Beperkte opleidingsbeoordeling. hbo masteropleiding Master in Leadership in Education MLE deeltijd

Transcriptie

1 BEOORDELINGSRAPPORT Beperkte opleidingsbeoordeling hbo masteropleiding Master in Leadership in Education MLE deeltijd Fontys Hogescholen

2

3 Lange Voorhout ED Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl BEOORDELINGSRAPPORT Beperkte opleidingsbeoordeling hbo masteropleiding Master in Leadership in Education MLE deeltijd Fontys Hogescholen CROHO nr Hobéon Certificering Datum 31 oktober 2012 Auditteam drs. G.J. Stoltenborg voorzitter dr. H.P. Brandsma lid W.J.J. van Brecht lid prof. dr. P.W.M. Mahieu lid R. Akkerboom studentlid. Secretaris drs. R.F. Stapert

4

5 INHOUDSOPGAVE 1. BASISGEGEVENS 1 2. SAMENVATTING 3 3. INLEIDING 5 4. OORDELEN OP NIVEAU VAN DE STANDAARDEN 7 5. ALGEMEEN EINDOORDEEL AANBEVELINGEN 257 BIJLAGE I Scoretabel 279 BIJLAGE II Opleidingsspecifieke eindkwalificaties 311 BIJLAGE III Schematisch overzicht opleidingsprogramma 315 BIJLAGE IV Programma, werkwijze en beslisregels 357 BIJLAGE V Lijst geraadpleegde documenten 389 BIJLAGE VI Overzicht auditteam 41

6

7 ec s contacturen belastingsuren ec s contacturen belastingsuren ec s contacturen belastingsuren 1. BASISGEGEVENS NAAM INSTELLING Fontys Hogescholen status instelling bekostigd resultaat instellingstoets kwaliteitszorg niet van toepassing NAAM OPLEIDING Master in Leadership in Education MLE registratienummer croho domein/sector croho educatie oriëntatie opleiding hbo niveau opleiding master aantal studiepunten (ec s) (tot ) 70 ec s (per ) 60 ec s docent-student ratio (tot ) 1 : 23,6 (per ) 1 : 19,4 afstudeerrichtingen geen locatie tot : Driebergen-Rijsenburg per : Eindhoven variant deeltijd relevante lectoraat Leren en Innoveren datum audit / opleidingsbeoordeling 30 maart 2012 IN- EN UITSTROOM Instroom Cohort Diploma na 2 jaar Cohort Diploma na 3 jaar Cohort Uitval Cohort Totaal diploma behaald Cohort CONTACTUREN 1 MLE1, MLE2 en MLE3 cohorten MLE 1 MLE 2 MLE 3 Totaal MLE1 en MLE2: cohort Totaal Het gemiddeld aantal klokuren per week aan geprogrammeerde contacttijd, voor ieder jaar van de opleiding. Hobéon Beoordelingsrapport Beperkte opleidingsbeoordeling hbo masteropleiding MLE, Fontys Hogescholen versie 1.0 1

