Beleidsplan Openbare Verlichting en Overige Lichtbronnen in openbare ruimte van de Gemeente Buren ( )

Transcriptie

1

2 Beleidsplan Openbare Verlichting en Overige Lichtbronnen in openbare ruimte van de Gemeente Buren ( ) Inhoudsopgave Samenvatting 1. Inleiding 2. Functie en effecten van (openbare) verlichting a. Verkeersveiligheid b. Sociale veiligheid c. Leefbaarheid/sfeer d. Overige effecten van licht 3. Landelijke ontwikkelingen in Openbare Verlichting a. Landelijke regelgeving b. Technologische ontwikkelingen c. Maatschappelijke ontwikkelingen 4. Huidige situatie in de gemeente voor Openbare Verlichting a. Technische informatie b. Beleid en uitvoering in de afgelopen beleidsperiode c. Overige verlichting in beheer van de gemeente 5. Beleidskeuzes in de periode voor Openbare Verlichting a. Visie, doelen en aanpak b. Omgaan met landelijke regelgeving c. Omgaan met (nieuwe) technologieen d. Omgaan met maatschappelijke ontwikkelingen e. Beleidskeuzes voor overige verlichting in beheer van de gemeente 6. Huidige situatie voor Overige Lichtbronnen in de openbare ruimte a. Introductie b. Relevante lichtbronnen in de openbare ruimte c. Beleid, wet- en regelgeving 7. Beleidskeuzes voor Overige Lichtbronnen in de openbare ruimte a. Visie op licht in de openbare ruimte in Buren b. Ambitie voor overige lichtbronnen 8. Communicatie a. Externe communicatie bij grote projecten b. Burgerparticipatie c. Voorbeeldrol richting burgers d. Omgaan met klachten en storingen Bijlage A Bijlage B Bijlage C Openbare verlichting per gebiedstype Overige lichtbronnen per gebiedstype - beschrijving ambities Afkortingenlijst Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus 2013

3 Voorwoord De verlichting van de openbare ruimte is voor veel inwoners en weggebruikers vanzelfsprekend. Het krijgt pas de aandacht zodra burgers een grote verandering ervaren qua veiligheid ofsfeer. De gemeente Buren werkt dagelijks en weloverwogen aan openbare verlichting. Voor haar is het niet vanzelfsprekend om overal verlichting te plaatsen. Buren benut openbare verlichting daar waar dat bijdraagt aan de verkeersveiligheid van voetgangers, fietsers en gemotoriseerd verkeer. Ook zet ze verlichting in voor een positieve beleving in straten en op pleinen. Dit biedt sfeer en versterkt het gevoel van sociale veiligheid. In de afgelopen beleidsperiode is er veel werk verzet. Daarbij was er aandacht voor nieuwe technieken, voor energie- en kostenbesparing. De komende beleidsperiode zet de gemeente haar aanpak voort vanuit het principe 'Donker waar mogelijk, licht waar nodig'. Nieuw is de aandacht voor 'overige lichtbronnen in de openbare ruimte' naast openbare verlichting. De openbare ruimte wordt in de avond en in de nacht bei'nvloed door diverse bronnen van licht. Beeldbepalend is niet alleen openbare verlichting maar ook sportverlichting, verlichting van terreinen, monumenten en bedrijven, reclameverlichting, paardenbakken en open stallen. Al deze vormen van verlichting hebben een functie maar ook negatieve effecten op de omgeving. Verlichting kost energie en kan leiden tot lichthinder voor weggebruikers, omwonenden en dieren. Ook lichtvervuiling van het landschap is ongewenst en de verminderde zichtbaarheid van sterren. Voor u Iigt het beleidsplan van de gemeente Buren voor de periode Het plan streeft naar (kosten)efficientie en duurzaamheid in aanleg, beheer en onderhoud van openbare verlichting. En naar een bewust verlichte openbare ruimte met alle soorten lichtbronnen die daarin samenkomen. Dit beleidsplan beschrijft de visie en strategie van de gemeente voor licht in de openbare ruimte. Hiervoor heeft de afdeling Ruimtelijk Beheer de samenwerking gezocht met diverse beleidsvelden. Het beleidsplan dient als kapstok voor concrete acties in het beheerplan Openbare Verlichting en het uitvoeringsprogramma 'Overige lichtbronnen in de openbare ruimte'. Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus

4 Samenvatting Dit beleidsplan beschrijft hoe Buren omgaat met verlichting van de openbare ruimte. Buren legt hiermee haar uitgangspunten vast voor de periode Ze bouwt voort op haar aanpak ingezet tijdens de vorige beleidsperiode. In de avond en nacht bepaalt verlichting het beeld in de kernen en het buitengebied. De gemeente draagt zorg voor de openbare verlichting vanwege de verkeersveiligheid, sociale veiligheid en de sfeer buiten. Maar daarnaast zijn vele andere 'overige lichtbronnen' beeldbepalend in de nacht. Dit beleidsplan beschrijft daarom voor het eerst de Burense visie op alle lichtbronnen in de openbare ruimte. Het beleidsplan legt de visie, doelen en de aanpak op hoofdiijnen vast. De uitvoering is uitgewerkt in het beheerplan Openbare Verlichting en het uitvoeringsprogramma 'Overige lichtbronnen in de openbare ruimte'. Visie openbare verlichting: 'Donker waar mogelijk; licht waar nodig' De gemeente Buren verlicht alleen waar en wanneer dat nodig is, gelet op: o verkeersveiligheid; o sociale veiligheid; o energiebesparing; o kwaliteit van de leefomgeving/sfeer. Doelen en aanpak openbare verlichting Buren zet haar aanpak voort op het gebied van: o verlichten op maat, passend bij de omgeving; o energiebesparing door dimmen; o vervangen van de verouderde installaties zodat het bestand up-to-date blijft; o balans bewaren tussen vernieuwen en maximaal benutten van het bestaande. In de komende periode heeft Buren extra aandacht voor: o overbodige verlichting binnen de bebouwde kom weghalen op natuurlijke momenten; o verkeersveiligheid verhogen door andere technieken dan OVL (integraal wegontwerp); o nieuwe technieken mits marktrijp, technisch bewezen en financieel interessant; o duurzaamheid van materialen (bij inkoop en verwijdering); o lichtvervuiling veroorzaakt door openbare verlichting; o andere lichtbronnen die de weggebruiker hinderen. Visie overige lichtbronnen: 'Tegengaan van verstoring en verhogen van omgevingskwaliteit' Buren streeft naar spaarzame, functionele en duurzame verlichting om: o de kwaliteit van haar openbare ruimte te verhogen; o het landelijke en groene karakter van de gemeente te versterken; o directe lichthinder voor mens en dier tegen te gaan; o de zichtbaarheid van sterren te verbeteren; o energie te besparen. Doelen en aanpak overige'lichtbronnen Het ambitieniveau is het zogenaamde 'stand still- step forward'. Doel is dat de verstoring door licht in totaliteit niet verder toeneemt (stand still). Bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen wordt het licht in de openbare ruimte zo ingericht dat de kwaliteit van de leefomgeving wordt versterkt (step forward). Het tegengaan van lichtvervuiling en daarmee het versterken van donkerte wordt meegenomen in bestaand beleid en uitvoering. De aanpak van de gemeente bestaat uit het bewustmaken van bewoners en bedrijven in de gemeente. Binnen bestaande samenwerkingsrelaties worden eigenaren van opvallende en verstorende lichtbronnen benaderd om te bekijken welke vaak eenvoudige opiossingen de hinder kunnen verminderen. De gemeente benut haar natuurlijke rol bij ruimtelijke ontwikkelingen om de bijbehorende verlichting in goede banen te leiden. Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus 2013

