Detailhandelsvisie Oldenzaal

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Detailhandelsvisie Oldenzaal"

Transcriptie

1 Detailhandelsvisie Oldenzaal

2

3 Opdrachtgever: Contactpersoon: Gemeente Oldenzaal Mevrouw A.M. van Oss Projectteam DTNP: De heer D.J. Droogh Mevrouw L. Dicou Projectnummer: Datum raadsbesluit: 27 mei 2013 Droogh Trommelen en Partners (DTNP) Graafseweg BS Nijmegen T F E info@dtnp.nl W Detailhandelsvisie Oldenzaal

4

5 Inhoudsopgave 0 Samenvatting 1 1 Inleiding 3 2 De nieuwe winkelmarkt Trends in de detailhandel Sterke en zwakke locaties 6 3 Beoordeling huidige situatie Inwoners en wijken Detailhandelsstructuur Sterke en zwakke punten per winkellocatie Positie in de regio Huidig economisch functioneren Conclusies huidige situatie 15 4 Detailhandelsvisie Ambities en uitgangspunten Spreiding dagelijks aanbod Spreiding niet-dagelijks aanbod Beoogde winkelstructuur 27 5 Functioneel-ruimtelijke visie binnenstad Toekomstige positie Functioneel-ruimtelijke analyse Gewenste functioneel-ruimtelijke structuur 37 6 Beleidskader Beleidskeuzes Beleidsregels Beoordelingsschema 45 Bijlage 1 Onderzoeksvragen en begeleiding 47 Bijlage 2 Branche-indeling detailhandel 48 Bijlage 3 Winkelaanbod gemeente Oldenzaal 48 Bijlage 4 Begrippenlijst 49 Bijlage 5 Sterkte-zwakteanalyse winkelcentra 51 Bijlage 6 Economisch functioneren en distributieve mogelijkheden 53

6

7 0 Samenvatting Aanleiding Het vigerende detailhandelsbeleid van de gemeente Oldenzaal dateert uit Dit beleid is in 2009 geëvalueerd, waarbij is geconcludeerd dat met name ten aanzien van de dagelijkse winkelstructuur een herijking van het beleid gewenst is. In het bestuursakkoord heeft het college van B&W aangegeven de detailhandelsvisie te actualiseren. Naast landelijke ontwikkelingen in de detailhandel, spelen in Oldenzaal een aantal specifieke aandachtspunten, zoals de relatie met het Masterplan Binnenstad, de positie van deelgebieden in de binnenstad, ontwikkelingen in de supermarktbranche en de vraag naar brancheverruiming in de periferie. Doelstelling Doel is te komen tot een actuele en goed onderbouwde visie op de gewenste structuur van de detailhandel als onderbouwing voor het ruimtelijk detailhandelsbeleid en als bouwsteen voor de integrale structuurvisie. Voor de binnenstad wordt een nadere functioneel-ruimtelijke uitwerking gemaakt. Ambities detailhandelsstructuur Door trends in de winkelmarkt (afnemende bestedingen, internet, vergrijzing, overaanbod) dreigt op alle typen locaties stagnatie en leegstand. Schaalvergroting en filialisering leiden daarnaast tot verdringing. Door te kiezen voor een beperkt aantal locaties kan worden voorzien in een duurzame en aantrekkelijke winkelstructuur. In de detailhandelsstructuur voor Oldenzaal wordt gekozen voor: primaat bij versterking van de binnenstad als hoofdwinkelgebied van Oldenzaal, met een mix aan functies en branches (dagelijks en niet-dagelijks); streven naar een duurzame wijkwinkelstructuur voor frequente aankopen, waarbij een evenwicht wordt gezocht tussen voldoende kritische massa enerzijds en aanbod nabij de consument anderzijds; behoud van de huidige functie en positie van Woonpromenade Van Gils door verdere clustering woonwinkels en versterking van het thema (geen brancheverruiming); buiten de beoogde winkelstructuur geen nieuwe detailhandel toestaan. Samenvattend wordt in Oldenzaal gestreefd naar een duurzame winkelstructuur met: een zo compleet mogelijk aanbod voor inwoners van Oldenzaal en omliggende gemeenten (goed voorzieningenniveau), een gezond ondernemersklimaat met ruimte voor kwaliteit en innovatie een ontwikkelingsgerichte visie, die marktpartijen stimuleert om te investeren duurzaam en intensief ruimtegebruik en winkelgebieden met ruimtelijke kwaliteit. Beoogde winkelstructuur Oldenzaal Op kaart 4 op p. 28 is de beoogde winkelstructuur weergegeven: 1. Binnenstad: sterk dagelijks en divers niet-dagelijks aanbod, mix van winkels en andere functies (o.a. horeca); 2. Buurtwinkelcentrum De Thij: eigentijdse supermarkt (maximaal ± m² wvo) aangevuld met compleet pakket voor frequente aankopen, gericht op inwoners uit De Thij en (deel van) Graven Es; D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S 1

8 3. Buurtwinkelcentrum Zuid Berghuizen: eigentijdse supermarkt (maximaal ± m² wvo) aangevuld met compleet pakket voor frequente aankopen, gericht op inwoners uit Zuid Berghuizen; 4. Buurtsteunpunt Deken Scholtenstraat: eigentijdse supermarkt (maximaal ± m² wvo), gericht op inwoners uit omliggende buurt, De Essen en deel Graven Es; 5. Van Gils Woonpromenade: themacentrum wonen in midden(plus)marktsegment, eventueel aangevuld met overige PDVbranches (o.a. bouwmarkten), gericht op inwoners uit Oldenzaal en regio. Overige, met name verspreid gelegen winkels dragen niet bij aan de gewenste structuur. Versterking van verspreid gelegen aanbod is dan ook ongewenst. Bestaande winkels mogen vanzelfsprekend hun activiteiten voortzetten. Uitzondering kan worden gemaakt voor winkels, die vanwege aard en omvang van de gevoerde artikelen niet een van de bovengenoemde winkelgebieden inpasbaar zijn (met name bouwmarkten, tuincentra, winkels in auto s, boten, caravans). Functioneel-ruimtelijke visie binnenstad Op kaart 7 op p. 41 is de toekomstig gewenste functioneel-ruimtelijke visie voor de binnenstad weergegeven. Ingezet wordt op een compacter winkelgebied, met een heldere routing en ruimte voor schaalvergroting van winkels. Hoofdlijnen van de visie zijn: kernwinkelgebied (De Driehoek, deel In den Vijfhoek, Grootestraat) met supermarkten en overige publiekstrekkers op strategische locaties overig centrumgebied (Deurningerstraat, Steenstraat, Bisschopstraat) voor doelgericht bezochte winkels en overige centrumfuncties horecacluster Groote Markt, daarnaast winkelondersteunende horeca op strategische knooppunten in winkelgebied evenementenplein (Plechelmusplein), toeristisch-recreatief gebied (Marktstraat) voldoende parkeervoorzieningen rondom winkelgebied. Beleidskader In het beleidskader zijn beleidsregels (o.a. over internetverkoop) en een beoordelingsschema voor nieuwe initiatieven opgenomen. Primaat bij versterking binnenstad Oldenzaal 2 D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S

