Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 2010

Transcriptie

1 OBSERVATORIUM VOOR GEZONDHEID EN WELZIJN BRUSSEL OBSERVATOIRE DE LA SANTÉ ET DU SOCIAL BRUXELLES Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 2010 Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie

2

3 OBSERVATORIUM VOOR GEZONDHEID EN WELZIJN BRUSSEL OBSERVATOIRE DE LA SANTÉ ET DU SOCIAL BRUXELLES Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 2010 Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie

4 De Gezondheidsindicatoren De Gezondheidsindicatoren bieden een globale visie van de gezondheid van de Brusselse bevolking binnen de demografische, sociale, ruimtelijke en multiculturele context van het Brussels Gewest. Deze documenten worden verspreid via de website van het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn ( Elk rapport mag worden gekopieerd, mits vermelding van de bron. Reeds verschenen «Gezondheidsindicatoren»: 2008 Actualisatie van de mortaliteitsstatistieken van de Gezondheidsindicatoren Gezondheidsindicatoren van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 2001 Gezondheidsindicatoren van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Gelieve op volgende wijze naar deze publicatie te verwijzen: Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van Brussel-Hoofdstad, Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 2010, Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, Brussel, 2010.

5 Colofon Redactie Murielle DEGUERRY, Myriam DE SPIEGELAERE, Gille FEYAERTS, Pénélope FISZMAN, Marianne FLAMENT, Miguel Angel LUQUE FERNANDEZ, Déogratias MAZINA, Peter VERDUYCKT Cartografie Truus ROESEMS Wetenschappelijke medewerking Patrick DE SMET (FARES, PROMES), Greet LAUWEREYS (Observatoire de la Santé et du Social), Judith RACAPE (ULB) Dankwoord Deze derde uitgave van de Gezondheidsindicatoren was niet mogelijk geweest zonder de nauwgezette medewerking van verschillende partners die dit werk verrijkten dankzij uitwisselen van gegevens, nauwgezet nalezen en bedachtzaam advies. Nahima AOUASSAR (GGC), Johan BOTS (GGC), Jean-Benoit BURRION (Brumammo), Béa BUYSSE (K&G), Joachim COHEN (ZrL, VUB), Ann DEFRAYE (WIV), Luc DELIENS (ZrL, VUB), Geneviève DUCOFFRE (WIV), Jean-Pierre ERMANS (Rivage DEN ZAET), Tessa GOETGHEBUER (ONE), Jean-Pierre GORISSEN (FOD Volksgezondheid), Béatrice GULBIS (Erasmus ziekenhuis), Germaine HANQUET (WIV), Dirk HOUTTEKIER (ZrL, VUB), Ignacio GUTIERREZ (WIV), Jean LEGRAND (FOD Volksgezondheid), Muriel LIEGEOIS (ONE), Pascal MEEUS (RIZIV), Samuel NDAME (ONE), Françoise RENARD (Stichting Kankerregister), Martine SABBE (WIV), André SASSE (WIV), Franck SEYNAEVE (RIZIV), Bénédicte VAN CUTSEM (FAO), Johan VAN DER HEYDEN (WIV), Relinda VANDERSTRAETEN (Home-Info), Marc VANDERVEKEN (ADDIBRU), Johan VANOVERLOOP (IMA / Socialistische mutualiteiten), Sophie VERHAEGEN (GGC), Bénédicte VOS (Programme de dépistage néonatal systématique de la surdité en Communauté française), Jacques WAGENAERE (GGC), Maryse WANLIN (FARES), Marianne WINKLER (ONE). Wij danken tevens de diensten burgerlijke stand van de 19 Brusselse gemeenten evenals de artsen die actief meewerken aan de opmaak van de geboorte- en sterftestatistieken. Lay-out Centre de Diffusion de la Culture Sanitaire asbl : Nathalie DA COSTA MAYA Vertaling Brussels Language Services sprl Depotnummer D/2010/9334/36 Voor meer informatie Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van Brussel-Hoofdstad Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie Louizalaan Brussel Tel.: 02/ observat@ccc.irisnet.be Murielle Deguerry Tel.: 02/ mdeguerry@ccc.irisnet.be Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest

6 Inhoudstafel Voorwoord Deel I: Algemene context 1. Demografische context Evolutie van de Brusselse bevolking Leeftijds- en geslachtsstructuur Brussel: een multiculturele stad Soorten huishoudens Geboortecijfer Mortaliteit Algemeen sterftecijfer Vroegtijdig overlijden Levensverwachting Migraties Sociaal-economische context Referenties Deel II: Gezondheidstoestand 1. De inschatting van de eigen gezondheid Doodsoorzaken Sterfte van alle leeftijden Vroegtijdig overlijden Mannen Vrouwen Chronische aandoeningen Overzicht van de aandoeningen De prevalentie van chronische aandoeningen Invaliditeit Cardiovasculaire aandoeningen Mortaliteit Morbiditeit Kanker Overzicht van alle kankers Longkanker Borstkanker bij vrouwen Colorectale kanker Prostaatkanker Andere kankers bij vrouwen Kanker van het lymfatisch, hematopoietisch weefsel en aanverwanten Chronische ademhalingsziekten Alcoholgerelateerde aandoeningen Musculo-skeletale problemen Diabetes Obesitas Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 2010 Inhoudstafel

7 4. Infecties Monitoring en onder controle houden van infectieziekten Frequentie van infectiegerelateerde sterfgevallen Hiv-infecties Mortaliteit Seropositiviteit Morbiditeit (aids) Andere seksueel overdraagbare aandoeningen Algemene situatie Infectietypes Tuberculose Tuberculosecontrole in het Brussels Gewest Epidemiologie van tuberculose Hepatitis Algemene mortaliteit Hepatitis B Hepatitis C Hepatitis A Intestinale infecties Meningokokkeninfecties Ademhalingsinfecties De griep (Influenza A en B) Pneumonieën door pneumokokken Geestelijke gezondheid Globaal overzicht Zelfmoord Mortaliteit Zelfmoordpogingen Depressie Psychotische stoornissen Angst en slaapstoornissen Ongevallen Arbeidsongevallen Ongevallen in het Brussels Gewest Arbeidsongevallen bij Brusselaars Verkeersongevallen Ongevallen in het dagelijks leven Referenties Inhoudstafel Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest

8 Deel III: Determinanten van gezondheid 1. Levensstijl Voeding Regelmatig ontbijten Regelmatige consumptie van groenten en fruit Regelmatig vis eten Lichaamsbeweging Tabaksgebruik Alcoholgebruik De consumptie van andere psychotrope substanties De consumptie van psychotrope geneesmiddelen Gebruik van illegale drugs Sociale gezondheidsongelijkheden De ongelijkheden op het vlak van mortaliteit Ongelijkheden van bij de geboorte Levensverwachting en algemene mortaliteit De belangrijkste doodsoorzaken die aan de basis liggen van de sociale ongelijkheden in de mortaliteit De sociale ongelijkheden op het vlak van de gezondheidstoestand De subjectieve gezondheid Chronische aandoeningen Geestelijke gezondheid Sociale ongelijkheden op het vlak van levensstijl Tabaksgebruik Voeding Lichaamsbeweging Gebruik van alcohol en andere drugs Multicultureel Brussel Inleiding Nationaliteit en perinatale gezondheid Nationaliteit en mortaliteit Algemene mortaliteit De belangrijkste doodsoorzaken per nationaliteitsgroep Grote doodsoorzaken en nationaliteit Gezondheidstoestand en nationaliteit De subjectieve gezondheid Chronische aandoeningen Geestelijke gezondheid Levensstijl en nationaliteit Voeding Lichaamsbeweging Tabaksgebruik Alcohol en andere drugs Toegang tot zorg en preventie Toegang tot zorg Socio-economische toegankelijkheid Opvolging door de huisarts Preventie en opsporing Vaccinaties Screenings Referenties Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 2010 Inhoudstafel