5 1. Inleiding De afgelopen eeuw is verlichting steeds vanzelfsprekender geworden, ook in de buitenruimte. Het maakt dat wij's avonds en's nachts actief kunnen blijven. Kunstlicht is niet meer weg te denken uit onze moderne samenleving. De sterkte toename heeft een keerzijde. Het kost veel energie en maakt inbreuk op het landschap. Ook heeft het een verstorend effect op de dieren, planten en de gezondheid van mensen. De laatste jaren is er een kentering gaande naar 'Niet verlichten, tenzij', ook wel 'Donker waar mogelijk, licht waar nodig' genoemd. Steeds meer burgers, maatschappelijke organisaties en overheden willen bewuster verlichten. Ook de gemeente Buren maakt al jaren een bewuste afweging hoe zij de openbare ruimte wil verlichten. Waar is verlichting noodzakelijk en waar kunnen alternatieven worden toegepast? Welke gelijkmatigheid kies je, en welke lichtsterkte op welk tijdstip van de avond en nacht? Op welke plekken is er licht nodig in het buitengebied? Welke kosten zijn er gemoeid met openbare verlichting? Welke nieuwe technieken kunnen we inzetten? Hoe kan er energie worden bespaard en lichtvervuiling worden tegengegaan? Bij het principe 'Donker waar mogelijk, licht waar nodig' blijven verkeersveiligheid en sociale veiligheid leidend. Maar bij iedere keuze zijn ook energiebesparing en het tegengaan van lichtvervuiling van groot belang. Met dit beleidsplan geeft de gemeente haar visie op openbare verlichting weer voor de periode Tevens op overige lichtbronnen die het beeld bepalen van de openbare ruimte in de avond en de nacht. Het bijbehorende beheerplan Openbare Verlichting biedt technische informatie noodzakelijk bij het installeren en beheren van de verlichtingsinstallatie. Het bijbehorende uitvoeringsprogramma 'Overige lichtbronnen in de openbare ruimte' geeft aan welke activiteiten de gemeente onderneemt om onnodig energieverbruik en lichtvervuiling tegen te gaan. In hoofdstuk 2 en 3 wordt eerst het kader geschetst: welke functies heeft openbare verlichting en welke ontwikkelingen spelen er landelijk. Hoofdstuk 4 beschrijft de huidige situatie in Buren zowel qua techniek als aanpalend beleid. Hoofdstuk 5 schetst de beleidskeuzes voor de periode Hoofdstukken 6 en 7 beschrijven de situatie en visie op andere lichtbronnen in de openbare ruimte. Hoofdstuk 8 gaat over communicatie, burgerparticipatie, voorbeeldrol en het omgaan met storingen en klachten. De verlichting van de openbare ruimte is immers een zaak van ons allemaal! Dit beleidsplan is opgesteld door Licht en Donker Advies te Arnhem. Binnen de afdeling Ruimtelijk Beheer van de gemeente Buren heeft Dhr. R.F.M. van Gasteren de verantwoordelijkheid voor de totstandkoming van dit plan. Foto: nieuwe woonwijk Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus

6 2. Functie en effecten van (openbare) verlichting Mensen maken gebruik van de openbare ruimte en verplaatsen zich van A naar B. Dat doen ze overdag maar ook als het donker is. Het gaat daarbij om woon-werkverkeer, persoonlijke en bedrijfsmatige activiteiten. Gemeenten plaatsen daarom openbare verlichting. Hieronder worden de functies toegelicht. De positieve maar ook de negatieve effecten op de omgeving worden benoemd. a. Verkeersveiligheid Verlichting ondersteunt in de avond en nacht de mobiliteit van mensen. Verkeersveiligheid gaat over de veilige en viotte afwikkeling van verkeer. Van belang is dat verkeersdeelnemers voldoende kunnen waarnemen. Verkeersveiligheid wordt met name bepaald door: het verloop van de weg en zijwegen; de aanwezigheid van medeweggebruikers; obstakels; zijwegen; belijning en bebording; kleur van het wegdek; groenvoorziening. De gemeente kan de verkeersveiligheid versterken met civiele maatregelen op bovenstaande punten. Verlichting kan de verkeersveiligheid vergroten. b. Sociale veiligheid De sociale veiligheid heeft twee aspecten, objectieve en subjectieve veiligheid. Objectieve sociale veiligheid is meetbaar, bijvoorbeeld door het aantal incidenten dat er plaatsvindt. Bij subjectieve sociale veiligheid gaat het om hoe mensen hun omgeving beleven, voelen ze zich veilig. Belangrijk is dan de lichtkleur en de gezichtsherkenning. Sociale veiligheid is afhankelijk van de overzichtelijkheid van een gebied en de aanwezigheid van mensen in dat gebied. Civiele maatregelen en verlichting kunnen de overzichtelijkheid van een gebied verbeteren. Ze bieden echter geen garantie voor sociale veiligheid, dat doet geen enkele technische voorziening. Voor verhoogde veiligheid is voldoende sociale controle nodig. Anders ontstaat er schijnveiligheid. Soms is het vanuit sociale veiligheid beter om juist niet te verlichten. c. Leefbaarheid Ook leefbaarheid heeft twee aspecten, objectieve en subjectieve leefbaarheid. Objectieve leefbaarheid wordt bepaald door de hoeveelheid licht maar ook door geluid, luchtkwaliteit, veiligheid en dergelijke. De subjectieve leefbaarheid ofwel sfeer geeft aan hoe prettig het is om je in dat gebied te bevinden of te bewegen. Verlichting kan de leefbaarheid in positieve of negatieve zin beinvloeden. In ieder gebied is andere verlichting passend qua intensiteit, kleur en vormgeving. Zo levert sfeervolle verlichting een positieve bijdrage aan een centrumgebied met monumentale gebouwen. In drukkere uitgaansgebieden met gemotoriseerd verkeer is vaak een hoger lichtniveau gewenst. Aan de rand van de bebouwing, in kleinere woonkemen en in het buitengebied is het beter te kiezen voor minder verlichting. d. Overige effecten van licht Naast verkeersveiligheid, sociale veiligheid en leefbaarheid zijn ook de volgende, meer negatieve, effecten van licht van belang: fysieke hinder door verblinding en teveel licht in en om de woning; verbruik van fossiele energie, daarmee versterken van klimaatverandering; verstoring van flora en fauna (bioritme en de aantrekking/afstoting van nachtdieren);. mogelijke gezondheidsklachten bij mensen (o.a. verstoorde melatonineproductie);. verstoring van het landschap door lichtkoepels boven de horizon en telle lampen; vermindering van het aantal zichtbare sterren. Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus 2013

