Onderzoek. Op weg naar een cashloze supermarktbranche Mei 2009

Transcriptie

1 Mei 2009 Onderzoek Op weg naar een cashloze supermarktbranche 2014 Een onderzoek naar de technologische ontwikkelingen in het electronisch betalingsverkeer

2 2

3 Inhoudsopgave Management samenvatting 5 6. Klantacceptatie Inleiding Algemeen Branche uitdagingen Specifieke doelgroepen 91 3 Alternatieve betaalmogelijkheden voor chartaal 6.3 Conclusies 91 geld en technologische ontwikkelingen 15 7 Impact / haalbaarheid cashloze supermarkt in PIN en Chipknip 17 8 Conclusies en aanbevelingen Ultipay 19 Bijlage 1: Referenties Prepaid kaarten 19 Bijlage 2: Persbericht NVB Creditcards 21 Bijlage 3 : Enquête C1000 pilot Rabomobiel Mobiele betalingen / NFC technologie 23 Bijlage 4: Statistieken buitenland Terminal ontwikkelingen 31 Bijlage 5: Confrontatiematrix Conclusies 33 Bijlage 6: Lijst geïnterviewde personen Branche ervaringen in binnenland 35 Bijlage 7: Persbericht onderzoek Viziris Conclusie Pilots 51 Bijlage 8: Uitwerking workshop Ervaringen buitenland 53 Bijlage 9: Persbericht Europees Betalingsverkeer Algemeen West-Europa (Groot Brittannië, Duitsland, Scandinavië) Verenigde Staten Het Verre Oosten Conclusies buitenland onderzoek 87 3

4 4

5 Management samenvatting Hoe minder contant geld aanwezig in de kassa, hoe veiliger het is. Dit geldt voor uw klanten, maar vooral ook voor de ondernemer. Daarnaast is PINnen sneller en handiger dan contant, aan de kassa en bij verdere verwerking. (Currence, 2008) De supermarktbranche heeft vergaande ambities: het CBL heeft een Taskforce ingericht die zich moet buigen over de realisatie van een cashloze supermarktbranche in De realisatie van een cashloze supermarkt wordt hierbij gezien als de ultieme manier om het stijgend aantal overvallen tegen te gaan. Dit rapport geeft de resultaten weer van een onderzoek naar bestaande en in ontwikkeling zijnde technologieën en betaalmethoden om dit mogelijk te maken. Daarnaast richt dit onderzoek zich op de ervaringen met diverse betaalvormen in binnen- en buitenland en op de afhankelijkheden en randvoorwaarden om de cashloze supermarktbranche te realiseren. Technologische haalbaarheid Technologisch gezien zijn er geen belemmeringen voor een cashloze supermarktbranche in Er zijn voldoende alternatieven voor chartale betaalmethoden zoals PIN, Chip en het gebruik van de creditkaart. Volgens het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer, beschikt 98% van de Nederlandse bevolking over een betaalpas. Hoewel het betalingsverkeer de komende jaren ongetwijfeld zal veranderen, als gevolg van Europese regelgeving én technologische ontwikkelingen zoals Near Field Communication (NFC), zullen er eerder meer dan minder mogelijkheden zijn om cashloos af te rekenen. Klantacceptatie Klanten lijken open te staan voor verschillende vormen van elektronisch betalen. Belangrijke constatering is dat er vrijwel geen ervaring is met volledig cashloze omgevingen. Bij de pilots waarin verschillende vormen van elektronisch betalen werden getoetst, had de klant altijd nog de mogelijkheid om contant te betalen. Meer onderzoek is nodig naar klantacceptatie in volledig cashloze omgevingen. Daarnaast zal heel specifiek gekeken moeten worden naar oplossingen voor 2% van de Nederlandse bevolking die geen toegang heeft tot elektronische betaaldiensten. Met name mensen met een visuele, motorische of auditieve functiebeperking hebben hulp of alternatieve betaalmethoden nodig. Migratie Vanuit de gehouden expert workshop is sterk de voorkeur uitgesproken om via casharm naar cashloos te migreren in de branche. Daarbij is het zaak om de reeds beschikbare technologieën vollediger te benutten zoals het verder uitnutten van PINnen. Het organiseren van een volledig cashloze pilot spreekt aan. Randvoorwaarde hierbij is, volgens de experts uit de supermarktbranche, een gezamenlijke aanpak in de gehele branche. Hierbij dient ook gedacht te worden aan de samenwerking met gemeente en andere partijen in de keten. 5

