Actief en fit. Ouderen in Beweging op een Olga Commandeur Plein. Werkblad beschrijving interventie

Transcriptie

1 Actief en fit. Ouderen in Beweging op een Olga Commandeur Plein Werkblad beschrijving interventie Gebruik de HANDLEIDING bij dit werkblad Werkblad, versie mei 2015 Dit is een gezamenlijk werkblad van de volgende kennisinstituten:

2 Colofon Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie Naam organisatie:yalp info@yalp.nl Telefoon: Website (van de interventie): Contactpersoon Vul hier de contactpersoon voor de interventie in. Naam : Suzan Aalders suzan.aalders@yalp.nl Telefoon : Referentie in verband met publicatie Naam auteur interventiebeschrijving: Suzan Aalders Titel interventie: Actief en fit. Ouderen in Beweging op een Olga Commandeur Plein Databank(en): Effectief Actief Plaats, instituut: Goor, Yalp Datum: Het werkblad is een invulformulier voor het maken van een interventiebeschrijving, geordend naar onderwerp (doelgroep, doel, enzovoort). De onderwerpen volgen de criteria voor beoordeling. De interventiebeschrijving is een samenvatting van de beschikbare schriftelijke informatie over de interventie voor de bezoeker van de databanken effectieve interventies en voor de erkenningscommissie interventies. De informatie is van belang voor de beoordeling van de kwaliteit, effectiviteit en randvoorwaarden van de interventie. Kijk bij het invullen in de handleiding die bij dit werkblad hoort. Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 2

3 Inhoud Colofon... 2 Inhoud... 3 Samenvatting... 4 Korte samenvatting van de interventie... 4 Doelgroep... 4 Doel... 4 Aanpak... 5 Materiaal... 5 Onderbouwing... 5 Onderzoek Uitgebreide beschrijving... 6 Beschrijving interventie Doelgroep Doel Aanpak Uitvoering Onderbouwing Onderzoek Onderzoek naar de uitvoering Onderzoek naar de behaalde effecten Samenvatting Werkzame elementen Aangehaalde literatuur Praktijkvoorbeeld Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 3

4 Samenvatting Eén A-4tje, max 600 woorden Een beweegtuin stimuleert senioren om regelmatig, op ongedwongen manier en met PLEZIER te bewegen. Tegelijkertijd laten oefeningen zich direct vertalen naar het beter functioneren in het dagelijks leven en ouderen zelfverzekerder voelen in hun algemeen dagelijks handelen. Minstens zo belangrijk is de sociale impuls; bewegen in groepsverband heeft een sterk sociaal karakter. Olga Commandeur helpt zorgorganisaties met Yalp toestellen op weg met hun beweegtuin. Yalp heeft Ouderen in Beweging in 2006 geïntroduceerd en heeft inmiddels al meer dan 100 beweegtuinen aangelegd. Bewegen voor ouderen is belangrijk, zo blijven ze fit en zelfstandig. 85 jaar en te oud om te bewegen? Nooit. Yalp en Olga Commandeur zorgen samen dat ouderen op een leuke manier in beweging komen. Dit doen zij op een speciale manier: met een beweegtuin in de buitenruimte speciaal voor ouderen. In heel Nederland biedt Olga Commandeur, vitaliteitscoach en bekend als ex topsportster en van het tvprogramma Nederland in Beweging, een beweegprogramma aan op de Yalp toestellen en traint de lokale trainers om senioren te stimuleren om meer te bewegen. Want beweging is belangrijk juist voor ouderen, maar moet vooral LEUK zijn! Ouder worden komt vaak met de gebreken. Het lichaam wordt strammer en is kwetsbaarder voor blessures. Het gevolg is dat ouderen voorzichtig worden en weerstand krijgen tegen bewegen. Inactiviteit en daarbij verslechterde gezondheid is vaak het gevolg. Mentaal voelen ouderen zich nog vitaal en is er de wens om een actief leven te leiden. Daarnaast komen senioren door landelijke wetgeving steeds minder snel in aanmerking om in een zorginstelling te wonen en wonen ze dus langer "zelfstandig" thuis. Het is dan van belang om algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL) goed te kunnen blijven uitvoeren. Yalp ontwikkelde daarom samen met Olga Commandeur het programma Ouderen in Beweging. Regelmatig en met plezier bewegen in de buitenruimte op daartoe speciaal ontwikkelde toestellen. Door oefeningen te doen verbetert de balans, coördinatie en kracht en voelen ouderen zich zelfverzekerder in hun algemene dagelijkse levensverrichtingen. Het verhoogt de kwaliteit van leven aanzienlijk. Minstens zo belangrijk is de sociale impuls. Het bewegen in groepsverband heeft een sterk sociaal karakter en helpt elkaar over drempels heen te stappen. De groepsmatige aanpak, lekker bewegen in de buitenruimte op een eigen plek ingericht met speciale daartoe geschikte beweegtoestellen en met professionele begeleiding maakt het programma Ouderen in Beweging succesvol. Meer informatie op Korte samenvatting van de interventie max 150 woorden Een beweegtuin stimuleert senioren om regelmatig, op ongedwongen manier en met PLEZIER te bewegen. Tegelijkertijd laten oefeningen zich direct vertalen naar het beter functioneren in het dagelijks leven en ouderen zelfverzekerder voelen in hun algemeen dagelijks handelen. Minstens zo belangrijk is de sociale impuls; bewegen in groepsverband heeft een sterk sociaal karakter. Olga Commandeur helpt zorgorganisaties met Yalp toestellen op weg met hun beweegtuin. Doelgroep max 50 woorden Ouderen in Beweging is bedoeld voor deelnemers van 65 jaar en ouder. Dit kunnen fysiek beperkte, maar ook geheel gezonde ouderen zijn die in een zorginstelling wonen, of zelfstandig leven. Doel max 50 woorden Het hoofddoel van Ouderen in Beweging is dat ouderen hun lichamelijke conditie in stand houden en verbeteren en hun sociale netwerk onderhouden en uitbreiden, zodat zij langer zelfstandig kunnen functioneren. Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 4