8 Hobéon Beoordelingsrapport Beperkte opleidingsbeoordeling hbo masteropleiding MLE, Fontys Hogescholen versie 1.0 2

9 2. SAMENVATTING Als in deze samenvatting wordt gesproken over huidige doelstelling en huidige opleiding dan wordt daarmee impliciet verwezen naar de transitiefase waarin de MLE-opleiding verkeert. Zie hoofdstuk 3 Inleiding. 1. Beoogde eindkwalificaties De huidige doelstelling van de MLE-opleiding laat zich als volgt kort samenvatten: het opleiden van hooggeschoolde professionals die als excellente schoolleiders (1) leiding kunnen geven aan de ontwikkeling van schoolorganisaties tot lerende organisaties en aan de innovatie van het basisonderwijs binnen die organisaties en die (2) een bijdrage kunnen leveren aan de verdere ontwikkeling van de beroepsgroep. Reikwijdte, oriëntatie en niveau van de doelstelling heeft de MLE-opleiding zichtbaar gemaakt in beoogde eindkwalificaties, die corresponderen met de complexe eisen die het werkveld en de omgeving waarbinnen school opereert, stellen aan een hooggekwalificeerde ontwikkelingsgerichte schoolleider. Sterke punten zijn voorts, dat het doen van onderzoek thans een prominente plaats inneemt in de beoogde eindkwalificaties en dat de MLE-opleiding de beoogde eindkwalificaties zodanig heeft gedifferentieerd en geconcretiseerd, dat zij inderdaad kunnen dienen als richtinggevend kader voor het opleidingsprogramma en voor het toetsen & beoordelen. Overigens is de verwevenheid met het werkveld (via docenten, gastdocenten en studenten alsook via de intensieve samenwerking met scholen en met werkveldorganisaties in het primair onderwijs) zodanig sterk dat de eventuele noodzaak tot herijking en/of actualisering van de doelstellingen een telkens terugkerend gespreksonderwerp is. In alle opzichten gaat het hier om eindkwalificaties die qua niveau passen bij een masteropleiding en die qua oriëntatie volledig recht doen aan wat het werkveld verwacht. Het oordeel van het auditteam over de beoogde eindkwalificaties luidt dan ook: goed. 2. Onderwijsleeromgeving De opleiding biedt een ambitieus en veeleisend programma aan op een hoog niveau, waarbinnen interactie met het werkveld een vanzelfsprekend element is, met extra aandacht voor op praktijk georiënteerd onderzoek waar de studenten overigens (in de vernieuwde opzet van de opleiding) goed op worden voorbereid, ook in methodologisch opzicht. In de inhoud & leerdoelen worden de focus en het niveau van de opleiding (het opleiden van hooggeschoolde leidinggevenden in het PO) zichtbaar. Mede dankzij het sterk op ervaringsleren gerichte didactisch concept, waarbij de student individueel en samen met andere studenten via interactie met de eigen beroepspraktijk, via zelfreflectie en interactieve peer-reflectie zich steeds verder ontwikkelt als beroepsbeoefenaar, is de opleiding erin geslaagd de reikwijdte, oriëntatie en het niveau van de doelstellingen zichtbaar te maken in de inhoud en de vormgeving van het programma. Ook dankzij het zeer deskundig en betrokken docentencorps met zijn vele contacten in het werkveld, is de opleiding in staat tot het realiseren van een hoogwaardige opleiding die een belangrijke rol zal (kunnen) spelen in de verdere ontwikkeling van de kwaliteit van basisscholen en van het basisonderwijs daarbinnen. Het oordeel van het auditteam is dan ook zeer positief wat tot uitdrukking zou moeten komen in een kwalificatie goed. Omdat de huidige opleiding nog slechts aan het begin van de uitvoering staat het 1 e jaar is gedeeltelijk uitgevoerd volstaat het auditteam thans met de formele kwalificatie voldoende. Hobéon Beoordelingsrapport Beperkte opleidingsbeoordeling hbo masteropleiding MLE, Fontys Hogescholen versie 1.0 3

10 3. Toetsing en beoordeling Het systeem van toetsen wordt gekenmerkt door enerzijds een grote variëteit aan toetsvormen die telkens corresponderen met de aard van de te toetsen competenties en anderzijds de grote nadruk op systematische inhoudelijke en persoonlijke feedback, waardoor het toetsen & beoordelen een substantieel leereffect heeft. Ook worden in de toetsing, en dan met name in de gespecificeerde beoordelingscriteria, de focus en het niveau van de opleiding (het opleiden van hooggeschoolde leidinggevenden in het PO) zichtbaar. De uitvoeringskwaliteit van het toetsen & beoordelen wordt zeker gesteld door gerichte afspraken, intervisie, studiedagen steekproefsgewijze controle en interventies onder de regie van de examencommissie en systematische kwalitatieve feedback vanuit de studentfocusgroepen. Kortom: het systeem van toetsen & beoordelen bestrijkt alle eindkwalificaties en voorziet in valide en betrouwbare (toets)opdrachten, in transparante beoordelingskaders en in systematische, leereffectieve feedback. Het auditteam beoordeelt het systeem dan ook als goed. Met betrekking tot het tweede aspect van deze standaard ( gerealiseerde eindkwalificaties) geldt, dat de eindwerkstukken qua onderzoeksvraagstelling en onderzoeksopzet aanvaardbaar zijn, maar toch nog niet het ambitieuze niveau bereiken van de eigen MLE opleidingsdoelen. Het auditteam kwalificeert het eindniveau (de gerealiseerde eindkwalificaties) als voldoende. Dit aspect weegt voor het auditteam zwaarder dan het systeem van toetsen & beoordelen. Het eindoordeel onder deze standaard is dan ook: voldoende. Algemene conclusie De kracht van de huidige masteropleiding MLE ligt in (i) haar heldere visie op de ontwikkeling van leiderschap in het primair onderwijs en in (ii) de hechte banden met de beroepspraktijk, (iii) het sterke accent op onderzoek, gericht op de ontwikkeling van de kwaliteit van de beroepspraktijk, (iv) het hoge niveau van de conceptuele en instrumentele scholing en (v) een coherent en leereffectief assessmentsysteem. Deze sterke kenmerken zijn zichtbaar in de samenstelling en kwaliteit van het docententeam, in de doelstelling, inhoud en de werkvormen van het programma en in de opzet van de onderzoekslijn binnen het huidige programma. Op deze wijze maar ook dankzij de deskundigheid en de sterke betrokkenheid van het docentencorps, heeft Fontys een programma ontworpen dat meer dan voldoende basis biedt voor het opleiden van professionals (in casu masters) die het basisonderwijs, de basisscholen en hun eigen beroepspraktijk op een hoger plan kunnen brengen. 31 oktober 2012 drs. G.J. Stoltenborg, voorzitter drs. R.F. Stapert, secretaris Hobéon Beoordelingsrapport Beperkte opleidingsbeoordeling hbo masteropleiding MLE, Fontys Hogescholen versie 1.0 4