6 6

7 1. Inleiding Mobile De supermarktbranche wordt geconfronteerd met een sterk stijgend aantal overvallen. In verband met deze stijging in overvallen én de positieve ontwikkelingen van ondermeer het aantal PIN transacties in Nederland, hebben de gezamenlijke supermarkten besloten een Taskforce in te richten die zich buigt over de vraag of het mogelijk is om in 2014 een cashloze supermarktbranche te realiseren. De Taskforce heeft hierbij de opdracht om advies uit te brengen aan het bestuur van het Centraal Bureau Levensmiddelen. Deze Taskforce heeft te kennen gegeven allereerst feitelijke informatie te willen verzamelen over betaalontwikkelingen in binnen- en buitenland. Met steun van de Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen is vervolgens een onderzoek gestart waarvan de resultaten in dit rapport worden gepresenteerd. Scope / probleemstelling Teneinde te onderzoeken welke maatregelen genomen kunnen worden om het gebruik van contante waarden in de winkel tot nul te reduceren en de randvoorwaarden die daarvoor nodig zijn te benoemen, wordt in dit rapport gefocust op de techniek van bestaande en in ontwikkeling zijnde betaalmethoden die ingezet kunnen worden in de cashloze supermarkt. Tevens komen enkele kansen en beperkingen aan bod. In dit rapport komen niet aan de orde: andere overvalverminderende maatregelen die genomen zouden kunnen worden; het beïnvloeden van consumentengedrag via communicatie, beloningen etc. Leeswijzer Het rapport is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de uitdagingen waar de branche voor staat. Een belangrijk deel van de input daarvoor is verzameld tijdens een workshop met vertegenwoordigers uit de supermarktbranche en partners in de keten (bankwezen). Daarnaast wil de Taskforce weten of er nog meer technieken en ontwikkelingen relevant zijn voor haar vraagstuk. Deze technieken en ontwikkelingen worden beschreven in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de verschillende pilots met alternatieve betaalproducten die al door individuele supermarktformules in Nederland zijn uitgevoerd. Hoofdstuk 5 beschrijft de ontwikkelingen op het gebied van betalingsverkeer in de VS, West-Europa en het verre Oosten. Hoofdstuk 6 richt zich op klantacceptatie. In hoofdstuk 7 worden de uitdagingen die zijn geïnventariseerd in hoofdstuk 2 geconfronteerd met conclusies uit de studie naar ontwikkelingen in binnen- en buitenland. Dit rapport eindigt met een aantal aanbevelingen voor de Taskforce (hoofdstuk 8). 9 7

8 8

9 2. Branche uitdagingen Op 16 maart j.l. heeft er een workshop plaatsgevonden waarin gekeken is naar branche-uitdagingen op het gebied van veiligheid en de mogelijkheden om de toegang tot fysieke waarden te beperken. Bij deze workshop zijn verschillende partijen betrokken. Naast expertise uit de diverse supermarkten, waren o.a. ook de Consumentenbond, DNB, ING Bank, CBL en SBEB vertegenwoordigt. In bijlage 8 vindt u een uitgebreid overzicht van de uitkomsten van deze workshop. Veiligheid in de branche In de periode 2003 tot 2006 daalde het aantal overvallen in Nederland spectaculair met 33%. In 2007 is echter een dramatische stijging van 24% te zien. Deze trendbreuk heeft zich in 2008 doorgezet. Hierbij kan bovendien een verschuiving geconstateerd worden van het aantal overvallen op benzinestations, naar supermarkten. In 2008 werd zelfs 1 op de 25 supermarkten overvallen. Tabel: Aantal overvallen in Nederland Overvallen Aangiften ,80% -20,60% -8,30% -8,50% - Bron: LORS/KLPD (2008) De aanwezigen in de workshop herkennen dit beeld. Zij zijn zich er allen van bewust dat er maatregelen getroffen moeten worden en onderschrijven bovendien de noodzaak tot samenwerking hierin. De aanwezigen zien hierbij twee oplossingsrichtingen: 1. De eerste oplossingsrichting is gericht op het verhogen van het beveiligingsniveau. Dit kan tot uiting komen in fysieke beveiligingsmaatregelen, het moeilijker toegankelijk maken van waarden en de inperking van openingstijden. 2. De tweede oplossingsrichting richt zich op het uitbannen van contant geld in de supermarkt door het stimuleren van online verkoop en het reduceren of uitbannen van fysieke waarden in de vestigingen. Het verwijderen van de geldautomaat in de vestigingen is hier een integraal onderdeel van. 9