5 Aanpak max 50 woorden Samen met Yalp legt de klant een beweegtuin aan, bestaande uit één of meerdere beweegtoestellen. Olga Commandeur biedt vervolgens een beweegprogramma waarin zij lokaal trainers opleidt, die daarna trainingen aan de ouderen geven. De train-de-trainerscursus duurt één dagdeel. Er wordt gestimuleerd dat ouderen ook na de basiscursus wekelijks trainingen volgen. Materiaal max 50 woorden Er zijn ondersteunende materialen beschikbaar, die de klant tot zijn beschikking krijgt wanneer hij het beweegprogramma aanschaft. Deze ondersteunende materialen kunnen gebruikt worden voor een succesvolle opzet van een beweegtuin. Olga Commandeur is verantwoordelijk voor verspreiding. Ook is er een informatiebord, PR-materiaal en Facebookgroep voor kennisoverdracht beschikbaar. Onderbouwing max 150 woorden Let op: dit onderdeel hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op niveau Goed beschreven. Klik hier als u tekst wilt invoeren. Onderzoek max 100 woorden Er zijn inmiddels 105 beweegtuinen geïnstalleerd. In diverse kleinschalige onderzoeken van onder andere TNO, onderzoeksbureau DAZ en evaluaties door Yalp, is aangetoond dat trainers en ouderen Ouderen in Beweging positief ontvangen (plezier), de ondersteuning door Olga Commandeur positief waarderen en dat ouderen fysiek verbeteren. Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 5

6 1. Uitgebreide beschrijving Beschrijving interventie Het werkblad is ook geschikt voor een samenvattende beschrijving van complexe of samengestelde interventies. Dit zijn interventies die uit twee of meer afzonderlijke onderdelen bestaan. Denk aan interventies met aparte onderdelen voor verschillende doelgroepen, zoals een leefstijlinterventie die zowel gericht is op de community als op de school als op de individuele docent. Of aan interventies met verschillende modules die bij een doelgroep op maat worden toegepast. Naarmate er meer onderdelen zijn is het aan te bevelen de structuur visueel weer te geven in een schema. Dit geldt met name voor de subdoelen en voor de aanpak van de interventie. Zie ook de aanwijzingen in de handleiding. 1.1 Doelgroep Uiteindelijke doelgroep max 100 woorden Wat is de uiteindelijke doelgroep van de interventie? Ouderen in Beweging is bedoeld voor deelnemers van 65 jaar en ouder. Dit kunnen ouderen zijn die in een zorginstelling wonen, maar ook ouderen die nog zelfstandig wonen. Een voorwaarde om mee te kunnen doen aan Ouderen in Beweging is dat er een beweegtuin in de omgeving is waar de interventie van Yalp wordt aangeboden. Zelfstandig wonende ouderen moeten zelf naar deze beweegtuin toe komen. Er zijn geen andere exclusiecriteria gerelateerd aan het fysieke of mentale functioneren van de ouderen: deelnemers met een beperking voeren de training op eigen niveau uit. Intermediaire doelgroep max 100 woorden Zijn er intermediaire doelgroepen? Zo ja, welke? De intermediaire doelgroep voor Ouderen in Beweging zijn de lokale trainers, die de lessen voor de ouderen verzorgen op de beweegtoestellen. Deze trainers, vaak meerdere voor een locatie, zorgen dat er wekelijks trainingen gegeven worden op de toestellen en dat er hiermee ouderen in beweging komen. Er is per locatie minimaal één trainer die contact heeft met Olga Commandeur. De achtergrond van de trainers is afhankelijk van de plaats van de beweegtuin: in een beweegtuin bij een zorginstelling zijn trainers vaak de activiteitenbegeleiders, als de beweegtuin bij een fysiotherapiepraktijk is gesitueerd, zijn de trainers vaak de fysiotherapeuten uit de praktijk. Selectie van doelgroepen max 250 woorden Hoe wordt de (intermediaire)doelgroep geselecteerd? Zijn er contra-indicaties? Zo ja, welke? Ouderen in Beweging is bedoeld voor deelnemers van 65 jaar en ouder. Iedereen kan meedoen ongeacht of de deelnemer een beperking heeft of in een rolstoel zit. Men voert de oefeningen op de beweegtoestellen op eigen niveau uit. Er zijn geen exclusiecriteria om deel te nemen aan Ouderen in Beweging. Wanneer het voor de ouderen bijvoorbeeld door zeer geringe mobiliteit of door chronische ziekten niet mogelijk is om deel te nemen aan oefeningen op de toestellen, zijn er ook allerlei activiteiten mogelijk rondom de toestellen. Onder andere oefeningen met materialen uit de belevingskist. Hierdoor kunnen ouderen toch deelnemen aan de training, wat mede goed is voor het sociale aspect. Met Ouderen in Beweging proberen Yalp en Olga Commandeur zoveel mogelijk senioren te bereiken. Voorwaarde voor deelname is echter dat één of meerdere beweegtoestellen in de leefomgeving van de oudere geplaatst is waar trainingen gegeven worden. Yalp en Olga Commandeur proberen zoveel mogelijk toestellen te realiseren en beweegprogramma s te starten. Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 6

7 Betrokkenheid doelgroep max 150 woorden Was de doelgroep betrokken bij de (door)ontwikkeling van de interventie, en op welke manier? De beweegtoestellen zijn ontwikkeld door moederbedrijf Lappset Finland. Lappset Finland heeft bij de ontwikkeling van toestellen experts betrokken, maar ook de ouderen zelf zijn in het ontwikkeltraject betrokken. In navolging van het succes internationaal is Yalp in Nederland gestart met Ouderen in Beweging. Na plaatsing van het eerste toestel is door TNO onderzoek gedaan naar de ervaringen van en resultaten bij de eerste groep deelnemende ouderen om te bekijken of en hoe Ouderen in Beweging in Nederland werkt. Mede door de positieve resultaten bij de doelgroep is de interventie verder ontwikkeld. Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 7