9 1 Inleiding Aanleiding Het vigerende detailhandelsbeleid van de gemeente Oldenzaal dateert uit Dit beleid is in 2009 geëvalueerd, waarbij is geconcludeerd dat met name ten aanzien van de dagelijkse winkelstructuur een herijking van het beleid gewenst is. In het bestuursakkoord heeft het college van B&W aangegeven de detailhandelsvisie te actualiseren. Naast landelijke ontwikkelingen in de detailhandel dient de actualisatie rekening te houden met aandachtspunten, die specifiek in Oldenzaal spelen, zoals de relatie met het Masterplan Binnenstad, de positie van deelgebieden in de binnenstad (leegstand), ontwikkelingen in de supermarktbranche en de vraag naar brancheverruiming in de periferie. Doelstelling Doel is te komen tot een actuele en goed onderbouwde visie op de gewenste structuur van de detailhandel als onderbouwing voor het ruimtelijk detailhandelsbeleid en als bouwsteen voor de integrale structuurvisie. In het verlengde hiervan wordt een functioneelruimtelijke uitwerking voor de binnenstad gemaakt. Proces Tijdens de totstandkoming van dit rapport heeft verschillende keren overleg plaatsgevonden met een begeleidingscommissie (zie bijlage 1). Daarnaast zijn de voorlopige resultaten tussentijds gepresenteerd aan ondernemers en de raad. Leeswijzer Gelet op de grote veranderingen van de winkelmarkt in Nederland en het grote belang daarvan voor de toekomstige structuur, wordt in hoofdstuk 2 eerst ingegaan op trends en ontwikkelingen in het consumentengedrag en de detailhandel. Hoofdstuk 3 geeft een beschrijving en beoordeling van het detailhandelsaanbod in de gemeente Oldenzaal. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de ambities en uitgangspunten voor de visie. Uitgaande van bestaand aanbod, trends en ontwikkelingen, en gekozen ambities en uitgangspunten wordt de visie op de gewenste detailhandelsstructuur bepaald. Hoofdstuk 5 bevat de uitwerking van de functioneel-ruimtelijke structuur voor de binnenstad. In hoofdstuk 6 is een beleidskader opgenomen, waarmee de gewenste structuur kan worden gerealiseerd en kan worden verankerd in het ruimtelijk beleid. Ook is een toetsingskader voor toekomstige initiatieven opgenomen. In de bijlagen zijn een overzicht van de gebruikte branche-indeling, de omvang van het aanbod in Oldenzaal per branche, een begrippenlijst en een analyse per winkelcentrum te vinden. Ook is een kwantitatieve (distributieplanologische) analyse en uitleg opgenomen voor het toekomstig haalbare winkeloppervlak. D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S 3

10 2 De nieuwe winkelmarkt 2.1 Trends in de detailhandel Van groei naar verdringing De winkelmarkt is sterk aan het veranderen. Waar in het verleden sprake was van een steeds maar groeiende winkelmarkt vindt nu verdringing plaatst. Nieuwe winkelontwikkelingen leiden er toe dat er elders winkels wegvallen. De verandering is niet alleen te verklaren door de economische recessie. Een aantal trends versterkt elkaar. De belangrijkste trends op een rij: De behoefte aan winkels neemt af Schaalvergroting: steeds groter winkeloppervlak Het totale winkelvloeroppervlak (wvo) is de afgelopen 10 jaar met een kwart gegroeid tot 27,9 miljoen m² (eind 2012). Nieuwe winkelruimte is gemiddeld groter, kleinere winkels vallen vaker uit. De gemiddelde winkel groeide van ± 215 m² wvo naar 275 m² wvo. Deze trend zet naar verwachting door. Omzet in winkels blijft achter bij winkeloppervlak Minder zelfstandigen, meer filialen Omzet per m² wvo neemt af De omzet bleef achter bij de groei van het winkeloppervlak: daardoor nam de omzet per Groeiend aandeel ondernemers richting pensioen Marktaandeel van internet neemt snel toe 4 D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S

11 In alle branches zal meer omzet naar internet gaan m² met ± 10% af. Deels komt dit voort uit de trend van schaalvergroting (kostenreductie). Veel (vooral kleinere) spelers komen door de lage omzetten per m² onder druk te staan. Zij worden verdrongen door grotere spelers. Steeds meer filialen Vooral filiaalbedrijven zijn in staat om ook met een lage omzet per m² wvo bedrijfseconomisch goed te presteren. Het aandeel filiaalbedrijven nam de afgelopen 10 jaar toe van 28% naar 35%. Ook dit is een vorm van schaalvergroting. Doel: vergroten van marktaandeel. Ook deze trend zet naar verwachting door. Gevolg: het aantal filialen neemt toe, het aantal zelfstandige winkeliers neemt af. gaan zelfstandigen stoppen. Zij worden minder opgevolgd door starters. Veel winkels sluiten zonder opvolger. Toenemende bestedingen via internet In toenemende mate gaan bestedingen via internet. In het Koopstromenonderzoek Randstad 2011 is gemeten dat reeds 10% van de bestedingen aan niet-dagelijkse artikelen via internet gaat. Er zijn verschillen per branche: in de elektronica-branche gaat reeds 17% van de bestedingen via internet en van de bestedingen aan vrijetijdsartikelen (sport, spel, hobby en media) gaat al 24% via internet. Naar verwachting zal voor alle branches de rol van internet in de toekomst nog verder toenemen. Gevolg: minder behoefte aan winkels Leegstand neemt onvermijdelijk toe Meer zelfstandigen met pensioen Het dalende aantal zelfstandigen komt niet alleen door de opkomst van filialen. Er vindt ook een autonome afname plaats door vergrijzing en afname van de beroepsbevolking. De komende tien jaar gaat een groeiend deel van de bevolking met pensioen. Dit geldt ook voor de zelfstandige winkeliers. Circa 40% van hen is ouder dan 50, eenzesde zelfs ouder dan 60 jaar. Meer dan voorheen Minder behoefte aan winkels De gevolgen van de nieuwe winkelmarkt zijn naar verwachting groot. De groei van internet en demografische ontwikkelingen leiden tot een afnemende behoefte aan fysieke winkels. Formules met een groot oppervlak en/of veel vestigingen verdringen kleinschalige spelers. Veel winkelruimte komt vrij en wordt niet meer ingevuld. Leegstand neemt onvermijdelijk toe. D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S 5