10 10

11 2. Branche uitdagingen Verhogen beveiligingsniveau De directe toegang tot fysieke waarden moet beperkt worden. Oplossingen moeten volgens de aanwezigen uit de workshop gezocht worden in beter beveiligde kassa's, het sneller afstorten van waarden uit de kassa, een (buizen)systeem zodat waarden snel of direct in een beveiligde kluis worden opgeslagen en frequenter waardetransport (liefst op afroep ). Ook het toepassen van beveiligingscamera s en het plaatsen van beveiligingspoortjes en/of bewaking worden door veel van de aanwezigen genoemd. Daarnaast wordt geconstateerd dat veel van de overvallen plaatsvinden in de avonduren. Oplossingen die daarom genoemd worden zijn het koppelen van de betalingsmogelijkheden aan de openingstijden ('s avonds anders dan overdag) op bijvoorbeeld risicolocaties. Andere oplossingen zijn het optimaliseren van verlichting of het in de avonduren inzetten van fysieke beveiligingsmaatregelen en/of bewakingspersoneel. Het (op overvalkritische tijden) alleen nog accepteren van cashloze transacties, lijkt de expertgroep een werkbare stap cashloos, zeker op risicolocaties. Het overvalrisico is op deze tijdstippen groter, dus concreet resultaat Zal naar verwachting sneller geaccepteerd worden Ook veiligheid voor klanten neemt toe Doelgroepen die liever met cash betalen, kunnen op andere tijden nog steeds boodschappen doen Deze opstap levert waardevolle informatie op over klantgedrag Kan je ook eerst op kleine schaal toepassen in risicogebieden Ook kan de oplossing gezocht worden in het wegnemen van de oorzaak. Jongeren zouden betere kansen in de maatschappij moeten krijgen, criminelen zouden zwaarder aangepakt moeten worden en voorlichting over de gevolgen van deze criminaliteit moet een taak zijn van politiek en belangenorganisaties. De invloed op dit proces wordt door de expertgroep als gering ervaren en zal vooral ook op politiek niveau aandacht moeten (blijven) krijgen. Tenslotte wordt aangegeven dat niet alleen de supermarkt zelf, maar de directe omgeving van supermarkten veiliger moet worden, dat lokale samenwerking nodig is, dat gastvrouwen of buurtvaders ingezet zouden kunnen worden en dat het personeel continu getraind moeten zijn in de veiligheid awareness om zo beter met veiligheidsrisico s om te gaan. 11

12 12

13 2. Branche uitdagingen Reduceren of uitbannen van chartaal geld in de vestigingen Opvallend was het enthousiasme om samen te werken aan een cashloze supermarktbranche in De aanwezigen tijdens de workshop waarderen het ambitieniveau en onderschrijven het belang om de problemen samen aan te pakken. Wel worden er enkele kritische succesfactoren benoemd die voor het slagen van de cashloze supermarktbranche van belang zijn. Samenwerking binnen de branche en medewerking van (lokale) overheid en consumentenorganisaties is randvoorwaardelijk. Onderzoek naar klantgedrag moet opgedaan worden. Er wordt verwacht dat klantgedrag bij casharm substantieel anders is dan cashloos omdat de klant cashloos mogelijk als beperking in zijn keuzevrijheid zal ervaren. Samen met consumentenbond en belangenorganisaties moet gewerkt worden aan oplossingen voor specifieke doelgroepen. De techniek moet stabiel zijn en uitwijkmogelijkheden in geval van storingen moeten zijn ingericht. Het plaatsen van een geldautomaat in de supermarkt wordt als een tegenovergestelde beweging ervaren. Ook de mogelijkheid tot bijpinnen of cashbacken wordt als onlogisch ervaren als de branche minder contant geld in omloop wil hebben. Het is raadzaam de beleidskeuzes hieromtrent nog eens te heroverwegen. 13