11 3. INLEIDING Fontys Pabo Eindhoven FPE De masteropleiding Master in Leadership in Education (MLE) is onderdeel van de Fontys PABO Eindhoven (FPE). FPE verzorgt ook de bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs (pabo) en de masteropleiding Leren en Innoveren (MLI). Aan FPE is het lectoraat Leren en Innoveren verbonden. FPE zal in de loop van 2012 een nieuwe weg inslaan. Samen met de Fontys PABO Tilburg en de Fontys Pedagogische Opleidingen s-hertogenbosch (FPOH) gaat FPE verder in één instituut: Fontys Hogeschool Kind & Educatie (FHKE). Ook de hbo bachelor opleiding Pedagogisch Management Kinderopvang (PMK) zal deel uitmaken van FPA. Master in Leadership in Education MLE De hbo-masteropleiding MLE is in 2007 gestart onder regie van de Christelijke Hogeschool Windesheim in een samenwerkingsverband met Fontys Hogescholen en de Stenden Hogeschool. De opleiding is gestart als driejarige deeltijdopleiding en omvatte 70 ec s. Het eerste jaar fungeerde als een pre-master waarin een aantal basisvakken werd aangeboden. Het samenwerkingsverband van Fontys Hogescholen met Stenden Hogeschool en Hogeschool Windesheim is per 1 september 2011 beëindigd. Sindsdien is MLE gepositioneerd binnen de (Afdeling Zakelijke Dienstverlening van) FPE. De MLE-opleiding verkeert in een transitiefase. MLE heeft thans een nieuw tweejarig programma ontwikkeld met een omvang van 60 ec s. Deze transitie betreft vooral: Vernieuwing van het competentieprofiel: Het huidige werkveld vraagt expliciet om een opleiding voor excellente schoolleiders in plaats van bovenschools managers, waar MLE in de aanvang op was gericht. Aan schoolleiders is wel zowel kwalitatief als in kwantitatief opzicht een groeiend tekort. De nieuwe opleiding MLE focust zich op het ontwikkelen van (toekomstige) schoolleiders tot excellente schoolleiders. De basis voor de inhoudelijke vernieuwing van het curriculum wordt gevormd door het vernieuwde competentieprofiel, waarin de competenties van de Nederlandse Schoolleiders Academie (NSA) zijn verwerkt. Versteviging van de onderzoekscomponent: empirisch gefundeerd praktijkgericht onderzoek draagt bij aan de schoolontwikkeling en leidt tot een meer onderzoekende houding van leraren. Het inzetten van praktijkgericht onderzoek is daarmee een belangrijk kwaliteitsinstrument van de schoolleider: schoolleiders moeten niet alleen in staat zijn zelf praktijkgericht onderzoek uit te voeren en te verbinden aan de schoolontwikkeling, maar ook leiding kunnen geven aan onderzoek. Praktijkgericht onderzoek loopt om deze reden als een rode draad door de vernieuwde MLE-opleiding. De MLE-opleiding beoogt de professionaliteit van de leidinggevende in het Primair Onderwijs (PO) te verhogen. De positionering van de MLE-opleiding naast de MLI-opleiding biedt de mogelijkheid om de inhoudelijke componenten innovatie en onderwijsvernieuwing wederzijds te versterken. Beide opleidingen behouden natuurlijk wel een eigen profiel. MLE is gericht op de expert in leidinggeven, die in staat is organisatieontwikkeling en onderwijsvernieuwing innovatief op te zetten en te begeleiden enerzijds en goed ondernemerschap in de praktijk vorm te geven anderzijds. MLI is gericht op de excellente leraar, die als spil in een onderwijsorganisatie, in staat is op een verantwoorde wijze eenvoudige en complexe onderwijsvernieuwingen te initiëren, uit te voeren en te begeleiden. Hobéon Beoordelingsrapport Beperkte opleidingsbeoordeling hbo masteropleiding MLE, Fontys Hogescholen versie 1.0 5