12 2.2 Sterke en zwakke locaties Bezoekmotieven van consumenten Verschillen per regio Op basis van de veranderende winkelmarkt kan echter niet de conclusie worden getrokken dat winkels en winkelgebieden geen toekomst hebben. Allereerst verschillen vraag, aanbod en leegstand sterk per regio. Verschillen per winkelgebied Meer nog zullen de gevolgen van de nieuwe winkelmarkt sterk verschillen per type winkelgebied. Het gedrag van consumenten is hierin voor een belangrijk deel leidend. De consument kiest elke keer weer zijn winkel of winkelgebied, afhankelijk van zijn motief op dat moment. Vier typen gedrag domineren: recreatief winkelen, vergelijkend winkelen, boodschappen doen en doelgericht aankopen (kader bezoekmotieven van consumenten ). Recreatief winkelen Ontspanning, vermaak en beleving in een sfeervolle ambiance: een dagje stad, ik zie wel of ik iets koop. Boodschappen doen Frequent gekochte artikelen, deels vers, gemak en nabijheid belangrijk: handig, dichtbij, alles bij elkaar. Kansrijke gebieden: beleving en boodschappen Binnensteden en de grotere hoofdwinkelgebieden die zich richten op sfeer en beleving blijven naar verwachting in de toekomst kansrijk. Een bezoek aan deze winkelgebieden is vaak een dagje uit en wordt gedaan voor het plezier. Vergelijkend winkelen Oriëntatie, aankoop van een smaak- of keuzegevoelig artikel: op zoek naar een nieuwe bank, jas, flatscreen, etc. Doelgericht aankopen Artikel al in het hoofd, snelheid, efficiëntie en verkrijgbaarheid bepalend: snel... halen (runshoppen). 6 D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S

13 Kansrijke winkelgebieden Kwetsbare winkelgebieden Ook boodschappencentra zijn naar verwachting nog kansrijk. Vooral de grotere centra met een ruime keuze hebben kansen. Sfeer en beleving Consumenten blijven de behoefte houden om recreatief te winkelen. Zij kiezen voor winkelgebieden met de meeste sfeer en beleving. Klein en kleurloos Onaantrekkelijke gebieden door weinig keuze (weinig aanbod) en/of onvoldoende onderscheidende winkels ( dertien in een dozijn ). Kwetsbare gebieden Kleine winkelgebieden met weinig keuze, en centra die zich niet onderscheiden van andere centra zijn kwetsbaar. Ze zijn ten opzichte van andere winkelgebieden minder aantrekkelijk voor de consument. Tenslotte zijn ook centra die zich specifiek richten op prijs en run kwetsbaar. Internet heeft de functie van deze centra overgenomen. Nergens is het zo gemakkelijk en goedkoop om een product te kopen als op internet. Dagelijks en gemak Snel de boodschappen doen. Er is voldoende keuze (aanbod), de locatie is goed bereikbaar en er zijn voldoende parkeerplaatsen. Prijs en run Deze winkelgebieden kunnen zich slecht onderscheiden van internet. Internet biedt meer keuze en de laagste prijs. D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S 7

14 3 Beoordeling huidige situatie 3.1 Inwoners en wijken Oldenzaal telt ruim inwoners en is daarmee de vierde stad van Twente*. Oldenzaal is een compacte stad en is goed bereikbaar via de A1 en provinciale wegen. De provinciale rondweg N342 en de spoorlijn vormen fysieke barrières tussen het oudere centrale deel van de stad en de later ontwikkelde woonwijken. De woongebieden De Thij, Graven Es en De Essen worden van elkaar gescheiden door groene zones, waardoor ze afzonderlijke, relatief kleine verzorgingsgebieden vormen. De belangrijkste nieuwe locaties voor woningbouw zijn in De Graven Es en rondom het station. Door de huishoudensverdunning zal het aantal inwoners de komende jaren echter naar verwachting slechts licht toenemen**. Net als de rest van Nederland krijgt ook Oldenzaal te maken met een vergrijzing van de bevolking. * CBS (2012), Statline kerncijfers wijken en buurten ** o.a. Primos Prognoses (2012) en CBS (2012), Regionale prognose bevolkingsopbouw 8 D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S

15 Figuur 1 Winkelaanbod in kern Oldenzaal en in kernen van gelijke omvang (in m² wvo) 3.2 Detailhandelsstructuur Omvang en spreiding winkelaanbod Het winkelaanbod in de gemeente Oldenzaal heeft een omvang van circa m² winkelvloeroppervlak (wvo), verspreid over ongeveer 250 winkels*. Daarnaast staat in de hele gemeente ruim m² wvo (± 6% van het wvo) leeg. Dit is iets minder dan gemiddeld in Nederland, maar iets boven de normale frictieleegstand (± 5%), die nodig is voor een gezonde dynamiek. Figuur 2 Spreiding winkelaanbod in kern Oldenzaal (in m² wvo) De belangrijkste kenmerken van de huidige detailhandelsstructuur van Oldenzaal zijn: Het aanbod in Oldenzaal is groter dan gemiddeld in kernen met eenzelfde inwonertal (figuur 1). Dit wordt volledig veroorzaakt door het grote aanbod in de branchegroep Volumineus (woninginrichting, doe-het-zelf en tuincentra, samen ruim 60% van totale wvo). Het dagelijkse winkelaanbod (± m² wvo) ligt verspreid over de binnenstad, de kleine buurtcentra Zuid Berghuizen en Bron: Locatus Online Benchmarkverkenner, 5 juni 2012; bewerking Droogh Trommelen en Partners * Locatus Online Benchmarkverkenner, situatie op 5 juni 2012 D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S 9

16 De Thij en enkele solitaire supermarktlocaties (figuur 2). Elke wijk beschikt zo over een eigen winkelvoorziening voor dagelijkse aankopen (kaart 2). Door de beperkte omvang van het aanbod per locatie is de aantrekkingskracht echter (te) klein. Het overgrote deel van het aanbod in de branchegroepen Mode en Overig nietdagelijks (totaal ± m² wvo) is geclusterd in de binnenstad. Deze concentratie zorgt voor synergievoordelen (stimulering combinatiebezoek). Samen met het uitgebreide dagelijkse aanbod zorgt dit voor een gevarieerde binnenstad. Van Gils Woonpromenade is een grote PDV-locatie met vrijwel alleen woonwinkels. Door deze sterke clustering is het een helder themacentrum, met veel keuze op één locatie. Circa 28% van het winkelaanbod in Oldenzaal ligt buiten een winkelgebied (± m² wvo, inclusief leegstand). Dit is gemiddeld ten opzichte van vergelijkbare kernen: 26%). Het betreft met name aanbieders in woninginrichting, doe-het-zelf en tuinartikelen, en supermarkten. 1 0 D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S

17 3.3 Sterke en zwakke punten per winkellocatie Hieronder worden per winkelgebied kort de belangrijkste sterke en zwakke punten samengevat. In bijlage 5 is een overzicht van kenmerken en een beoordeling per winkelgebied opgenomen. Supermarkten zijn publiekstrekkers Divers modisch aanbod, deels in planmatig centrum Naast winkels ook andere functies, zoals horeca Aantrekkelijke historische binnenstad Binnenstad kansrijk: diversiteit en sfeer D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S Binnenstad De sterke punten van de binnenstad zijn: divers winkelaanbod: mix aan branches (sterk cluster van mode en overig nietdagelijks aanbod, maar ook supermarkten als publiekstrekkers), daardoor sterk in alle bezoekmotieven; verscheidenheid aan functies: detailhandel, horeca, warenmarkt, cultuur, daardoor sfeer, variëteit en levendigheid; diverse vestigingsmilieus: kleinschalige, historische straten in combinatie met efficiënte en overdekte planmatige winkelcentra, daardoor aantrekkelijk voor alle typen winkel(formule)s; goede (auto)bereikbaarheid en voldoende parkeergelegenheid*. * blijkt ook uit parkeertellingen van gemeente Oldenzaal uit 2008 en