14 14

15 3 Alternatieve betaalmogelijkheden voor chartaal geld en technologische ontwikkelingen In dit hoofdstuk worden de ontwikkelingen op betalingsgebied in Nederland beschreven. De ontwikkelingen zijn onder te verdelen in: PIN, Chipknip Ultipay Prepaid betaalkaarten Creditcards Mobiele betalingen Terminal ontwikkelingen 15

16 16

17 3.1 PIN en Chipknip In 2008 zijn er in Nederland 1,8 miljard pintransacties verricht, goed voor 74,7 miljard aan pinomzet. 38% van deze pintransacties wordt verricht bij supermarkten. De supermarkten zijn hiermee de grootste pinsector, gevolgd door de benzineservices met 10% van het aantal pintransacties. Inmiddels heeft vrijwel elke volwassen Nederlander boven de 18 jaar (98%) één of meerdere pinpassen. Nederland telt 16,5 miljoen inwoners. Er zijn in Nederland 20 miljoen passen in omloop. De gemiddelde bedragen bij pintransacties worden steeds kleiner. Recentelijk is bovendien een grote campagne gevoerd om ook kleine betalingen met PIN te betalen. De slogan Klein bedrag Pinnen mag is dan ook een groot succes geweest en zal ook de komende jaren nog ingezet worden om te stimuleren dat consumenten ook onder de 20,- gaan pinnen. De toekomst van PIN en Chipknip is in beweging. In het kader van Europese ontwikkelingen moeten alle betaalproducten SEPA (Single European Payment Area) compliant zijn. Alle Nederlandse banken hebben de keuze gemaakt voor SEPA compliant producten. In dit kader loopt al enige tijd een discussie tussen de banken en Gezamenlijke Toonbankinstellingen over de kosten die gepaard gaan met het introduceren van SEPA compliant producten. In een persbericht van 26 februari 2009 kondigen de gezamenlijke partijen aan dat ze op hoofdlijnen een akkoord hebben bereikt over de toekomst van pinnen (zie bijlage 2). In dit persbericht staat ook vermeld dat de gezamenlijke banken op korte termijn plannen zullen uitwerken voor het efficiënter laten verlopen van het betalingsverkeer. Onderdeel hiervan zijn ook de Low Value Payments (LVP). In mei is wederom een persbericht uitgegeven waarin de gezamenlijke banken en de retailers afspraken gemaakt hebben over de toekomst van het elektronisch betalingsverkeer (zie bijlage 9). Op dit moment is in Nederland de Chipknip het LVP-product. Het beleid is om de Chipknip langzamerhand uit de retailomgeving te laten verdwijnen en om er geen SEPA-product van te maken voor de retailomgeving. Er is dus behoefte aan een nieuw LVP-product. Uitgangspunt bij het invoeren van de laagwaardige betalingen zullen zijn: 1. LVP oplossingen zullen zo nauw mogelijk moeten aansluiten op de bestaande infrastructuur van betaalautomaten en verwerkende systemen. 2. LVP oplossingen dienen SEPA-proof te zijn. 3. De veiligheid van een betaling moet te allen tijde gewaarborgd zijn. 4. Laagwaardige betalingen zullen op een generieke infrastructuur worden aangeboden echter wel binnen de door de banken gekozen schemes (= merk van een betaalproduct). Tussen de schemes kunnen de kenmerken van de producten die gebruikt worden voor laagwaardige betalingen wel verschillen. 5. Laagwaardige betalingen gaan niet zonder meer uit van een prepaid tegoed, maar kunnen ook plaatsvinden op basis van een debit transactie. De kenmerken van een laagwaardige betaling zullen nog bepaald moeten worden. 6. Het bedrag tot welke transacties als laagwaardig wordt beschouwd is nog niet bepaald. Dit heeft alles te maken met klantvertrouwen en de afweging van risico s. Voor het vaststellen van de productkenmerken willen de banken graag in overleg treden met de gezamenlijke retailers. Met de introductie van SEPA compliant producten en daarmee gepaard gaande EMV technologie worden de mogelijkheden om contactloos te betalen groter. Tevens bieden de EMV producten ook mogelijkheden om bijvoorbeeld geld terug te storten op een rekening. 17