8 1.2 Doel Hoofddoel max 100 woorden Wat is het hoofddoel van de interventie? Het hoofddoel van Ouderen in Beweging is dat ouderen hun lichamelijke conditie in stand houden en verbeteren en hun sociale netwerk onderhouden en uitbreiden, zodat zij langer zelfstandig kunnen functioneren. Subdoelen max 350 woorden Wat zijn de subdoelen van de interventie? Indien van toepassing: welke subdoelen horen bij welke intermediaire doelgroepen of subdoelgroep(en)? Subdoelen einddoelgroep : Ouderen gaan door deelname aan Ouderen in Beweging tenminste eenmaal per week trainen in de beweegtuin. Ouderen bouwen door deelname aan Ouderen in Beweging een sociaal netwerk op of breiden dit uit. Ouderen leren hoe zij gebruik kunnen maken van de beweegtoestellen om hun lichamelijke conditie te onderhouden. Subdoelen intermediaire doelgroep: Lokale trainers maken van de beweegtuin een locatie waar ouderen tenminste wekelijks onder begeleiding kunnen bewegen. Lokale trainers weten hoe ze de beweegtoestellen verantwoord in moeten zetten bij het geven van de training aan ouderen. Lokale trainers zijn in staat om voor elke oudere in de beweegtuin een training te geven die past bij de mogelijkheden van de oudere. 1.3 Aanpak Opzet van de interventie max 200 woorden Hoe is de opzet van de interventie en wat is de omvang (duur, aantal contacten indien van toepassing)? Voeg eventueel een schema toe als bijlage. Het beweegprogramma leidt lokaal trainers op, die daarna trainingen aan ouderen gaan geven. De train-detrainerscursus duurt één dagdeel. De basiscursus voor senioren duurt 10 weken, met één training per week (1 uur). Een training bestaat uit een warming up (5-10 minuten), oefening op de toestellen (25 minuten), oefeningen in de omgeving van de toestellen zoals een wandeling (20 minuten) en cooling down bestaande uit een gezamenlijke activiteit op rustig tempo (5-10 minuten). Bij de afsluiting hoort opruimen en een sociaal kopje koffie. Er wordt gestimuleerd dat ouderen ook na de basiscursus wekelijks trainingen blijven volgen. Duur en intensiteit van de training wordt door trainers bepaald. De interventie bestaat uit de volgende stappen: 1. Inrichten beweegtuin met klant (duur: vanaf 5 werkweken na ontvangst schriftelijke opdracht) 2. Werving doelgroep (duur: start vanaf realisatie beweegtuin, vanaf dan doorlopend) a. Themaochtend voor ouderen Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 8

9 b. Opening c. Ondersteunende groep d. Pr materiaal 3. Aanbieden beweegprogramma aan klant (duur: cyclus 10 weken) a. Uitvoering beweegprogramma met lokale trainers/verantwoordelijke voor beweegtuin b. Opstarten trainingen met ouderen c. De trainingen zelf 4. Evaluatie beweegprogramma met klant en trainer beweegtuin (duur: jaarlijks telefonisch evaluatiemoment met Olga Commandeur en optioneel 1 terugkomdag) 5. Continuïteit beweegprogramma (wenselijk: wekelijkse inlog) Inhoud van de interventie max 1200 woorden Welke concrete activiteiten worden uitgevoerd en -eventueel- in welke volgorde? Geef geen uitputtende beschrijving van activiteiten; het is voldoende als de lezer zich een beeld kan vormen van wat er gedaan wordt en hoe dit gedaan wordt. Indien van toepassing per onderdeel samenvatten. Vergeet niet aandacht te besteden aan de werving. Bij interventies op maat: geef aan wat op basis van welke criteria wanneer wordt uitgevoerd. Geef ook aan wat minimaal moet worden uitgevoerd om de gestelde doelen te behalen. Een beweegtuin is een ontmoetingsplek voor ouderen met een of meerdere toestellen, waarop oefeningen gedaan kunnen worden. Deze beweegtuin voor ouderen kan een bijdrage leveren aan het oplossen van twee maatschappelijke problemen: de achteruitgang in de lichamelijke conditie en de vereenzaming van ouderen. Yalp zorgt met advies, ontwerp en realisatie dat samen met de klant een beweegplek voor ouderen wordt ingericht. Hierbij verkoopt Yalp het beweegprogramma aan de klant en geeft opdracht voor uitvoering aan Olga Commandeur. Olga Commandeur zorgt voor de uitvoering van het beweegprogramma met de verantwoordelijke voor de beweegtuin en lokale trainers. Hiermee stimuleert zij actief gebruik van de beweegtuin. Zij is centraal aanspreekpunt voor alle trainers. Trainers de lokale trainers zorgen dat de trainingen worden gegeven op het beweegtoestel en ouderen worden benaderd om hieraan deel te nemen. De lokale trainers zijn verantwoordelijk voor het gebruik van de beweegplek en hebben contact met de ouderen. 1. Inrichten beweegtuin met klant Yalp richt samen met de klant (meestal beslisser bij gemeente/zorginstelling), een beweegplek in. Een accountmanager van Yalp geeft de klant advies over financiering, locatie, toestelkeuze, grondwerkzaamheden en ondergrond. Aan de hand van de wensen van de klant wordt een ontwerp gemaakt. Vervolgens worden de beweegtoestellen geplaatst door Yalp. Er zijn verschillende varianten beweegtoestellen beschikbaar onderscheidend in afmetingen en trainingsmogelijkheden, waarbij vele oefeningen mogelijk zijn. 2. Werving doelgroep De ouderen worden lokaal geworven door de lokale contactpersoon van de beweegtuin. In de praktijk zijn dit vaak de trainers. In het communicatieplan dat onderdeel is van het beweegprogramma van Yalp en Olga Commandeur staat aangegeven wat nodig is om de ouderen te benaderen en stimuleren om deel te nemen. Onderdelen hieruit staan hieronder beschreven: Themaochtend voor ouderen Met een themaochtend voorafgaand aan de trainingscursus worden ouderen geïnformeerd over de inhoud en doelen van een trainingscursus. Een voorbeelddraaiboek voor de themaochtend wordt beschikbaar gesteld via het communicatiehandboek, dat de klant ontvangt als onderdeel van het beweegprogramma. Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 9

