Afvalwater Haagse Regio Toekomstbestendig & Transparant eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit

Transcriptie

1 Afvalwater Haagse Regio Toekomstbestendig & Transparant eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Versie: 19 maart 2014 (redactionele correcties op versie 27 februari 2014)

2 Inhoud 1. Inleiding 3 2. Afkortingen en begrippen 4 3. Capaciteitsbenutting afvalwaterzuiveringen 5 4. Strategieën voor optimale capaciteitsbenutting Herverdelen van de afvalwaterstromen Economisch optimalisatiepotentieel (theoretisch) Conclusies en aanbevelingen 20 Bijlage 1 Grensoverschrijdend afvalwater 22 Bijlage 2 Geschatte investering voor uitbreiding transportstelsel ten behoeve van het herverdelen van de capaciteit van Nieuwe Waterweg naar de overige drie zuiveringen 23 Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 2 van 23

3 1. Inleiding Voor de uitvoering van de taak Gezuiverd Afvalwater heeft Delfland in de periode in de Haagse Regio voor zo n 700 miljoen euro aan investeringen in bedrijf genomen. Deze infrastructuur wordt via een publiek private samenwerking met Delfluent gerealiseerd en geëxploiteerd. De basis voor de PPS is een Design, Build, Finance and Operations contract voor de duur van 30 jaar wat is ingegaan in december Naar aanleiding van vragen van het bestuur is in 2010 de structuur van het DBFO contract transparant gemaakt. Vervolgens heeft het bestuur in 2012 een onderzoekscommissie ingesteld om onderzoek uit te voeren naar de toekomstbestendigheid van de PPS. In het onderzoeksrapport heeft de commissie een conclusie getrokken over de toekomstbestendigheid van de PPS en aanbevelingen gedaan. Deze aanbevelingen worden uitgewerkt in het project Afvalwater Haagse Regio Toekomstbestendig & Transparant. Een van de conclusies het eindrapport luidt als volgt: De hoeveelheid te verwerken influent gedurende de contractperiode is voor risico van Delfland. Bij het ontwerp van de installaties is aangenomen dat het volume van influent ten opzichte van het jaar 2000 zou groeien als gevolg van de verwachte toename van het aantal huishoudens in de regio (volgens gemeentelijke opgave). Het te verwachten economisch rendement hangt samen met deze groei. Uitblijven van de toename van het aantal huishoudens (toename influent) kan consequenties hebben voor de tariefstelling van de zuiveringsheffing voor de belastingbetalers. Naar aanleiding van deze conclusie heeft de commissie de volgende aanbeveling geformuleerd: De commissie beveelt de VV aan een strategie te laten ontwikkelen op de verdere optimalisatie van de zuiveringscapaciteit Noord/Zuid en het zoveel mogelijk benutten van de zuiveringscapaciteit van de installaties in de Haagse regio. Het gewenste effect hiervan is de maatschappelijke kosten van het zuiveren van het afvalwater beheersbaar te houden. Dit rapport is de uitwerking van het onderzoek naar optimalisatiemogelijkheden in de benutting van de capaciteiten van de zuiveringen van Delfland, en onderdeel van de uitwerking van een van de deelprojecten uit het project Afvalwater Haagse Regio Toekomstbestendig & Transparant. Bij de uitwerking is de scope van het onderzoek verbreedt naar beide zuiveringsregio s van Delfland. In het onderzoek worden de volgende vragen beantwoord: 1. Wat is de geplande capaciteitsbenutting van de vier afvalwaterzuiveringen van Delfland? o Wat is de geplande autonome groei tot 2033? o Wat is de structurele restcapaciteit tot 2033? o Is optimalisatie mogelijk door herverdeling van het aanbod van afvalwater over de afvalwaterzuiveringen? 2. Welke strategieën zijn mogelijk om de afvalwaterzuiveringcapaciteit optimaal te benutten? 3. Is economische optimalisatie mogelijk door het toevoegen van andere afvalwaterstromen? o Is er inkomstenpotentieel? o Is er vraagpotentieel? Het rapport is als volgt opgebouwd: In hoofdstuk 2 worden verklaringen gegeven voor afkortingen en begrippen. In hoofdstuk 3 van dit rapport wordt inzicht gegeven in de geplande capaciteitsbenutting van de vier afvalwaterzuiveringen teneinde de structurele restcapaciteit vast te kunnen stellen. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de strategieën voor de optimale benutting van de capaciteiten van de afvalwaterzuiveringen. In hoofdstuk 5 worden de mogelijkheden voor optimalisatie door herverdeling van capaciteiten uitgewerkt. Hoofdstuk 6 bevat de uitwerking van de economische optimalisatiekansen door toevoeging van andere afvalwaterstromen, gevolgd door de conclusies en aanbevelingen in hoofdstuk 7. Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 3 van 23

4 2. Afkortingen en begrippen In dit rapport afkortingen en begrippen gehanteerd welke hieronder worden toegelicht. Afkortingen AHR AHR T&T AWZI D&H DBFO HHD PPS Ve s VV Afvalwater Haagse Regio Afvalwater Haagse Regio Toekomstbestendig & Transparant Afvalwaterzuiveringsinstallatie College van Dijkgraaf en Hoogheemraden Design Build Finance Operate Hoogheemraadschap van Delfland Publiek Private Samenwerking Vervuilingseenheden, aanduiding voor de hoeveelheid vuillast in het afvalwater op basis waarvan in Nederland de verontreinigingsheffing en zuiveringsheffing worden vastgesteld. Verenigde Vergadering Begrippen Hydraulische capaciteit Biologische capaciteit Afnameverplichting de hoeveelheid afvalwater die een afvalwaterzuivering maximaal kan verwerken, uitgedrukt in m 3 /hr de hoogte van de vuillast die een afvalwaterzuivering kan verwerken, uitgedrukt in vervuilingseenheden afspraak tussen Delfland en gemeenten over de hoeveelheid te verwerken afvalwater Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 4 van 23

