DE IDEALE ERFENIS - DE GOUDEN RUGZAK IN VOGELVLUCHT

Transcriptie

1 DE IDEALE ERFENIS - DE GOUDEN RUGZAK IN VOGELVLUCHT drs. M.D.C. Kuijpers, partner en mede-oprichter van Guidato Family Office Erflaters willen dat hun nalatenschap met zorg wordt beheerd en erfgenamen willen hieraan recht doen door geen fouten te maken. Als dit zo verloopt, dan lijkt sprake van de ideale erfenis. In het vorige artikel is aandacht besteed aan de noodzaak om kinderen voor te bereiden op de toekomstige erfenis. Wij noemen dat de vermogensopvoeding. Met een vermogensopvoeding is er een grotere kans op een ideale erfenis. Maar er is nog meer te doen om dit ideaal te realiseren. Uit ons onderzoek blijkt welke zaken goed en minder goed zijn verlopen bij de geïnterviewde erfgenamen. Dit levert inzicht op om valkuilen te voorkomen. In dit artikel besteed ik eerst aandacht aan het openvallen van de nalatenschap. Vervolgens komen het beheren van het geërfd vermogen en leven met geërfd vermogen aan bod. Ik sluit het artikel af met handvatten voor adviseurs om uw bijdrage aan de ideale erfenis te kunnen leveren. VERMOGEN EN ERFENIS VFP HET OPENVALLEN VAN DE NALATENSCHAP Iedere erfgenaam heeft bepaalde basiskennis en basisvaardigheden nodig om te begrijpen wat er gebeurt bij het openvallen van een nalatenschap. Idealiter hebben ouders toekomstige erfgenamen dit geleerd door de vermogensopvoeding. Ons onderzoek laat zien dat weinig ouders hun kinderen een vermogensopvoeding geven. Erfgenamen zijn daarom meestal onvoldoende voorbereid op zowel het proces en als de inhoudelijke aspecten van de afwikkeling van de nalatenschap. De afwikkeling gaat niet alleen over het vermogen, maar ook over de familieverhoudingen. Met het overlijden van ouders wordt in veel gezinnen de balans opgemaakt van de relatie ouder-kind en de onderlinge relaties tussen de kinderen. Afhankelijk hoe iedere erfgenaam dit proces van openvallen van de nalatenschap ervaart en de familiecultuur, verloopt de afwikkeling gemakkelijk of niet. Familieruzie kan leiden tot jarenlange onverdeeldheid van de nalatenschap. In geval van onenigheid of conflict tussen erfgenamen kunnen onafhankelijke derden een rol spelen om problemen op te lossen. De belangrijkste thema s bij het openvallen van de nalatenschapschap 1. Beslissingen bij de afwikkeling van de nalatenschap door emoties later moeilijk te reconstrueren 2. Dubbelrol van executeur-erfgenaam heeft ook nadelen 3. Adviseurs bij de afwikkeling: grote variatie in waardering Beslissingen bij de afwikkeling van de nalatenschap door emoties later moeilijk te reconstrueren Het erven van een groot vermogen is voor de meeste erfgenamen geen verrassing, maar dat wil niet zeggen dat het allemaal gesneden koek is. Over de erfenis wordt door ouders bij leven meestal niet gesproken en het gevolg is dat de omvang wel een verrassing is. Emoties hebben de neiging te gaan domineren als er grote belangen op het spel staan, zoals bij de verdeling van een nalatenschap. Kinderen kunnen zich door de overleden ouder gepasseerd voelen bijvoorbeeld als een kind uit het gezin (in de ogen van andere kinderen) belangrijke familietaken krijgt. Afhankelijk van het familieklimaat en de persoonlijkheid besluit een erfgenaam te vechten voor erkeninng, te berusten of maar gewoon in te stemmen. Als de familierelaties al niet goed waren kan dat leiden tot verstarring of escalatie. Vaak wordt dan een besluit genomen over de nalatenschap waarvan de genoemde alternatieven en details later niet meer te construeren zijn. Familierelaties, zelfs met de volgende generatie, kunnen hierdoor onder druk komen, omdat het gevoel blijft bestaan dat de afwikkeling destijds niet eerlijk is verlopen. Dubbelrol van executeur-erfgenaam heeft ook nadelen In veel families is het gebruikelijk om in het testament een van de kinderen te benoemen als executeur. Dit kind wordt - MEI 2016 NUMMER 5 27