10 Opening Door lokaal een opening te organiseren wordt bekendheid gegenereerd voor de beweegtuin en maken ouderen op een laagdrempelige manier kennis met Ouderen in Beweging. Een voorbeelddraaiboek wordt hiervoor beschikbaar gesteld. De opening met persmoment kan, afhankelijk van het gekozen beweegpakket, verzorgd worden door Olga Commandeur. Ondersteunende groep De intermediaire doelgroep, zoals vrijwilligers van het verzorgingstehuis en fysiotherapeuten, staat direct in contact met de ouderen. Zij kunnen de boodschap van het beweegprogramma naar de ouderen overbrengen en hen stimuleren om deel te nemen. Per locatie kan de contactpersoon bepalen welke intermediaire groepen voor deze locatie van belang zijn. In het communicatiehandboek is een voorbeeldbrief opgenomen en staat aangegeven hoe deze ondersteunende doelgroepen te benaderen. PR materiaal De boodschap van Ouderen in Beweging moet zo breed mogelijk worden uitgedragen om ouderen te werven. Hiervoor worden beweegprogrammaflyers, introductiekaartjes en posters beschikbaar gesteld aan de trainers of klant. De contactpersoon en trainers kunnen bepalen hoe deze materialen lokaal worden ingezet 3. Aanbieden beweegprogramma aan klant Na realisatie van de beweegtuin wordt een beweegprogramma bij de toestellen aangeboden om te zorgen dat men weet hoe de toestellen moeten worden ingezet. Daarnaast krijgen de lokale professionals informatie om te leren hoe ze van een beweegtuin een locatie maken waar ouderen veel bewegen. Olga Commandeur wordt door Yalp ingezet om dit beweegprogramma lokaal aan te bieden. Uitvoering beweegprogramma met lokale trainers/verantwoordelijke voor beweegtuin Olga Commandeur heeft contact met de contactpersoon van de beweegtuin en de lokale trainers en helpt hen middels het beweegprogramma hun beweegplek succesvol op te starten. Er zijn vijf varianten van het beweegprogramma (zie tabel). Beweegpakket Ondersteuning X X X X X Facebookgroep + toesturen van digitale documenten: communicatie-handboek, flyer, poster, persbericht Belevingskist diverse attributen - X X X X voor spel & training: bal, pionnen, stopwatch, trainingsset weerstandselastieken Train-de-trainers dagdeel - X X X X training op locatie, op toestel en over implementatie Terugkomdag evaluatiemoment X X van een dagdeel plus telefonisch moment Implementatie impuls quick X scan community, quick scan bewegen, adviesrapport over implementatie Implementatiecoach coaching X X bij uitvoer beweegprogramma, 4 uur per maand voor 6 maanden Opening en PR moment verzorgd door Olga Commandeur; bevat welkom, workshop, X - X X X persbericht Promotiepakket flyers, posters, introductiekaartjes, T-shirts Geen onderdeel van beweegpakket; los verkrijgbaar. Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 10

11 In iedere variant kan men deelnemen aan de besloten online Facebookpagina met digitale documenten voor ondersteuning bij uitvoer van het beweegprogramma. De Facebookpagina is een online ondersteuning voor Ouderen in Beweging. In deze vrij toegankelijke groep geeft Olga Commandeur tips en kunnen trainers of ouderen hun ervaringen online delen. Vier van de vijf beweegpakketten bevatten een train-de-trainers cursus, waarin Olga Commandeur de trainers leert hoe zij de beweegtoestellen verantwoord kunnen gebruiken en van hun beweegtuin een succes kunnen maken. De trainers krijgen basisoefeningen aangereikt op de toestellen en leren te variëren al dan niet met extra oefenmaterialen (pionnen, elastische banden, ballen) die gefaciliteerd kunnen worden door Yalp en Olga Commandeur (de belevingskist ). Hierdoor blijft de oefenstof aantrekkelijk voor de ouderen. Daarnaast leren de trainers welke oefening waartoe bijdraagt in het dagelijks handelen. Ook opening en PR-moment met Olga Commandeur zit in vier van de vijf beweegpakketten. Dit moment wordt vaak aangegrepen als officiële start van de interventie waarna de locatie zich officieel Olga Commandeur Plein mag noemen. De aanvullende modules van het beweegprogramma, de terugkomdag, de implementatie impuls en de implementatiecoach, richten zich op een succesvolle implementatie van de interventie. Deze kunnen worden ingezet wanneer een locatie behoefte heeft aan extra ondersteuning. Opstarten trainingen met ouderen Nadat de lokale trainers informatie hebben ontvangen over het gebruik van de beweegtoestellen en een succesvolle implementatie van het beweegprogramma, kunnen de trainingen voor ouderen van start gaan. De lokale trainers zorgen voor de planning van de trainingen en werving van ouderen. De training zelf De ouderen volgen wekelijks een training van één uur in de beweegtuin, welke gericht is op verbetering van de grondmotorische vaardigheden, uithoudingsvermogen, spierkracht, snelheid, coördinatie en lenigheid. Per oudere wordt gekeken welke oefeningen passen bij zijn of haar lichamelijke conditie en trainingsdoelen. Oefeningen kunnen alleen uitgevoerd worden of met een andere oudere. Partneroefeningen verhogen het sociale aspect. Bij de training hoort ook opruimen en (sociaal) een kopje koffie drinken. Een basiscursus duurt 10 weken, maar het wordt gestimuleerd dat ouderen ook daarna wekelijks trainingen blijven volgen, zodat zij blijven bewegen. De ouderen mogen ook zelf gebruik maken van de toestellen buiten de trainingen om. 4. Evaluatie beweegprogramma met klant en trainer beweegtuin Twee maanden na het geven van een train-de-trainers cursus, een eendaagse opleiding voor lokale trainers, benadert Olga Commandeur de contactpersoon van de beweegtuin/trainer voor een persoonlijke evaluatie. Als voor beweegpakket 4 of 5 is gekozen, volgt ook een terugkomdag, die weer geëvalueerd wordt met de lokale trainers en Olga Commandeur. 5. Continuïteit beweegprogramma De continuïteit van het beweegprogramma wordt gewaarborgd op de Facebookpagina Deze Facebookpagina biedt een blijvende stimulans om met ervaringen van elkaar een langdurig gebruikte (succesvolle) beweegplek in stand te houden. Olga Commandeur monitort de bestaande beweegplekken in Nederland door na te vragen hoe de beweegtuin gebruikt wordt. Indien gewenst, biedt zij opnieuw een beweegprogramma aan. Dit doet zij door in contact te blijven met de klant of trainer (via de Facebookpagina/telefonisch). Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 11