9 Deel IV : Levensloop 1. Bij de geboorte Kenmerken van de moeders Leeftijd van de moeders bij de bevalling Nationaliteit van de moeders Socio-economische status van de moeders Prenatale opvolging Risico-evaluatie Frequentie van de opvolging en de onderzoeken Perinatale gezondheidsindicatoren Prematuriteit Laag geboortegewicht Meerlingzwangerschappen Verloskundige interventies Foeto-infantiele mortaliteit De oorzaken van infantiele sterfte Opsporing bij zuigelingen en jonge kinderen Bloedstalen Opsporing van gezichtsproblemen Opsporing van doofheid Borstvoeding in het Brussels Gewest Uitsluitend borstvoeding bij het verlaten van de kraamkliniek Uitsluitend borstvoeding nadien Kinderen van één tot negen jaar Mortaliteit Infectieziekten Poliomyelitis Mazelen Rubella Bof Kinkhoest Invasieve pneumokokkeninfecties Diarree door rotavirus Vaccinatiedekking (kinderen van 18 tot 24 maanden) Opsporing van kindermishandeling Adolescenten van 10 tot 19 jaar De gezondheid van adolescenten Mortaliteit bij adolescenten Morbiditeit bij adolescenten Het gedrag van adolescenten Verslavingen Voedingsgewoonten van adolescenten Overmatig televisie kijken Volwassenen Sociodemografische kenmerken De gezondheid van jongvolwassenen en volwassenen van middelbare leeftijd De inschatting van de eigen gezondheid Mortaliteit bij jongvolwassenen en volwassenen van middelbare leeftijd Morbiditeit bij jongvolwassenen en volwassenen van middelbare leeftijd Arbeidsongevallen Het gezondheidsgedrag van volwassenen Verslavingen (tabak, alcohol, drugs) Obesitas en de voedingsgewoonten van volwassenen Inhoudstafel Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest

10 5. Ouderen Kenmerken van de oudere bevolking Evolutie Geografische verdeling Geslachtsverhouding Multiculturaliteit Gezondheidstoestand De inschatting van de eigen gezondheid Morbiditeit Mortaliteit Het levenseinde Referenties Deel V: Aanbod en consumptie van zorg 1. De gezondheidswerkers Bezoek aan de preventieve structuren van het Office de la Naissance et de l Enfance (ONE) en van Kind en Gezin (K&G) De ziekenhuizen Het ziekenhuisaanbod Factoren die een ziekenhuisopname beïnvloeden Kenmerken van de bevolking Factoren die verband houden met de zorg Kenmerken van de ziekenhuisverblijven Klassieke ziekenhuisopname en dagopname Duur van het verblijf Zorg en woonvoorzieningen voor ouderen Beleidsopties Thuishulp en thuiszorg Woonvoorzieningen Diversiteit aan woonformules Aanbod in Brussel Referenties Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 2010 Inhoudstafel

11 Deel VI: Bronnen en methodologische toelichting 1. Belangrijkste gegevensbronnen Exhaustieve individuele gegevens De statistische formulieren voor geboorte en sterfte De gegevens van het Brussels programma voor borstkankerscreening Niet-exhaustieve individuele gegevens De nationale Gezondheidsenquête Geaggregeerde gegevens afkomstig uit publieke of private instellingen Federale Overheidsdienst Volkgezondheid Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) Intermutualistisch Agentschap (IMA) Fonds voor Arbeidsongevallen (FAO) Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid (BIVV) Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (ADSEI) Stichting Kankerregister Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV) Service d Information Promotion Education Santé (SIPES) van de École de Santé Publique (ESP) van de Université Libre de Bruxelles (ULB) VRGT/FARES Medisch-sociale databank van het Office de la Naissance et de l Enfance en Kind en Gezin Eurostat Methodologische toelichting Variabelen en indicatoren De variabele «nationaliteit» De variabele «grote stad» De gezondheidsindicatoren De indicatoren voor de sociale status Andere nuttige definities Enkele statistische concepten en methodes Standaardisering De statistische nauwkeurigheid van een meting Statistisch significante verschillen Associatiemaat en logistische regressie Clusteranalyse Referenties Inhoudstafel Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest

12

13 Voorwoord Deze derde editie van de Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest biedt een algemeen overzicht van de gezondheid van de Brusselse bevolking, verrijkt met waarnemingen over een periode van 10 jaar ( ) en ingebed in de demografische, sociale en multiculturele context van het gewest. Deze Gezondheidsindicatoren 2010 richten zich tot iedereen die op de een of andere manier betrokken is bij de uitbouw van een gecoördineerd gezondheidsbeleid: beleidsverantwoordelijken, gezondheidswerkers of actoren die actief zijn in de verschillende domeinen die bepalend zijn voor de gezondheid van de bevolking. Deze publicatie heeft geenszins de pretentie exhaustief te zijn. De uitwerking van bepaalde thema s wordt niet alleen bepaald door het al dan niet bestaan van gegevens en beperkingen inzake tijd en middelen voor de analyse ervan, maar is eveneens het gevolg van bepaalde keuzes. De belangrijke plaats die de sociale gezondheidsongelijkheden in deze uitgave innemen (Deel II), moet de aandacht vestigen op het feit dat de sociale status de belangrijkste gezondheidsbepalende factor blijft. De verbetering van de volksgezondheid kan niet alleen tot stand komen via een aanbod aan diensten en zorgen; het vraagt eveneens een gezamenlijke mobilisering van alle actoren die een invloed kunnen hebben op de sociale determinanten (op het vlak van werkgelegenheid, inkomen, huisvesting, opleiding, leefmilieu, ). De Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie is zich hier trouwens van bewust en heeft de strijd tegen de sociale gezondheidsongelijkheden centraal geplaatst in haar regeringsverklaring Naast een opfrissing van de Algemene context (Deel I) en een bespreking van de Gezondheidstoestand (Deel II), wordt in deze derde editie ook de Levensloop besproken (Deel IV), met daarin per levensfase een gedetailleerd overzicht van bepaalde gegevens. Deze publicatie wordt afgesloten met een eerder beperkte bespreking van het Aanbod en consumptie van zorg (Deel V). De samenhang tussen gezondheid en leefmilieu wordt hier nog niet besproken; bepaalde aspecten van dit thema zullen later nog behandeld worden. Verschillende bronnen werden geraadpleegd: de statistische formulieren voor geboorte en sterfte, de resultaten van enquêtes, maar ook kwantitatieve en kwalitatieve gegevens die werden verzameld door administraties, gezondheidswerkers, verenigingen of onderzoekers. Verduidelijking van deze bronnen en toelichting bij de methodologie die in de analyses werd aangewend komen aan bod in Bronnen en methodologische toelichting (Deel VI); de begrippen die daar verklaard worden, zijn in de tekst schuin gedrukt en voorzien van een *. Om het lezen van het rapport te vergemakkelijken hebben we bewust het aantal complexe tabellen en gegevens per gemeente beperkt; deze gegevens zijn echter wel beschikbaar op onze website, in andere publicaties of op te vragen bij het Observatorium. Deze Gezondheidsindicatoren zijn complementair aan onze andere publicaties. De lezers worden dan ook sterk aangemoedigd de gegevens uit deze publicatie aan te vullen met behulp van onze andere publicaties: Welzijns- en gezondheidsatlas, Atlas Thuiswonen na je 65ste, Perinatale gezondheidsindicatoren, Evaluatie van het georganiseerde screeningprogramma voor borstkanker, Statistische welzijns- en gezondheidsfiches per gemeente, Armoederapporten. Deze publicatie wil tot slot een beleidsondersteunend instrument zijn: het is uit de gesprekken met de betrokken actoren, uit de toetsing van cijfers aan de realiteit en de ervaring op het terrein dat bruikbare pistes ontstaan om de gezondheid en de levenskwaliteit van alle Brusselaars te verbeteren. Deze publicatie moet dus niet het einde maar juist het begin zijn van een proces van uitwisseling en vraagstelling. Het team van het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van Brussel-Hoofdstad Voorwoord Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest