellingen prioriteit hebben en analyseren of alle doelstellingen haalbaar zijn. In het geval van de heer en mevrouw Pieterse kan worden beoordeeld of al het vermogen nodig is om de mogelijke risico s op te vangen. Indien dat het geval is, zal op een later tijdstip moeten worden bekeken in hoeverre het mogelijk is om ook nog vermogen over te dragen. Pensioendoelstellingen hebben vrijwel altijd prioriteit boven het vormen van vermogen of wegschenken. De prioriteitsvolgorde volgt meestal de piramide van Maslov, eerst de inkomensbehoefte dan vermogensvorming. Inflatierisico en langlevenrisico Inflatierisico en langlevenrisico zijn in veel landen, waaronder in de USA, de belangrijkste adviesonderwerpen bij financiële planning. In Nederland wordt hier nog weinig mee gedaan, onder andere omdat pensioen goed leek geregeld, we een relatief hoog basisniveau hebben, een levenslange uitkering krijgen en lange tijd zicht hebben gehad op een jaarlijkse indexatie van het pensioen. Het basisniveau is sterk lager geworden door een of meerdere pensioenbreuken, vaker wisseling van werkgever en een 28 VAKBLAD FINANCIËLE PLANNING - JULI/AUGUSTUS 212 NUMMER 7/8

5 minder goede regeling (middelloon in plaats van eindloon). De levenslange uitkering is nog steeds mogelijk voor pensioenen, maar ligt wel vaker op een lager niveau. Voor de aanvulling zal hier aandacht aan moeten worden besteed. De indexatie die eind vorige eeuw vanzelfsprekend was, is nu zeer onzeker. Er wordt nu gesproken over korten in plaats van indexeren. Hierdoor wordt het inflatierisico groter. Bij een hogere inflatie zal de koopkracht sterk afnemen wanneer niet wordt geïndexeerd. In het geval van de heer en mevrouw Pieterse is het van belang om te beoordelen op welke wijze zij de aanvulling van het inkomen willen realiseren en veiligstellen. Zij hebben drie variabelen waar zij een beslissing over moeten nemen. Met welke zekerheid willen zij hun doelstelling realiseren, willen zij daar nu nog extra vermogen voor opzij zetten (sparen) en welk risico willen zij nemen wanneer zij het vermogen beleggen? Deze afweging is weergegeven in figuur 5 en kenmerkt het Asset en Liability Management (ALM) vraagstuk. Inleg Doelstelling Balans Beleggen Figuur 5. Asset Liability Management Bij de heer en mevrouw Pieterse is het de vraag wat exact de doelstelling is ten aanzien van het vermogen van.. Willen zij een levenslange uitkering tot bijvoorbeeld de statistische overlijdensdatum? Indien het laatste in een financieel plan als uitgangspunt wordt gehanteerd is het langlevenrisico niet afgedekt. Daarnaast zullen zij een uitspraak moeten doen in hoeverre zij de aanvulling jaarlijks willen indexeren voor inflatie. Onze ervaring is dat vrijwel iedereen dat wenselijk acht. In het financieel plan dient ook rekening te worden gehouden met het beleggingsrisico in de onttrekkingsfase, in dit geval vanaf leeftijd 65. Het berekenen van een doelvermogen op leeftijd 65 is onvoldoende, want dan wordt het beleggingsrisico in de uitkeringsfase niet meegenomen. Tenzij de belegging op leeftijd 65 wordt omgezet in een levenslange uitkering bij een verzekeraar. Kortetermijnrisico/langetermijnrisico Wanneer een cliënt een risico-rendementsafweging maakt, dient hij/zij rekening te houden met zowel het kortetermijnrisico (neerwaarts risico in één jaar) als het langetermijnrisico (de vermogensontwikkeling gedurende de advieshorizon). De modellen van Black-Litterman en Markowitz bepalen het verwachte rendement bij een gegeven risico (standaarddeviatie), ofwel minimaliseren het risico bij een gegeven rendement. Het nadeel van deze modellen is dat het één-periode modellen zijn, terwijl simulatiemodellen op basis van scenarioanalyse multi-periode modellen zijn, waarin de dynamiek van de verplichtingen en doelstellingen gedetailleerd meegenomen kan worden. Er kan bijvoorbeeld onderscheid worden gemaakt tussen inkomens- en vermogensdoelstellingen. Inzicht in zowel het kortetermijnrisico als het langetermijnrisico is van belang om een consistent advies te kunnen geven en te toetsen of dit aansluit bij het cliëntprofiel. Het kan zijn dat de cliënt geen risico wil nemen maar moet nemen om langetermijndoelstellingen te kunnen realiseren, andersom kan het ook zijn dat een cliënt geen risico kan nemen maar wel wil nemen. In beide gevallen zal naar een oplossing moeten worden gezocht. In de casus van de heer en mevrouw Pieterse is het zo dat zij risico moeten nemen, omdat het langlevenrisico te groot is wanneer zij het geld op de spaarrekening zetten, ofwel het rendement zou dan te laag zijn. Daarnaast is het zo dat zij ook weer niet te veel risico kunnen nemen, omdat het beleggingsrisico dan te groot is en zij het risico lopen dat het vermogen te snel terugloopt om het inkomen aan te kunnen blijven vullen. Daarnaast moet worden getoetst of de geadviseerde en gekozen asset allocatie aansluit op de risicohouding van de heer en mevrouw Pieterse, accepteren zij het neerwaartse risico in enig jaar. Strategische asset allocatie en allocatiestrategie Met behulp van scenarioanalyse kan inzicht worden verkregen in welke Strategische Asset Allocatie (SAA) goed aansluit bij het risico en rendementsprofiel van de cliënt. Uit wereldwijd onderzoek blijkt dat de SAA één van de belangrijkste factoren is bij de invulling van het beleggingsprofiel. 