12 2. Uitvoering Materialen max 200 woorden Welke materialen zijn beschikbaar voor de uitvoering, werving en evaluatie van de interventie? Materiaal beschikbaar voor uitvoering van de interventie Er zijn materialen beschikbaar voor het goed uitvoeren van de interventie. Het gaat hierbij om ondersteunende materialen die de klant tot zijn beschikking krijgt wanneer hij het beweegprogramma aanschaft. Deze ondersteunende materialen kunnen gebruikt worden voor een succesvolle opzet van een beweegtuin. Olga Commandeur is verantwoordelijk voor verspreiding. Communicatieplan Train-de-trainers handleiding Ook de Facebookpagina dient als handleiding voor de interventie. Deze tool dient als ontmoetingsplek voor deelnemers en trainers van Ouderen in Beweging. Op de site is er onderlinge kennisoverdracht en een dialoog met Olga Commandeur voor (digitale) ondersteuning bij de uitvoering van Ouderen in Beweging. Facebookpagina Bij iedere beweegtuin staat een informatiebord waarop enkele standaard beweegoefeningen worden uitgelegd. Met deze handleiding kunnen ouderen en hun begeleiders aan de slag met de toestellen. Uiteraard zijn er meer oefeningen op de toestellen mogelijk. Informatiebord Materiaal beschikbaar voor promotie van Ouderen in Beweging Er is divers promotiemateriaal beschikbaar om de interventie Ouderen in Beweging goed uit te kunnen dragen zoals flyers, banners op website, voorbeeldpersberichten, brieven voor nodigen ondersteunende groep en introductiekaartjes om uit te delen. Locatie en type organisatie max 200 woorden Waar kan de interventie uitgevoerd worden en welk(e) soort(en) organisatie(s) kan/kunnen de interventie uitvoeren? Ouderen in Beweging wordt uitgevoerd met beweegtoestellen voor senioren, die geplaatst zijn in de buitenruimte. Hier ontmoeten de ouderen elkaar (sociale aspect) en volgen een training op de toestellen (verbeteren van de lichamelijke conditie). De toestellen worden buiten geplaatst in de openbare ruimte, bijvoorbeeld bij type organisaties zoals een zorginstelling, bij sportverenigingen of in de buurt van een fysiotherapiepraktijk. Bij realisatie van de toestellen wordt altijd gekeken of het een plek is waar ouderen logischerwijs kunnen samenkomen. Lokale trainingen worden vaak gegeven door de volgende professionals: beweegagogen, begeleiders Meer Bewegen voor Ouderen (MBVO) of fysiotherapeuten op MBVO niveau. Na het voltooien van de train-detrainerscursus van Ouderen in Beweging zijn de professionals gekwalificeerd om trainingen te geven in het kader van Ouderen in Beweging. Opleiding en competenties van de uitvoerders max 200 woorden Wie zijn de uitvoerders en welke opleiding en competenties hebben zij nodig? Op iedere locatie worden via de train-de-trainers cursus lokaal trainers opgeleid, die weten hoe ze moeten omgaan met de toestellen en hoe ze de ouderen motiveren om deel te nemen aan het trainingsprogramma. Lokale trainingen worden vaak gegeven door de volgende professionals: beweegagogen, begeleiders Meer Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 12

13 Bewegen voor Ouderen (MBVO) of fysiotherapeuten op MBVO niveau. Na het voltooien van de train-detrainerscursus van Ouderen in Beweging zijn de professionals gekwalificeerd om trainingen te geven in het kader van Ouderen in Beweging. Het streven is om op iedere locatie tussen de 20 en 25 mensen deel te laten nemen aan de train-de-trainers cursus om hiermee lokaal breed draagvlak te creëren. Ons advies is dat de trainers minimaal zijn opgeleid volgens MBVO-niveau. De meeste trainers, 75%, hebben dit niveau. Anderen, zoals vrijwilligers die bij de training willen ondersteunen, kunnen dit onder begeleiding van een trainer op MBVO-niveau doen. Kwaliteitsbewaking max 200 woorden Hoe wordt de kwaliteit van de interventie bewaakt? Kwaliteit van de toestellen De beweegtoestellen voldoen aan alle voorwaarden die gelden voor toestellen in de openbare ruimte. Alle beweegtoestellen worden daarom voorzien van een keuringscertificaat als vereist in het Warenwet Besluit Attractie- en Speeltoestellen (WAS). De certificatie- en inspectie-instelling TÜV en het Keurmerkinstituut certificeren de producten waarvan het productcertificaat op de website van Yalp te vinden is. Kwaliteit van uitvoerders Op iedere locatie worden via de train-de-trainers cursus trainers opgeleid, Kwaliteit na oplevering van het beweegprogramma Olga Commandeur en Yalp waken erover dat alle onderdelen van het beweegprogramma goed worden geleverd. Dit wordt gedaan middels een checklist, die wordt uitgereikt door Olga Commandeur en door de klant wordt ingevuld. Er wordt onder andere gevraagd of het beweegprogramma juist is geleverd, deskundigheid van de trainers, of het programma voldeed aan de verwachting en naar verbeterpunten. Deze komt vervolgens terug bij Yalp die deze feedback meeneemt om het beweegprogramma te verbeteren. Monitoring gebruik De uiteindelijke verantwoordelijkheid of er daadwerkelijk trainingen gegeven worden op de desbetreffende beweeglocatie ligt bij de trainers/contactpersoon van de beweegtuin. Olga Commandeur monitort echter het gebruik van de beweegtuinen door te controleren of er daadwerkelijk wekelijks trainingen aan ouderen gegeven worden, middels een nulmeting en jaarlijks telefonisch contact. Randvoorwaarden max 200 woorden Wat zijn de organisatorische en contextuele randvoorwaarden voor een goede uitvoering van de interventie? De beweegtuin moet geplaatst worden op een locatie waar logischerwijs ouderen samenkomen. Voor realisatie van toestellen, is eenmalig financiële ruimte nodig. De eenmalige materiaalkosten voor het inrichten van een 'Olga Commandeur Plein' bestaande uit een aantal toestellen, veiligheidsondergrond en straatmeubilair zijn er vanaf 1.000,- tot ,-. Na plaatsing moet een gekwalificeerde professional vrijgemaakt worden voor het geven van wekelijkse trainingen. Ons advies is dat de trainers minimaal zijn opgeleid volgens MBVO-niveau. Anderen, zoals vrijwilligers die bij de training willen ondersteunen, kunnen dit onder begeleiding van een trainer op MBVO-niveau doen. Het streven is om op iedere locatie tussen de 20 en 25 mensen deel te laten nemen aan de train-de-trainers cursus om hiermee lokaal breed draagvlak te creëren. Implementatie max 200 woorden Is er een systeem voor implementatie? Geef een samenvatting. Ondersteuning bij inrichting van beweegtuin Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 13