2 vaak gekozen in verband met zijn of haar financiële en/of juridische kennis en kunde en omdat iedereen elkaar toch al kent. Het lijkt ideaal maar aan de dubbelrol van executeurerfgenaam kleven nadelen. Dubbel uitverkoren zijn kan wrevel opleveren bij andere familieleden, omdat het ervaren wordt als een ontkenning achteraf. Betichting van eigenbelang van de executeur-erfgenaam kan ook voor komen en dan levert dat veel conflictstof op. Adviseurs bij de afwikkeling: grote variatie in waardering De afwikkeling van een nalatenschap vereist vaak advies van professionele partijen, zoals de notaris, fiscalist, accountant en bankier. Erfgenamen hebben uiteenlopende ervaringen met de kwaliteit van de begeleiding van hun adviseurs, varierend van extreem positief tot extreem negatief. Er wordt van de externe adviseur verwacht dat hij ook oog heeft voor andere voorwaarden die zij als familie stellen en de wens van erfgenamen om de familieverhoudingen goed te houden tijdens de afwikkeling. HET BEHEREN VAN GEËRFD VERMOGEN Voorbereid zijn op de erfenis, financieel talent en financiele interesse zijn de drie onderscheidende factoren voor de ervaring van erfgenamen met het financieel beheer. Goed voorbereide erfgenamen zonder financieel talent zijn weliswaar niet enthousiast over het financieel beheer, maar ze hebben geleerd hoe ze hiermee om kunnen gaan, bijvoorbeeld door adviseurs in te huren. Erfgenamen zonder financieel talent en zonder vermogensopvoeding zijn duidelijk het slechtste af: zij ervaren het financieel beheer van de erfenis als een zware last. Adviseurs komen er in de ogen van deze erfgenamen niet onverdeeld gunstig van af: adviseurs houden te weinig rekening met het kennisniveau van de erfgenaam, hebben onvoldoende inlevingsvermogen in de wensen van hun cliënt en stellen hun eigen belang voorop. Erfgenamen kunnen aandelen van een familiebedrijf erven. In het onderzoek en boek komt dit aan de orde maar laten we hier verder buiten beschouwing. De belangrijke thema s bij het beheren van geërfd vermogen 1. De Guidato-matrix: vier typologieën erfgenamen 2. Vermogen door een familielid laten beheren is niet zonder problemen, conflicten of risico s. De Guidato-matrix: vier typologieën erfgenamen Erfgenamen worden eigenaar van een vermogen en moeten besluiten nemen over bancaire, administratieve, fiscale en juridische zaken. Dit noemen wij het beheer van het geërfde vermogen. Erfgenamen kunnen dit zelf doen (al dan niet met hulp) of uitbesteden aan professionele partijen. De indeling op basis van doe-het-zelven of uitbesteden en financiële attitude maakt het mogelijk om de ervaringen met het financieel beheer van de erfenis beter te duiden. Met attitude wordt bedoeld de manier waarop iemand zich gedraagt tegenover of denkt over andere mensen, gebeurtenissen, dingen of meningen. Een positieve of negatieve attitude over financiële zaken beïnvloedt hoe de erfgenaam denkt over en zich gedraagt tegenover het beheer van het geërfde vermogen. Als deze twee mogelijke vormen van beheer en de houding ten opzichte van financiële zaken met elkaar in verband gebracht worden, zijn er vier typologieën van erfgenamen: de Semi-Professional, de Gegijzelde, de Pragmaticus en de Onmachtige. Positieve attitude Negatieve attitude Zelf doen Semiprofessional Gegijzelde Guidato Matrix: Typologieën van erfgenamen Uitbesteden Pragmaticus Onmachtige De Semi Professional, meestal oud geld, kiest ervoor om zelf, vanuit zijn kennis, het beheer van zijn vermogen te organiseren en doet dit vanuit een positief gevoel over financiële zaken. De Gegijzelde, meestal nieuw geld, doet het beheer van de erfenis (eventueel ook voor andere familieleden) zelf en beschikt hiervoor ook over voldoende financiële kennis en