5 3. Capaciteitsbenutting afvalwaterzuiveringen Delfland heeft een afnameplicht voor het verwerken van stedelijk afvalwater van gemeenten uit haar gebied. Op basis van onder andere rioleringsplannen wordt de afnameverplichting bepaald. Verder zijn er overeenkomsten gesloten met buurwaterschappen over te verwerken hoeveelheden afvalwater uit aangrenzende gebieden. Afvalwaterzuiveringen hebben een productlevensduur van tenminste 30 jaar. De afvalwaterzuiveringen van Delfland zijn robuuste constructies die door levensduurverlengend onderhoud wel 50 jaar of langer inzetbaar blijven. De infrastructuur is kapitaalintensief. Bij het ontwerp worden de capaciteiten afgestemd op de lange termijn prognoses. Afvalwaterzuiveringen zijn op een tweetal bepalende capaciteiten ontworpen in relatie tot de geplande zuiveringsprestatie: de biologische zuiveringscapaciteit en de hydraulische capaciteit. De biologische capaciteit is bepalend voor de hoeveelheid en soort vuillast die de afvalwaterzuivering kan verwerken. De hydraulische capaciteit is bepalend voor de hoeveelheid afvalwater die de afvalwaterzuivering kan verwerken. Uitgaande van een productlevensduur tot en met is de capaciteitsbenutting als volgt in kaart gebracht: De ontwerpcapaciteiten van de afvalwaterzuiveringen; De capaciteitsbezetting van de afvalwaterzuiveringen in 2012; De gereserveerde capaciteiten voor geprognosticeerde autonome groei voor het verwerken van afvalwater van gemeenten en buurwaterschappen; Benutting van capaciteiten voor andere doeleinden dan de afspraken gemaakt met gemeenten en buurwaterschappen. Vervolgens is de structurele restcapaciteit bepaald. Ontwerpcapaciteiten en capaciteitsbezetting 2012 De biologische en hydraulische ontwerpcapaciteiten en de capaciteitsbezetting van de afvalwaterzuiveringen zijn opgenomen in tabel 2. Geprognosticeerde autonome groei Om de capaciteitsbenutting te kunnen bepalen is de geprognosticeerde autonome groei in kaart gebracht. Prognoses bevatten onzekerheden. Er zijn steeds 3 scenario s voor de biologische capaciteit berekend: minimum, gemiddeld en maximum. De prognose 2 bevat de groei van de afnameverplichting en de gereserveerde capaciteiten voor groei van het afvalwater van buurwaterschappen, het zgn. grensoverschrijdend afvalwater. Over dit grensoverschrijdend afvalwater zijn contractuele afspraken vastgelegd welke in bijlage 1 zijn toegelicht. De prognose voor de biologische bezetting is bepaald voor het jaar 2033 en daarmee afgestemd op de contractuele duur van het DBFO contract. Deze planhorizon is ook voor de afvalwaterzuiveringen in Regio Zuid gehanteerd. De prognose voor de biologische belasting is gebaseerd op de groeiverwachting zoals aangegeven door het CBS in combinatie met de groei die heeft plaatsgevonden over de afgelopen 5 jaar. Iedere afvalwaterzuivering heeft zijn eigen verzorgingsgebied. De ruimtelijke inrichting van een verzorgingsgebied is bepalend voor de mogelijkheden tot groei. Een dichtbevolkt en dicht bebouwd verzorgingsgebied zal een lager groeipotentieel hebben dan een dunbevolkt en dun bebouwd verzorgingsgebied. Dit verklaart waarom verschillende groeipercentages zijn gehanteerd voor de biologische capaciteit per afvalwaterzuivering. 1 Daarmee is aansluiting gezocht bij de contractduur van het DBFO contract met Delfluent. 2 De prognose is gebaseerd op aannames over omvang en tempo wordt periodiek bijgesteld op basis van evaluatie van de werkelijke groei in relatie tot de plannen en de ontwikkeling van CBS cijfers. Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 5 van 23

6 De hydraulische prognose is bepaald voor 2035, deze prognose wordt per 5 jaar bijgesteld en is weergegeven voor 2 scenario s: basis prognose en maximale prognose. Deze prognose is gebaseerd op verschillende factoren zoals plannen van de gemeente, ontwikkeling van de glastuinbouw en de bevolkinggroei volgens het CBS. Tabel 1 Groeiscenario s biologische capaciteitsbenutting per afvalwaterzuivering Groeipercentage per jaar, per scenario awzi Minimaal Gemiddeld Maximaal Harnaschpolder 0,80% 0,90% 1,00% Houtrust 0,50% 0,60% 0,70% De Groote Lucht 0,10% 0,20% 0,30% De Nieuwe Waterweg 0,90% 1,00% 1,10% Tabel 2 Ontwerpcapaciteiten en geprognosticeerde groei van de afvalwaterzuiveringen van Delfland Eenheid Awzi Harnaschpolder Awzi Houtrust Awzi De Groote Lucht Awzi Nieuwe Waterweg Biologische ontwerpcapaciteit ve Actuele biologische belasting (2012) ve Actueel beschikbaar (2012) ve Actuele biologische bezettingsgraad % 78% 76% 83% 81% Scenario's voor de biologische belasting (2033) Minimale groei ve Bezettingsgraad % 93% 84% 84% 98% Gemiddelde groei ve Bezettingsgraad % 95% 86% 86% 100% Maximale groei ve Bezettingsgraad % 96% 88% 88% 102% Hydraulische ontwerpcapaciteit m 3 /hr Afname verplichting (2012) m 3 /hr Bezettingsgraad volgens afname verplichting (2012) % 91% 86% 92% 91% Scenario's voor de afname verplichting (2035) Basis groei m 3 /hr Bezettingsgraad % 95% 88% 92% 98% Maximale groei m 3 /hr Bezettingsgraad % 97% 90% 93% 101% Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 6 van 23