14 Yalp ondersteunt de klant bij de inrichting van de beweegtuin en zorgt voor realisatie van de toestellen en bijbehorende veiligheidsondergrond. Nadien kunnen klanten met vragen over de toestellen, onderhoud en inspecties terecht bij Yalp. Ondersteuning bij succesvol maken van beweegtuin Olga Commandeur ondersteunt met haar expertise mensen om een succesvolle beweegplek op te starten en zorgt dat er lokaal trainers worden opgeleid. Deze trainers hebben daarna genoeg kennis om een beweegplek te realiseren waar wekelijks trainingen worden gegeven. Informatie voor lokale trainers is geborgd en overdraagbaar via documenten die zij na de training krijgen toegestuurd. De trainers krijgen een handboek met oefeningen en de juiste opbouw van de trainingen. Middels het communicatiehandboek leren lokale trainers of de verantwoordelijke voor de locatie hoe ze Ouderen in Beweging kunnen uitdragen en ouderen werven. Ook leren zij welke intermediaire doelgroepen zij hiervoor kunnen inzetten. Er zijn flyers, introductiekaartjes, posters, voorbeeldbrieven (aan intermediairs en ouderen), voorbeelddraaiboeken (voor themaochtend, opening) en voorbeeldpersbericht beschikbaar. Daarnaast is er een Facebookgroep voor onderlinge kennisoverdracht, uitwisseling van ervaringen tussen trainers en ondersteuning (tips en extra uitleg door Olga Commandeur). Bij specifieke vragen over het beweegprogramma kunnen lokale uitvoerders contact opnemen met Olga Commandeur. Kosten max 200 woorden Wat zijn de kosten van de interventie? Benoem daarbij de personele (in aantallen uren) en de materiële kosten. De eenmalige materiaalkosten voor het inrichten van een 'Olga Commandeur Plein' bestaande uit een aantal toestellen, veiligheidsondergrond en straatmeubilair zijn er vanaf 1.000,- tot ,-. De eenmalige kosten voor de inrichting van een beweegtuin variëren, afhankelijk van wensen, beschikbare ruimte, doelgroep en doelstellingen. Een veelverkochte beweegtuin waarin alle oefeningen gedaan kunnen worden, is beschikbaar voor De deskundigheidsbevordering door Olga Commandeur is af te nemen in verschillende ondersteuningspakketten variërend van 200 tot 6350, de keuze is afhankelijk van aanwezige competenties en behoefte van lokale aanvragers. Het meest voorkomende beweegprogramma bestaat uit deelname aan de Facebookgroep, de belevingskist, de train-de-trainers cursus en een opening door Olga Commandeur (kosten 1745). De structurele loonkosten voor een lokale trainer kunnen berekend worden op gemiddeld 2 uur per week, voor een 10 weken durend programma (1 uur voorbereiding - 1 uur training). Uren worden gemaakt voor onder andere werving van deelnemers, communicatie naar stakeholders en implementatie van structureel bewegen op een 'Olga Commandeur Plein'. De kosten zijn afhankelijk van het aantal groepen en de frequentie van trainingen. Eenmalig worden 10 uren met bijbehorende loonkosten gemaakt voor het organiseren van een opening met PR en opstart van bewegen met senioren op een 'Olga Commandeur Plein'. Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 14

15 3. Onderbouwing Probleem max 400 woorden Voor welk probleem of (mogelijk) risico is de interventie ontwikkeld? Omschrijf aard, ernst, spreiding en gevolgen. Het aantal ouderen in Nederland neemt toe. Waren er in 2015 nog ongeveer 3 miljoen Nederlanders 65 jaar of ouder (18% van de bevolking), naar verwachting zal in 2030 ongeveer 4 miljoen Nederlanders (22% van de bevolking) ouder zijn dan 65 jaar, waarvan de helft ouder dan 75 jaar. Ongeveer 46% van de personen ouder dan 65 jaar en 55,6% van de personen ouder dan 75 heeft ten minste één chronische aandoening en 10% van de 65 plussers en 30,4% van de 75 plussers ondervindt beperkingen in het functioneren of in de algemene dagelijkse levensverrichtingen (CBS, 2016). Een hoge leeftijd en een lichamelijke beperking zijn de belangrijkste determinanten voor het gebruik van gezondheidszorg (Polder e.a., 1998). Per jaar verliest ongeveer 10% van de thuiswonende personen ouder dan 75 jaar hun zelfstandigheid. Dit verlies van zelfstandigheid betekent een beduidende afname in de kwaliteit van leven en vormt het meest beangstigende aspect van veroudering voor veel Nederlandse ouderen (Van Heuvelen e.a., 2000). Een actieve levensstijl wordt over het algemeen gezien als één van de belangrijkste factoren voor het behoud van zelfredzaamheid op hogere leeftijd en het onafhankelijk uitvoeren van dagelijkse taken, zoals traplopen en boodschappen doen (King e.a.,1998). Menig wetenschappelijke studie toont aan dat het volgen van beweegprogramma s een positief effect heeft op spierkracht, flexibiliteit, uithoudingsvermogen, balans, het risico op vallen en botbreuken en het algemeen welbevinden van ouderen (ACSM, 1998). Ondanks de uitgebreide bewijsvoering voor lichaamsbeweging als een belangrijke factor voor het behoud van de gezondheid en de zelfredzaamheid voldoet een groot deel van de Nederlandse ouderen van 55+ niet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB), minimaal 5 dagen per week tenminste een half uur matig intensief bewegen. In 2015 voldeed ongeveer 71% van de 55- tot 75-jarigen aan de NNGB. Onder 75- plussers was dat 45% (Volksgezondheidenzorg.info, 2016). Eén van de problemen van de huidige beweegprogramma s voor ouderen is dat de benodigde faciliteiten (accommodatie en apparatuur) voor de uitvoering van het programma niet altijd voorhanden zijn. Daarnaast vormt een reistijd naar de accommodatie een belangrijke barrière voor ouderen voor (behoud van) deelname aan een beweegprogramma. Verder geven ouderen aan de behoefte te hebben om samen te bewegen en dat het sociale aspect hierin van grote waarde is (Conn e.a., 2003). Met het inzetten van Ouderen in Beweging worden sociale ontmoetingsplekken met een beweegprogramma gerealiseerd. Hiermee wordt de vereenzaming van ouderen tegen gegaan en kunnen ouderen langer zelfstandig functioneren. Oorzaken max 400 woorden Welke factoren veroorzaken het probleem of (mogelijk) risico? Klik hier als u tekst wilt invoeren. Let op: dit onderdeel hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op niveau Goed beschreven. Aan te pakken factoren max 200 woorden Welke factoren pakt de interventie aan en welke onder 1.2 benoemde (sub)doelen horen daarbij? Klik hier als u tekst wilt invoeren. Let op: dit onderdeel hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op niveau Goed beschreven. Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 15