18 Zwakke punten of bedreigingen voor het functioneren van de binnenstad zijn: toenemende leegstand in bepaalde deelgebieden, mede door trends in de detailhandel (in de nabije toekomst) te groot in de jas ; onduidelijke routing door veelheid aan straten (die nergens naartoe lopen) en matige aansluiting van trekkers (supermarkten) op winkelstraten; kleinschalige panden, waardoor moeilijk kan worden ingespeeld op de trend van schaalvergroting. Van Gils Woonpromenade Sterke punten van de Woonpromenade zijn: grote kritische massa binnen één thema: vrijwel alleen winkels in woninginrichting, daardoor helder concept; nadruk op midden(plus)marktsegment, daardoor onderscheidend ten opzichte van andere woonthemacentra in de regio; samenhangende en herkenbare opzet: alles onder één dak en één naam; goede bereikbaarheid en parkeergelegenheid. Belangrijkste bedreiging is het matige functioneren van de woonbranche in Nederland, mede door overaanbod. Dit speelt ook in de regio Twente, waar verschillende PDV-clusters/woonboulevards op korte afstand van elkaar liggen (zie ook kaart 3). Buurtwinkelcentra Zuid Berghuizen en De Thij De buurtwinkelcentra Zuid Berghuizen en De Thij kampen beide met dezelfde problematiek: beide buurtwinkelcentra hebben een eigen, helder afgebakend maar klein verzorgingsgebied; beide centra hebben een compleet maar klein aanbod voor frequente aankopen; in beide centra is de supermarkt aan de kleine kant, waardoor de trekkracht beperkt is; Zuid Berghuizen heeft een compacte opzet en een verzorgde inrichting; De Thij is sterk verouderd, maar hiervoor zijn plannen voor herontwikkeling (uitbreiding supermarkt en verbetering opzet en parkeren); belangrijkste bedreiging is de spreiding van dagelijks aanbod over een groot aantal kleine locaties met overlappende verzorgingsgebieden. 3.4 Positie in de regio Schakel tussen Netwerkstad Twente en Noordoost Twente Oldenzaal maakt onderdeel uit van Netwerkstad Twente, het stedelijk gebied in de regio Twente (met Enschede, Hengelo, Almelo en Borne). De centrumgebieden van Enschede (bovenregionale functie), Almelo en Hengelo (regionale functie) zijn in omvang aanzienlijk groter dan het centrum van Oldenzaal. In de Netwerkstad Twente liggen in totaal vier PDV-locaties: woonboulevards Enschede en Almelo, Plein Westermaat in Hengelo en Woonpromenade Oldenzaal. In omvang zijn de vier locaties min of meer gelijk, maar er zijn grote verschillen in invulling, uitstraling en functioneren. Daarnaast maakt Oldenzaal onderdeel uit van regio Noordoost Twente (met Dinkelland, Losser en Tubbergen). Dit gebied is door het Rijk aangewezen als Nationaal Landschap en heeft een toeristische functie. Oldenzaal is binnen deze regio de grootste stad. Een aanzienlijk deel van de inwoners van Dinkelland en Losser zijn georiënteerd op het winkelaanbod in Oldenzaal. 1 2 D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S

19 D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S 1 3

20 Plannen in de regio Voor de toekomstige positie van de winkelgebieden in Oldenzaal is het van belang te weten welke detailhandelsontwikkelingen er spelen in de regio. Relevante plannen zijn: IKEA Plein Westermaat: uitbreiding van m² naar m². Tevens wordt de parkeercapaciteit uitgebreid. Realisatie op dit moment; Plein Westermaat fase III: conform het bestemmingsplan mag op deze locatie m² bvo perifere detailhandel worden ontwikkeld, met een minimale omvang van m² bvo per winkel. Het is nog onduidelijk wanneer Plein Westermaat fase III wordt ontwikkeld; Factory Outlet Center Ochtrup (over de grens bij Enschede): circa m². 3.5 Huidig economisch functioneren Berekening vloerproductiviteit Op basis van koopstromenonderzoek*, de huidige omvang van de bevolking en het winkelaanbod en kengetallen over omzet en * I&O Research (2010), Koopstromenonderzoek Overijssel 2010 Gemeente Oldenzaal bestedingen in winkels kan de huidige vloerproductiviteit van het aanbod worden berekend. Dit is een goede indicator voor het huidig economisch functioneren van het winkelaanbod. De berekeningen zijn gemaakt voor de hele kern Oldenzaal, waarbij onderscheid is gemaakt tussen dagelijkse en niet-dagelijkse artikelen. In bijlage 6 worden de berekeningen toegelicht. Dagelijks aanbod functioneert goed, nietdagelijks sterk ondergemiddeld De gemiddelde omzet per m² wvo is in Oldenzaal voor de dagelijkse sector iets hoger (3%) dan gemiddeld in Nederland ( ten opzichte van gemiddeld). Aangenomen dat de gemiddelde lasten (o.a. huisvesting) in Oost-Nederland iets lager liggen dan gemiddeld in Nederland kan geconcludeerd worden dat het dagelijks aanbod in Oldenzaal op dit moment gemiddeld genomen goed functioneert. Voor de niet-dagelijkse sector is de omzet per m² wvo in Oldenzaal indicatief berekend op Dit is aanzienlijk lager (± 30%) dan het gemiddelde in Nederland ( 2.070). Dit duidt op een matig functioneren in deze Van Gils sterke locatie door helder concept Maar woonbranche staat onder druk door overaanbod Binnenstad kansrijk, maar niet alle delen even sterk 1 4 D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S

21 Keuzes in dagelijkse structuur nodig sector. Overigens zijn er grote verschillen per branche. Zo is de omzet per m² wvo in de branche woninginrichting in Oldenzaal relatief erg laag, ondanks een hoge toevloeiing. 3.6 Conclusies huidige situatie Gemiddeld goed functioneren dagelijks aanbod Keuze nodig welke locaties worden versterkt Meeste supermarkten zijn te klein Relatie met supermarktfunctie in binnenstad Belangrijkste conclusies zijn: De binnenstad is een kansrijke locatie door de diversiteit van het aanbod, de sterke concentratie niet-dagelijks aanbod (mode en overig niet-dagelijks) en aantrekkelijke entourage (sfeer en beleving), toenemende leegstand in sommige delen vormt een knelpunt; Woonpromenade Van Gils is sterk door helder en onderscheidend concept, maar wordt bedreigd door matig functioneren van de woonbranche; Het dagelijks aanbod functioneert goed, maar de locaties voor frequente aankopen in de wijken (buurtwinkelcentra en solitaire supermarkten) zijn vrijwel allemaal te klein, de benodigde schaalvergroting vraagt om keuzes in de winkelstructuur (mede in relatie tot positie binnenstad). D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S 1 5