7 Structurele restcapaciteit Uit voorzichtigheidsprincipe is bij de bepaling van de restcapaciteit uitgegaan van de hoogste geprognosticeerde bezettingsgraad in de toekomst. De resterende restcapaciteit kan dan, uitgaande van het huidige prestatieniveau, als structureel beschikbaar worden beschouwd. Op de volgende pagina s volgt per afvalwaterzuivering een grafische weergave van de benutting, bezetting en restcapaciteit per soort capaciteit volgens het scenario van maximale groei hetgeen de basis vormt voor het bepalen van structurele restcapaciteiten 3. Uit de grafieken komt naar voren dat de afvalwaterzuiveringen Harnaschpolder, Houtrust en De Groote Lucht over een structurele restcapaciteit beschikken, zowel biologisch als hydraulisch, die mogelijk economisch benut kan worden. Verder laten de grafieken van de afvalwaterzuivering Nieuwe Waterweg zien dat zowel hydraulisch als biologisch, de maximale capaciteit rond het jaar 2030 bereikt wordt. Op deze afvalwaterzuivering bestaan, op basis van de huidige verwachtingen, geen mogelijkheden om bovenop de geprognosticeerde groei extra influent te verwerken. Aandachtspunt m.b.t. hydraulische capaciteiten van het transportstelsel De hydraulische capaciteitsbenutting van de afvalwaterzuiveringen is de meest grove parameter om de restcapaciteit te bepalen en houdt geen rekening met de fijnmazigheid van het transportstelsel van leidingen en gemalen van Delfland en het nog fijnmaziger rioolstelsel van de gemeenten. Het stelsel van leidingen en gemalen is ontworpen om het afvalwater vanuit overnamepunten in de gemeenten, naar de afvalwaterzuivering te transporteren. De transportcapaciteiten zijn afgestemd op de groeiprognose van delen van het verzorgingsgebied van een afvalwaterzuivering. De hydraulische restcapaciteiten van het transportstelsel zijn in dit onderzoek niet nader uitgewerkt. Bij het optimaliseren van de economische benutting van de structurele restcapaciteit van de afvalwaterzuiveringen moet rekening worden gehouden met de maximale hydraulische restcapaciteiten van delen van het transportstelsel. Benutting van capaciteiten voor andere taakvelden Delfland Het aanvoerend transportstelsel 4 en de afvalwaterzuiveringen zijn hydraulisch op elkaar afgestemd. Zolang een afvalwaterzuivering hydraulisch onderbezet is kan de transportcapaciteit benut worden voor het extra wegpompen van regenwater bij pieken in regenval. Daarmee wordt de kans op vervuiling van oppervlaktewater door het overstorten van riolen én de kans op wateroverlast door water op straat beperkt. Bij alle afvalwaterzuiveringen wordt momenteel hydraulische capaciteit benut ten behoeve van de watersysteemtaken Droge Voeten en Schoon Water. De mate waarin dat gebeurt is zichtbaar gemaakt in de grafieken met de hydraulische bezettingsgraad per afvalwaterzuivering vanaf pagina 8. 3 De overige scenario s zijn opgenomen in de bijlagen. 4 Transportstelsel: het stelsel van rioolgemalen en leidingen waarmee afvalwater naar de afvalwaterzuiveringen wordt getransporteerd. Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 7 van 23

8 Structurele restcapaciteiten AWZI Harnaschpolder Biologische bezettingsgraad AWZI Harnaschpolder Biologische bezettingsgraad (ve's) Harnaschpolder bij 1,0 % groei 4% 3% 15% 78% Huidige ingevulde capaciteit (2012) Reservering voor buurwaterschappen (2033) Reservering voor gemeentes (2033) Beschikbare restcapaciteit (2033) Hydraulische bezettingsgraad AWZI Harnaschpolder Hydraulische bezettingsgraad Harnaschpolder (maximale prognose) 6% 3% Huidige ingevulde capaciteit om te voldoen aan de afname verplichting (2012) 91% Reservering voor de afnameverplichting (2035) die op dit moment onverplicht wordt ingezet tbv schoon water en droge voeten Restcapaciteit die onverplicht wordt ingezet tbv schoon water en droge voeten (2035) Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 8 van 23

9 Structurele restcapaciteiten AWZI Houtrust Biologische bezettingsgraad AWZI Houtrust Biologische bezettingsgraad (ve's) Houtrust bij 0,7 % groei 12% 12% Huidige ingevulde capaciteit (2012) Reservering voor gemeentes (2033) Beschikbare restcapaciteit (2033) 76% Hydraulische bezettingsgraad AWZI Houtrust Hydraulische bezettingsgraad Houtrust (maximale prognose) 4% 6% 4% Huidige ingevulde capaciteit om te voldoen aan de afname verplichting (2012) Reservering voor de afnameverplichting (2035) die op dit moment onverplicht wordt ingezet tbv schoon water en droge voeten Restcapaciteit die onverplicht wordt ingezet tbv schoon water en droge voeten (2035) 86% Restcapaciteit Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 9 van 23

10 Structurele restcapaciteiten AWZI De Groote Lucht Biologische bezettingsgraad AWZI De Groote Lucht Biologische bezettingsgraad (ve's) De Groote Lucht bij 0,3 % groei 12% 5% Huidige ingevulde capaciteit (2012) Reservering voor gemeentes (2033) Beschikbare restcapaciteit (2033) 83% Hydraulische bezettingsgraad AWZI De Groote Lucht Hydraulische bezettingsgraad De Groote Lucht (maximale prognose) 1% 7% Huidige ingevulde capaciteit om te voldoen aan de afname verplichting (2012) Reservering voor de afnameverplichting (2035) die op dit moment onverplicht wordt ingezet tbv schoon water en droge voeten Restcapaciteit die onverplicht wordt ingezet tbv schoon water en droge voeten (2035) 92% Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 10 van 23

11 Structurele restcapaciteiten AWZI Nieuwe Waterweg Biologische bezettingsgraad AWZI Nieuwe Waterweg Biologische bezettingsgraad (ve's) Nieuwe Waterweg bij 1,1 % groei -2% 20% Huidige ingevulde capaciteit (2012) Reservering voor gemeentes (2033) Beschikbare restcapaciteit (2033) 81% Hydraulische bezettingsgraad AWZI Nieuwe Waterweg Hydraulische bezettingsgraad Nieuwe Waterweg (maximale prognose) 10% -1% Huidige ingevulde capaciteit om te voldoen aan de afname verplichting (2012) 91% Reservering voor de afnameverplichting (2035) die op dit moment onverplicht wordt ingezet tbv schoon water en droge voeten Restcapaciteit die onverplicht wordt ingezet tbv schoon water en droge voeten (2035) Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 11 van 23

12 4. Strategieën voor optimale capaciteitsbenutting In het vorige hoofdstuk zijn de capaciteitsbenutting en de structurele restcapaciteit van de vier afvalwaterzuiveringen van Delfland bepaald. Drie van de vier afvalwaterzuiveringen hebben een structurele restcapaciteit. Delfland heeft de afgelopen tien jaar fors geïnvesteerd in de realisatie van afvalwaterzuiveringscapaciteiten in de Haagse regio (Noord) en in de procesconfiguratie van de afvalwaterzuiveringen in Zuid. Het optimaal laten renderen van de gedane investeringen in de afvalwaterzuiveringen staat centraal bij strategieën voor optimale capaciteitsbenutting. Hieronder en in de volgende hoofdstukken wordt nader ingegaan op de volgende strategieën voor het optimaliseren van de capaciteitsbenutting: A. Herverdelen van het aanbod van afvalwater over de afvalwaterzuiveringen. Deze strategie vergt investeringen in onder andere het transportstelsel en wordt behandeld in hoofdstuk 5. B. Optimaliseren van de benutting van de bestaande capaciteiten van de afvalwaterzuiveringen zonder investeringen in capaciteitsuitbreiding. Deze strategie volgt de stappen 1 t/m 4 zoals hieronder weergegeven. 1. Behouden gereserveerde capaciteit voor geprognosticeerde autonome groei en monitoren ontwikkelingen op groeiscenario s 2. Benutten structurele restcapaciteit door nieuwe afvalwaterstromen toe te voegen, mits economisch haalbaar. Deze strategie wordt nader uitgewerkt in hoofdstuk 6 waarbij wordt ingegaan op het economisch potentieel van de restcapaciteiten en de potentiële kansen voor het toevoegen van nieuwe afvalwaterstromen. a. Afhankelijk van de omvang en soort vraag naar afvalwaterzuiveringscapaciteiten kan het nodig zijn allereerst in te zetten op het het wegnemen van belemmeringen voor optimalisatiekansen: i. indien de hydraulische restcapaciteit een belemmering is om de biologische restcapaciteit economisch optimaal te benutten, wordt geadviseerd om in de samenwerking met de gemeenten te sturen op het verlagen van de hydraulische bezetting door bijvoorbeeld het afkoppelen van regenwater van het rioolstelsel. b. Om het vraagpotentieel naar afvalwaterzuiveringscapaciteiten beter in beeld te krijgen ter vergroting van de kansen op optimalisatie, wordt voorgesteld om de volgende strategie in gang te zetten: i. Vergroten inzicht in vraagpotentieel door het versterken van de positie van Delfland in het waterloket 5 van gemeenten. Delfland kan gemeenten ontzorgen op de watertaken. ii. Promotie: versterking van het profiel van Delfland als aanbieder van dienstverlener op het terrein van zuivering van afvalwater. 3. Benutten van zowel de onderbezetting op de gereserveerde capaciteit voor autonome groei, als de onbenutte structurele restcapaciteit, voor andere taakvelden, zoals het verwerken van pieken in neerslag ten dienste van de andere hoofdtaken Droge Voeten en Schoon Water. 4. Inzetten op maatregelen/investeringen die de levensduur van de bestaande zuiveringen verlengen, waarmee economische optimalisatie (op de meest voor de hand liggende wijze) ook na 2033 mogelijk blijft. 5 Met waterloket wordt bedoeld, dat gemeenten in de Waterwet de verantwoordelijkheid hebben gekregen voor de vergunningverlening voor aansluiting op de riolering. Daardoor mist Delfland het (eerste) zicht op de potentiële vragers/afhakers naar/van afvalwaterverwerking. De eerstelijn s positie is van groot strategisch belang. Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 12 van 23

13 Overige kansen Het benutten van de op de afvalwaterzuiveringen aanwezige fysieke uitbreidingsruimte (drie van de vier hebben fysieke reserveruimte) is als mogelijke strategie buiten de scope van dit onderzoek gehouden. De investeringen in capaciteitsuitbreiding en/of investeringen in innovatie van de proces-configuratie van de afvalwaterzuiveringen vergen sowieso hoge investeringen. Deze zijn bovendien moeilijk concreet te duiden omdat deze geheel afhankelijk zijn van de locatie van de nieuwe afvalwaterstroom en de technische opgave om de afvalwaterstroom aan te sluiten en te verpompen. De omstandigheid waarbij deze strategie mogelijk opportuun kan zijn is de situatie bij een hoog vraagpotentieel naar afvalwaterzuiveringscapaciteiten in combinatie met een forse investeringsagenda vanuit buurwaterschappen. Indien deze situatie zich voordoet ligt er een kans om in samenwerking met de partners in de afvalwaterketen te bepalen c.q. te investeren in capaciteitsvergroting c.q. de configuratie van de afvalwaterzuiveringen van Delfland te innoveren. Omdat deze strategie mogelijk kansen biedt voor de samenwerking in de afvalwaterketen met buurwaterschappen wordt geadviseerd om deze te agenderen in het samenwerkingstraject met de buurwaterschappen. Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 13 van 23

14 5. Herverdelen van de afvalwaterstromen In hoofdstuk 3 zijn de bezetting en de restcapaciteiten in 2033 bepaald. In dit hoofdstuk wordt, op basis van een quick scan op technische en financiële haalbaarheid, de vraag beantwoord of optimalisatie mogelijk is door herverdeling van het aanbod van afvalwater. Biologische capaciteiten Samenvatting benutting biologische capaciteiten De analyse van de biologische capaciteitsbenutting leert dat: 1. de herverdeling van de kleinste afvalwaterstroom 6, die van AWZI Nieuwe Waterweg, de enige optie is die bij het bezien van een herverdelingsopgave zinvol is om te onderzoeken; 2. een volledige verplaatsing van de afvalwaterstroom van AWZI Nieuwe Waterweg naar slechts één van de andere afvalwaterzuiveringen 7 niet mogelijk is; 3. onder voorbehoud van de mogelijkheid om de bestaande hydraulische capaciteit bij drie AWZI s te verruimen (zie hieronder bij hydraulische capaciteit), door bijvoorbeeld het afkoppelen van regenwater, het mogelijk is om de biologische capaciteit van AWZI Nieuwe Waterweg her te verdelen over de overige drie AWZI s. De som van de structurele biologische restcapaciteiten van de 3 grotere afvalwaterzuiveringen is ve. en is hoger dan de geplande biologische belasting van de afvalwaterzuivering Nieuwe Waterweg in 2033 (die ve. bedraagt). Hydraulische capaciteiten Eenheid Awzi Harnaschpolder Samenvatting benutting hydraulische capaciteiten Awzi Houtrust Awzi De Groote Lucht Awzi Nieuwe Waterweg Biologische ontwerpcapaciteit ve Biologische belasting 2033 (scenario max. groei) ve Structurele biologische restcapaciteit ve Eenheid Awzi Awzi Awzi De Groote Awzi Nieuwe Harnaschpolder Houtrust Lucht Waterweg Hydraulische ontwerpcapaciteit m 3 /hr Hydraulische belasting 2035 (scenario max. groei) m 3 /hr Structurele hydraulische restcapaciteit m3/hr Volledige herverdeling van de hydraulische capaciteit van AWZI Nieuwe Waterweg is alleen mogelijk wanneer deze verdeeld wordt over meerdere zuiveringen en wanneer er een afkoppelopgave wordt gerealiseerd. De totale hydraulische restcapaciteit van de drie overige AWZI s bedraagt circa m 3 /hr, terwijl de te verwachten hydraulische capaciteit van AWZI Nieuwe Waterweg circa m 3 /hr zal zijn. Dit betekent dat de hydraulische bezetting met circa m 3 /hr moet worden verminderd. Dit kan mogelijk worden gerealiseerd door in samenwerking met gemeenten hemelwater af te koppelen. Hoe die verdeling van de afkoppelopgave eruit moeten zien, moet nader worden uitgewerkt. 6 Het verplaatsingspotentieel van de kleinste afvalwaterzuivering heeft de hoogste kans. 7 Een één op één verplaatsing beperkt de investeringen in het aanpassen van het transportstelsel. Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 14 van 23

15 Transportstelsel Herverdelen van afvalwaterstromen (zonder te investeren in de afvalwaterzuiveringen) is niet mogelijk zonder aanpassingen in het transportstelsel van leidingen en gemalen. Op onderstaande overzichtskaart staan de vier AWZI s afgebeeld met het bij elk van die AWZI s behorende transportstelsel. De AWZI s met de aanvoerende transportstelsels zijn te samen ontworpen voor het betreffende verzorgingsgebied. Het overhevelen van afvalwater door het aankoppelen van het een transportsysteem op het andere bestaande systeem is niet mogelijk zonder de capaciteiten en ligging van leidingen en gemalen te vergroten en nieuwe leidingen en eventueel gemalen toe te voegen. Figuur 1 Overzichtskaart van de awzi s en de daarbij behorende sportstelsels Het verleggen van afvalwaterstromen vergt forse investeringen in het transportstelsel 89 en is mogelijk economisch interessant indien door herverdeling een afvalwaterzuivering opgeheven kan worden. Het verdelen van slechts een deel van de afvalwaterstroom is mogelijk, maar voegt economische geen waarde toe. Dit omdat de afvalwaterzuivering Nieuwe Waterweg niet afgestoten kan worden en in onderhoud en beheer moet blijven. Bovendien verkleint het de mogelijkheden om de structurele restcapaciteit economisch te benutten door het aantrekken van extra afvalwaterstromen. Onderstaande overzichtskaart geeft indicatief weer welke extra leidingen nodig zijn om AWZI Nieuwe Waterweg buiten gebruik te stellen. 8 Ter illustratie wordt hiervoor verwezen naar de forse investeringen die gedaan zijn in het veranderen van het transportstelsel voor de Haagse regio. Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 15 van 23