16 Verantwoording max 1000 woorden Maak aannemelijk dat met deze aanpak ook daadwerkelijk de doelen bij deze doelgroep bereikt kunnen worden. Klik hier als u tekst wilt invoeren. Let op: dit onderdeel hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op niveau Goed beschreven. Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 16

17 4. Onderzoek 4.1 Onderzoek naar de uitvoering max 600 woorden Wat is op basis van het beschikbare onderzoek bekend over de uitvoering van de interventie? Beschrijf kort welke onderzoeken zijn gedaan en wat daarvan de uitkomsten waren. Stuur bij het indienen van het werkblad de volledige publicatie van ieder genoemd onderzoek mee. Beschrijf per onderzoek: a) De titel, auteurs, organisatie en jaar van uitgave (indien gepubliceerd) b) Het type onderzoek, de onderzoeksmethode en de omvang van het onderzoek c) Een samenvatting van de meest relevante uitkomsten met betrekking tot inzicht in de mate waarin activiteiten zijn uitgevoerd volgens plan, het bereik van de interventie, de waardering en ervaring van de uitvoerders en doelgroep, succes- en faalfactoren, en -indien beschikbaar- de uitvoerbaarheid, de randvoorwaarden en de omgevingsvariabelen. a/b) Bereik, CRM-systeem Yalp (Yalp, 2016) c) Er zijn ongeveer 105 beweeglocaties gerealiseerd bij zorginstellingen, wijkcentra, in speeltuinen of in de openbare ruimte. Op ongeveer 30 locaties wordt nu actief training gegeven aan ouderen. Sinds 2012 worden alle bestaande locaties benaderd door Olga Commandeur om het aantal locaties waar wekelijks getraind wordt omhoog te brengen. Naar schatting trainen nu op iedere locatie gemiddeld 15 ouderen, dus in totaal zo n ouderen. Hoeveel ouderen zijn gestart sinds de start in 2006 is niet bekend. a) (Vreede e.a., 2007) b) Pilot-studie bij 13 zelfstandig wonende ouderen naar de uitvoerbaarheid van een beweegprogramma, waarbij de door Yalp ingerichte sportspeeltuin Hillesluis in de deelgemeente Feijenoord Rotterdam werd gebruikt. Er zijn ook twee trainers bevraagd. c) De trainers vonden de zwaarte en duur van het beweegprogramma goed, de moeilijkheidsgraad redelijk en de deelnemers lichamelijk verbeterd. Deelname heeft geleid tot verbetering in coördinatie, reactiesnelheid en balans. Daarnaast zagen zij verbeteringen in zelfredzaamheid en algemeen welbevinden, maar niet in conditie. Deelnemers gaven het beweegprogramma een 9,4. Zij vonden zwaarte en duur van het programma goed en waren tevreden over de trainers en organisatie van het programma. Volgens de trainers is het trainen met de speeltoestellen leuk en draagt het bij aan plezier in bewegen. Zij vonden de locatie een geschikte plek voor het aanbieden van een beweegprogramma aan ouderen. a) (Onderzoeksbureau DAZ, 2011) b) Evaluatie van 20 zorglocaties met een beweegtuin middels interviews met projectleiders en trainers. c) Senioren en bewoners van zorginstellingen die de toestellen gebruiken voelen zich fysiek sterker, zij vinden het oefenen op de toestellen gezellig en het koffie drinken een belangrijk sociaal moment. a) (Evaluatieformulieren, train-de-trainercursussen, ) b) 70 trainers hebben vragenlijsten ingevuld na afloop van de train-de-trainer cursus. c) De training werd door de trainers beoordeeld met een 7,8. a) (Gerritsen, 2015) b) Evaluatie van de beweegtuinen van Yalp, waarbij zoveel mogelijk beweegtuinen in kaart zijn gebracht, hoeveelheid gebruik en invloed van trainingen op fysieke gesteldheid van ouderen en waardering Yalp toestellen en beweegprogramma door Olga Commandeur. Met een telefonische enquête zijn 68 van de 95 (72%) locaties bereikt. c) 53,1% van de trainers zegt dat de beweegtuin impact heeft op de mentale gesteldheid van gebruikers. Gebruikers worden volgens hen zekerder en vrolijker. 54,7 % denkt dat er ook impact is op de fysieke gesteldheid van gebruikers, met name door verbeteringen in balans, kracht, coördinatie, mobiliteit en conditie. De ondersteuning van Olga Commandeur krijgt het cijfer 7,7, het Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 17