22 4 Detailhandelsvisie 4.1 Ambities en uitgangspunten Keuzes in structuur noodzakelijk Door trends in de winkelmarkt (afnemende bestedingen, internet, vergrijzing, overaanbod) dreigt op alle typen locaties stagnatie en leegstand. Schaalvergroting en filialisering leiden tot verdringing. In Oldenzaal valt op dit moment vooral de relatief grote leegstand in de binnenstad op (± 14% van totale wvo). Daarnaast kan de relatief kleinschalige dagelijkse winkelstructuur van Oldenzaal zorgen voor een versnelde toename van leegstand. De (sociaal-maatschappelijke) vraag voor de toekomst is op welke locaties leegstand het ergste is en waar het minder erg is. Door keuzes te maken in de ruimtelijke structuur kan hieraan enige sturing worden gegeven (zie kader ruimtelijke ordening van de leegstand ). In algemene zin hebben centrumgebieden (binnenstad en wijkwinkelcentra) een grotere sociaal-maatschappelijke functie (o.a. als ontmoetingsplek voor inwoners) dan perifere clusters en zeker dan verspreid gelegen winkels. Op basis daarvan kan gesteld worden dat leegstand in reguliere winkelgebieden erger is dan leegstand op andere typen locaties. Leegstand op verspreid gelegen locaties is het minst erg. Keuze voor behoud sterke binnenstad De binnenstad van Oldenzaal heeft naast een winkelfunctie ook een functie voor horeca, dienstverleners, ambachten en ontspanning. Bovendien heeft het een belangrijke ontmoetingsfunctie voor inwoners uit Oldenzaal en uit de regio (met name Dinkelland en Losser). Door de aanwezigheid van een divers aanbod in een sfeervolle en (deels) historische omgeving, heeft de binnenstad van Oldenzaal relatief goede kansen. Hiermee onderscheidt de binnenstad van Oldenzaal zich van de grotere centra in de regio (Enschede, Hengelo, Almelo). Met het Masterplan Binnenstad uit 2008 heeft de gemeente Oldenzaal de ambitie de binnenstad verder te versterken. Om deze ambitie te verwezenlijken is het gewenst te blijven kiezen voor de binnenstad als het hoofdwinkelgebied van de gemeente. Dit Ambitie gemeente: binnenstad verder versterken Binnenstad heeft belangrijke ontmoetingsfunctie 1 6 D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S

23 Ruimtelijke ordening van de leegstand Periode van groei In de periode voor 2008 zorgen economische welvaart en optimisme voor een groei van winkelaanbod op alle typen winkellocaties. Periode van stagnatie Overaanbod, veranderend consumentengedrag en demografische ontwikkelingen hebben vanaf 2008 geleid tot winkelleegstand op alle typen locaties. Periode van keuzes De veranderende winkelmarkt leidt op alle typen winkellocaties tot meer leegstand en stagnatie. Dit leidt er toe dat we anno 2012 voor de maatschappelijke keuze staan: waar is leegstand het minst erg? In reguliere winkelgebieden, op PDV-clusters of op verspreid gelegen locaties? Door keuzes te maken en ruimtelijk beleid te voeren kan enige sturing worden gegeven aan leegstand. D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S 1 7

24 houdt onder andere in dat winkelaanbod gericht op vergelijkend en recreatief winkelen zoveel mogelijk geclusterd blijft in de binnenstad. Vooral de vestiging van grotere publiekstrekkers (bijvoorbeeld grotere sporten elektronicawinkels) hebben een grote toegevoegde waarde voor de binnenstad als geheel (zie kader grootschalige sport- en elektronicawinkel als trekker voor het centrum ). Naast een divers recreatief winkelaanbod is bij hoofdwinkelcentra van deze omvang de dagelijkse/frequente winkelfunctie cruciaal. Sterke supermarkten vormen hierbij de publiekstrekkers. Zij zorgen (ook door de week) voor grotere bezoekersstromen, die de basis vormen voor versspeciaalzaken, een volwaardige Hema, huishoudelijke artikelen, speelgoed, textiel etc. Met dat aanbod als basis ontstaan weer kansen voor mode, horeca etc. Behoud van het huidige supermarktaanbod in de binnenstad van Oldenzaal is dan ook een minimale voorwaarde bij de ambitie de binnenstad verder te versterken. Grootschalige sport- en elektronicawinkel als trekker voor het centrum De rol van internet is in de sport- en elektronicabranche reeds groot. Sommige partijen kiezen voor schaalvergroting als middel om te concurreren met internetwinkels. Gepaard met deze schaalvergroting komt de vraag voor vestiging op locaties buiten reguliere winkelgebieden. Steeds vaker zijn grootschalige sport- en elektronicawinkels op bedrijventerreinen of aan de snelweg gevestigd. Vaak wordt aangenomen dat ze doelgericht worden bezocht. Mede vanwege de forse ruimteclaim wordt soms een locatie buiten de binnenstad toegestaan. Uit grootschalig onderzoek* onder bezoekers van grootschalige sport-en elektronicawinkels in 18 binnensteden blijkt echter dat dergelijke winkels een grote toegevoegde waarde hebben voor centrumgebieden. * DTNP (2011), Toegevoegde waarde grote sporten elektronicawinkel voor binnenstad In binnensteden blijken gemiddeld drie op de vier bezoekers van grootschalige sport-en elektronicawinkels tijdens hetzelfde bezoek aan de binnenstad één of meer andere winkels binnenlopen. Doordat grote sport- en elektronicawinkels bovendien hoge bezoekersaantallen hebben, zorgen ze voor veel toestroom waar de andere winkels van kunnen profiteren. Grootschalige sport-en elektronicawinkels zijn daardoor van grote waarde voor andere winkels in de binnenstad. Ze kunnen gezien worden als themawarenhuizen en zijn een belangrijke schakel bij recreatief winkelen. Door deze winkels goed in te passen in de binnenstad kunnen zij structuurbepalend bijdragen aan de aantrekkingskracht van de binnenstad. 1 8 D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S

25 Combinatiebezoek supermarkten en speciaalzaken Het combinatiebezoek tussen supermarkten en dagelijkse speciaalzaken is groot. Uit grootschalig onderzoek* onder supermarktbezoekers in 30 dorps- en wijkcentra in Nederland blijkt dat gemiddeld 65% van de supermarktklanten één of meer andere winkels binnenloopt tijdens hetzelfde bezoek aan het winkelgebied. In centra waar de supermarkt op zeer korte afstand (tot 50 meter) van het overige winkelaanbod ligt (met de entree in het zicht) is het combinatiebezoek aanzienlijk hoger (75%) dan in situaties waar de ruimtelijke relatie minder goed is. Het combinatiebezoek neemt dan heel snel af. Uit het onderzoek blijkt tevens dat de omvang van de supermarkt geen invloed heeft op het aandeel (%) supermarktklanten dat het bezoek combineert met andere winkels. * DTNP (2010), Combinatiebezoek supermarkten en dagelijkse speciaalzaken D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S 1 9