16 Figuur 2 Overzichtskaart aanpassingen transportstelsel bij overheveling Nieuwe Waterweg Om te bepalen of van het herverdelen van het afvalwater van AWZI Nieuwe Waterweg over de drie andere AWZI s economische haalbaar is, moet een businesscase worden uitgewerkt die onder andere rekening houdt met: restwaarde AWZI Nieuwe Waterweg, kosten amoveren afvalwaterzuivering en vervallen leidingen, risico op bodemvervuiling, marktwaarde gronden, besparingspotentieel op onderhoud en beheer, wijzigingen in het transportstelsel etc.. Bij benadering is bepaald (zie bijlage 2) welke investeringen in het transportstelsel nodig zijn om de herverdeling van de afvalwaterstroom mogelijk te maken. Een zeer grove raming geeft aan dat rekening moet worden gehouden met een investering van circa 55 mio voor het aanleggen van nieuwe transportleidingen inclusief gemalen. Bovendien is circa 50 mio benodigd voor een te realiseren additionele afkoppelopgave. Gezien de hoogte van alleen al deze investeringen, zonder de overige aspecten die de economische haalbaarheid bepalen nader uit te werken, wordt geadviseerd om vooralsnog geen wijzigingen in de afvalwaterstromen door te voeren. Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 16 van 23

17 6. Economisch optimalisatiepotentieel (theoretisch) In hoofdstuk 4 zijn de strategieën voor optimalisatie van de capaciteitsbenutting van de bestaande zuiveringen uitgewerkt. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het economisch potentieel van de restcapaciteiten en de potentiële kansen voor het toevoegen van nieuwe afvalwaterstromen. Het benutten van de structurele restcapaciteit door nieuwe afvalwaterstromen toe te voegen, mits economisch haalbaar, staat hierbij centraal. Het economisch aspect wordt uitgewerkt door het inkomstenpotentieel te berekenen en de kosteneffecten te benoemen. Vervolgens wordt ingegaan op de vraaganalyse naar kansen voor toe te voegen afvalwaterstromen. Inkomstenpotentieel Delfland verwerft inkomsten uit heffingen. De heffing voor het zuiveren van afvalwater is gebaseerd op de vuillast van het afvalwater. Onder de voorwaarde dat er nieuwe potentiële klanten gevonden worden, bestaat de mogelijkheid met de biologische restcapaciteit extra inkomsten te genereren. Uitgaande van het heffingstarief voor 2013 en uitgaande van een volledige benutting van de structureel beschikbare biologische restcapaciteit, is het theoretisch bruto inkomstenpotentieel bij volledige benutting van de structurele restcapaciteit over de gehele periode 2018 tot en met 2033 per afvalwaterzuivering als volgt: awzi 1 Theoretische extra inkomsten bij benutting van restcapaciteit door invullen beschikbare ruimte (maximale prognose) 2 Harnaschpolder Houtrust De Groote Lucht Nieuwe Waterweg - 1. Bij de berekeningen is uitgangspunt dat de structurele restcapaciteit gedurende de periode volledig wordt ingevuld. Verder is aangenomen dat de structurele restcapaciteit hydraulisch kan worden ingevuld. 2. Voor het berekenen van het totaal bedrag is uitgegaan van 78 euro per ve. (prijspeil 2013 minus variabele kosten (± 12 euro)) Kosteneffecten Het toevoegen van afvalwaterstromen heeft naast inkomstenpotentieel ook kosteneffecten: - stijging operationele kosten awzi s regio Zuid - stijging Service Fee Delfluent - stijging operationele kosten gemalen - mogelijke investeringskosten indien er aanpassingen in het transportstelsel nodig zijn Daarnaast zijn er mogelijke kosteneffecten op basis van de afspraken in kostenverdeelsleutels en afspraken met buurwaterschappen over kosten verrekening voor grensoverschrijdend afvalwater. Businesscase De hoogte van het kosteneffect is volledig afhankelijk van de locatie van de afvalwaterstroom en soms zelfs het soort afvalwater. Voor iedere optimalisatiekans moet een businesscase worden uitgewerkt om de economische haalbaarheid vast te kunnen stellen. Optimalisatie is pas haalbaar als er een positief effect is op de ontwikkeling van de zuiveringstarieven van Delfland. Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 17 van 23

