KINDEREN ZONDER PAPIEREN: FEITEN EN RECHTEN

Transcriptie

1 KINDEREN ZONDER PAPIEREN: FEITEN EN RECHTEN CHRISTIANE TIMMERMAN WOUTER VANDENHOLE DIRK VANHEULE (eds.) intersentia Antwerpen - Oxford

2 INHOUD VOORWOORD v MINDERJARIGE VREEMDELINGEN ZONDER VERBLIJFSDOCUMEN- TEN: OVER WELZIJN, TOEKOMSTPERSPECTIEVEN EN CIJFERS Elisabeth LOMMÉE, Christiane TIMMERMAN, Wouter VANDENHOLE, Dirk VANHEULE 1 I. Inleiding 1 II. Impact van de onzekere verblijfsstatus op het psychosociaal welbevinden en op de toekomstperspectieven van 'jongeren zonder papieren' 4 A. Inleiding 4 B. Minderjarige vreemdelingen zonder wettige verblijfsstatus 6 1. Situering 6 2. Categorieën 7 3. Feitelijke omstandigheden: huisvesting, arbeidsmarkt en toegang tot gezondheidszorg 9 4. Angst als één van de belangrijkste psychische klachten Gezondheidstoestand Veerkracht en agency Copingstrategieën en steunbronnen 15 a. Begrippen 15 b. De ouders als steunbron 16 c. De peers als steunbron 16 d. De school als steunbron 17 e. Religie als steunbron Toekomstperspectieven Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen 'in de illegaliteit'.. 19 C. Minderjarige vreemdelingen in een asielprocedure Situering Algemeen Niet-begeleide minderjarige asielzoekers 23 a. Psychosociale problematiek 23 b. Specifiek opvangsysteem voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, waaronder niet-begeleide minderjarige asielzoekers 25 vii

3 c. Welbevinden binnen het opvangsysteem 27 d. Toekomstperspectieven Begeleide minderjarige asielzoekers 28 a. Psychosociale problematiek 28 b. Specifiek opvangsysteem in België 29 c. Welbevinden binnen de open asielcentra 29 d. Perceptie van de asielprocedure en invloed hiervan op het welbevinden van (minderjarige) vreemdelingen 31 e. Toekomstperspectieven 32 D. Minderjarige vreemdelingen in gesloten centra 32 III. Kwantitatief onderzoek: jongeren zonder papieren in België 34 A. Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen Aantal en profiel van de aangemelde niet-begeleide minderjarigen 35 a. Aantal 35 b. Landen van herkomst 37 c. Geslacht 38 d. Leeftijd Aantal en profiel van de niet-begeleide minderjarige asielaanvragers 39 a. Aantal 40 b. Landen van herkomst 41 c. Geslacht 41 d. Leeftijd Aantal en profiel van de niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, slachtoffer van mensenhandel 42 a. Aantal 43 b. Landen van herkomst 44 c. Geslacht 44 d. Leeftijd 45 e. Exploitatiesector Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen die een regularisatieaanvraag indienden Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen die een beroep doen op het bijzondere beschermingsstatuut, ingesteld bij de Omzendbrief van 15 september a. Situering 46 b. In het kader van de Omzendbrief van 15 september 2005 afgeleverde verblijfsdocumenten (in tegenstelling tot: 'verlengde') 48 i) Aantal 48 ii) Aard van de afgeleverde documenten 49 VÜi

4 iii) Voornaamste nationaliteiten van de NBMV aan wie een verblijfsdocument in het kader van de Omzendbrief van 15 september 2005 wordt afgegeven 49 iv) Afgeleverde verblijfsdocumenten per leeftijdscategorie 50 c. In het kader van de Omzendbrief van 15 september 2005 verlengde verblijfsdocumenten 51 i) Aantal en aard van de verblijfsdocumenten die werden verlengd 51 ii) Voornaamste nationaliteiten van de NBMV die een verlenging van verblijfsdocumenten toegekend kregen 51 iii) Verlengde verblijfsdocumenten per leeftijdscategorie 52 B. Begeleide minderjarige vreemdelingen Begeleide en niet-begeleide minderjarige vreemdelingen waarvoor op 17 juli 2008 een asielaanvraag hangende was 53 a. Aantal 54 b. Landen van herkomst 54 c. Geslacht Begeleide en niet-begeleide minderjarige vreemdelingen waarvoor op 17 juli 2008 een regularisatieprocedure hangende was 55 a. Aantal 55 b. Landen van herkomst 56 c. Geslacht Begeleide minderjarige vreemdelingen in de gesloten centra a. Aantal 58 b. Landen van herkomst 60 c. Geslacht en leeftijd 61 d. Samenstelling van de gezinnen 61 e. Verblijfsstatuut 61 f. Gemiddelde verblijfsduur 63 C. Minderjarige vreemdelingen zonder wettige verblijfsstatus 63 D. Aangroei van de populatie 'jongeren zonder papieren' in Vlaanderen ( ) Aantal en geslacht Huidige woonplaats Nationaliteit 71 IV. Conclusie 72 Bibliografie 74

5 DE VRIJHEIDSBEROVING VAN MINDERJARIGE VREEMDELINGEN GETOETST AAN HET RECHT VAN DE KINDERRECHTEN EN DE MENSENRECHTEN Elisabeth LOMMÉE, Wouter VANDENHOLE, Dirk VANHEULE 81 I. Inleiding 81 II. Normatief kader: het recht van de kinderrechten en de mensenrechten.. 82 A. Toelaatbaarheid van vrijheidsberoving van begeleide minderjarige vreemdelingen 84 B. Duur van de vrijheidsberoving 86 C. Detentieomstandigheden 87 D. Terugwijzingsbeleid Voorbereiding en begeleiding in geval van terugwijzing Onwilligheid van de administratie om gevolg te geven aan een rechterlijke beslissing tot vrijlating 88 III. Toetsing van de Belgische wetgeving en algemene praktijken 89 A. Toelaatbaarheid van vrijheidsberoving van begeleide minderjarige vreemdelingen Situering De maximale benadering De minimale benadering 93 B. Duur van de vrijheidsberoving Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen Begeleide minderjarige vreemdelingen 99 C. Detentieomstandigheden 103 D. Terugwijzingsbeleid Voorbereiding, begeleiding en follow-up van minderjarigen bij terugkeer 110 a. Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen 110 b. Begeleide minderjarige vreemdelingen Onwilligheid van de administratie om gevolg te geven aan een rechterlijke beslissing tot vrijlating 117 IV. Algemeen besluit 118 Bijlage: overzicht van de voorstellen tot wijziging van een regelgevende tekst 122 A. Voorgestelde aanpassingen aan de Vreemdelingenwet 122 B. Voorgestelde aanpassing aan de wet van 12 januari 2007 betreffende de opvang van asielzoekers en van andere bepaalde categorieën van vreemdelingen (de Opvangwet) 123

6 C. Voorgestelde aanpassing aan het KB van 2 augustus 2002 betreffende het regime en de werkingsmaatregelen van de gesloten centra in België 124 Bibliografie 126 XI