26 Keuze voor duurzame wijkwinkelstructuur Naast een goed functionerende binnenstad is ook een duurzame wijkwinkelstructuur vanuit sociaal-maatschappelijk oogpunt gewenst. Consumenten kunnen zo op korte afstand van hun woning beschikken over een eigentijds winkelaanbod waar zij hun frequente aankopen kunnen doen. Ook hier zijn de supermarkten de belangrijkste trekkers (zie kader Combinatiebezoek supermarkten en speciaalzaken ). Consumenten en dagelijkse boodschappen: keuze en kritische massa Waar consumenten hun dagelijkse boodschappen doen is een continue afweging tussen de bereidheid een afstand af te leggen en het aanwezige aanbod (keuze) op de aankooplocatie. Consumenten vragen om een steeds ruimere keuze in het assortiment. Zij zijn daarvoor vaker bereid en in staat om een grotere afstand af te leggen. De rol van internet is tot op heden klein in de dagelijkse sector. Een belangrijke reden daarvoor is dat de distributie van versproducten moeilijk is en daardoor erg kostbaar. Daarnaast willen consumenten graag hun eigen versproducten uitzoeken. Tegenover de wens van nabijheid staat het feit dat consumenten voor frequente aankopen (boodschappen) primair gericht zijn op (service)supermarkten met voldoende aanbod en kwaliteit. Om dit te kunnen bieden willen supermarkten uitbreiden (schaalvergroting) zie kader consumenten en dagelijkse boodschappen: keuze en kritische massa ). Het benodigde bevolkingsdraagvlak per supermarkt neemt daardoor toe, een woonwijk (< inwoners) is niet langer voldoende. De huidige wijkwinkelstructuur voor frequente aankopen in Oldenzaal is fijnmazig en kleinschalig. Voor een duurzame structuur is Supermarkten kunnen alleen een ruimer assortiment met speciale(re) (vers-) producten aanbieden als er voldoende bezoekers zijn om de producten aan te verkopen. Alleen supermarkten met een groter verzorgingsgebied kunnen daardoor een ruim assortiment bieden. Voor een boodschappencentrum als geheel geldt hetzelfde. Een compleet boodschappencentrum (twee of meer supermarkten, diverse (vers)speciaalzaken en drogisten) heeft een groter verzorgingsgebied nodig dan een klein buurtwinkelcentrum met maar één supermarkt en enkele andere winkels. Continue afweging tussen afstand en keuze 2 0 D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S

27 Primaat bij versterking binnenstad Aanvullend duurzame wijkwinkelstructuur Behoud huidige functie Van Gils Woonpromenade schaalvergroting van het aanbod noodzakelijk. Rekening houdend met de distributieve mogelijkheden (uitbreidingsruimte, zie bijlage 6) én de noodzaak van een sterk supermarktaanbod in de binnenstad, zullen keuzes moeten worden gemaakt voor een beperkt(er) aantal locaties voor frequente aankopen in de wijken. Keuze voor sterk themacentrum wonen Aanvullend aan de binnenstad en locaties voor frequente aankopen in de wijken, vervult Van Gils Woonpromenade een functie als woonthemacentrum in het midden(plus) segment voor Oldenzaal en omliggende regio. Behoud van deze functie is gelet op de trends in de woonbranche een ambitieuze opgave. De keuze voor een sterke binnenstad impliceert ook dat daarbuiten alleen winkels in de traditionele PDV-branches worden toegestaan. Voor het functioneren van de Woonpromenade is het gewenst hier de nadruk te blijven leggen op clustering van het aanbod woonwinkels (synergie binnen thema, optimalisatie keuzemogelijkheden voor consument). Het toestaan van andere branches ondermijnt de positie van de binnenstad. Samenvatting van uitgangspunten Samenvattend worden voor de visie op de detailhandelsstructuur in Oldenzaal de volgende uitgangspunten gehanteerd: primaat bij versterking van de binnenstad als hoofdwinkelgebied van Oldenzaal, met een mix aan functies en branches; streven naar een duurzame wijkwinkelstructuur voor frequente aankopen, waarbij een evenwicht wordt gezocht tussen voldoende kritische massa enerzijds en aanbod nabij de consument anderzijds; behoud van de huidige functie en positie van Woonpromenade Van Gils door verdere clustering woonwinkels en versterking van het thema (geen brancheverruiming); buiten de beoogde winkelstructuur geen nieuwe detailhandel (toevoeging van wvo) toestaan. 4.2 Spreiding dagelijks aanbod Indicatie haalbaar dagelijks aanbod Het dagelijkse aanbod in Oldenzaal is ± m² wvo groot. De in 2010 gemeten koopkrachtbinding en -toevloeiing is D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S 2 1

28 gemiddeld voor kernen van deze omvang*. Gelet op de positie van Oldenzaal en het aanwezige aanbod in de regio, moeten deze kooporiëntatiecijfers ook in de toekomst als maximaal worden beschouwd. Voor dagelijkse artikelen kan een haalbaar winkelaanbod worden berekend van ± m² wvo, een uitbreidingsruimte van ± 800 m² wvo (zie ook bijlage 6). Gewenste omvang en spreiding supermarkten Supermarkten spelen een cruciale rol bij het bepalen van de gewenste winkelstructuur in Oldenzaal. Er moeten keuzes worden gemaakt ten aanzien van locaties en omvang van de supermarkten. Dilemma s hierbij zijn: voor de positie van de binnenstad zijn sterke supermarkten cruciaal (bij voorkeur sterkste supermarktaanbod van de gemeente, zodat ze consumenten uit heel Oldenzaal aantrekken); de aanwezigheid van dagelijks aanbod op zo kort mogelijk afstand van de consument (in de eigen wijk) is gewenst; schaalvergroting van de huidige supermarkten is noodzakelijk voor een * I&O Research (2010), Koopstromenonderzoek ruim assortiment (nodig om aan te sluiten bij wensen van consument); de distributieve uitbreidingsruimte voor dagelijks aanbod is beperkt; draagvlak per wijk is te klein voor grotere supermarkten, schaalvergroting zal leiden tot overlappende verzorgingsgebieden met verdringing als gevolg. Hieronder worden twee scenario s geschetst voor de toekomstige spreiding van supermarkten op basis van bovengenoemde dilemma s en uitgangspunten. Scenario 1: behoud fijnmazige wijkstructuur Uitgaande van behoud van de fijnmazige wijkwinkelstructuur, betekent dit het volgende voor de verschillende locaties: het buurtwinkelcentrum in Zuid Berghuizen sluit in omvang en samenstelling goed aan op het potentiële verzorgingsgebied (wijk) en kan haar positie (huidige omvang) behouden, enige uitbreiding van de supermarkt tot ± m² wvo is eventueel mogelijk; het buurtwinkelcentrum in De Thij heeft een functie voor De Thij en voor een deel van Graven Es, na realisatie van de plannen (uitbreiding supermarkt naar ± m² wvo) sluit het aanbod (omvang, branchering) goed aan op de omvang van het verzorgingsgebied; de min of meer solitaire supermarkt aan de Deken Scholtenstraat is uitgebreid naar een moderne omvang (± m² wvo) en heeft daarmee zijn positie versterkt (bovenwijkse functie); de winkelvoorziening in De Essen (servicesupermarkt) zal moeten uitbreiden om haar positie in de totale structuur te kunnen behouden (gelijk met andere supermarkten: ± m² wvo); de discountsupermarkten aan de rand van de binnenstad en in Graven Es hebben een eigen aantrekkende werking (vanuit de hele stad); vanwege het gebrek aan distributieve ruimte zal naar verwachting op termijn ten minste één servicesupermarkt in de binnenstad worden verdrongen (matige concurrentiepositie door ongunstige ligging en bereikbaarheid). 2 2 D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S