ervaring. Wantrouwen richting financiële adviseurs en instellingen is de grondhouding van dit type erfgenaam. De Pragmaticus kiest uit praktische overwegingen voor uitbesteden van het financieel beheer aan een adviseur/financiële instelling omdat tijd en/of expertise ontbreken. De Pragmaticus, meestal oud geld, heeft een positieve houding over financiële zaken en heeft in de regel vertrouwen in financiële instellingen en adviseurs. De Onmachtige erfgenaam, meestal nieuw geld, heeft een negatieve houding over financiële zaken gecombineerd met weinig financiële kennis en ervaring. Versterkt door het gebrek aan motivatie om zich te verdiepen in de financiële materie, is uitbesteden voor de Onmachtige eigenlijk een noodzaak. Als erfgenamen hun financiële kennis willen vergroten dan zijn hiervoor twee motieven. Financiële doe-het-zelvers (de Semi-Professional en de Gegijzelde) willen hun kennis vooral vergroten om betere rentmeesters te worden, uitbesteders (de Pragmaticus en Onmachtige) willen hun kennis vergroten om financieel weerbaarder te worden, ook ten opzichte van adviseurs. Vermogen door een familielid laten beheren is niet zonder problemen, conflicten of risico s Het gebrek aan financieel talent kan frustrerend zijn, omdat erfgenamen ondanks hun goede wil niet in staat zijn om hoofdzaken te begrijpen. Als erfgenamen afhankelijk zijn van professionele adviseurs dan voelen zij zich kwetsbaar of niet weerbaar genoeg. Zij kunnen namelijk niet controleren of die adviseurs te goeder trouw zijn. Soms wordt dan gekozen om het financieel beheer uit te besteden aan een familielid. Het familielid dat zich hiermee bezig houdt, voelt meestal een grote 28 VAKBLAD FINANCIËLE PLANNING - MEI 2016 NUMMER 5

3 morele verantwoordelijkheid richting de andere familieleden voor de impact van hun beslissingen op de vermogenssituatie van alle familieleden. Erkenning voor het werk is essentieel en een salaris is een mogelijk verlangde tegenprestatie. Het uitbesteden van vermogenszaken aan familieleden is niet zonder problemen, conflicten of risico s. Negatieve ervaringen kunnen leiden tot ruzie in de familie. Een erfgenaam kan door het uitbesteden zelf financieel onkundig blijven terwijl het potentieel om het zelf te doen er wel is. Het familielid kan dan besluiten om de taken alsnog geleidelijk over te dragen en de erfgenaam zelf verantwoordelijkheid te laten nemen. LEVEN MET GEËRFD VERMOGEN Een van de moeilijkste vraagstukken van vermogende mensen is de zin van een vermogend bestaan. Vermogen is verbonden met reputatie, eer en een goede naam en het moet getoond worden om deze zaken te verwerven. Dat kan tot verspilling leiden en daarmee wordt juist het tegendeel bereikt. Zo bezien is vermogen ook een kwelgeest vanwege de angst om het te verliezen en de grote invloed op het gevoelsleven van de vermogende mens. Het enkele bezit van vermogen is onvoldoende voor een betekenisvol leven. Er is de bedreiging van de betekenisloosheid. Er dringen zich vragen op als: wie ben ik, wat is een persoon en wat is het zelf? Het vermogen alleen vormt geen identiteit, geen zelf. Het is ook een voortdurend zoeken naar een evenwicht tussen allerlei tegenstrijdige krachten waarvan - zeker in het licht van het tonen van het vermogen - persoonlijke ervaring versus gekochte ervaring voor vermogende mensen een hele lastige kan zijn. Het vermogen geeft vrijheid, beperking en verantwoordelijkheid. Vermogend zijn creëert een uitzonderingpositie waarop de buitenwereld reageert. Dat roept bij sommige erfgenamen verschillende gevoelens op, zoals schaamte, schuld of lage eigenwaarde. Betekenisgeving, identiteit en zingeving zijn centrale thema s in het leven van de erfgenaam. Emotionele impact van de erfenis: aanpassingsproces van ontkennen naar acceptatie Oud geld erfgenamen zijn vaak trots: zij behoren