12 Hobéon Beoordelingsrapport Beperkte opleidingsbeoordeling hbo masteropleiding MLE, Fontys Hogescholen versie 1.0 6

13 4. OORDELEN OP NIVEAU VAN DE STANDAARDEN 4.1. Beoogde eindkwalificaties Standaard 1: De beoogde eindkwalificaties van de opleiding zijn wat inhoud, niveau en oriëntatie geconcretiseerd en voldoen aan internationale eisen. Toelichting NVAO: De beoogde eindkwalificaties passen wat betreft niveau (bachelor master) en oriëntatie (hbo wo) binnen het Nederlands kwalificatieraamwerk. Zij sluiten bovendien aan bij de actuele eisen die in internationaal perspectief vanuit het beroepenveld en het vakgebied worden gesteld aan de inhoud van de opleiding. Bevindingen Inleiding De MLE-opleiding verkeert, zoals gezegd, in een transitiefase. Bij de start van de opleiding in 2007 was de opleiding gericht op de (15) zogeheten Berenschot competenties die vooral ontwikkeld waren vanuit het profiel bovenschools manager, een functie die rond 2000 is ontstaan. Voor schoolleiders die wilden doorgroeien naar de functie van bovenschools manager, was een passende opleiding noodzakelijk. Daarna, echter, hebben schoolbesturen hun eis ten aanzien van een specifieke opleiding voor bovenschools manager laten vallen. Sterker nog, het huidige werkveld vraagt expliciet om excellente schoolleiders in plaats van bovenschools managers. Reden voor de MLE-opleiding zich met ingang van 2012 te richten op het scholen en ontwikkelen van (toekomstige) schoolmanagers tot excellente schoolleiders. Een herijking van de beoogde eindkwalificaties met als referentiepunt het profiel van de excellente schoolleider was derhalve noodzakelijk en de Berenschot competenties werden losgelaten. Tijdens de audit heeft het auditpanel uitvoerig over deze herijking gesproken met zowel het opleidingsmanagement als de docenten en daaruit is het panel gebleken, dat de ingezette heroriëntatie van de MLE-opleiding binnen de opleiding door alle betrokkenen wordt gedragen. Een niet onbelangrijke constatering omdat draagvlak een wezenlijke voorwaarde voor succes is. Uit de gesprekken tijdens de audit bleek voorts, dat de docenten ook rechtstreeks betrokken zijn geweest bij de nadere concretisering en specificering van deze heroriëntatie zoals die in de verschillende documenten waar in het onderhavige rapport naar wordt verwezen, is vastgelegd. De basis voor deze herijking en dus ook voor de inhoudelijke vernieuwing van de MLEopleiding, wordt gevormd door het beroepsprofiel en competentieprofiel dat is ontwikkeld en vastgesteld door de Nederlandse Schoolleiders Academie (NSA), het onafhankelijk instituut van en voor leidinggevende in het primair onderwijs. De NSA stimuleert en bewaakt de beroepskwaliteit en bevordert de deskundigheid van schoolleiders in het primair onderwijs. Het instituut onderhoudt de beroepsstandaard voor schoolleiders via een beroepsregister voor schoolleiders. Beoogde eindkwalificaties De opleiding MLE heeft haar beoogde eindkwalificaties vastgelegd in het Beroeps- en Opleidingsprofiel MLE De Excellente Schoolleider. De opleiding onderscheidt een vijftal domeinen waarbinnen de competenties worden benoemd. Acht hiervan zijn overgenomen uit het NSA-competentieprofiel. De opleiding heeft hieraan 9 e competentie toegevoegd: onderzoek. Het bereik van de beoogde eindkwalificaties (competenties) laat zich als volgt samenvatten: Hobéon Beoordelingsrapport Beperkte opleidingsbeoordeling hbo masteropleiding MLE, Fontys Hogescholen versie 1.0 7

14 Domein Onderwijs Organisatie Omgeving Daadkracht Denkkracht Competentie Gerichtheid op het primaire proces Organisatieontwikkeling Organisatiebeleid en -beheer Onderwijsondernemerschap Interpersoonlijk competent Aansturing professionals Zelfsturing Intrapersoonlijk competent Onderzoek Bovenstaand schema omvat, naar het oordeel van het auditteam, alle facetten van de functie schoolleider. De MLE-opleiding heeft vervolgens elke competentie in het document Nieuw Toetskader MLE nader gedifferentieerd en geoperationaliseerd. Zij heeft dat, naar het oordeel van het auditteam, voortreffelijk gedaan en wel op een wijze die enerzijds de inhoud, reikwijdte en complexiteit van de functie schoolleider inzichtelijk maakt en die anderzijds volledig recht doet aan het niveau van die functie. Het auditteam wil dit illustreren met een voorbeeld uit het domein Organisatie dat op de volgende pagina in extenso wordt weergegeven. Hobéon Beoordelingsrapport Beperkte opleidingsbeoordeling hbo masteropleiding MLE, Fontys Hogescholen versie 1.0 8

15 Domein Competentie 2 Organisatie Organisatieontwikkeling ontwikkelen en levend houden van een gezamenlijk gedragen visie op onderwijs, opvoeding en organisatie op basis van actuele theorieën m.b.t. onderwijs, opvoeding, organisatie, leiderschap, communicatie, verandermanagement en kennismanagement actief betrekken van alle geledingen bij het proces van schoolontwikkeling en gemeenschapsvorming o aanmoedigen van initiatieven en experimenten o bouwen aan een leefbare, inspirerende en betekenisvolle schoolgemeenschap in maatschappelijke en levensbeschouwelijke zin vanuit de (gezamenlijk gedragen) visie veranderingsplannen definiëren, implementeren, evalueren en borgen o vertalen van organisatiedoelen in gewenst professioneel gedrag o helder afbakenen van rollen, taken en verantwoordelijkheden o helder definiëren van gewenst resultaat o bewaken van de voortgang van projecten en processen o rapporteren over de kwaliteit van de uitvoering actief betrekken van anderen bij besluitvormingsprocessen; verantwoorden van gemaakte keuzen & besluiten; waar nodig doortastend optreden Organisatiebeleid en beheer doelgericht en kwaliteitsbewust handelen o inzet van tijd, mensen en middelen koppelen aan visie en strategische doelen o overlegsituaties effectief maken o optimaal benutten van geboden beleidsruimte o mobiliseren van hulpbronnen en middelen o organiseren van inspraak en medezeggenschap o informatie toegankelijk maken voor alle betrokkenen organiseren van systematische zelfevaluaties o vaststellen van normen voor de onderwerpen van zelfevaluatie o gebruik maken van relevante managementinformatie en kwaliteitsinstrumenten o tevredenheid meten van leerlingen, leraren / medewerkers en ouders en de uitkomsten daarvan analyseren, interpreteren en vertalen naar actie o proces en uitkomsten verantwoorden in kwaliteitsdocumenten waarborgen van veiligheid en welzijn in school o organiseren van periodieke risico-inventarisaties leidend tot vervolgacties o organiseren van een overzichtelijke, ordelijke en schone (school)omgeving o voorzien in adequate klachtenprocedure(s) o voorzien in gekwalificeerde vertrouwenspersonen en bedrijfshulpverleners realiseren efficiënte bedrijfsvoering o opstellen, uitvoeren, bewaken en verantwoorden van (meerjaren) plannen en begrotingen o voorzien in een deugdelijke leerlingen-, personeels- en financiële administratie o voorzien in en toegankelijke en overzichtelijk archivering die voldoet aan privacyen andere van toepassing zijnde controle-criteria. Internationale afstemming Zoals gezegd, komen acht van de negen de MLE-competenties overeen met de (landelijk vastgestelde) NSA-competenties. Deze NSA-competenties sluiten nauw aan op internationaal geaccepteerde principes van leadership practices ( Succesful school leadership, K. Leithwood e.a., 2006). 2 In cursief: een expliciete verwijzing naar kenniscomponent / kennisbasis. Hobéon Beoordelingsrapport Beperkte opleidingsbeoordeling hbo masteropleiding MLE, Fontys Hogescholen versie 1.0 9

16 Leadership practices Setting directions vision group goals expectations communication Redesigning the organization families and communities culture structure connections Developing people intellectual stimulation modelling individual support Managing the instruction program resource allocation staffing buffering monitoring MLE-competenties Gerichtheid op het primaire proces Onderwijsondernemerschap Organisatieontwikkeling Organisatiebeleid en-beheer Organisatieontwikkeling Zelfsturing Intrapersoonlijk competent Interpersoonlijk competent Aansturen professionals Gerichtheid op het primaire proces Aansturen professionals De bekwaamheidseisen van de NSA zijn vervolgens uitgewerkt, mede op basis van internationaal onderzoek (cfr. K. Leithwood e.a., 2006) naar de kwaliteiten van schoolleiders die op basis van wetenschappelijk onderzoek aantoonbaar van invloed zijn op de kwaliteit van de school. Door de eindkwalificaties van de opleiding MLE te verbinden aan de NSA-bekwaamheidseisen van de MLE-opleiding sluiten de beoogde MLE-eindkwalificaties ook nadrukkelijk aan bij thema s die ook in de schoolleidersopleiding van landen als Canada, Australië, de Verenigde Staten van Amerika, Groot-Brittannië en Schotland aandacht krijgen. Bijvoorbeeld: opbrengstgericht leidinggeven, moral leadership en professionele leergemeenschap. De NSA is internationaal verbonden met schoolleidersopleidingen in andere landen, zowel binnen als buiten Europa en zoekt thans aansluiting bij ENIRDELM: een Europees netwerk van opleiders van schoolleiders en opleiders van schoolmanagement. Jaarlijks of tweejaarlijks organiseert ENIRDELM bijeenkomsten waarbij onderlinge afstemming plaatsvindt over internationale ontwikkelingen op het gebied van onderzoek en competentieontwikkeling. Of de MLE-opleiding zich internationaal wil profileren, is afhankelijk van haar ambitie. Hoe dit ook zij, van alle masteropleidingen, dus ook van de MLE-opleiding mag worden verwacht dat haar afgestudeerden in staat zijn een substantiële bijdrage te leveren aan de verdere ontwikkeling van schoolleiderschap. Internationale oriëntatie ( het gericht over de grenzen kijken ) en het actief gebruik maken van internationale bronnen zijn daarbij onontbeerlijk. Ook die dimensie vindt het auditteam expliciet terug in de beoogde eindkwalificaties en zij werd ook tijdens de audit door de opleiding sterk benadrukt als zijnde een element dat onontbeerlijk is voor de vorming van excellente schoolleiders. Onderzoek De MLE-opleiding heeft in haar beoogde eindkwalificaties de onderzoekcompetenties uitvoerig beschreven en wel vanuit twee perspectieven: competenties waarover de schooleider moet beschikken om zelf onderzoek te kunnen uitvoeren en competenties waarover de schoolleider moet beschikken om onderzoek dat door derden (bijvoorbeeld de medewerkers / leraren) wordt uitgevoerd, te initiëren, te sturen, te begeleiden en te beoordelen. Hobéon Beoordelingsrapport Beperkte opleidingsbeoordeling hbo masteropleiding MLE, Fontys Hogescholen versie

17 Aan de hand van onderstaand overzicht moge duidelijk worden, dat de MLE-opleiding de onderzoekcompetentie in concrete deelaspecten heeft gedifferentieerd op een wijze die, naar het oordeel van het auditteam, inzicht verschaft in de aard, reikwijdte en functie van de onderzoekcompetentie waarover een excellente schoolleider dient te beschikken. Het auditteam is daar zeer positief over. 3 Onderzoek systematisch beoordelen van complexe situaties en vraagstukken daarbij meerdere perspectieven hanterend en uiteenlopende oplossingsstrategieën tegen elkaar afwegend formuleren van relevante, heldere, duidelijk afgebakende, richtinggevende probleemstellingen formuleren als basis voor praktijkgericht onderzoek uitwerken van probleemstelling in een passende en consistente onderzoeksopzet daarbij gemotiveerd en beargumenteerd kiezen voor methode en technieken van onderzoek zelfstandig en in teamverband uitvoeren van praktijkgericht onderzoek vanuit een multidisciplinair perspectief daarbij de eigen grenzen kennend die het inschakelen van expertise van derden noodzakelijk maakt constructief-kritische benadering van theorieën en bevindingen uit eerder wetenschappelijk onderzoek, de relevantie ervan voor het onderwijs beoordelen, onderlinge verbanden herkennen, inzichten op verantwoorde wijze toepassen onderzoeksresultaten interpreteren en in een (bredere) context plaatsen, resultaten van onderzoek verbinden met bevindingen uit ander nationaal en internationaal onderzoek en daaruit conclusies trekken aanpak en resultaten van eigen onderzoek presenteren ten overstaan van collega-leerkrachten en onderzoekers, verduidelijken hoe onderzoeksresultaten (kunnen) bijdragen aan de organisatieontwikkeling en/of aan de professionele ontwikkeling van de medewerkers onderzoeksresultaten verbinden aan de onderwijspraktijk en vertalen naar de consequenties voor beleid kritisch evalueren van de effecten van onderzoeksresultaten in de praktijk de totstandkoming en uitvoering van onderzoeksprojecten leiden en de kwaliteit ervan beoordelen Masterniveau In de beoogde eindkwalificaties heeft de MLE-opleiding de master niveaukenmerken bij de respectieve competentie geëxpliciteerd. Bijvoorbeeld: 3 Gerichtheid op het primaire proces: anticiperen op ontwikkelingen door achterhaalde concepten te herkennen en nieuwe onderwijsconcepten, praktijken en leermiddelen te onderzoeken en in te voeren. Onderwijsondernemerschap: organiseren van een betekenisvol netwerk rond de school. Organisatieontwikkeling: het ontwikkelen van een gezamenlijk gedragen visie op onderwijs op basis van actuele theorieën m.b.t. onderwijs, opvoeding, organisatie, leiderschap, communicatie, verandermanagement en kennismanagement. Zelfsturing: (1) ontwikkelen van eigen opvattingen over goed onderwijs, goede school, goed leiderschap in relatie tot maatschappelijke en pedagogische tradities, actuele onderwijskundige inzichten en levensbeschouwelijke stromingen, (2) herkennen en analyseren van dilemma s en daarin stelling nemen, (3) het delen van expertise en ervaring met anderen om aldus de ontwikkeling van de beroepsgroep te bevorderen alsook het imago van het onderwijs. Intrapersoonlijk competent: (1) kritisch gebruik van informatiebronnen om van daaruit informatie te selecteren en te ordenen naar bruikbaarheid, betrouwbaarheid en relevantie en de bevindingen met anderen te delen, (2) systematisch onderzoeken en beoordelen van complexe situaties en vraagstukken in het licht van de actuele situatie en van mogelijke ontwikkelingen, (3) hanteren van verschillende actuele theoretische perspectieven bij het tijdig signaleren van knelpunten en mogelijke oplossingsstrategieën verkennen en tegen elkaar afwegen. Aansturing professionals: medewerkers resultaatgericht laten werken door doelmatig gebruik te maken van actuele theoretische perspectieven op het gebied van samenwerking, groepsdynamica en effectieve organisatie. 3 In cursief: expliciete kenmerken van masterniveau. Hobéon Beoordelingsrapport Beperkte opleidingsbeoordeling hbo masteropleiding MLE, Fontys Hogescholen versie

18 Validatie De MLE-beoogde eindkwalificaties sluiten naadloos aan bij het landelijk vastgestelde NSAcompetentieprofiel dat op zijn beurt in nauw overleg met het werkveld (Basisonderwijs, PO-Raad, Pedagogische Centra) is ontworpen en dat voorts in lijn ligt met internationaal geaccepteerde noties over effective leadership in education en de daarbinnen onderscheiden leadership practices. Op regionaal niveau heeft de Werkveldadviesraad van de MLE-opleiding de beoogde eindkwalificaties geaccordeerd. In deze Adviesraad hebben vertegenwoordigers van het regionale werkveld zitting. Het betreft o.a. schoolleiders en bovenschools managers van schoolbesturen uit de regio. Overigens beveelt het auditteam de opleiding aan zich niet al te zeer te focussen op de grote schoolbesturen, maar ook de kleinere besturen actief te betrekken in haar netwerk. Daarmee zal de opleiding meer recht kunnen doen aan de managerial en bestuurlijke diversiteit binnen het PO. Functionaliteit De MLE-opleiding heeft het auditteam meldde het reeds de beoogde eindkwalificaties vastgelegd in haar Nieuw Toetskader MLE In dit Toetskader heeft zij deze eindkwalificaties gedifferentieerd en gespecificeerd op een wijze die een onmiddellijk verband legt met de eisen die de MLE-opleiding aan haar studenten stelt. In die zin heeft de MLEopleiding de beoogde eindkwalificaties zodanig concreet gemaakt, dat zij inderdaad richtinggevend zijn voor de inrichting van het toetsen en beoordelen (wijze van toetsen; beoordelingscriteria) en, daarmee samenhangend, voor de inhoud en vormgeving van het curriculum. Anders gezegd, de beoogde eindkwalificaties weerspiegelen niet alleen het beroepsprofiel van de excellente schoolleider, maar zij zijn ook onderwijskundig functioneel. Weging en Oordeel Om zijn oordeel over de beoogde eindkwalificaties te funderen heeft het auditteam zich met opzet niet beperkt tot het samenvattend parafraseren van deze eindkwalificaties, maar heeft het bij wijze van voorbeeld enkele onderdelen min of meer in extenso gepresenteerd. Uit deze voorbeelden blijkt, dat de beoogde eindkwalificaties (1) volledig recht doen aan internationaal geaccepteerde leiderschapsconcepten en aan reikwijdte, complexiteit, inhoud, niveau en context van de functie schoolleider, (2) volledig recht doen aan het belang van onderzoek voor de verdere ontwikkeling van de beroepsgroep en van het betreffende onderwijs, (3) herkend en gedragen worden door het werkveld, (4) valide zijn als onderwijskundig instrument voor de inrichting van het curriculum en van het toetsen & beoordelen. Het auditteam kwalificeert de beoogde eindkwalificaties dan ook als goed. Met daarbij (nogmaals) de positieve connotatie, dat uit de gesprekken tijdens de audit is gebleken dat alle betrokken volledig achter het vernieuwde opleidingsprofiel en de daarmee samenhangende vernieuwde inrichting van het curriculum staan. Hobéon Beoordelingsrapport Beperkte opleidingsbeoordeling hbo masteropleiding MLE, Fontys Hogescholen versie

19 4.2. Onderwijsleeromgeving Standaard 2: Het programma, het personeel en de opleidingsspecifieke voorzieningen maken het voor de instromende studenten mogelijk de beoogde eindkwalificaties te realiseren. Toelichting NVAO: De inhoud en vormgeving van het programma stellen de toegelaten studenten in staat de beoogde eindkwalificaties te bereiken. De kwaliteit van het personeel en van de opleidingsspecifieke voorzieningen is daarbij essentieel. Programma, personeel en voorzieningen vormen een voor studenten samenhangende onderwijsleeromgeving. Bevindingen Programma in afbouw Het programma dat vanaf de aanvang van de opleiding in 2007 is uitgevoerd (hierna te noemen het oude programma), wordt thans afgebouwd totdat de instroom van september 2010 is afgestudeerd. Het oude programma, met name gericht op competenties samenhangend met het functie bovenschools management bestaat uit de volgende themalijnen: School en Omgeving: inhoudelijk gericht op het voeren van strategisch beleid, het kennen van, het (actief) opereren in, en het omgaan met de omgeving van de organisatie School en Leiderschap: gericht op de aansturing van de schoolorganisatie, financieel management en communicatie School en Vernieuwing: gericht op invoering van vernieuwingen, verandermanagement en projectmanagement School en Kwaliteit: gericht op het concept kwaliteit en het kwaliteitsdenken Praktijkgericht onderzoek: gericht op het ontwerpen en uitvoeren van praktijkrelevant onderzoek Huidige programma Inhoud, vorm en structuur De MLE-opleiding heeft haar onderwijs thans ingevuld en gestructureerd tot een nieuw programma dat, naar het oordeel van het auditteam volledig in lijn is met en recht doet aan de thans vigerende beoogde eindkwalificaties, zoals beschreven onder Standaard 1. In het huidige programma heeft de MLE-opleiding de actuele inzichten op het gebied van leiderschap, samengebracht in de context waarbinnen de schoolleider PO opereert. En dan gaat het om de school waaraan hij leiding geeft en om de omgeving waarbinnen de school functioneert. Die hierboven bedoelde actuele inzichten hebben betrekking op, bijvoorbeeld: het ontwikkelen van en leiding geven aan de school als een professionele leer-/werkgemeenschap, het ondersteunen, faciliteren en aansturen van gekwalificeerde professionals, de gerichtheid op onderwijsondernemerschap en mede in verband daarmee op het opbouwen en onderhouden van een betekenisvol netwerk, het ontwikkelen van een effectief intern kwaliteitszorgsysteem, mede in relatie tot de opbrengstgerichtheid van het onderwijsleerproces en, last but not least: de gerichtheid op de eigen leiderschaps- en onderzoekscompetenties. Die gerichtheid op de onderzoekscompetenties wordt in het huidige programma zichtbaar in de brede praktijkgerichte onderzoekscomponent, die is ingericht vanuit het uitgangspunt dat onderzoek expliciet moet bijdragen aan de schoolontwikkeling en de effectiviteit van de onderwijsleerprocessen Hobéon Beoordelingsrapport Beperkte opleidingsbeoordeling hbo masteropleiding MLE, Fontys Hogescholen versie

20 daarbinnen. Dat is, naar het oordeel van het auditteam, een substantiële verbetering ten opzichte van de smallere invulling van de onderzoekscomponent in het oude programma. Het opleidingsprogramma is in onderstaand schema weergegeven en kent een viertal inhoudelijke leerlijnen, die corresponderen met de leiderschapspraktijken van Leithwood uit het beroeps- en opleidingsprofiel. In alle vier de leerlijnen, zo is het auditteam gebleken na bestudering van het onderwijsprogramma, komen die actuele inzichten expliciet aan de orde, inhoudelijk, maar ook in de respectieve werkvormen. Het programma start met het onderdeel Introductie. Hierin is opgenomen een individueel, selectief en ontwikkelingsgericht assessment, waarvan de uitslag individueel besproken wordt. Het programma kent de volgende leerlijnen: Organisatie inrichten o Thema s (o.a.): missie, visie, duurzaam onderwijs, internationale ontwikkelingen, structuur, cultuur, schoolplan, opbrengstgericht werken, INK. Richting geven o Thema s (o.a.): wet- en regelgeving, politiek & PO-innovatiethema s, schoolomgevingsfactoren, bestuurlijke kaders. Leidinggeven aan het onderwijsprogramma o Thema s (o.a.): opbrengstgericht leiderschap, effectief en professioneel leren, kwaliteitszorg. Mensen ontwikkelen o Thema s (o.a.): Human Dialogue Development, analyse ontwikkelbehoefte van de school, het team en de individuele medewerkers, talentontwikkeling, ontwikkeling en implementatie personeelsbeleid. Onderzoek o Conceptueel (o.a.): onderzoekcyclus, methodologie, data-analyse &-interpretatie Hobéon Beoordelingsrapport Beperkte opleidingsbeoordeling hbo masteropleiding MLE, Fontys Hogescholen versie