29 Sterke supermarkten in binnenstad cruciaal Omvang en spreiding supermarkten, scenario 1 Omvang en spreiding supermarkten, scenario 2 Scenario 2: versterking dagelijks aanbod binnenstad Een tweede scenario is om primaat te leggen bij de versterking van het supermarktaanbod in de binnenstad. Voor de spreiding van de supermarkten ofwel de wijkwinkelstructuur betekent dit het volgende: de positie van de twee servicesupermarkten in de binnenstad wordt versterkt door uitbreiding tot ± m² wvo (grootste supermarkten van Oldenzaal) en een verbetering van de bereikbaarheid en van de aansluiting op de rest van het winkelgebied; het buurtwinkelcentrum in Zuid Berghuizen sluit in omvang en samenstelling goed aan op het potentiële verzorgingsgebied (wijk) en kan haar positie (huidige omvang) behouden, enige uitbreiding van de supermarkt (tot m² wvo) is eventueel mogelijk; het buurtwinkelcentrum in De Thij heeft een functie voor De Thij en voor een deel van Graven Es, na realisatie van de plannen (uitbreiding supermarkt naar ± m² wvo) sluit het aanbod (omvang, branchering) goed aan op de omvang van het verzorgingsgebied; D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S 2 3

30 de min of meer solitaire supermarkt aan de Deken Scholtenstraat is uitgebreid naar een moderne omvang (± m² wvo) en heeft daarmee zijn positie versterkt (bovenwijkse functie); de discountsupermarkten aan de rand van de binnenstad en in Graven Es hebben een eigen aantrekkende werking (vanuit de hele stad); vanwege het gebrek aan distributieve ruimte is de servicesupermarkt in De Essen kwetsbaar. Afweging dagelijkse winkelstructuur Geconcludeerd kan worden dat de keuze voor behoud van winkelvoorzieningen (supermarkten) in elke wijk, zal leiden tot een verzwakking van het supermarktaanbod in de binnenstad. Daarmee zal de gewenste versterking van de binnenstad naar verwachting niet kunnen worden gerealiseerd. Indien gekozen wordt voor de ambitie om de binnenstad van Oldenzaal verder te versterken, is verbetering van de positie van de servicesupermarkten daar noodzakelijk. Uitbreiding van de supermarkten in de wijken is dan niet gewenst. Dit betekent naar verwachting dat de supermarkt in De Essen op termijn zal verdwijnen als gevolg van een slechte concurrentiepositie. Inwoners uit deze wijk kunnen overigens op korte afstand blijven beschikken over een moderne supermarkt (Deken Scholtenstraat). Naar verwachting leidt het tweede scenario tot de meest optimale en duurzame winkelstructuur in Oldenzaal met een sterke binnenstad en voldoende eigentijdse winkelvoorzieningen op korte afstand van de consument. 4.3 Spreiding niet-dagelijks aanbod Niet-dagelijks aanbod Het niet-dagelijkse aanbod in Oldenzaal is ± m² wvo groot. Uitgaande van een versterking van de binnenstad van Oldenzaal en behoud van de huidige positie van de Woonpromenade in de regio, kan mogelijk een groter deel van de uitgaven van inwoners van Oldenzaal in de eigen gemeente worden behouden. Ook uitgaven van inwoners uit de regio kunnen dan mogelijk meer in het Oldenzaalse winkelapparaat terecht komen. Zelfs bij een forse stijging van zowel koopkrachtbinding als toevloeiing, is het berekende haalbare aanbod in de nietdagelijkse sector echter aanzienlijk kleiner dan het reeds aanwezige aanbod (zie ook bijlage 6). Effect van internet nog onzeker In de indicatieve berekeningen is geen rekening gehouden met mogelijk verdere toenemen van de invloed van internet op bestedingen in fysieke winkels. Naar verwachting zal internet als aankoopkanaal belangrijker worden in alle branches. Consumenten bewegen zich bij de oriëntatie en aankoop van een artikel flexibel tussen fysieke winkels en internet (multi- of crosschanneling). De combinatie van bricks and clicks wordt voor winkelorganisaties steeds belangrijker. Hoe groot het aandeel van internet wordt is echter nog onzeker. Wel is duidelijk dat in de toekomst het benodigde aantal winkelmeters kleiner zal zijn. Derhalve moet het berekende haalbare aanbod als maximum worden beschouwd en afhankelijk van de verdere ontwikkeling van internetwinkelen mogelijk over enkele jaren worden bijgesteld. 2 4 D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S

31 Niet-dagelijks aanbod zoveel mogelijk clusteren in binnenstad De binnenstad van Oldenzaal is en blijft de belangrijkste locatie voor niet-dagelijks aanbod. Ook in de toekomst blijft mode en overig niet-dagelijks aanbod (zoals huishoudelijke artikelen, warenhuis, sport, speelgoed, elektronica) zoveel mogelijk geconcentreerd in de binnenstad. Mode en overig niet-dagelijks aanbod zoveel mogelijk blijven clusteren in de binnenstad Cluster niet-dagelijks aanbod in binnenstad In hoofdstuk 5 wordt een nader uitwerking gemaakt van de gewenste functioneelruimtelijke structuur van de binnenstad. Naast gewenste omvang en branchering van het aanbod, wordt ook ingegaan op aspecten als afbakening van het winkelgebied, positie van deelgebieden, routing, bereikbaarheid en parkeren en uitstraling. Woonpromenade blijft themacentrum Door overaanbod in de woonbranche (ook in Twente) en stagnerende bestedingen kan het functioneren van het themacentrum onder druk komen te staan met toenemende leegstand als gevolg. Het toestaan van andere branches dan de traditionele PDVbranches (zoals bruin- en witgoed/elektronica) wordt vaak gezien als oplossing voor D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S 2 5