tot een financieel succesvolle familie met een rijke traditie (de immateriële erfenis) en voelen de verantwoordelijkheid om als rentmeester bezig te zijn met het familiekapitaal. Nieuw geld erfgenamen hebben vaker het gevoel dat het geërfde vermogen niet van hen is. Emotioneel is de erfenis niet door hen geaccepteerd: het is het vermogen van hun ouders en zij vinden het lastig om besluiten over hun nalatenschap te nemen. Hoe beter de voorbereiding op de erfenis, hoe beter de ervaring met het geërfde vermogen. Hoe beter het voortraject, met een geleidelijke vermogensoverdracht tijdens leven en kansen om ervaring op te doen, des te minder gevoelige hobbels praktisch en sociaal emotioneel ontstaan vanaf de vererving. Het aanpassingsproces van de erfgenaam duurt dan minder lang. De ontwikkeling van een individuele erfgenaam is uniek, maar niet uitzonderlijk. Wij zien de volgende tweedeling: weinig emotionele impact en geen aanpassingsproces en een grote emotionele impact en lang aanpassingsproces. Voor een klein deel van de respondenten was er geen of weinig verschil in hun leven voor en na het moment van erven. Hun erfenis veroorzaakte geen (emotionele) obstakels in hun leven en het proces dat zij als erfgenaam doormaken is kort en zonder hobbels. Voor de meeste geïnterviewden heeft de erfenis een grote emotionele impact gehad. Zij zijn allemaal een lang proces doorgegaan om verschillende obstakels te overwinnen en de erfenis emotioneel te accepteren. Dit kan lang duren: periodes van ten minste tien jaar worden door enkele respondenten genoemd, maar ook twintig jaar zijn wij tegengekomen. Na de verkrijging van de erfenis voelden bepaalde erfgenamen zich alleen maar een doorgeefluik van het vermogen van hun ouders naar de volgende generatie. Dat is een ongewenste en ongezonde houding. Het op eigen naam krijgen van de erfenis is ook een beweging naar eigen verantwoordelijkheid. Veel respondenten ervaren het erven van een vermogen dan ook als een groeiproces en kunnen de emotionele worstelingen over de acceptatie achteraf waarderen en ook goed beschrijven. VERMOGEN EN ERFENIS VFP De belangrijkste thema s van het leven met geërfd vermogen 1. Emotionele impact van de erfenis: aanpassingsproces van ontkennen naar acceptatie 2. Doelstellingen van het vermogen: in de voetsporen van de ouders of niet? 3. Obstakels van het familievermogen naar de buitenwereld: verhulling en schaamte 4. Relaties: spanningen door ongelijkwaardigheid 5. Identiteit, eigenwaarde en maatschappelijke rol: leven met een paradox 6. Een zinvol eigen leven of in de familietang? Doelstellingen van het vermogen: voetsporen van de ouders of niet? Er zijn drie vermogensdoelstellingen: instandhouding, eigen leven leiden, en delen en teruggeven. Instandhouding wordt door ouders het meest belangrijk gevonden, maar zij geven in de regel heel beperkte informatie over hoe deze doelstelling instandhouding precies bedoeld is of bereikt kan worden. Als de eigen inkomsten onvoldoende zijn om een bepaalde lifestyle - conform de familietraditie - te hebben, gebruiken erfgenamen het vermogen daarvoor. We noemen dit eigen leven leiden of faciliteren van de volgende generatie. Deze situatie zien wij vaak bij vrouwelijke erfgenamen van oud geld families. Als de erfenis over de tijd in waarde toeneemt, dan wordt de waardetoename gemakkelijker ingezet voor (persoonlijke) uitgaven. Delen met andere personen en/of de verantwoordelijkheid voelen om het vermogen in te zetten voor de maatschappij is de derde doelstelling van het vermogen. - MEI 2016 NUMMER 5 29