18 18

19 3.2 Ultipay 3.3 Prepaid kaarten 3.2 Ultipay Ultipay is een e-cash systeem dat geschikt is voor betalingen onder de 45,-. Een bedrag van 45, - wordt vooraf opgeslagen in de chip van een kaart. Alle betalingen die onder de 45, - gedaan worden, zullen uit het tegoed op de chip plaatsvinden. Betalingen kunnen gedaan worden op de huidige betaalinfrastructuur mits deze EMV transacties uit de chip ondersteund (in NL Ctap terminals). Ultipay zou een alternatief voor Chipknip kunnen zijn. 3.3 Prepaid kaarten Prepaid kaarten worden met name in de Verenigde Staten veel gebruikt (zie hoofdstuk 5). In Europa hebben de prepaid kaarten nog niet zo n vlucht genomen als verwacht. De kenmerken van een prepaid kaart zijn: 1. Om te kunnen betalen met een prepaid kaart moet altijd vooraf een tegoed toegekend worden aan de kaart. 2. De kaarten kunnen verschillende technologieën ondersteunen: Contactloze kaarten EMV Chip Magneetstrip 3. Een prepaid kaart is merk(brand)-onafhankelijk. Diverse brands hebben prepaid producten ontwikkeld (MasterCard, Visa, PIN). 4. Prepaid kaarten kunnen gebruikt worden in open en (semi) gesloten omgevingen. 5. Prepaid kaarten bieden mogelijkheden om het koopgedrag van klanten te meten. 6. Prepaid kaarten kunnen ook ingezet worden ten behoeve van klantenbinding door branding op de kaart en het koppelen aan spaar/bonus punten. 7. Prepaid kaarten kunnen op de bestaande generieke betaalinfrastructuur geaccepteerd worden. 8. Productkenmerken zijn flexibel instelbaar en de informatie over transacties is voor de klant gemakkelijk te ontsluiten via internet of bijvoorbeeld via de telefoon. Prepaid kaarten zullen in samenwerking met een bank of een andere commerciële partij geïmplementeerd moeten worden. De rol van de supermarkten als acceptant in de betaalketen biedt geen mogelijkheden om een dergelijk product zonder issuer/acquirer te implementeren. 19

20 20

21 3.4 Creditcards Nederland is in vergelijking met veel andere landen, geen creditcard land. De supermarkten accepteren op dit moment vooral PIN. Nu steeds meer betaalautomaten EMV gecertificeerd zijn, zou dit kunnen veranderen. Door de invoering van EMV is de kans op fraude sterk afgenomen en dus zijn ook de risico s voor retailers beperkt. Het accepteren van creditcards zou tot gevolg kunnen hebben dat consumenten meer kopen in periodes dat hun cashflow laag is (bijvoorbeeld aan het einde van de maand). 21

