De aandacht binnen governance voor de kwaliteit en veiligheid van zorg. Een exploratief onderzoek gericht op verbetering

Transcriptie

1 De aandacht binnen governance voor de kwaliteit en veiligheid van zorg Een exploratief onderzoek gericht op verbetering

2 Inhoudsopgave 1. Achtergrond van het onderzoek 2. Onderzoeksvraag en -focus 3. De overall aanpak 4. De criteria voor de case studies in het onderzoek 5. De aanpak per case study 6. Onderzoeksprotocol 7. Wat levert het onderzoek op voor de betrokkenen 8. Over de onderzoekers

3 1.Achtergrond van het onderzoek Wanneer men in de zorgsector spreekt over kwaliteit en veiligheid van zorg, is de aandacht vanzelfsprekend gericht op het primaire proces. Daar wordt door alle betrokkenen in samenwerking de kwaliteit en veiligheid van zorg daadwerkelijk gerealiseerd. De aandacht van bestuurders en toezichthouders voor dit onderwerp is niet vanzelfsprekend een alledaags onderwerp van gesprek. Ook horizontaal toezicht het onder professionals er op toezien of het goed gaat en of het beter kan is niet altijd vanzelfsprekend. Toch is de wijze waarop men toezicht houdt (intern en extern, horizontaal en verticaal) op de geleverde kwaliteit van zorg belangrijk voor het kwaliteitsniveau van een zorginstelling. Om het gesprek over toezicht op kwaliteit en veiligheid van zorg te stimuleren wil de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ) met het veld op zoek naar voorbeelden en belangrijke thema s binnen governance rondom kwaliteit en veiligheid van zorg. De IGZ beoogt hiermee geleerde lessen uit de sector te delen met de sector, en in interactie met het veld een aanzet te geven om zelf op zoek te gaan naar de betekenis van die voorbeelden voor de eigen praktijk ten aanzien van governance rondom kwaliteit en veiligheid van zorg. De Staat van de Gezondheidszorg (SGZ) 2009 staat in het teken van de aandacht binnen governance voor kwaliteit en veiligheid van zorg. De geleerde lessen uit dit onderzoek zullen input zijn voor de SGZ 2009.

4 2.Onderzoeksvraag en -focus (1) Dit exploratieve onderzoek heeft als doel: Het versterken van aandacht voor kwaliteit en veiligheid van zorg in governance Uitgangspunt hierbij is dat dit op een manier gebeurd die het nemen van verantwoordelijkheid, het tonen van het bijbehorende gedrag en het aanspreken op competenties van bestuurders, toezichthouders en professionals stimuleert. Focus op goed- beter- best Wij willen samen met het veld leren van de praktijk om aandacht voor en verbetering in governance rondom kwaliteit en veiligheid van zorg te faciliteren. Het is van belang om te vermelden dat wij niet als doel hebben om door middel van dit onderzoek een onderscheid te maken in goede en slechte voorbeelden uit het veld. Focus op horizontaal en verticaal toezicht In dit onderzoek maken wij een onderscheid tussen horizontaal en verticaal toezicht. Onder horizontaal toezicht verstaan we het door professionals onderling toezien op eigen en elkaars kwaliteit en veiligheid van zorg. Onder verticaal toezicht verstaan we het toezicht vanuit hiërarchisch perspectief. Hoe werken deze vormen van toezicht in de praktijk en wat is een gewenste verhouding tussen beide?

5 2.Onderzoeksvraag en -focus (2) Focus op spanning tussen wens en werkelijkheid Wij zijn er ons van bewust dat een professional, bestuurder of intern toezichthouder te maken heeft met een werkelijke en een gewenste situatie. Beide situaties zijn van belang om belangrijke lessen en relevante thema s te identificeren en te verkennen. Taaie vraagstukken en dilemma s uit de praktijk zijn interessanter dan podiumverhalen. Focus op werkende bestanddelen en blokkades Wij zijn erg geïnteresseerd in de werkende bestanddelen en blokkades die gesprekspartners uit het veld ondervinden bij het toezichthouden op kwaliteit en veiligheid van zorg. Oftewel wat helpt en wat helpt niet? Focus op gezamenlijke verantwoordelijkheid Onze opvatting is dat toezicht op kwaliteit en veiligheid van zorg een verantwoordelijkheid is van professional, bestuurder en intern toezichthouder. De samenwerking tussen de partijen bepaalt in grote mate de kwaliteit van dit toezicht, zonder dat mensen zich achter die gezamenlijkheid kunnen verschuilen.