4 Het gedoe bij de doelstellingen van het vermogen is wat nu precies instandhouding van het vermogen betekent en hoe de erfgenaam dit kan realiseren. Deze impliciete dominante boodschap klinkt sterk door bij alle erfgenamen en door gebrekkige praktische invulling door ouders, ontstaat gedoe. Want bij onduidelijkheid over de eerste doelstelling van instandhouding, kan de erfgenaam met de andere twee doelstellingen (eigen leven leiden/faciliteren en delen/teruggeven) moeilijk uit de voeten. Aan de erfgenamen de taak en de verantwoording om zelf te bedenken hoe zij dit uiteindelijk invullen. Obstakels van het familievermogen naar de buitenwereld: verhulling en schaamte Erfgenamen spreken bijna nooit met andere mensen (zoals vrienden en kennissen) over hun erfenis. Soms wordt het zelfs verhuld naar de eigen partner. Bepaalde erfgenamen schamen zich - vooral in hun directe omgeving voor hun rijkdom en vertonen noodzakelijkerwijs verhullend gedrag. Sommige erfgenamen zoeken langdurige professionele hulp, vooral als schaamte gepaard gaat met gevoelens van onrechtvaardigheid. De familienaam kan voor de buitenwereld een dusdanige betekenis hebben, dat daardoor feitelijk sprake is van een uitzonderingspositie; het verhullen daarvan is moeilijker. Het levert de voor- en de nadelen van de uitzondering op: soms maatschappelijke voorsprong, soms tegenwerking (bijvoorbeeld bij sollicitaties). Relaties: spanningen door ongelijkwaardigheid Mannelijke erfgenamen zijn meestal niet open naar hun partner over hun vermogenspositie. Zij zetten hun vermogen vaak in om binnen de relatie met hun echtgenote/partner een machtspositie in stand te houden. Sommigen mannen vinden dat dit hun vrouwen niets aan gaat, soms uit angst en gebrek aan vertrouwen dat deze financiële informatie tegen hen wordt gebruikt, bijvoorbeeld bij een scheiding. Omdat maatschappelijk gezien vermogend zijn meer geassocieerd wordt met mannen, voelen vermogende vrouwen die aanzienlijk rijker zijn dan hun man hun financiële uitzonderingspositie bewuster. Dat draagt bij aan een gevoelde ongelijkwaardigheid tussen de partners met negatieve gevolgen voor de relatie. Als de vrouw vermogend is, koppelen sommige mensen er conclusies aan voor de (niet vermogende) man. Een idee is bijvoorbeeld dat de man van een vermogende vrouw niet meer hoeft te werken. Geen enkele mannelijke erfgenaam heeft genoemd dat zijn vrouwelijke partner met dit soort vragen werd geconfronteerd. De buitenwereld meet duidelijk met twee maten. Identiteit, eigenwaarde en maatschappelijke rol: leven met een paradox Een waarde in onze (Calvinistische) maatschappij is dat men zelf moet werken voor zijn geld. Dat is ook een hoge waarde bij vermogenden, maar uiteindelijk paradoxaal: werken voor geld is namelijk niet nodig! Deze paradox is bron voor veel onrust, lijden en pathologie. Sommige erfgenamen hebben continu bewijsdrang dat ze de erfenis waard zijn en putten zich uit in werklust om zich te rechtvaardigen voor hun erfenis. Een aantal mannelijke erfgenamen twijfelt aan hun eigen financieel succes door de voorsprong van de erfenis. Hadden zij ook zonder die financiële start zakelijk succesvol kunnen zijn? Het antwoord zal nooit gegeven kunnen worden. Bij de vrouwen in dit onderzoek zijn wij deze vraag niet tegengekomen. Het vermogen kan door erfgenamen worden gebruikt als vangnet. Het maakt bijvoorbeeld switchen naar een ander beroep, minder uren werken, eerder stoppen met werken of het overnemen of starten van een bedrijf, minder risicovol. Een vangnet kan ook een valkuil zijn. We zien erfgenamen die niets afmaken, onregelmatig werk hebben en steeds terug vallen op het vermogen, cruciale keuzes in het leven over studie en werk lange tijd uittellen en vermijdingsdrang. Op zichzelf is daar nu precies een vangnet voor, het criterium is alleen of iemand er goed mee kan leven. Dat is lang niet altijd het geval. De vermogende situatie kan juist leiden tot problemen met tijdsbesteding, motivatie en zingeving. Voor het geval de vermogende dit vergeet, is er in zijn omgeving altijd wel iemand