18 Yalp beweegtoestel een 7,3. Olga Commandeur werkt zeer motiverend, enthousiasmerend, inspirerend en deskundig. Ook krijgt ze snel ouderen mee met oefeningen. a) (Frick e.a., 2016) b) Mixed methods effectiviteitsonderzoek van een 8 weken durend beweegprogramma in de Yalpbeweegtuin van WZH-Prinsenhof bij 12 bewoners van de somatische afdelingen op zelfredzaamheid, fysieke en geestelijke gesteldheid. c) 60% van alle geplande trainingen werden ondanks de winterperiode toch buiten uitgevoerd. Bij een aantal deelnemers is een verbetering in lichaamshouding. Bewoners voldoen nu vaker aan de beweegnorm, komen meer buiten en voelen zich blijer en energieker. De reacties van deelnemers, familieleden en zorgmedewerkers op het beweegprogramma waren positief. De belangrijkste succesfactoren: Ondersteuning door Olga Commandeur om voldoende kennis achter te laten om een beweegprogramma op te starten. En, effecten op senioren zijn positief (leuk om te doen, sociale component, zekerder voelen, spieren sterker, geschikt als valpreventie). Verbeterpunten: Het beweegprogramma richt zich met name op het buiten bewegen. Het is aan te bevelen om bij slecht weer lokaal een alternatief programma aan te bieden in een overdekte ruimte. En de begeleiding moet minder vaak afhankelijk zijn van één persoon. Het is aan te bevelen meerdere trainers verantwoordelijk te maken. 4.2 Onderzoek naar de behaalde effecten max 600 woorden Wat is op basis van het beschikbare onderzoek bekend over de behaalde effecten met de interventie? Beschrijf kort welke onderzoeken zijn gedaan en wat daarvan de uitkomsten waren. Stuur bij het indienen van het werkblad de volledige publicatie van iedere genoemde studie mee. Beschrijf per onderzoek: a) De titel, auteurs, organisatie en jaar van uitgave b) Het type onderzoek, de meetinstrumenten en de omvang van het onderzoek c) Een samenvatting van de meest relevante uitkomsten met betrekking tot het bereik van de interventie, de gevonden effecten en -indien beschikbaar- de door de doelgroep ervaren effectiviteit en de mate waarin de veronderstelde werkzame elementen daadwerkelijk zijn uitgevoerd. Klik hier als u tekst wilt invoeren. Let op: dit onderdeel (4.2) hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op de niveaus Goed beschreven en Goed onderbouwd. Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 18

19 5. Samenvatting Werkzame elementen Wat zijn de werkzame elementen van deze interventie waardoor de gestelde doelen bij de doelgroep gerealiseerd worden? Geef een puntsgewijs overzicht van de belangrijkste werkzame elementen van de interventie. Denk daarbij aan inhoudelijke en praktische elementen. Max 250 woorden Klik hier als u tekst wilt invoeren. Let op: dit onderdeel hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op niveau Goed beschreven. Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 19

20 6. Aangehaalde literatuur Maak een alfabetische lijst van alle in deze beschrijving aangehaalde literatuur en gebruik hiervoor de APAnormen (variant met kleine letters, zie aanwijzingen in de handleiding). American College of Sports Medicine (ACSM). (1998). ACSM position stand on exercise and physical activity for older adults. Med Sci Sports Exerc; 30: CBS, Statline (geraadpleegd oktober 2016): Conn, V.S., Minor, M.A., Burks, K.J., Rantz, M.J., Pomeroy, S.H. (2003). Integrative review of physical activity intervention research with aging adults. J Am Geriatr Soc; 51: Frick, S.C., Kooij, J.C.W., Van der, Oorschot, A.T.J., Van, Riep, T.R.F. (2016). Effectiviteit van een acht weken durende beweegprogramma in de Yalp-beweegtuin van WZH-Prinsenhof bij bewoners van de somatische afdelingen: een mixed methods onderzoek. Leiden; Hogeschool Leiden. Gerritsen, T. (2015). Afstudeeronderzoek Zorg in de Beweegtuin. Tilburg; Fontys Economische Hogeschool Tilburg. Heuvelen, M.J., Van, Kempen, G.I., Brouwer, W.H., Greef, M.H., De. (2000). Physical fitness related to disability in older persons. Gerontology; 46(6): King, A.C., Rejeski, W.J., Buchner, D.M. (1998). Physical activity interventions targeting older adults: A critical review and recommendations. Am J Prev Med; 15: Onderzoeksbureau Dirkse Anders Zorgen (DAZ). (2011). Evaluatierapport Ouderen in Beweging - Over de ervaringen met speel- en beweegtoestellen voor senioren bij 20 zorglocaties. Hilversum. Polder J.J., Meerding, W.J., Koopmanschap, M.A., Maas, P.J., Van der. (1998). The cost of sickness in the Netherlands in 1994; the main determinants were advanced age and disabling conditions. Ned Tijdschr Geneesk; 142(28):1670-1,1. Volksgezondheidenzorg.info (geraadpleegd oktober 2016): Vreede, P., De, Jans, M., Jongert, T., Hopman-Rock, M. (2007). Ouderen in Beweging! In Hillesluis. Leiden; TNO. YALP, CRM-systeem (geraadpleegd oktober 2016). Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 20

21 7. Praktijkvoorbeeld Beschrijf, indien beschikbaar, in max. 600 woorden een praktijkvoorbeeld van de uitvoering van de interventie: hoe was de situatie voor, tijdens en na de interventie? De allereerste plek in Nederland waar een seniorentoestel is gerealiseerd is in speeltuin Hillesluis in de deelgemeente Rotterdam Feyenoord. Op deze plek is gekeken wat het effect is op bewegen voor ouderen. Dertien ouderen (65-85 jaar) trainden onder leiding van een fysiotherapeut twee keer per week een uur op de toestellen van Yalp. TNO volgde de enthousiaste ouderen (gemiddeld 72 jaar) tien weken lang in de speeltuin. Er werd getraind op diverse toestellen. Voorafgaand en na afloop van de trainingsperiode werd gemeten hoe het was gesteld met de balans, mobiliteit en valangst van de deelnemers. Ook werden hen ervaringen gevraagd. Tijdens de trainingsperiode zijn metingen, observaties, analyses en video-opnames gemaakt. De onderzoeksresultaten tonen een hoge opkomst onder deelnemers: gemiddeld volgden 92 procent de aangeboden trainingen. De deelnemers waardeerden het programma zeer. Het gebruik van openbare sporten speelplekken bieden een nieuwe, goedkope en eenvoudige mogelijkheid om beweegprogramma's voor ouderen aan te bieden. De balans en coördinatie van de deelnemende ouderen verbeterde en de angst om te vallen verminderde. De ouderen waren zo gemotiveerd dat zij na afloop zelf zijn blijven doortrainen. In de jaren daarna heeft deze groep ouderen demonstraties gegeven op andere door gerealiseerde Yalp beweegplekken in Nederland om ook deze ouderen enthousiast te maken voor Ouderen in Beweging. Met hun enthousiasme zijn ze vanaf 2006 tot de dag van vandaag wekelijks actief op de beweegtoestellen. De resultaten van het onderzoek zijn na te lezen in het TNO rapport (Vreede e.a., 2007). Natuurlijk zijn er veel meer praktijkvoorbeelden te omschrijven. Deze zijn te bekijken in onze brochure: Actief en fit. Ouderen in beweging op een Olga Commandeur Plein 21