2 In veel landen in Europa wordt op dit moment nog steeds een vragenlijst gebruikt om tot de SAA te komen. In Nederland worden vaak al analysemodellen gebruikt om tot een asset allocatie te komen en daarmee inzicht te geven in de consequenties van de keuze voor een bepaalde SAA. De volgende stap is om naast de asset allocatie een allocatiestrategie vast te leggen. Hoe zal de SAA zich in de verwachting ontwikkelen? Dit heeft grote invloed op het eindresultaat en de haalbaarheid van de doelstelling. De allocatiestrategie hangt in hoge mate af van het type doelstelling. In hoofdlijn kunnen de volgende allocatiestrategieën worden onderscheiden: 1. buy and hold, geen aanpassing in de tijd van de asset allocatie; 2. rebalance to plan, belegging periodiek herbalanceren naar (de oorspronkelijk) bepaalde vaste verhouding, of tussen bandbreedte, van de verschillende beleggingscategorieën; 3. life cycle/risicoafbouw, de weging van risicovollere beleggingscategorieën afbouwen naarmate de resterende beleggingshorizon korter wordt. Indien de doelstelling van de cliënt is om het vermogen te behouden dan zal een rebalance to plan -strategie van toepassing zijn. Wanneer de cliënt de hypotheek wil aflossen zal een risico afbouw -strategie beter aansluiten en zal het risico worden afgebouwd naar een allocatie in liquiditeiten. Indien de doelstelling is om vermogen op te bouwen voor aanvulling van het pensioen zal ook een risicoafbouwstrate- BELEGGEN VFP - JULI/AUGUSTUS 212 NUMMER 7/8 29

6 gie aansluiten, alleen zal het risico hier moeten worden afgebouwd naar een obligatieportefeuille omdat deze beter aansluit bij de duration van de verplichting of doelstelling. Het verwachte rendement zal variëren afhankelijk van de allocatiestrategie en zal daarmee dus invloed hebben op de haalbaarheid van de doelstelling. Scenarioanalyse als middel om invulling te geven aan leidraden De afgelopen jaren zijn er verschillende Leidraden van de AFM verschenen. De Leidraad Vermogensopbouw, de Leidraad Risicoprofielen en de Leidraad De cliënt centraal. De doelstelling van de leidraden is om de adviseur een handvat te geven op welke wijze hij invulling kan geven aan de adviespraktijk. Als de adviseur het inzicht in rendement en risico kan geven aan zijn of haar cliënt, biedt de adviseur toegevoegde waarde bij het realiseren van de persoonlijke doelstellingen van de cliënt. Scenarioanalyse is een hulpmiddel om beter te onderbouwen waarom een bepaald advies gegeven wordt. Kortom echt cliëntgericht adviseren! CONCLUSIE Scenarioanalyse is een belangrijk hulpmiddel om inzicht te krijgen in rendement en risico bij advies op het gebied van pensioen of financiële planning. De basis van scenarioanalyse is Monte Carlo simulatie, een techniek die wereldwijd inmiddels meer wordt gebruikt. De kwaliteit van de verschillende simulatietechnieken, verschillende Monte Carlo modellen, is sterk afhankelijk van gebruikte data, methodologie van de modellen en integratie van economische kennis en cliëntspecifieke informatie. Doelstelling is dat de scenario s een zo realistisch mogelijk beeld geven van de mogelijke ontwikkelingen van de economie, zodat de adviseur kan toetsen in hoeverre de doelstelling financieel realistisch en haalbaar is. Om dit te kunnen bereiken dient rekening te worden gehouden met alle relevante factoren. Dit vereist tevens een holistische benadering. Naast een betere informatievoorziening door inzicht te geven in rendement en risico kan scenarioanalyse ook ondersteunen bij de onderbouwing van het advies en daarmee invulling geven aan een goed advies en dus ook van zorgplicht. Belangrijke aandachtspunten zijn inzicht in zowel het korteals langetermijnrisico. Tevens dienen twee belangrijke adviesonderwerpen meegenomen te worden, het langlevenrisico en inflatierisico. In de berekening dient naast het risico van de asset allocatie ook rekening gehouden te worden met de allocatiestrategie en dit moet ook verwerkt worden in de ontwikkeling van de economische scenario s. Boven alles is scenarioanalyse een hulpmiddel om de verwachtingen van consumenten beter te managen door inzicht te geven in de individuele cliëntsituatie en daarmee het vertrouwen in de adviseur en de financiële wereld te herstellen en te verbeteren. Informatie: Ronald.Janssen@ortec-finance.com 1 Carmen M. Reinhart, Kenneth Rogoff (29): This Time is Different: Eight Centuries of Financial Folly. 2 C.G.E.Boender (29), 'The practical implementation of the first lesson of portfolio theory', OCFR Working paper series. 3 VAKBLAD FINANCIËLE PLANNING - JULI/AUGUSTUS 212 NUMMER 7/8