die hem daar fijntjes op wijst. We hebben gezien dat als een vermogende erfgenaam niet werkt, dit een negatieve invloed heeft op zijn welzijn. In onze maatschappij bepalen ons beroep en met wie we omgaan een belangrijk deel van onze identiteit. Als iemand niet werkt of vrijwilligerswerk doet, is dit voor buitenstaanders al snel een vreemde situatie en lastig te plaatsen. Ouders spelen een cruciale rol bij het motiveren van hun kinderen om zelf geld te verdienen en een eigen leven te leiden. Werken draagt bij aan een goed gevoel van eigenwaarde en zorgt voor structuur in het leven. Verder zorgt werken voor een mogelijkheid tot persoonlijke groei en zingeving. We noemen dit de extra dimensie van werk die door sommige vermogende families helaas volledig over het hoofd wordt gezien. Een zinvol eigen leven leiden of in de familietang? De meeste erfgenamen in ons onderzoek willen twee zaken: onafhankelijkheid en zelf iets presteren. Ofwel zij willen hun eigen leven leiden, omdat ze verwachten dat dit bijdraagt aan hun levensgeluk. Het proces van hun eigen weg gaan betekent samenvattend oude banden van afhankelijkheid van ouders losmaken en daarna zelfstandige keuzes maken in zowel levensbestemming als doelstellingen van het familievermogen. Ouders en familie kunnen impliciet of expliciet druk uitoefenen om de individuele erfgenaam in de clan te houden. Bijvoorbeeld het voldoen aan verwachtingspatronen, voorwaarden over de woonplek, regelmatig familiebezoek. Dat kan zelfs uitmonden in chantage met geld als machtsmiddel. Hoe harder ouders hun kinderen sturen en voorwaarden stellen, des te groter hun verzet om aan de eisen te voldoen. De wens van de kinderen om een eigen leven te leiden neemt daardoor alleen maar toe. 30 VAKBLAD FINANCIËLE PLANNING - MEI 2016 NUMMER 5

5 HANDVATTEN VOOR DE IDEALE ERFENIS In uw professionele rol speelt u voor uw cliënten een essentiële rol om hen te adviseren over de planning en hen te behoeden voor fouten. De erflaters hebben de beste intenties: zij willen niet dat de erfgenamen ruzie krijgen over de erfenis en de familie uit elkaar valt. Onbewust nemen erflaters vaak besluiten die de bron zijn voor conflict. Uit het artikel blijkt dat het erven van een vermogen voor veel erfgenamen praktisch en emotioneel niet eenvoudig is. Onvoldoende kennis en voorbereiding zorgen ervoor dat zij zich in sneltreinvaart van alles eigen moeten maken. In de praktijk lukt dit zelden zonder vallen en opstaan. Er is in die zin veel werk aan de winkel om zowel erflaters als erfgenamen te helpen om betere keuzes te maken. Handvatten voor advisering aan erflaters Doelstelling van het vermogen. De belangrijkste doelstelling is instandhouding van het vermogen. Het is gemakkelijk gezegd, maar wat bedoelen ouders daar eigenlijk mee? Stel er is een bedrijf van 10 miljoen. Moeten de kinderen voor instandhouding dit bedrijf in bezit houden of moet de waarde 10 miljoen in stand worden gehouden? De meeste ouders geven hierover onduidelijke boodschappen af zodat erfgenamen niet weten wat er van hen wordt verwacht en welke vrijheid zij al dan niet hebben. Adviseer uw cliënten om hier expliciet over na te denken en dit met hun kinderen te bespreken. Gezamenlijk beheer. Om te voorkomen dat het vermogen verdampt (door onnodige uitgaven of slechte investeringen), houden sommige erflaters hun vermogen bijeen in een vennootschap of fonds voor gemene rekening. Eén van de kinderen krijgt de taak om dit te beheren. Dit is een structuur die veel problemen kan veroorzaken. Het uitverkoren kind draagt alle verantwoordelijkheid en kan daar (op termijn) misschien niet gelukkig mee zijn (zeker als de beleggingsresultaten tegenvallen, kan dit kind verwijten krijgen van andere erfgenamen). Vraag aan uw cliënt of gezamenlijk beheer echt de enige oplossing is om zijn/haar