6 3. De overall aanpak Een combinatie van inhoud en draagvlak Onderzoek, analyse en advies Inhoud Projectleiding Voorbereiden en selecteren 22 februari Definities Interviews en casestudies zorgdoelgroe (TG/IGZ) p- combinaties Half april Onderzoek van Strategie casestudies vaststellen Invitational 1: Bespreken deelresultaten Invitional 2: Breder - delen van inzichten SGZ 2009 SGZ 2009 Draagvlak - - Toenemende betrokkenheid van veld Apr Mei 2

7 3. De overall aanpak Voor de toezichtstrategie baseren wij ons op het gedachtegoed van prof. Malcolm Sparrow. Kern van zijn visie is dat effectief toezicht gericht is op het bereiken van een wezenlijk interveniërend effect op maatschappelijke vraagstukken. Het gaat daarbij niet om signaleren of handhaven als zodanig, maar het dusdanig signaleren en handhaven dat er een stimulerend of effectief sanctionerend effect van uitgaat. Onze participatieve aanpak is gebaseerd op de policy window theorie die zich richt op het in interactie met betrokkenen tot stand brengen van een gedragen oplossing van een probleem. Wij willen eerst in een aantal exemplarische case studies op zoek gaan naar betekenisvolle bevindingen. Vervolgens willen we de observaties, analyses en bevindingen in een invitational conference met de mensen die in de case studies geparticipeerd hebben, delen. Dit moet leiden tot rijke analyses en resultaten, en tot draagvlak voor de conclusies. De voorstellen die we formuleren zullen we in een tweede invitational met een brede vertegenwoordiging uit het veld delen. Hierdoor kunnen we de voorstellen vooraf toetsen en aanscherpen, en ontstaat er bewustwording in het veld voor het thema toezicht binnen governance voor kwaliteit en veiligheid van zorg. Het resultaat van de aanpak is de kwalitatieve input voor de Staat van de Gezondheidszorg met daarin een analyse van de rol van professionals, bestuur en toezicht in een aantal case studies, een analyse van de stand van zaken aan de hand van voorbeelden in de sectoren, een overzicht van lopende initiatieven en instrumenten inzake bestuur en governance met betrekking tot kwaliteit en veiligheid van zorg en op grond van voorgaande een set van succesen faalfactoren en aanbevelingen voor verbetering.

8 4.De criteria voor de casestudies in het onderzoek In overleg met een aantal goed ingewijden in de sector benaderen wij per sector een aantal zorginstellingen met de vraag om te participeren in het onderzoek. Per sector gaan wij op zoek naar verschillende case studies, waarvan de sector iets kan leren. Daarbij gaan wij uit van de volgende criteria: De instellingen die als casestudy dienen zijn representatief voor de sector of hebben iets uitzonderlijks op het gebied van governance rondom kwaliteit en veiligheid van zorg gedaan staan open voor reflectie, kunnen afstand nemen van recente incidenten en willen volledig inzicht bieden willen ook de eigen rol in de coulissen delen bieden mogelijkheden voor de totale sector om van te leren. Instellingen die op basis van hun eigen ervaring kunnen bijdragen aan het leren over governance rondom kwaliteit en veiligheid van zorg. Het moge duidelijk zijn dat medewerking van instellingen essentieel is. Vertrouwelijkheid wordt gewaarborgd, ondersteund door een protocol.

9 5. De aanpak per case study (1) In onderstaande figuur hebben wij schematisch aangegeven op welke wijze wij elk van de case studies willen uitvoeren. Door het onderzoek op deze wijze uit te voeren verwachten wij dat we samen met de betrokkenen uit de organisaties die meewerken komen tot vernieuwende inzichten. De combinatie van inzichten uit de case studies draagt bij aan de gezamenlijke kennis over governance van kwaliteit en veiligheid van zorg. Op basis van die gezamenlijke kennis kunnen wij dan conclusies en aanbevelingen formuleren. 3a Toezichthouder 1 Vraag om te participeren 2 Bronnen bestuderen 3b Bestuurder 4 Afsluitend gesprek met bestuurder Instemming helderheid over doel en protocol Inzicht in belangrijkste ontwikkelingen en in de gesprekspartners Gedeelde observaties uit de case study Inzicht in de visie en ervaring van betrokkenen op governance van kwaliteit en veiligheid van zorg 3c Professional(s) 3c Professional (s) 3c Professional(s)

10 5. De aanpak per case study (2) Wij gaan hierna in op de voorbereidende activiteiten van de case study en op de serie gesprekken die we per case study willen voeren. Wij verwachten dat ieder gesprek circa 2 uur in beslag neemt. 1. Vraag om te participeren Als geverifieerd is dat de case aan de geformuleerde criteria voldoet dan wordt de voorzitter van de Raad van Bestuur door een vertegenwoordiger van de IGZ gevraagd om te participeren. De onderzoeksbrochure dient ter toelichting op de vraag. Als de betrokken organisatie meedoet, dan onderschrijft men daarmee het doel en de opzet van het onderzoek en zegt toe zich in te spannen om zo veel mogelijk leerervaringen in te brengen, en ook een echt kijkje in de keuken te gunnen. 2. Onderzoeken van bronnen van deze case study Onderzoekers spannen zich in om goed voorbereid de gesprekken te voeren. Daartoe worden de essentiële en publieke bronnen bij de organisatie opgevraagd, alsmede het cv van de gesprekspartners. Tevens wordt vastgesteld in hoeverre er bij de IGZ reeds een kwaliteitsdossier beschikbaar is, en wat daar wetenswaardigheden zijn. De voorbereiding moet opleveren: Inzicht in de publieke uitingen over kwaliteit en veiligheid van zorg en de kwaliteitsfilosofie Inzicht in eventuele incidenten uit het verleden, en signalen die er zijn geweest naar bestuur en in- en extern toezicht Inzicht in mogelijke thema s voor het gesprek die zich lenen voor nader onderzoek Inzicht in de achtergrond van de gesprekspartners.

11 5. De aanpak per case study (3) 3. Gesprekken met de betrokkenen (professionals, bestuurder en toezichthouder) Wij willen voor de gesprekken ca. 2 uur per betrokkene reserveren. Ter voorbereiding hebben de te interviewen personen de onderzoeksbrochure ontvangen. Zij hoeven zich verder niet specifiek voor te bereiden. Wij vertrouwen erop dat de gesprekken inzicht bieden in voorbeelden van instrumenten die in de praktijk blijken te werken, taaie vraagstukken en mogelijke blokkades die optreden. De gesprekken hebben allemaal dezelfde opzet: 1. Toelichting op de kern van het onderzoek, de onderzoeksopzet en focus 2. Voeren van een gesprek op basis van acht aanvliegroutes Rollen en samenwerking Beelden over kwaliteit en veiligheid van zorg Zicht en overzicht Bestuurlijk handelen Kwaliteitscultuur Persoonlijke betrokkenheid Instrumentarium & organisatie Rol van externe partijen. 3. Gesprekspartners mogen zelf de volgorde van de aanvliegroutes kiezen; het merendeel (maar niet per se alle) van de aanvliegroutes willen we graag bespreken. In de gesprekken willen wij een zodanig vertrouwenwekkende sfeer creëren, dat de betrokkene(n) zich vrij voelt om te spreken.

12 5. De aanpak per case study (4) 4. Afsluitende gesprek met de bestuurder De resultaten van de gesprekken zullen door ons worden samengevat. Op basis van deze samenvatting zullen we een afrondend gesprek met de bestuurder voeren. Er wordt dus geen verslag gemaakt van ieder van de gesprekken. Het afsluitende gesprek staat in het teken van terugkoppeling én verdieping. Wij verwachten door deze aanpak een grotere kans te maken op het verkrijgen van verdiepend inzicht op de aandacht binnen governance van deze organisatie voor kwaliteit en veiligheid van zorg, en de mechanismen die daarin een belangrijke rol spelen. Wij willen de gesprekken binnen een case study bij voorkeur op één dag voeren. Het afrondende gesprek vindt plaats op een andere dag.

13 6. Essentie van het onderzoeksprotocol (1) Vertrouwelijkheid, discretie en geheimhouding De gegevens die aan de onderzoekers ter beschikking worden gesteld, zullen alleen voor het onderzoek gebruikt worden Bij het publiceren van informatie zal ervoor zorg gedragen worden dat deze niet tot de bron te herleiden is, tenzij de bron daarvoor toestemming heeft gegeven Wij zullen de deelnemende organisatie en de gesprekspartners met naam en functie benoemen onder de kop personen die aan het onderzoek meegewerkt hebben ; nergens zullen persoonlijke citaten worden gebruikt in het onderzoek, tenzij de betrokkenen persoonlijk expliciet toestemming daarvoor geven Binnen een case study (serie van circa 4 gesprekken) mogen de opgedane inzichten uitgewisseld worden en mogen de uitspraken open uitgewisseld worden. Buiten de case geldt anonimiteit en vertrouwelijkheid De gespreksverslagen zullen alleen toegankelijk zijn voor het Twynstra Gudde onderzoeksteam. De IGZ projectgroep ontvangt alleen de geaggregeerde analyses van de cases Er zal tenzij anders afgesproken en geaccordeerd tijdens het onderzoek geen sprake zijn van rolvermenging onderzoeker/adviseur/ inspecteur. Tijdens het uitvoeren van de case study (eerste gesprek tot en met oplevering van het verslag van de case study) zal er geen sprake zijn van persoonlijke betrokkenheid bij een vraagstuk in de betreffende organisatie.

14 6. Essentie van het onderzoeksprotocol (2) Analyse en conclusies zijn de verantwoordelijkheid van de onderzoekers Voordat de organisatie aan het onderzoek meedoet, stellen onderzoekers en bestuurder van betreffende organisatie vast in hoeverre de organisatie voldoet aan de criteria; als de organisatie meedoet, spant ieder van de betrokkenen zich ook in om het onderzoek tot een succes te maken, net zoals de onderzoeker zich inspant om een zo goed mogelijk onderzoek te doen. Van iedere case study zal ter afsluiting een schriftelijke samenvatting worden gemaakt. De hoofdlijnen van deze samenvatting worden in het afsluitende gesprek voorgelegd aan de bestuurder. De bestuurder kan aangeven of er feitelijke onjuistheden in staan. Feitelijke onjuistheden zullen worden aangepast. De samenvatting wordt uitgewerkt en daarna ter inzage gegeven aan de IGZ en de geïnterviewden. De samenvatting wordt beheerd door Twynstra Gudde.

15 7. Wat levert het onderzoek op (1) Voor de zorgsector Aanvullend inzicht in en daarmee een completer beeld van de mechanismen die aan de orde zijn waar het gaat om governance en kwaliteit en veiligheid van zorg Handreikingen en adviezen hoe governance een sleutelrol kan spelen bij de verbetering van kwaliteit en veiligheid van zorg binnen zorginstellingen Adviezen over de rol van ieder van de spelers in de sector bij het verbeteren van de governance gericht op kwaliteit en veiligheid van zorg Verbeteren van de vertrouwensrelatie tussen IGZ en het veld waar het gaat over de rol van governance in kwaliteit en veiligheid van zorg. Voor deelnemende organisaties Reflectie op de eigen governance op het gebied van kwaliteit en veiligheid van zorg Een externe analyse op basis van de vier gevoerde gesprekken Een expliciete bijdrage aan het onderzoek en daarmee aan de verbetering van aandacht voor kwaliteit en veiligheid van zorg in de governance Mogelijkheid om in de toekomst beter afwegingen te maken in het toezicht op kwaliteit en veiligheid van zorg.

16 7. Wat levert het onderzoek op (2) Voor de IGZ Meer en beter inzicht in de mechanismen binnen instellingen die aan de orde zijn als het gaat over governance op het gebied van kwaliteit en veiligheid van zorg Verhoging van het bewustzijn bij de instellingen dat governance een belangrijke rol speelt bij kwaliteit en veiligheid van zorg; daarmee is het onderzoek preventief handhavend Ervaring opdoen met exploratief onderzoeken bij de uitoefening van haar rol Advies en suggesties voor de aanpassing van de eigen onderzoeks- en handhavingsstrategie Essentiële input voor het vaststellen van de Staat van de Gezondheidszorg (SGZ).

17 8. Over de onderzoekers van IGZ Inspectie voor de gezondheidszorg De IGZ is eindverantwoordelijk voor het onderzoek en draagt zorg voor het opdrachtgeverschap en de projectleiding. Opdrachtgever: Dhr. drs. W.M.L.C.M. Schellekens Projectleider: Mw. mr. M.M. Prins Co-onderzoekers en interviewers: Mw. L.P. Claessen Dhr. A. Höppener Mw. drs. F.G. Keuter Dhr. mr. F.M. Meijer

18 8. Over de onderzoekers van TG Twynstra Gudde Twynstra Gudde ondersteunt het IGZ onderzoeksteam en draagt onder meer zorg voor het uitvoeren van de case studies. Tevens adviseert het team de IGZ bij de analyses, conclusies en effectiviteit van interventies. Supervisie en eindverantwoordelijkheid: ir. H.J.B.M. Abeln Betrokken adviseurs: ir. A.E. ter Horst Duffhues K.M. Grinwis MSc BA drs. W.J. Moor dr. W. Opheij

19 Onderzoeksteam Twynstra Gudde Inspectie voor de gezondheidszorg Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot deze presentatie berusten bij Twynstra Gudde. Niets uit deze presentatie mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt zonder schriftelijke toestemming van Twynstra Gudde.