18 Vraagpotentieel Onderzocht is of er afvalwaterstromen zijn, nog niet zijn aangesloten op het transportstelsel van Delfland die mogelijkheden bieden voor benutting van de structurele restcapaciteit. Daarbij is in eerste instantie onderzocht of de inzet van de restcapaciteiten van Delfland een vervangend alternatief kan zijn voor afvalwater dat momenteel gezuiverd wordt op industriële afvalwaterzuiveringen. In tweede instantie kan onderzocht worden of de restcapaciteit een vervangend alternatief kan zijn voor het zuiveren van afvalwater voor buurwaterschappen. Geadviseerd wordt om dit onderzoek te agenderen in de samenwerkingtrajecten in de afvalwaterketen met buurwaterschappen. Vraaganalyse naar industrieel afvalwater Er is een inventarisatie uitgevoerd naar bedrijven met een industriële afvalwaterzuivering binnen het gebied van Delfland. Hieruit blijkt dat er weinig bedrijven zijn met een eigen zuiveringsinstallatie. De meeste industriële afvalwaterzuiveringen functioneren voornamelijk als vetvanger. Zoals bekend is vet ongewenst in de riolering. Derhalve vallen deze opties af. De resterende kansen zijn of worden onderzocht. Hieronder de stand van zaken. Kans 1 Het potentieel voor aansluiting van een groot bedrijf 10 met een eigen industriële afvalwaterzuivering ter benutting van de restcapaciteit van awzi Harnaschpolder 11 is onderzocht. Zonder industriële zuivering overschrijdt de vuillast van dit bedrijf de structurele restcapaciteit. Het toevoegen van deze afvalwaterstroom is niet mogelijk. Het industrieel gezuiverd afvalwater van dit bedrijf bevat een lage vuillast. Toevoegen van deze afvalwaterstroom legt relatief veel beslag op de hydraulische capaciteit van de Harnaschpolder waar geen extra betalingen van vervuilingseenheden tegenover staan. Bovendien bevat het water relatief veel sulfaat met mogelijk ongewenste effecten op het onderhoud van de zuivering. Kans 2 Bij het onderzoek werd ontdekt dat een bedrijf met uitbreidingsplannen de wens had om zelf een zuivering te bouwen. De huidige afvalwaterstroom is aangesloten op het stelsel van Delfland en zal na realisatie van de industriële afvalwaterzuivering afgekoppeld worden van dit stelsel. Of mogelijk als zgn. Dun water 12 naar de betreffende Delflandse zuivering afgevoerd worden. Dun water levert bijna geen financiële inkomsten voor Delfland, het aansluiten ervan leidt tot verhoging van het heffingstarief voor de inwoners. De bedrijfsuitbreiding betekent vergroting van de afvalwaterstroom. Preventie van het afhaken van het bedrijf van het rioolstelsel biedt kansen voor Delfland voor benutting van de restcapaciteiten van de zuiveringsinstallaties, met name door de beoogde bedrijfsuitbreiding kan dit extra inkomsten voor Delfland betekenen. Besprekingen tussen het bedrijf en Delfland zijn gestart om de afvalwaterstroom van het bedrijf voor behandeling op de zuiveringsinstallaties te behouden. Kans 3 Verder zijn er besprekingen gaande met een bedrijf over de behandeling van hun ongezuiverd afvalwater. Dit afvalwater wordt thans in de eigen zuivering van het bedrijf behandeld. Het dunne gezuiverde afvalwater wordt vervolgens afgevoerd via het stelsel van Delfland. Behandeling van het ongezuiverde water betekent dat er bijna 100% geconcentreerder afvalwater met ongeveer hetzelfde volume naar onze betrokken zuivering wordt gevoerd. Toevoeging van dit afvalwater heeft geen effect op de hydraulische belasting van de zuivering of het gemaal, waarop het tot nu toe loost. Ook hier dient overeenstemming gevonden te worden tussen bedrijf en Delfland wat betreft de kosten om het afvalwater door Delfland te laten behandelen. 10 Omdat het marktgevoelige informatie betreft worden geen bedrijfsnamen genoemd. 11 I.v.m. de locatie van de afvalwaterstroom. 12 Afvalwater met een lage vuillast. Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 18 van 23

19 Aanbevelingen Om goed inzicht te krijgen in optimalisatiemogelijk is het noodzakelijk om tijdig inzicht te hebben in de plannen van bedrijven ten aanzien van hun afvalwaterstromen. Door de introductie van de Waterwet zijn de gemeenten het bevoegd gezag geworden voor het aansluiten van bedrijfsafvalwaterstromen op het rioolstelsel en daarmee het stelsel van Delfland. Delfland is hierbij slechts adviseur. Geconstateerd is dat hierdoor mogelijk de contacten met de lozende bedrijven minder worden. Aanbevolen wordt om te onderzoeken hoe de contacten met de bedrijven en Delfland geoptimaliseerd kunnen worden. Doel hierbij is dus vooral het binnenboord houden van bedrijven met zeer goed afbreekbaar water. Voor wat betreft de mogelijkheden voor extra ve s binnen het beheersgebied van Delfland is het belangrijk om de vergunningsactiviteiten tussen gemeenten/provincie en bedrijf te monitoren. Vanuit deze belangen is de strategie voor versterking van de positie van Delfland in het waterloket en de promotie van Delfland als afvalwaterzuiveraar opgenomen in hoofdstuk 4. Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 19 van 23

20 7. Conclusies en aanbevelingen Dit rapport is de uitwerking van het onderzoek naar optimalisatiemogelijkheden in de benutting van de capaciteiten van de zuiveringen van Delfland, en onderdeel van de uitwerking van een van de deelprojecten uit het project Afvalwater Haagse Regio Toekomstbestendig & Transparant. Hieronder volgt de conclusie op de onderzoeksvragen. 1. Wat is de geplande capaciteitsbenutting van de vier afvalwaterzuiveringen van Delfland? In hoofdstuk 3 is de capaciteitsbenutting gedetailleerd uitgewerkt. Rekening houdend met reservering van capaciteiten voor de geplande autonome groei tot 2033 zijn de restcapaciteiten als volgt: Eenheid Awzi Harnaschpolder Awzi Houtrust Awzi De Groote Lucht Awzi Nieuwe Waterweg Biologische ontwerpcapaciteit ve Biologische belasting 2033 (scenario max. groei) ve Structurele biologische restcapaciteit ve Eenheid Awzi Awzi Awzi De Groote Awzi Nieuwe Harnaschpolder Houtrust Lucht Waterweg Hydraulische ontwerpcapaciteit m 3 /hr Hydraulische belasting 2035 (scenario max. groei) m 3 /hr Structurele hydraulische restcapaciteit m3/hr In 2033 ontstaat mogelijk een knelpunt op afvalwaterzuivering Nieuwe Waterweg. 2. Is optimalisatie mogelijk door herverdeling van het aanbod van afvalwater over de afvalwaterzuiveringen? De conclusie uit de quick-scan, opgenomen in hoofdstuk 5, luidt als volgt: Het omleggen van afvalwaterstromen vergt forse investeringen in het transportstelsel 13 en is mogelijk economisch interessant indien door herverdeling een afvalwaterzuivering opgeheven kan worden. Uit de analyse blijkt dat, naast de hoge kosten die gepaard gaan bij het verplaatsen van afvalwaterstromen, het zowel biologisch als hydraulisch niet haalbaar is om de gehele capaciteit van afvalwaterzuivering de Nieuwe Waterweg te herverdelen naar één van de overige zuiveringen. Onder voorbehoud van de mogelijkheid om de hydraulische capaciteit te vergroten, door bijvoorbeeld het afkoppelen van regenwater, is het mogelijk om de biologische capaciteit van afvalwaterzuivering Nieuwe Waterweg her te verdelen over de drie grotere afvalwaterzuiveringen. Het verdelen van slechts een deel van de afvalwaterstroom is mogelijk maar voegt economische geen waarde toe omdat de afvalwaterzuivering de Nieuwe Waterweg niet afgestoten kan worden en in onderhoud en beheer moet blijven. Voorts heeft het een negatief effect op de potentiële kansen om de structurele restcapaciteit economische te benutten. Geadviseerd wordt om vooralsnog geen wijzigen in de afvalwaterstromen door te voeren. 4. Is economische optimalisatie mogelijk door het toevoegen van andere afvalwaterstromen? De conclusie van het onderzoek, vastgelegd in hoofdstuk 6, is dat er inkomstenpotentieel is dat mogelijk voor een deel benut kan worden door het toevoegen van industriële afvalwaterstromen. De kansen zijn in kaart gebracht. Uit businesscases zal blijken of ze ook economisch haalbaar zijn. 5. Welke strategieën zijn mogelijk om de afvalwaterzuiveringcapaciteit optimaal te benutten? De strategieën zijn beschreven in hoofdstuk 4 en nader uitgewerkt in dit rapport. De conclusies zijn in de beantwoording van de onderzoeksvragen opgenomen. Daaraan kan het volgende worden toegevoegd. Delfland heeft momenteel een reactieve positie in de 13 Ter illustratie wordt hiervoor verwezen naar de forse investeringen die gedaan zijn in het transportstelsel voor de Haagse Regio. Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 20 van 23

21 monitoring van kansen voor toevoeging van industriële afvalwaterstromen. Geadviseerd wordt om in te zetten op versterking van deze positie in samenwerking met de gemeenten en in te op een sterkere profilering van Delfland als afvalwaterzuiveraar. Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 21 van 23

22 Bijlage 1 Grensoverschrijdend afvalwater Delfland behandelt afvalwater uit twee regio s die buiten het beheersgebied liggen. Daarnaast wordt uit een ander gebied binnen Delfland (Rotterdam) het afvalwater naar Hollandse Delta gestuurd om daar behandeld te worden. Een overzicht met de hoeveelheden en afspraken is weergegeven in Tabel 1. Overzicht van het grensoverschrijdende afvalwater Gebied Waterschap Afgesproken ve's Afspraak Gerapporteerd (ve's) Leidschendam/Wassenaar 2 Rijnland Tot Benthuizen/Zoetermeer 2 Rijnland Tot 2018 Zoetermeer HHSK Rotterdam 1 HHSK Tot Grensoverschrijdend afvalwater wordt door buurwaterschap behandeld 2. Grensoverschrijdend afvalwater wordt door Delfland behandeld Uit de tabel komt naar voren dat de afgesproken ve s met het HH Rijnland en HH Schieland en Krimpenerwaard uit het gebied Zoetermeer niet overeenkomen met de gerapporteerde hoeveelheden. 50% van het verschil tussen afgesproken en gerapporteerd wordt door de twee buurwaterschappen betaald aan Delfland. Met andere woorden, een deel van de biologische capaciteit worden niet gebruikt maar er wordt wel een vergoeding voor gegeven. Naast de afspraken met betrekking tot de ve s zijn er afspraken gemaakt over de maximale volumes die verpompt worden. Overzicht van de hydraulische verplichting mbt het grensoverschrijdend afvalwater Gebied Waterschap Hydraulische verplichting m 3 /hr Wassenaar Rijnland Benthuizen/Zoetermeer Zoetermeer Rijnland HHSK Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 22 van 23

23 Bijlage 2 Geschatte investering voor uitbreiding transportstelsel ten behoeve van het herverdelen van de capaciteit van Nieuwe Waterweg naar de overige drie zuiveringen Schatting van de kosten voor het transportstelsel awzi Te verplaatsen van awzi NWA Geschatte afkoppelopgave Totale te verplaatsen capaciteit Geschatte diameter buis Lengte Geschatte investering Awzi Harnaschpolder 1131 m³/hr 513 m³/hr 1644 m³/hr 0,600 m m Awzi Houtrust 1326 m³/hr 213 m³/hr 1539 m³/hr 0,600 m m Awzi De Groote Lucht 857 m³/hr 513 m³/hr 1370 m³/hr 0,500 m m Totaal 3314 m³/hr 1240 m³/hr 4554 m³/hr m Noot: De prijs voor de 500 en 600 mm leidingen zijn respectievelijk geschat op 800 en 1000 euro per meter. Schatting van de kosten voor de afkoppelopgave Af te koppelen hoeveelheid Oppervlakte Geschatte investering 1240 m³/hr 177 ha m² Noot: bij de berekening is uitgegaan van een kostprijs per m 2 afgekoppeld van 30 euro. Per hectare is het afkoppelpotentieel geschat op 7 m3/hr. Geschatte kosten voor het plaatsen van gemalen en boosters Aantal gemalen/boosters Geschatte investering Eindrapportage deelproject 2 Optimalisatie Zuiveringscapaciteit Pagina 23 van 23