22 22

23 3.5 Mobiele betalingen / NFC technologie Een vrij nieuwe ontwikkeling is het mobiel betalen. Een betaalmethode waarbij gebruikt wordt gemaakt van mobiele telefoons en Near Field Communication (NFC). In Nederland zijn 3 verschillende concepten ontwikkeld die allen gebruik maken van deze vorm van betalen: Payter, Rabo Mobiel en ZMAZZ. Payter Payter is een concept waarbij betalen met de mobiele telefoon gecombineerd is met diverse advertising en interactieve mogelijkheden. Dit product is vooralsnog enkel in een beperkt gebied in Rotterdam in gebruik. Om Payter te gebruiken is het noodzakelijk dat de consument een mobiele telefoon heeft die voorzien is van NFC (Near Field Communication). Omdat de beschikbaarheid van NFC telefoons nog beperkt is, biedt Payter sinds april 2009 tevens een oplossing met een contactloze kaart die in de vorm van een sticker in de meest gangbare telefoons geplakt kan worden. De bijbehorende wallet software kan beveiligd gedownload worden naar 1000 verschillende telefoonmodellen waaronder de Blackberry en de IPhone. Indien de consument ook de mogelijkheid wil hebben om zijn transacties online op zijn of haar telefoon op te vragen en online te kunnen opwaarderen, dan moet ook toegang tot mobiel internet verkregen worden. Voor consumenten en winkeliers is een uitgebreide E-banking toepassing op internet beschikbaar. (My Payter & Payter Bizz). De acceptant dient een specifieke NFC (contactloze) lezer te hebben. Payter produceert en levert een eigen lezer die ook wordt gecertificeerd door MasterCard en Visa. Tevens zal deze lezer ook geschikt worden gemaakt voor OV chipcard transacties. Hierdoor is het mogelijk om in de toekomst de Payter lezer ook voor andere betaalproducten en diensten te gebruiken. Payter werkt met een beperkt tegoed dat de klant kan opwaarderen. Het maximale bedrag dat per dag opgewaardeerd mag worden is vooralsnog 150, -. Het opwaarderen kan op drie manieren: Middels GPRS. Op de mobiele telefoon wordt contact gelegd met de beveiligde website van Payter. Hier kan het bedrag ingetoetst worden waarvoor de Payter account opgewaardeerd moet worden. Dit bedrag wordt door Payter geïncasseerd van de lopende bankrekening. Opladen via de beveiligde Payter-website. Hierbij wordt gebruik gemaakt van Ideal. Bij een betaalautomaat met speciale software, kan met behulp van een bankpas, de Payter account wordt opgeladen. Het bedrag is direct beschikbaar op de Payter account. Het geld dat van de bankrekening van consument wordt afgeschreven is elektronisch beschikbaar voor de consument in de vorm van een prepaid tegoed. Omdat het elektronisch geld is, valt dit onder toezicht DNB. Om dit geld te kunnen en mogen beheren moet voldaan worden aan de regels die DNB stelt aan een Elektronisch geld Instelling (EGI). Payter werkt hiervoor samen met Interegi. Interegi is een zelfstandige dochterorganisatie van Equens (voorheen Interpay). 23

24 24

25 3.5 Mobiele betalingen / NFC technologie Rabo Mobiel Rabo Mobiel heeft de ambitie om een betaalplatform te worden voor alle mobiele betalingen. Rabo Mobiel heeft in de retailbranche o.a. pilots uitgevoerd in samenwerking met Albert Heijn en C1000. De pilots zijn gebaseerd op verschillende manieren van betalen. Bij Albert Heijn wordt betaald met behulp van een elektronische Minitix portemonnee en bij de C1000 heeft de mobiele telefoon de bankpas vervangen. Voor de resultaten van deze pilots wordt verwezen naar hoofdstuk 4 (Schuitema ervaring). Buiten de retailketens om zijn proeven gestart in gesloten omgevingen om te betalen met mobiel (gekoppeld aan Minitix). Deze omgevingen zijn daardoor volledig cashloos geworden. Tevens is een product ontwikkeld door Myorder. Door deze applicatie kan iemand een drankje op het terras bestellen met de mobiele telefoon en tevens afrekenen. 25

26 26

27 3.5 Mobiele betalingen / NFC technologie ZMAZZ ZMAZZ is een product waarmee met iedere mobiele telefoon betalingen gedaan kunnen worden door middel van SMS. Later in het jaar zal dit ook ontsloten worden middels GPRS en UMTS. De essentie van ZMAZZ is: 1. ZMAZZ is een open systeem. Iedereen kan person-to-person betalingen uitvoeren en ontvangen. 2. ZMAZ is telecomoperator en bank onafhankelijk. 3. ZMAZZ kan in de hele eurozone gebruikt worden. 4. ZMAZZ werkt op elke mobiele telefoon die SMS ondersteunt. ZMAZZ betalingen kunnen gebruikt worden voor zowel Consumer to Consumer als Consumer to Business doeleinden. Voor niet geïdentificeerde ZMAZZ klanten geldt een maximum saldo van 150, - en een maximaal bedrag aan uitgaande betalingen van 2500, - per jaar. Deze limieten verdwijnen na klantidentificatie. ZMAZZ is daarmee niet alleen geschikt voor kleine betalingen. Betalingen kunnen worden gedaan naar ZMAZZ gebruikers, maar ook naar een willekeurige bankrekening binnen de EURO-zone. Om een betaling te doen van een consument naar een ZMAZZ zakelijk account houder hoeft de consument alleen maar een SMS te versturen. De retailer kan regelmatig (vooraf af te spreken) geld naar zijn rekeningnummer laten overboeken. De kosten hiervoor bedragen ca. 0.50, - per transfer. In één transfer kunnen meerdere transacties zitten (Batch betaling via Clieop/MT940). Door de beperkte verkrijgbaarheid van NFC, heeft ZMAZZ gekozen voor een barcodeoplossing, waarmee iedere telefoon direct geschikt is om bij de kassa te betalen. Zodra de NFC technologie meer toegepast wordt, zal een betaling tevens op basis van deze technologie kunnen worden uitgevoerd. 27

28 28

29 3.5 Mobiele betalingen / NFC technologie De toekomst van Mobiele betalingen De ontwikkeling van NFC telefoons en daarmee gepaard gaande toename van mobiele betalingen verloopt niet zo spoedig als verwacht. Om mobiel betalen succesvol te maken moet aan de volgende voorwaarden worden voldaan: Er moet voldoende aanbod van NFC telefoons zijn. Op dit moment is ongeveer 0.5% van alle mobiele telefoons voorzien van een NFC chip. De mobiele betaal infrastructuur moet een generieke infrastructuur zijn. Om mobiele betalingen ook toe te passen in retail omgevingen is het noodzakelijk een zogenaamde auto reload functie mogelijk te maken om saldo tekorten te beperken. De applicaties die in combinatie met een mobiele betaling aangeboden worden, zullen mede bepalend zijn voor het gebruik van de mobiele telefoon als betaalmiddel. Acceptatie van de consument. 29

30 30

31 3.6 Terminal ontwikkelingen Contactloos Gekoppeld aan de huidige betaalautomaten infrastructuur zijn al contactloze lezers beschikbaar die het mogelijk maken de kaartgegevens te lezen zonder dat die fysiek door een pinpad geswipped moet worden dan wel gedipt moet worden (in het geval van een chiptransactie). Het hebben van een contactloze infrastructuur door de acceptanten is geen op zichzelf staand product dat cashloze supermarkten kan bevorderen. Een contactloze betaalautomaat heeft alleen een bijdrage aan een contactloze supermarkt als ook de betaalproducten contactloos zijn. Dit kunnen kaarten, maar ook mobiele telefoons zijn. Om te voorkomen dat er diverse contactloze lezers nodig zijn, zal gestreefd moeten worden naar één generieke infrastructuur waar alle betaalproducten op geaccepteerd kunnen worden. Contactloze betalingen worden ook vaak geassocieerd met snelheid omdat geen cardholder verification (bv. Pincode) hoeft plaats te vinden. Een contactloze infrastructuur lijkt dus vooral geschikt voor de laagwaardige betalingen. Onbemande terminals Onbemande omgevingen zijn vooral bekend van benzine stations. De prijsvechters in de petrol branche hebben onbemande terminals ingevoerd om kosten te besparen. Bij andere stations in de petrol branche worden de onbemande terminals vooral ingezet om een 24/7 openingstijd te kunnen bieden aan hun klanten. Onbemande betaalautomaten kunnen bijdragen aan een cashloze supermarkt omdat het als instrument gebruikt kan worden voor een zelfservice kassa. Een onbemande betaalautomaat op zichzelf biedt echter geen oplossing voor het cashloos krijgen van een supermarkt. Dit zal altijd samen moeten gaan met betaalproducten die op de terminal geaccepteerd kunnen worden. De stimulans voor de consument om elektronisch af te rekenen is de kortere wachttijd bij deze kassa. Het risico dat klanten niet betalen voor goederen die ze meenemen, moet echter wel afdekt worden. Hiervoor kunnen diverse mogelijkheden worden gebruikt: Steekproefsgewijs een controle uitvoeren. RFID (Radio Frequency Identification) in de logistieke keten implementeren. Goederen pas leveren nadat betaald is. 31