7 3. Landelijke ontwikkelingen in Openbare Verlichting a. Landelijke regelgeving Er bestaat geen wettelijke verplichting tot het plaatsen van openbare verlichting. Wel heeft de overheid een zorgplicht: de wegen dienen veilig te zijn. Daarnaast zijn de volgende regels en richtlijnen van belang: Aansprakelijkheid (Burgerlijk Wetboek) De wegbeheerder kan op basis van boek 6 van het Burgerlijk Wetboek (BW) aansprakelijk worden gesteld voor schade. Dit kan wanneer de openbare verlichting niet voldoet aan de eisen die men in de gegeven omstandigheden daaraan mag stellen (artikei e.v. en artikei 6.174). Het aansprakelijkheidsbeginsel heeft alleen betrekking op de functie van verkeersveiligheid van de openbare verlichting. De sociale veiligheid en leefbaarheid blijven hierbij buiten beschouwing, voorzover ze geen invloed hebben op de verkeersveiligheid. Het gaat hierbij om risicoaansprakelijkheid. De weggebruiker hoeft niet de schuld van de wegbeheerder aan te tonen maar de gevaarlijke toestand van de weg(uitrusting) en het daardoor intreden van het gevaar. Als de gemeente kan aantonen dat haar beleid is gebaseerd op algemeen aanvaarde richtlijnen of zij daarvan gemotiveerd heeft afgeweken, kan zij redelijkerwijs gesproken voor schade worden gevrijwaard. Volledige afdekking van aansprakelijkheid kan echter niet. Richtlijn Openbare Verlichting 2011 (ROVL-2011) De ROVL-2011 geeft richtlijnen voor de verspreiding van en hoeveelheid licht op straat. Deze zijn afhankelijk van de hoeveelheid verkeer en de wegcategorie. Hij is opgesteld door de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSW) en gebaseerd op de international aanbeveling CIE Het is een richtlijn en geen wettelijke verplichting. Het biedt een advies en hulpmiddel voor wegbeheerders. De ROVL-2011 weerspiegelt de verandering in denken die de afgelopen jaren heeft plaatsgevonden. Duurzaamheid, 'niet verlichten tenzij' en van het aanpassen van het lichtniveau op tijdstippen dat er minder verkeer is, spelen een centrale rol. Politiekeurmerk Veilig Wonen (PKVW) Doel van het Politiekeurmerk Veilig Wonen is om de kans op criminaliteit en het gevoel van onveiligheid in de woonomgeving te verminderen. Er zijn drie verschillende certificaten. Om het certificaat Veilige Woning en/of Veilig Complex te krijgen, moet de woning/complex aan bepaalde voorwaarden voldoen. Voor het certificaat Veilige Omgeving worden eisen gesteld aan bijvoorbeeld de openbare verlichting. De gemeente is niet verplicht om dit keurmerk aan te vragen. In veel gemeenten zou dit betekenen dat er veel licht bijgeplaatst zou moeten worden. Voor bewoners die een verlaagde (inbraak)verzekeringspremie willen, is het certificaat Veilige Woning voldoende. Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO) Bij het Keurmerk Veilig Ondernemen staat samenwerking tussen de verschillende organisaties centraal. Bedrijventerreinen en winkelgebieden kunnen het keurmerk krijgen, als zij structurele maatregelen nemen-op het gebied van de veiligheid. Dit kunnen onder andere maatregelen zijn op het gebied van de verlichting. Hierbij gelden geen vastgestelde normen of verplichtingen, wel worden er in het Handboek KVO suggesties gedaan. Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus 2013

8 Arbeidsomstandighedenwet Vanuit de Arbeidsomstandighedenwet moet de werkgever zorgen voor veiligheid tijdens het werk. De NEN 3140 'Bedrijfsvoering van elektrische installaties- Laagspanning' is onder andere van toepassing. Deze norm regelt een veilige bedrijfsvoering van werkzaamheden nabij, aan of met elektrische objecten in het laagspanningsgebied. Door de gemeente dient een installatieverantwoordelijke te worden aangewezen. Foto: faget kastje van een ncntmast Overige regelingen Voor openbare verlichting kunnen verder de volgende wetten en regelingen van belang zijn: o Wegenwet o Elektriciteitswet en energiewet o Europese normen voor verlichtingsmiddelen (waaronder de CE markering) o Ecologische Hoofdstructuur (EHS) o Flora en Faunawet, Natuurbeschermingswet b. Technologische ontwikkelingen Technologische ontwikkelingen vinden plaats aan masten, armaturen en lampen. De belangrijkste ontwikkelingen worden hieronder kort beschreven. Dimmen De laatste jaren komen er steeds meer mogelijkheden om verlichting te dimmen. Het gaat daarbij om statisch dimmen (op vaste momenten) of dynamisch dimmen (afhankelijk van bijvoorbeeld het aantal weggebruikers of de weersomstandigheden). Dimmen maakt energiebesparing mogelijk. Bovendien wordt de lichthinder beperkt, als de verlichting wordt teruggeschakeld op momenten dat dit mogelijk is. LED en Inductie LED (Light Emitting Diode) is een lichtbron met een laag energieverbruik en een lange levensduur. De LED"wordt al jaren toegepast in decoratieve en binnenverlichting. In openbare verlichting maakt de LED nu haar opmars doordat de techniek verder ontwikkeld is en de aanschafkosten steeds lager worden. Anno 2013 is de eerste investering in LED nog wel hoger dan conventionele verlichting. Daartegenover staat een kostenbesparing door minder onderhoud, te verwachten langere levensduur, en energiebesparing. Verlichting op basis van inductie is ook al enkele decennia mogelijk. Leveranciers claimen lange levensduur en grote energiebesparing. De aanschafkosten waren echter hoog. De techniek is daarom vooral op moeilijk bereikbare locaties toegepast (hooggeplaatste reclames bijvoorbeeld). Recenter zijn er diverse vliegvelden in Europa voorzien van deze techniek. Ook enkele wegvakken in Nederland zijn met inductie uitgerust. Als de marktprijzen verder dalen kan inductie vaker in OVL worden toegepast. Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus

9 Masten Waar voorheen de gemeenten kozen tussen staal en aluminium, zijn tegenwoordig ook kunststof en houten masten op de markt. Ieder materiaal heeft haar specifieke eigenschappen. Het is niet eenduidig aan te geven wat het meest duurzame materiaal is in algemene zin. Er is een groeiende aandacht voor de zogenaamde 'botsvriendelijkheid' van masten. De meest gunstige reactie van de mast bij botsen, is mede afhankelijk van de snelheid van het voertuig en daarmee van de wegcategorie. Actieve en passieve marketing en wegdekreflectie Markeringstechnieken en wegdekreflectie maken het verloop van de weg zichtbaar en vergroten zo de verkeersveiligheid. Deze technieken kunnen aanwezige openbare verlichting ondersteunen. In bepaalde situaties is hetzelfs een veilig en energiezuinig alternatief voor verlichting. Dat laatste zal vooral het geval zijn in het buitengebied. Bij passieve markering wordt er gebruik gemaakt van reflectie van de koplampen. Actieve markering heeft een lichtbron ge'integreerd waardoor het van grotere afstand zichtbaar is. Een lichter wegdek zorgt voor meer zicht bij een lager lichtniveau. : oto: glasbol in stoeprand, een voorbeeld van passieve markering. Kleuren licht De afgelopen decennia heeft een verschuiving plaatsgevonden waarin oranje licht steeds vaker door geel en wit licht wordt vervangen. Witte LEDs zijn in verschillende kleurtemperaturen verkrijgbaar en er is ook groen en amberkleurig licht op de OVL markt gekomen. Voor de mens hebben de verschillende kleuren effect op de sfeerbeleving en op het zicht. Deze effecten kunnen positief of negatief zijn afhankelijk van de situatie. De mate waarin diersoorten worden verstoord door verschillende kleuren uit het kleurenspectrum, wordt uitgebreid onderzocht. Bekend is al dat groen licht de orientatie van vogels boven zee minder verstoort. Sommige vleermuissoorten lijken juist baat te hebben bij amberkleurig licht. c. Maatschappelijke ontwikkelingen De maatschappelijke ontwikkelingen, die een belangrijke rol spelen bij (openbare) verlichting, worden hieronder kort beschreven. Duurzaamheid De laatste jaren groeit de aandacht voor duurzaamheid. Het gaat hierbij om energiebesparing, maar ook om het gebruik van duurzame materialen. Marktpartijen zijn actief ingesprongen op deze maatschappelijke ontwikkeling. Er worden veel innovatieve, duurzame producten op de markt gebracht op het gebied van openbare verlichting. LED verlichting en diminstallaties zijn twee bekende voorbeelden. Lichtvervuiling Vanuit burgers, maatschappelijke organisaties en overheden is er meer aandacht voor de negatieve effecten van kunstlicht. Het kost energie, heeft een verstorende werking op dieren en mensen en vervuilt het nachtelijk landschap. De roep om meer natuurlijke duisternis wordt Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus

10 luider. Dit vraagt om bewust verlichten: alleen verlichten waar noodzakelijk, op momenten dat het nodig is en op een manier die zo weinig mogelijk lichthinder veroorzaakt. Veranderende rol van de burger Steeds meer wordt onderkend dat het belangrijk is burgers actief te betrekken bij processen. Bij het inrichten van de openbare ruimte is dit erg belangrijk. Er ontstaat meer draagvlak en de betrokkenheid van burgers bij hun omgeving wordt groter. Bovendien leidt het tot plannen die beter aansluiten bij de wensen van de gebruikers van de openbare ruimte. Om die reden kiezen steeds meer gemeenten voor burgerparticipatie. Integrate aanpak Bovenstaande ontwikkelingen vragen om een integrate aanpak van de openbare ruimte. Hierbij werken de verschillende disciplines (wegontwerpers, stedenbouwkundigen, landschapsdeskundigen, civiel technici, verlichtingsdeskundigen) vanaf het begin af aan samen. Bij het ontwerpen van een nieuwe weg of de reconstructie van een bestaande weg kan zo een optimaal resultaat bereikt worden. Voorkomen wordt dat, als het ontwerp klaar is, blijkt dat er veel verlichting nodig is. Visie op (openbare) verlichting in Nederland Versterkt door de hiervoor genoemde maatschappelijke ontwikkelingen, verandert de visie op licht. Altijd en overal verlichten is niet langer vanzelfsprekend. Een bewuste afweging is noodzakelijk. Licht waar nodig, donker waar mogelijk. Daarbij kijken steeds meer gemeenten niet langer naar een specifieke straat of plein. Er wordt gekeken naar het totaalbeeld, hoe willen wij met licht in onze gemeente omgaan? Welke visie hebben wij op licht? Daarbij wordt gekeken naar openbare verlichting, maar ook naar andere lichtbronnen in de openbare ruimte. Foto: een weg in het buitengebied met nauwelijks verkeer, hier staat geen openbare verlichting Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus

11 4. Huidige situatie in de gemeente voor Openbare Verlichting a. Technische informatie Aantal en soort lichtmasten Het aantal lichtmasten per is circa De lichtpunthoogte is 6-8 meter op wijkontsluitingswegen en wegen met hogere intensiteit buiten de bebouwde kom. Overige wegen hebben grotendeels een lichtpunthoogte van 4-6 meter. Op industrieterreinen worden lichtpunten toegepast op 6-8 meter hoogte. Toegepast materiaal in verblijfsgebieden is grotendeels staal, aangevuld met aluminium. Gietijzeren masten zijn in oude kernen en pleinen toegepast. In enkele smallere straten zijn armaturen bevestigd aan gevels. In de afgelopen beleidsperiode zijn van het totale aantal van 4550 lichtmasten, er 450 verwijderd, 1275 vernieuwd, 1000 lichtmasten rechtgezet en 110 stabiliteitsmetingen uitgevoerd. Aantal en soort armaturen en lampen In 2013 zijn er4100 armaturen in gebruik. In de afgelopen beleidsperiode zijn er 1827 armaturen vervangen. Waar mogelijk zijn bij lampvervanging 'longlife' lampen toegepast. Daarnaast worden armaturen gedimd of voorzien van een lager wattage. Er zijn proeven met LED uitgevoerd. De energiebesparing van LED ten opzichte van conventionele lampen bedraagt ca. 22%. Energieverbruik Het energieverbruik is 790 MWh in Eigendom energienet Op het terrein van het gemeentehuis is een eigen net aangelegd. Alle openbare verlichting is aangesloten op het net van Liander. Wegcategorieen De wegcategorieen binnen en buiten de bebouwde kom: Binnen de kom: o Erftoegangsweg 1 (verkeersfunctie) (50 km/h) o Erftoegangsweg 2 (geen verkeersfunctie) (30 km/h) Buiten de kom: o Erftoegangsweg 1 (verkeersfunctie) (60 km/h) o Erftoegangsweg 2 (geen verkeersfunctie) (60 km/h) b. Beleid en uitvoering in de afgelopen beleidsperiode Huidig verlichtingsniveau Het verlichtingsniveau binnen de bebouwde kom is op de meeste plaatsen onder de ROVL voor wat betreft de lichtsterkte en de gelijkmatigheid. Binnen de gemeente zijn er een aantal woonwijken, zoals Scharenburg te Zoelen, Lage Kom te Buren, Nieuw Meerten te Lienden in de vorige beleidsperiode verlicht volgens de ROVL. Dit hoge lichtniveau leidde tot op- en aanmerkingen van de bewoners. Om de bewoners tegemoet te komen is de lampsterkte verlaagd en/of zijn dimmers toegepast. Vanaf 36 Watt wordt alle nieuwe verlichting gedimd. De hoeveelheid licht wordt hiermee in stapjes verlaagd van 100% naar 50% gedurende de avond en nacht, en verhoogd in de Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus

12 ochtend. Vanaf uur wordt het licht gedimd naar 66% en om uur naar 50%. Vanaf uur wordt het licht verhoogd naar 100%. De verlichting in het buitengebied bestaat uit verlichting op de meest gevaarlijke kruisingen, in bochten en op hoofd(school)fietsroutes. Uitgevoerde activiteiten In de beleidsperiode : lichtmasten zijn rechtgezet; alle nieuwe armaturen zijn uitgerust met een elektronisch voorschakelapparaat; alle nieuwe armaturen vanaf 36W zijn dimbaar uitgevoerd; groepsremplace van lampen is uitgevoerd met grotendeels longlife lampen;» als proef zijn 17 masten met LED uitgerust; als proef zijn er 2 kunststof masten geplaatst; er zijn 450 lichtmasten verwijderd buiten de bebouwde kom waarbij een uitgebreid burgerparticipatietraject is uitgevoerd; alle masten zijn voorzien van een x- en y-coordinaat; alle masten zijn genummerd; alle nieuwe lichtmasten hebben een maaiveldbescherming; alle nieuwe lichtmasten in het trottoir worden gevoegd tegen onkruid; erzijn 110 stabiliteitsmetingen uitgevoerd op lichtmasten ouder dan 40 jaar; het gemeenteterrein is voorzien van een schakelprogramma. Relatie met overige beleidsvelden Vanuit het milieujaarprogramma (2012) steunt Buren de Nacht van de Nacht met verschillende activiteiten. Diverse projecten worden uitgevoerd op het gebied van duurzaamheid en klimaat. Deels vindt dit plaats via de regionale samenwerking binnen het Regiocontract Regio Rivierenland (RRR/RSP-2), onderdeel 'aantrekkelijk Rivierenland'. De Regionale Uitvoeringsdienst (RUD) is een belangrijke speler vanaf In de Structuurvisie Buren ( ) en de bestemmingsplannen zijn verlichting en donkerte niet opgenomen als zijnde aspecten van belang. Het landschapsontwikkelingsplan (2012) beschrijft hoe het landschap kan worden behouden en versterkt. Het benoemt bedrijven(terreinen), woonwijken, wegen en sportterreinen die harmonieus in het landschap zijn ingepast. Daarbij hoort echter ook het beeld in de avond en nacht. Een doel van dit beleidsplan is om de werkvelden dichter bij elkaar te brengen. Natura 2000: een groot deel van de Burense uiterwaarden (van Kesteren tot Rijswijk) vallen onder Natura 2000 gebied. Op dit moment wordt er nog geen aandacht gegeven aan licht en donkerte bij beheer van dit gebied. De provincie benoemt in de streekplanuitwerking over Ecologische verbindingszones 'donkerte als noodzakelijke omgevingsconditie voor het behouden van de kernkwaliteiten van natuur'. Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus

13 Rijkswaterstaat verlicht bij Buren alleen op de op- en afritten van de A15 gedurende de gehele nacht. Deze worden niet uitgeschakeld om uur (zoals bepaalde wegvakken binnen het nieuwe beleid van Rijkswaterstaat). Op- en afritten vallen onder de categorie 'conflictsituatie'. c. Overige verlichting in beheer van de gemeente De gemeente beheert naast wegverlichting, ook verlichting voor andere functies. Deze lichtbronnen zijn grotendeels op hetzelfde elektriciteitsnet aangesloten als de openbare wegverlichting. Het stroomverbruik is laag vergeleken bij de wegverlichting. De belangrijkste lichtbronnen zijn: Aanlichten van gebouwen o 2 van de 13 kerken zijn aangesloten op het OVL net. Deze worden met schemerschakelaar aangezet en om uur uitgeschakeld. ilifi«k Foto: een aangelichte kerk geeft een positieve sfeer maar de omgeving en de (sterren)hemel worden vaak onbedoeld meeverlicht. Reclameverlichting: o De huidige lichtmasten zijn niet sterk genoeg om lichtbakken te dragen. o 6 verlichte abri's en 6 verlichte billboards Overige functioned verlichting: o Circa 1? plattegronden/ informatiezuilen o Circa 30 bewegwijzeringmasten met verlichting. De ANWB beheert de masten en voert het onderhoud uit. De gemeente betaalt het onderhoud. De ANWB actualiseert ieder jaar het onderhoudsprogramma. Parkeerterreinen De parkeerplaatsen in beheer van de gemeente worden op dit moment verlicht zoals de openbare weg. Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus 2013

14 5. Beleidkeuzes in de periode voor Openbare Verlichting a. Visie, doelen en aanpak Visie: 'Niet verlichten, tenzij' oftewel 'Donker waar mogelijk; licht waar nodig' De gemeente Buren verlicht alleen waar en wanneer dat nodig is. Afhankelijk van de noodzaak op die plek en op dat moment. Voor ieder wegvak wordt een afweging op maat gemaakt, gelet op: o verkeersveiligheid; o sociale veiligheid; o energiebesparing; o kwaliteit van de leefomgeving/sfeer. De gemeente benut de positieve effecten van verlichting. Zij minimaliseert de negatieve effecten, zoals die zijn genoemd paragraaf 2d. De gemeente vervult hierin een voorbeeldfunctie richting haar burgers en bedrijven. Doelen De komende beleidsperiode zet Buren haar aanpak voort op het gebied van: o verlichten op maat, passend bij de omgeving; o energiebesparing door dimmen; o vervangen van de verouderde installaties zodat het bestand up-to-date blijft; o balans bewaren tussen vernieuwen en maximaal benutten van het bestaande. In de komende periode heeft Buren extra aandacht voor: o overbodige verlichting binnen de bebouwde kom; o andere technieken dan OVL die de verkeersveiligheid verhogen; o nieuwe technieken mits marktrijp, technisch bewezen en financieel interessant; o duurzaamheid van materialen (bij inkoop en verwijdering); o lichtvervuiling veroorzaakt door openbare verlichting; o andere lichtbronnen die de weggebruiker hinderen. Foto: klassiek Lienden Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus

15 Aanpak binnen de bebouwde kom In de vorige beleidsperiode is zorgvuldig bekeken welke verlichting weggehaald kon worden buiten de bebouwde kom. Binnen de bebouwde kom is een zelfde inventarisatie gemaakt. Daaruit is naar voren gekomen dat dit aantal beperkt is. Er zal op natuurlijke momenten gekeken worden wat in die situatie de beste opiossing is. De sociale en verkeersveiligheid blijven uitgangspunt. Aanpak buiten de bebouwde kom De gemeente streeft naar een laag lichtniveau buiten de bebouwde kom. Er wordt geen verlichting bijgeplaatst behalve als er conflictsituaties optreden voor wat betreft de verkeersveiligheid. In dat geval wordt de voorkeursvolgende aangehouden die hieronder beschreven wordt bij 'Aanpak bij nieuwe aanleg en grootschalige renovaties'. Omdat er weinig verlichting is van andere bronnen, heeft de aanpak van de gemeente een grote invloed op het nachtelijk beeld. Ook de provincie hanteert een 'Niet verlichten, tenzij' principe. Rijkswaterstaat verlicht bij Buren alleen op de op- en afritten (A15). Aanpak bij nieuwe aanleg en grootschalige renovaties Bij ontwerpkeuzes om te komen tot verkeers- en sociale veiligheid, kiest de gemeente niet automatisch voor openbare verlichting. Eerst worden andere opiossingen overwogen aan de hand van een kosten-batenanalyse. Hierbij wordt onderstaande voorkeursvolgorde aangehouden: 1. infrastructure^ maatregelen waardoor geen/minder verlichting nodig is; 2. passieve markering, reflectietechnieken in markering, belijning of wegdek; 3. actieve markering; 4. energie-efficiente openbare verlichting; 5. innovatieve openbare verlichting. b. Omgaan met landelijke regelgeving Aansprakelijkheid (Burgerlijk Wetboek) Zoals aangegeven in paragraaf 3a is de gemeente niet verplicht om te verlichten. Wel is er sprake van een zorgplicht. De gemeente weegt per gebiedstype en per wegvak af wat passende verlichting is. Zie paragraaf 5a en de hiernavolgende alinea over de ROVL Omgaan met de adviesrichtlijn ROVL-2011 De landelijke richtlijn ROVL-2011 geeft advies over hoeveel licht geplaatst wordt op een bepaalde weg. Dit hangt af van de locatie, het soort weg en de hoeveelheid verkeer. De ROVL sluit qua lichtniveau meer aan bij de gebouwde omgeving in stedelijke gebieden. Daar is men gewend aan meer licht op straat, bebouwing, drukte en wellicht meer veiligheidsproblemen. Buren houdt een lichtsterkte aan tot maximaal 70% van de ROVL. Dit is passend omdat het landelijk gelegen Buren altijd al op een laag niveau is verlicht. Er zou veel verlichting bijgeplaatst moeten worden qua lichtmasten en lampsterkte als de ROVL op 100% niveau zou worden toegepast. Dit is niet gewenst vanwege de kosten, energieverbruik, de beleving van de openbare ruimte en het landschap. Waar nodig kan hiervan worden afgeweken en meer verlicht worden. Arbeidsomstandighedenwet/installatieverantwoordelijkheid De gemeente draagt zorgt voor de veiligheid van haar elektrische installaties, zogeheten 'installatieverantwoordelijkheid'. Via de Europese richtlijnen en de CE markering zijn de leveranciers aansprakelijk voor de geleverde producten. De verantwoordelijkheid tijdens montage, onderhoud en verwijdering is door de gemeente gelegd bij de aannemer via het bestek. Het beheerplan beschrijft de periodieke inspecties van de installaties maar ook de periodieke instructie van betrokken medewerkers. Bij de uitbesteding van elektrotechnisch werk beschrijft de gemeente in het contract de veiligheidseisen waaraan de aannemer dient te voldoen. Voor het ondergronds netwerk is de netbeheerder verantwoordelijk. Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus

16 Foto: Binnenwerk van een armatuur Sociale veiligheid Buren zet haar aanpak uit de vorige beleidsperiode voort. Er wordt altijd wit licht toegepast in woonwijken en centrumgebieden. Dan zijn de gezichten goed herkenbaar. De gemeente kiest voor het niet verlichten van achterpaden omdat daar geen sociale controle is (zie ook paragraaf 2b over sociale veiligheid). Op school(fiets)routes blijft de situatie gehandhaafd. Alleen in nieuwe situaties wordt er op maximaal 70% van de ROVL verlicht. De gemeente levert haar bijdrage aan sociale veiligheid door een integrate benadering. Zij bekijkt niet alleen de mogelijkheden van verlichting maar ook het verbeteren van groen, zichtlijnen, toezicht door medeweggebruikers en handhaving. Politiekeurmerk Veilig Wonen Woonwijken worden niet verlicht op het niveau van het Politie Keurmerk Veilig Wonen (PKVW). Dit zou een behoorlijke toename van het aantal masten en het lichtvermogen betekenen, bijvoorbeeld het plaatsen van masten dichtbij iedere voordeur. Ook alle achterpaden zouden dan verlicht moeten worden, terwiji daar, zoals vermeld, weinig sociale controle is. Woningeigenaren kunnen een certificaat 'Veilige Woning' aanvragen, als hun woning daarvoor aan de eisen voldoet. Keurmerk Veilig ondernemen De gemeente stelt niet de eis dat bedrijventerreinen aan dit keurmerk moeten voldoen. Het is mogelijk dat bedrijventerreinen zelf die wens hebben. De bedrijven en de gemeente kiezen dan gezamenlijk uit de serie van opties en veiligheidsmaatregelen uit het Handboek KVO. Verlichting kan onderdeel uitmaken van de gekozen totaalaanpak. Maar licht biedt op zichzelf staand geen garantie voor veiligheid. Dit beleidsplan OVL is leidend op het gebied van verlichting, niet het Keurmerk. c. Omgaan met (nieuwe) technologieen Investeren in nieuwe technieken Buren heeft niet de ambitie om koploper te zijn. Wel volgt de gemeente de ontwikkeling van nieuwe technieken in de markt. Zij kiest voor de meest duurzame optie als dit technisch en financieel mogelijk is. Voor technieken die duurder zijn in de aanschaf, bekijkt de gemeente de kosten en baten over de gehele levensduur. Naast energie en onderhoud zijn ook de effecten op veiligheid, sfeer en lichtvervuiling van belang. Bij een gunstig totaalbeeld bekijkt de gemeente of er investeringsbudget of een alternatieve financieringwijze beschikbaar is. De belangrijkste (nieuwe) technieken worden in de volgende alinea's genoemd. Dimmen Buren is actief met het dimmen van verlichting. Hierdoor wordt het licht goed afgestemd op de hoeveelheid verkeer, gaan lampen langer mee, worden energie(kosten) bespaard en wordt onnodige lichtvervuiling voorkomen. Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus

17 LED en Inductie Buren beoordeelt per project van nieuwe aanleg of herstructurering of LED de juiste opiossing is. Gekeken wordt naar de aanvangsinvestering, de besparing op energie(kosten) en onderhoud over de gehele levensduur. In sommige gebieden is de gewenste sfeer en richting van het licht een beslissende factor. Deze aanpak komt voort uit de pilots uit de vorige beleidsperiode. In 2013 is in het buitengebied LED verlichting aangebracht. Net als LED, zal Buren ook inductie overwegen als energiebesparende techniek op het moment dat dit over de levensduur gerekend financieel interessant is. Wel zal de leverancier zekerheden moeten bieden aangezien inductie nog reiatief weinig is toegepast in OVL. Masten, armaturen, lampen Buren kiest masten en armaturen die het best voldoen aan de volgende (milieu)kwaliteitseisen: o lange levensduur (zoals stalen masten); o energiezuinige en dimbare lampen, armaturen en voorschakelapparatuur; o goed spiegeloptiek om verblinding en strooilicht te voorkomen; o laag lampvermogen; o qua vormgeving het beoogde straatbeeld versterkend. De gemeente streeft niet alleen naar die optimale kwaliteit. Ze vindt ook uniformiteit in het straatbeeld belangrijk. Daarnaast wil zij de kosten laag houden door standaardisatie. Daarom wordt er een voorkeursassortiment gebruikt, dat voldoende energiezuinige opiossingen bevat. Bij ieder project wordt uit dit assortiment gekozen na afweging van kosten, milieu(opbrengsten) en andere voor- en nadelen. Het beheerplan beschrijft de inhoud van het voorkeursassortiment. Ook worden de onderhoudsafspraken vastgelegd zoals de frequentie van groepsremplace van lampen, de levensduur van armaturen en schilderwerkzaamheden van masten. Oude masten kunnen worden gecontroleerd op hun stabiliteit. Daardoor kunnen ze desgewenst langer blijven staan dan de reguliere 40 jaar levensduur. Actieve en passieve markering en (wegdek)reflectie De gemeente beoordeelt de bijdrage aan verkeersveiligheid die geleverd kan worden door actieve markering, passieve markering en (wegdek)reflectie. Dit doet zij zowel binnen als buiten de bebouwde kom, bij het weghalen van lichtmasten, bij herstructureringsprojecten en bij de aanleg van nieuwe wegen. Waar technisch en financieel mogelijk, worden deze technieken toegepast. _ e.11- Foto: lichter (sterker reflecterend) wegdek met behulp van een nieuwe slijtlaag Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus

18 Kleuren licht Vanwege verkeersveiligheid, gezichtsherkenning en sfeer kiest de gemeente in principe voor wit licht in alle gebieden. Daarnaast wordt voor het buitengebied bekeken of het voor bepaalde diersoorten wenselijk is om een andere lichtkleur toe te passen (zie paragraaf 5d onder 'lichtvervuiling'). Netbeheer/aanleg eigen netten Bij nieuwe projecten wordt steeds bekeken of het voordelen biedt om een eigen net aan te leggen in plaats van het net van de netbeheerder. In de vorige beleidsperioden zijn er geen stukken eigen net aangelegd. De gemeente streeft naar het aanscherpen van de schakeltijden in samenwerking met de netbeheerder en de omliggende gemeenten. d. Omgaan met maatschappelijke ontwikkelingen Duurzaamheid Buren kiest voor de meest energiezuinige opiossing en duurzame materialen als dit mogelijk is binnen het budget. Zie onder 5c 'investeren in duurzame technieken'. Buren heeft al geruime tijd veel aandacht voor energiebesparing. Dit blijkt ook uit het hoge aantal dimbare installaties en het lage toegepaste lichtniveau. Buren wil ook in de toekomst energie blijven besparen en de kwaliteit van de openbare ruimte vergroten. Daarom hanteert de gemeente de volgende zes basisprincipes: o verlichting alleen plaatsen waar dit noodzakelijk is; o andere (infra gerelateerde) mogelijkheden voor verkeersveiligheid benutten; o 's nachts dimmen vanaf 36W of uitzetten; o overige energiebesparende innovaties zoals LED mits financieel mogelijk; o zo laag mogelijke lampsterkte, met lichtniveau op maximaal 70% van de ROVL; o goed gericht licht door armatuurkeuze en afstelling. Aan duurzame materialen wordt in de periode extra aandacht gegeven. Er wordt niet automatisch gekozen voor de bekende materialen zoals stalen masten. Bij aanschaf en het verwijderen van lichtmasten, armaturen en lampen worden afspraken gemaakt met de leveranciers. Zij dienen informatie te geven en mogelijkheden aan te bieden voor meer duurzaamheid over de gehele levenscyclus. Daarbij gaat het om: o (schaarste van) de grondstoffen; o afvalstoffen tijdens de productie; o gebruik van recyclede materialen; o coating, schilderen en reinigen; o de verwerking van de materialen bij einde levensuur. Zie ook onder 5c over de levensduur van masten. Lichtvervuiling door openbare verlichting Buren is zich ervan bewust dat verlichting storend kan zijn voor mens en dier. Verlichting bepaalt in de nachtelijke uren het open en donkere landschap van Buren. Ook vermindert kunstlicht het aantalzichtbare sterren. Buren helpt ook in deze beleidsperiode lichtvervuiling te verminderen door in te zetten op minder lichtmasten, lagere lampsterkte en dimmen. Extra aandacht wordt besteed aan de richting waarop het licht straalt. Tim Joye Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus

19 De mogelijkheid wordt onderzocht om licht op bepaalde locaties's nachts geheel uit te schakelen. Ook start zij een aanpak voor overige lichtbronnen in de openbare ruimte, zie de hoofdstukken 6 en 7 en bijlage B. De beleidstakken openbare verlichting, milieu en natuur trekken in de komende beleidsperiode samen op om te kijken in welke gebieden (openbare) verlichting storend is voor diersoorten. Gebruik wordt gemaakt van kennis bij lokale (natuur)groeperingen. Gekozen kan worden voor verminderen van licht of het toepassen van een andere kleur verlichting. Hinder voor weggebruikers veroorzaakt door andere lichtbronnen Erzijn bronnen van licht die de verkeersveiligheid negatief beinvloeden. Als de volgende situaties zich voordoen gaat de gemeente in gesprek met de lichtbron eigenaar of treedt zo nodig handhavend op: o Verblinding van weggebruikers door lampen van bv sportvelden of bedrijven; o Overgangen van sterk licht naar donker of andersom waardoor het oog van de weggebruiker gedurende een bepaalde tijd weinig contrast ziet; o Signalen die op verkeerssignalen lijken. Knipperende, gekleurde verlichting kan bijvoorbeeld verward worden met waarschuwingssignalen zoals sirenes; o Afleiding voor weggebruikers, bijvoorbeeld door reclame-uitingen of beamers. Veranderende rol van de burger Buren betrekt inwoners bij grote veranderingen in hun directe leefomgeving. Zij houdt burgers bij reguliere zaken op de hoogte via pers, brieven en websites. In specifieke gevallen, waarbij de verandering groot is (zoals het plaatsen of weghalen van grotere hoeveelheden lichtmasten), wordt burgerparticipatie toegepast. Meer hierover volgt in paragraaf 8b. Integrate aanpak (integraal wegontwerp) De gemeente kiest voor meer veiligheid en minder verlichting door integraal wegontwerp. Vanaf de start van aanpassing of aanleg van een weg of een heel gebied, zit het werkveld verlichting aan tafel bij deskundigen voor ruimtelijke ordening, stedenbouw, groen en verkeer. Infrastructurele mogelijkheden worden benut om de verkeers- en sociale veiligheid te vergroten. De noodzaak van openbare verlichting wordt hierdoor waar mogelijk beperkt. Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus

20 e. Beleidskeuzes voor overige verlichting in beheer van de gemeente Aanlichten van gebouwen en overige markeringspunten Vaak wordt aanlichting als sfeerverhogend ervaren. Het kan bijdragen aan de positieve uitstraling van de gemeente. En daarmee aan de economische groei via toerisme en horeca. Verschillende gebouwen zijn aangelicht waaronder kerktorens. Op sommige locaties gaat de lichtbundel naast het aan te lichten oppervlak of worden omringende bomen meeverlicht. De lichtbronnen voor het aanlichten van gebouwen hebben geen functie voor veiligheid maar veroorzaken wel energieverbruik en lichtvervuiling. Buren gaat extra aandacht geven aan de manier waarop zij gebouwen aanlicht. In ieder geval past zij toe: o Tijdschakelaars die de verlichting uitschakelen tussen 23 en 7 uur; o Armaturen die energieverbruik, verblinding en strooilicht beperken; o Passend lichtplan waarbij bijvoorbeeld aanstralen van boven de voorkeur heeft en waarbij slechts markante delen van het gebouw verlicht worden; o De NSW-richtlijn (Lichthinder deel 3). Reclameverlichting waaronder lichtmastreclames en ABRI's De gemeente Buren staat geen lichtmastreclames toe. Deze passen niet bij het landschap en karakter van Buren. Bovendien zorgen lichtmastreclames voor lichtvervuiling en een hoger energieverbruik. Abri's worden aangesloten op het OVL-net van Liander Parkeerterrein en Parkeerterreinen worden in principe net als woonwijken verlicht en gedimd. Op parkeerterreinen bij sportvelden wordt na uur de openbare verlichting uitgeschakeld. Er zijn diverse parkeerterreinen in beheer bij de sportparken zelf. Overige functionele verlichting (bewegwijzering, plattegronden) Nieuwe functionele verlichting wordt uitgerust met LED verlichting. Deze wordt qua sterkte aangepast op de hoeveelheid licht op dat wegvak. Komende vanuit het donkere buitengebied kan een te fel verlichte plattegrond verblindend werken. 1 ^ 1 HHj Foto: ANWB Doeienburg Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus

21 6. Huidige situatie Overige lichtbronnen in de openbare ruimte a. Inleiding De gemeente, bewoners en gebruikers van de openbare ruimte in Buren willen een overzichtelijke en gebruiksvriendelijke inrichting. De bebouwde omgeving wordt met zorg vormgegeven door de architectuur van gebouwen en de inrichting van pleinen. Ook het landelijk gebied wordt met visie ingericht. Daarbij worden de van nature aanwezige landschapsstructuren benut en versterkt. Bij kwaliteit van de openbare ruimte denkt men vaak aan het beeld bij daglicht. Maar als het donker is, bepalen vooral de lichtbronnen het beeld. Dit beeld is vrijwel nooit in ruimtelijke plannen opgenomen. De trend is dat er steeds meer licht wordt geplaatst. De varieteit aan vormen, kleuren en toepassingen neemt toe. Gemiddeld neemt in Nederland de hoeveelheid lichtuitstoot toe met 4% per jaar. Al deze lichtbronnen hebben een functie vanwege hun positieve effect op bijvoorbeeld de economie, mobiliteit, sport, sfeer, of het gevoel van veiligheid. Maar steeds vaker vinden mensen kunstlicht storend. Ook zorgen lampen voor energieverspilling als ze branden wanneer dat niet nodig is. Paragraaf 2d beschrijft deze onbedoelde bij-effecten van verlichting. De gemeenteraad van Buren wil onderzoeken hoe en waar in haar gemeente storende of overbodige verlichting verminderd kan worden (orienterende raadsvergadering ). Hierbij worden burgers, bedrijven en verenigingen betrokken. Dit hoofdstuk, het volgende hoofdstuk en het uitvoeringsprogramma 'Overige lichtbronnen in de Openbare Ruimte' geven invulling aan dit besluit. b. Relevante lichtbronnen in de openbare ruimte De belangrijkste lichtbronnen in Buren zijn: openbare verlichting in beheer van de gemeente; verlichting van winkels en bedrijven(terreinen): reclame, gevels, terreinverlichting; sportveldverlichting van diverse sportclubs; agrarische verlichting (terreinverlichting en paardenbakken, (half) open verlichte stallen); recreatieve verlichting zoals bij Het Eiland van Maurik en diverse campings; verlichting bij (huur)woningen (galerijverlichting, voordeur, tuin). Al deze lichtbronnen, behalve openbare verlichting, zijn in eigendom van andere partijen dan de gemeente. Soms worden de bronnen zorgvuldig gericht op datgene wat verlicht moet worden en's nachts uitgeschakeld. Veel vaker veroorzaken ze onbewust en onbedoeld lichtvervuiling. Foto: Tennisveld Beleidsplan OVL en overige lichtbronnen ( ) _ Gemeente Buren _ 20 augustus