doelstellingen te bereiken. Ongelijke behandeling. Kinderen zijn erg gevoelig voor ongelijke behandeling. Het is vaak een taboe om te bespreken dat de ene broer of zus misschien meer van de ouders heeft gekregen. Iedereen in het gezin weet het, maar de ouders denken dat het geen probleem is. Niets is minder waar: de afrekening zal komen na overlijden van de ouders. Dit kan worden voorkomen door het expliciet met alle kinderen te bespreken. Waarom heeft het ene kind meer gekregen? Als de kinderen de overwegingen van de ouders kennen, kunnen ze dit dan begrijpen? Of vereist het toch een wijziging in het testament om het recht te trekken? Moedig uw cliënten aan om deze gesprekken met hun kinderen te voeren. Het voorkomt dat de kinderen met de rekening van hun ouders blijven zitten. Keuze van de executeur. Veel ouders kiezen een of meer kinderen om executeursrol te vervullen. Of dit een probleem kan veroorzaken hangt af van de familieverhoudingen: is er sprake van een harmonieuze of conflictueuze familie? Als de kans op conflict aanwezig is, bijvoorbeeld vanwege rivaliteit tussen kinderen of kinderen met een grote (financiële en juridische) informatievoorsprong, adviseer dan een externe executeur. Handvatten voor advisering bij het openvallen van de nalatenschap Neem de tijd. Het openvallen van een nalatenschap is te vergelijken met het betreden van onbekend terrein waar je geen kaart van hebt. De erfgenamen weten in de regel te weinig wat er allemaal gaat gebeuren maar ze moeten samenwerken en besluiten nemen. Een valkuil is dat de familie het zo snel mogelijk wil doen want dan zijn ze er vanaf. Dit kan voor sommige familieleden te snel gaan, bijvoorbeeld omdat ze er emotioneel moeite mee hebben of het technisch niet begrijpen. Als adviseur moet u hier alert op zijn en zorgen dat het tempo passend is voor alle betrokkenen. Vastleggen van besluiten. Hoe en waarom iets in een familie wordt besloten is achteraf vaak niet meer na te vertellen. Als het over iets simpels gaat (in welk restaurant gaan we eten?), dan is er niets aan de hand. Als het over de verdeling van de nalatenschap gaat, kan dit later tot problemen leiden. Waarom is een bepaald bezit naar iemand gegaan, tegen welke waarde en hoe is die waarde bepaald? Als het gevoel opdoemt dat het niet eerlijk is gegaan, dan blijft dat hangen. Adviseer uw cliënten om gespreksverslagen te maken en deze te bewaren, ook handig als de volgende generatie hierover ooit met vragen komt. Handvatten voor advisering aan erfgenamen Proces van de erfgenaam. Veel erfgenamen van grote vermogens realiseren zich niet dat het tijd kan kosten om te wennen aan hun nieuwe situatie. Omdat hun financiële positie uitzonderlijk is, kunnen zij er met weinig mensen over van gedachte wisselen. U kunt ze erop wijzen dat het niet vreemd is dat zij misschien jaren nodig hebben om zich zowel praktisch als sociaal-emotioneel goed te voelen met hun erfenis. Misschien kunt u relaties in soortelijke situatie uitnodigen om in vertrouwen ervaringen te delen. Kennisniveau van uw cliënt. Een grote valkuil is als u veronderstelt dat de erfgenaam kennis van zaken heeft terwijl dit niet zo hoeft te zijn. Veel mensen vinden het moeilijk om te zeggen dat ze u niet begrijpen. Vraag ter controle of uw cliënt samenvat wat u zojuist heeft gezegd. Als dit moeizaam gaat, dan moet u een paar stappen terugdoen alvorens verder te gaan. In de oude wereld concentreren vermogende families en hun adviseurs zich vooral op Estate Planning waarbij de fiscale en juridische techniek centraal staat om belasting te besparen. In de nieuwe wereld komt daar een extra element bij: optimale voorbereiding van de volgende generatie op de kansen en verantwoordelijkheden van het vermogen. Informatie: marijke.kuijpers@guidato.nl VFP VERMOGEN EN ERFENIS - MEI 2016 NUMMER 5 31