32 32

33 3.7 Conclusies Er zijn verschillende initiatieven die een mogelijke bijdrage kunnen leveren aan het realiseren van een cashloze supermarktbranche in Technologisch gezien lijken er geen belemmeringen. Er zijn voldoende betaalmethoden en 98% van de Nederlanders beschikt hier ook over. Hoewel het betalingsverkeer de komende jaren ongetwijfeld zal veranderen, als gevolg van Europese regelgeving én ontwikkelingen op het gebied van NFC, zullen er voldoende mogelijkheden blijven om cashloos af te rekenen. Verder is de verwachting dat de komende 5-10 jaar de bancaire betaalkaart nog een belangrijke rol zal blijven spelen. De ontwikkeling van LVP voor deze kaart is een ontwikkeling die derhalve op de voet gevolgd zou moeten worden door de supermarktbranche. Omdat de rek er ook nog niet uit is voor de traditionele bancaire producten (pinnen) zullen deze grenzen op de korte termijn opgezocht moeten worden. De betaalinfrastructuur biedt verschillende mogelijkheden om deze rek te ondersteunen. Zo kan gedacht worden aan onbemande betaalautomaten en contactloze betaalautomaten. Om te voorkomen dat de robuustheid van de betaalketen lijdt onder het toenemen van het aantal pintransacties is reeds een onderzoek gestart om deze kwaliteit te borgen (Onderzoek naar de Robuustheid van de PIN- keten, opdrachtgever St. Bevorderen Efficiënt Betalen). De rek van elektronisch betalen binnen de huidige betaalinfrastructuur kan ook gezocht worden in het introduceren van prepaid kaarten als aanvulling op de bancaire betaalpassen. De ontwikkelingen voor het betalen met een mobiele telefoon leveren naar verwachting op korte termijn nog geen additionele bijdrage aan het realiseren van de cashloze supermarktbranche. 33

34 34

35 4. Branche ervaringen in binnenland Tijdens het onderzoek zijn gesprekken gevoerd met verschillende vertegenwoordigers van retailers (supermarkten) die reeds ervaring hebben met alternatieve betaalmethoden en het zoveel mogelijk cashloos krijgen van winkels. In dit hoofdstuk wordt kort beschreven welke pilots uitgevoerd zijn en wat daar de resultaten van waren. De opsomming is niet limitatief. Ervaringen Albert Heijn Ervaringen pilot contactloos betalen De doelstelling van deze pilot was het testen van contactloze bankkaarten van de ABN AMRO bank. De betaling die door de klant werd gedaan was gelijk aan een PIN betaling, alleen het lezen van de pas gebeurde door een aan de betaalautomaat gekoppelde contactloze lezer. De ervaring uit deze proef zijn: De consument accepteert deze manier van betalen en staat er over het algemeen positief tegenover. De transactietijd was (te) lang. Oorzaak was de gekozen techniek waarbij alle data uit de magneetstrip gelezen moesten worden. Het contactloos lezen van de kaart heeft geen storingen veroorzaakt. Ervaringen Tip2pay In de AH in Breukelen is een proef gedaan met het betalen met een vingerafdruk. Om gebruik te maken van deze manier van betalen moesten consumenten zich eerst laten inschrijven. Alle betalingen werden vervolgens gedaan op basis van een automatische incasso opdracht. De resultaten van de pilot zijn positief. Opvallend gegeven is dat met name door de oudere doelgroepen het betalen met de vingerprint als veilig en erg gemakkelijk werd ervaren. De jongere gebruikers hadden minder vertrouwen in de veiligheid. De resultaten van de proef zijn dermate positief dat deze verder ontwikkeld wordt. Aandachtspunten bij het verder ontwikkelen van het betalen met de vingerprint betaling zijn: Technologie voor het lezen van de vingerprint moet betrouwbaarder zijn. De opslag van gegevens is een belangrijk aandachtspunt. Schaalbaarheid is een issue vanwege de behoefte aan een snelle toegang tot een complexe omgeving die bij grote populaties met de huidige stand van de techniek tot problemen zal leiden. Niet alleen vanuit privacy en security perspectief, maar ook vanuit het gemak van de klant zal het beheer van biometrische gegevens niet door de retailer maar op een globaler plan gerealiseerd moeten worden. Betalingen bij voorkeur niet op basis van automatische incasso. 35