Biases in toezicht. VIDE Congres: Toezicht en Wetenschap. Margot Aelen en Remy Jansen 21 april 2015

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Biases in toezicht. VIDE Congres: Toezicht en Wetenschap. Margot Aelen en Remy Jansen 21 april 2015"

Christiaan Mulder
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Biases in toezicht VIDE Congres: Toezicht en Wetenschap 21 april 2015

2 2

3 Agenda Deel I : Introductie biases - Introductie: wat zijn biases en waarom zijn ze relevant voor toezicht? - Welke biases zijn van invloed op de effectiviteit van toezicht? - Wat zijn de effecten van biases op toezicht? Deel II : DNB en biases - De SNS casus Deel III : Denk na over eigen biases Deel IV : Het neutraliseren van biases - Bewust over biases en dan? 3

4 Biases zijn the human tendency to make systemic errors in certain circumstances based on cognitive factors rather than evidence (Tversky en Kahneman 1974) 4

5 en daarnaast Steeds meer besef dat de rationaliteit van mensen (en dus toezichthouders) grenzen kent (gedachtegoed is meer in ontwikkeling in relatie tot marktwerking). Mensen zijn beperkt in staat om informatie te verwerken wanneer zij problemen moeten oplossen of besluiten moeten nemen. Beperkingen zien op: De risico s en onzekerheden van de toekomst; Het ontbreken van informatie over alternatieven; De complexiteit van het probleem. Complicerende factoren in het toezicht: Discretionaire ruimte Informatie-asymmetrie 5

6 Toezichtfase Relevante bias Definitie Gevolg Risico-identificatie Halo-effect De neiging om positieve/negatieve eigenschappen toe te schrijven aan een persoon op basis van één Biases relevant voor toezicht Risicobeoordeling Risicomitigatie Confirmation bias Availability bias Information bias Single outcome calculation Ambiguity aversion Illusion of control Anchoring effect Impact bias ervaring of indruk. De neiging te zoeken naar bevestiging van ideeën, percepties of meningen door te richten op informatie die deze ideeën, percepties of meningen ondersteunt en daarbij tegengestelde informatie negeert. De neiging om de kans of frequentie van toekomstige gebeurtenis te baseren op het gemak waarmee gebeurtenissen of associaties uit het verleden kunnen worden herinnerd. De neiging op zoek te gaan naar meer informatie ook al beïnvloedt deze informatie niet het te nemen besluit of de geplande actie. De neiging om mogelijke uitkomsten te beperken tot de meest gewenste uitkomst zoals vastgesteld op basis van gedeelde meningen binnen een organisatie op het moment van besluitvorming. De neiging om bekende risico s te prefereren boven onbekende risico s ofwel risico s waarvoor informatie (deels) ontbreekt. De neiging om de kans op persoonlijk succes onevenredig groot in te schatten ten opzichte van wat objectief gezien realistisch zou zijn. De neiging om uit te gaan van een initiële waarde of anker om uitkomsten te bepalen. De neiging om vooraf emotionele reacties op een specifieke situatie te overschatten qua intensiteit of duur Toezichthouder laat zich leiden door eerste indruk, tunnelvisie Selectief luisteren Identificatie van bekende problemen Uitstelgedrag Negeren van alternatieven Simpliciferen van problemen Teveel zelfvertrouwen bij inzetten van maatregelen Toezichthouder baseert zich op verkeerde uitgangspunten, is te snel tevreden 6 ten opzichte van Margot wat zich Aelen vervolgens en Remy Jansen feitelijk als reactie voordoet. Overschatten van gevolgen

7 The halo effect - Toezichthouder krijgt last van tunnelvisie, baseert oordeel op basis van een positieve (of negatieve) ervaring. Gevolg: te zwaar of juist te licht ingrijpen, ongelijke behandeling van gelijke gevallen. - In relatie tot de financiële crisis: ( ) the development of a greatly expanded financial sector and the rapid growth and increased complexity of the securitised model of credit intermediation was accompanied and, it was believed, made safe by the development of increasingly sophisticated mathematical techniques for the measurement and management of position taking risks. (Turner review) 7

8 Ambiguity aversion Bij complexe risico s kan de toezichthouder geneigd zijn dit te simplificeren met het doel het risico of de gevolgen van bepaald handelen te kunnen begrijpen of te hanteren: to prefer known risks over unknown risks Dit kan tot gevolg hebben dat het gedrag met onvoldoende diepgang wordt beoordeeld en besluitvorming onvoldoende gefundeerd plaatsvindt. Voorbeeld: bij het analyseren van een veelheid van informatie wordt op basis van eerdere ervaringen een conclusie getrokken die achteraf onjuist blijkt te zijn: beoordeling van de Alt-A portefeuille van ING. 8

The anchoring effect https://www.youtube.com/watch?

9 The anchoring effect Kracht van een anker, bijvoorbeeld in de marketing: 9

10 The anchoring effect De toezichthouder is te snel tevreden met risicomitigerende maatregelen van een onderneming, terwijl het risico nog niet is weggenomen. Voorbeeld: de instelling plaatst een anker door uit te leggen wat al is ondernomen om de risico s te mitigeren. De toezichthouder vindt dit al een grote stap en zal geneigd kunnen zijn tevreden te zijn met het geboekte resultaat. In combinatie met halo-effect: de instelling doet al zo haar best, ze hebben al zo hun best gedaan, ze komen van ver. Stel de vraag: is het risico weg genomen/het schadelijke gedrag gestopt? 10

11 Waarom zijn biases relevant voor toezicht? 11

12 Gevolgen van biases in het toezicht Tunnelvisie: relevante (tegen)geluiden worden niet meegenomen Onjuiste analyses Uitstel van besluitvorming: overdreven focus op zekerheid Teveel zelfvertrouwen in besluitvorming en overschatten invloed Focus op bekende problemen Halo effect: Regulatory capture Psychologische, softe benadering: Capture is het gevolg van menselijke biases: ( ) you are more favorably disposed toward someone you have shared cookies with, or at least it is harder for you to take some action that harms his or her interests. (Kwak 2013). Afhankelijkheid, regelmatige interactie, sociaal netwerk: Results demonstrate that, first, supervisors with previous tenure in the financial sector are more likely to socially identify with the financial sector, second, that social identification with the financial sector negatively affects supervisors task performance. (Veltrop en De Haan 2014) 12

13 Biases neutraliseren Bewustwording Tegenspraak (horizontaal en verticaal) Diversiteit (organisatiebreed/teams) Bevraag teams: waar zitten belangen? Pre-mortem analysis Ben niet te snel tevreden Evalueren Kahneman, Lovello en Sibony bieden een lijst met vragen die ook beslissers in toezicht kunnen helpen om biases te detecteren en te neutraliseren. Dit betreft de volgende vragen: Vragen die beslissers zichzelf kunnen stellen 1. Is er aanleiding om te vermoeden dat perverse prikkels aanwezig zijn bij de voorbereiders om het besluit in een bepaalde richting te sturen? 2. Zijn de mensen die het besluit hebben voorbereid te zeer gehecht geraakt aan hun voorstel? 3. Was sprake van afwijkende meningen binnen het voorbereidende team? Vragen die beslissers aan de voorbereiders kunnen stellen 1. Kan de onderliggende diagnose te zeer beïnvloed zijn door enkele anekdotes of sprekende voorbeelden? 2. Zijn plausibele alternatieven overwogen? 3. Indien je dezelfde beslissing over een jaar opnieuw moest nemen, welke informatie is dan nodig en is deze informatie nu reeds voorhanden? 4. Weten we waar de onderliggende data vandaan komt? 5. Is mogelijk sprake van een halo effect? 6. Zijn de voorbereiders te zeer beïnvloed in hun voorstel door eerder genomen besluiten? 13 Vragen ter evaluatie van het voorstel 1. Is het basis scenario te optimistisch van aard? 2. Is het stress scenario ernstig genoeg? 3. Is het voorbereidende team te voorzichtig in haar voorstel?

14 Vragen/opmerkingen? 14

Vergelijkbare documenten

Intuitie en expertise. Prof. Dr. Naomi Ellemers VIDE congres, 18 april Te weinig toezicht?

Intuitie en expertise. Prof. Dr. Naomi Ellemers VIDE congres, 18 april Te weinig toezicht? Intuitie en expertise Prof. Dr. Naomi Ellemers VIDE congres, 18 april 2017 Te weinig toezicht? 1 Te veel toezicht? Wie houdt eigenlijk toezicht? 2 Overzicht 1. Toezicht vanuit psychologisch perspectief