32 leegstand op woonboulevards. Een dergelijke brancheverruiming staat echter op gespannen voet met de ambitie de binnenstad te versterken (waarbij juist winkels in dergelijke branches belangrijke trekkers kunnen zijn). Ook voor het functioneren van het woonthemacentrum is het toestaan van nieuwe branches niet verstandig. De toegevoegde waarde voor de woonwinkels is beperkt, omdat deze branches met een ander doel worden bezocht (combinatiebezoek zeer beperkt). Daarnaast bestaat het risico dat door de verkleuring van het themacentrum huurprijzen stijgen, omdat winkels in reguliere branches over het algemeen meer huur betalen dan winkels in PDV-branches. Hierdoor vindt op termijn verdringing van woonwinkels plaats. Woonwinkels zoveel mogelijk clusteren op Van Gils Woonpromenade, brancheverruiming niet gewenst Van Gils: kracht ligt in eenduidig thema Het beleid voor de Woonpromenade Van Gils is gericht op behoud van de huidige positie in de regio. Er moet rekening worden gehouden met een geleidelijke afname van het aanbod. Bij voorkeur wordt het aanbod in de branche woninginrichting verder geclusterd op de Woonpromenade. Eventuele nieuwe aanbieders en bestaande aanbieders buiten Nadruk op thema wonen in midden(plus) marktsegment Daarnaast aanbieders met lokale functie 2 6 D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S

33 de winkelgebieden worden zo mogelijk verplaatst naar dit themacentrum. Verdere concentratie binnen de Woonpromenade wordt nagestreefd, voor structurele leegkomende panden in de randzones moet, hoe lastig dit ook is, een andere bestemming worden gezocht. Met de detailhandelsfunctie kan dit leegstandsprobleem niet (duurzaam) worden opgelost. Om onderscheidend te blijven ten opzichte van de concurrerende PDV-clusters in de regio, blijft de nadruk liggen op aanbieders in het midden(plus) marktsegment binnen het thema wonen (met bovenlokale functie). Aanvullend daaraan is deze locatie geschikt voor (reeds gevestigde) aanbieders met een lokale verzorgingsfunctie (bouwmarkten, woninginrichting in het lagere marktsegment). 4.4 Beoogde winkelstructuur Samenvattend wordt in Oldenzaal gestreefd naar een duurzame winkelstructuur met: een zo compleet mogelijk aanbod voor inwoners van Oldenzaal en omliggende gemeenten (goed voorzieningenniveau), een gezond ondernemersklimaat met ruimte voor kwaliteit en innovatie een ontwikkelingsgerichte visie, die marktpartijen stimuleert om te investeren duurzaam en intensief ruimtegebruik en winkelgebieden met ruimtelijke kwaliteit. Beoogde winkelstructuur Oldenzaal Op kaart 4 op p. 28 is de beoogde winkelstructuur weergegeven: 1. Binnenstad: sterk dagelijks en divers niet-dagelijks aanbod, mix van winkels en andere functies (o.a. horeca); 2. Buurtwinkelcentrum De Thij: eigentijdse supermarkt (maximaal ± m² wvo) aangevuld met compleet pakket voor frequente aankopen, gericht op inwoners uit De Thij en (deel van) Graven Es; 3. Buurtwinkelcentrum Zuid Berghuizen: eigentijdse supermarkt (maximaal ± m² wvo) aangevuld met compleet pakket voor frequente aankopen, gericht op inwoners uit Zuid Berghuizen; 4. Buurtsteunpunt Deken Scholtenstraat: eigentijdse supermarkt (maximaal ± m² wvo), gericht op inwoners uit omliggende buurt, De Essen en deel Graven Es; 5. Van Gils Woonpromenade: themacentrum wonen in midden(plus)marktsegment, eventueel aangevuld met overige PDVbranches (o.a. bouwmarkten), gericht op inwoners uit Oldenzaal en regio. Overige winkellocaties In Graven Es en De Essen zijn nog twee supermarktlocaties aanwezig. Deze hebben nu vooral een functie vanwege het specifieke marktsegment (discounter) en/of het geïsoleerde marktgebied (wijk). Op termijn zijn deze locaties echter kwetsbaar. Beleidsmatig wordt ervoor gekozen deze locaties niet verder te versterken en op termijn rekening te houden met functiewijziging. Ook de overige, met name verspreid gelegen winkels in Oldenzaal dragen niet bij aan de gewenste structuur. Versterking (uitbreiding, nieuwvestiging) van verspreid gelegen aanbod is dan ook ongewenst. Bestaande winkels mogen vanzelfsprekend hun activiteiten voortzetten, maar geleidelijke transformatie naar andere functies (bijvoorbeeld zorg of wonen) is gewenst. Waar mogelijk wordt medewerking verleend aan verplaatsing van winkels naar winkelgebieden D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S 2 7

34 die versterkt worden. Indien mogelijk wordt de detailhandelsbestemming van achterblijvend winkelvastgoed gewijzigd in een andere bestemming. Uitzondering kan worden gemaakt voor winkels die vanwege aard en omvang van de gevoerde artikelen niet in een van de bovengenoemde winkelgebieden inpasbaar zijn. Het gaat in hoofdlijnen om bouwmarkten (voor zover niet gevestigd op Van Gils Woonpromenade), tuincentra en winkels in auto s, boten en caravans. Gelet op de huidige omvang en spreiding van het aanbod in deze branches, is er geen aanleiding voor substantiële toevoeging van aanbod. Bestaande winkels in deze branches, die buiten de genoemde winkellocaties liggen, mogen eventueel beperkt uitbreiden. 2 8 D R O O G H T R O M M E L E N E N PA R T N E R S

Detailhandelsstructuur Veenendaal Nu en in de toekomst

Detailhandelsstructuur Veenendaal Nu en in de toekomst Detailhandelsstructuur Veenendaal Nu en in de toekomst Inleiding De gemeente Veenendaal heeft een sterk kernwinkelgebied, vier buurtwinkelcentra en twee woonboulevards. Veenendaal wil de positie van de

Nadere informatie

Detailhandelsvisie Katwijk

Detailhandelsvisie Katwijk Detailhandelsvisie Katwijk Opdrachtgever: Contactpersoon: Gemeente Katwijk de heer R. van der Poel Projectteam DTNP: de heer D.J. Droogh de heer W. Frielink Projectnummer: 1114.1211 Datum: 15 mei 2012

Nadere informatie

Distributieplanologisch onderzoek supermarkten Reuver

Distributieplanologisch onderzoek supermarkten Reuver Distributieplanologisch onderzoek supermarkten Reuver Opdrachtgever: Contactpersoon: Gemeente Beesel De heer T. van Loon Projectteam DTNP: De heer W. Frielink Projectnummer: 1145.0212 Datum: 21 juni 2012

Nadere informatie

Quick scan haalbaarheid en effecten discountsupermarkt Mook

Quick scan haalbaarheid en effecten discountsupermarkt Mook Quick scan haalbaarheid en effecten discountsupermarkt Mook datum: 2-2-2015 projectnummer: 1515.1114 Aanleiding Eerder dit jaar heeft de ontwikkelcombinatie Progres Real Estate B.V. & JAVO Vastgoed een

Nadere informatie

Detailhandelsvisie Katwijk

Detailhandelsvisie Katwijk Detailhandelsvisie Katwijk Opdrachtgever: Contactpersoon: Gemeente Katwijk de heer R. van der Poel Projectteam DTNP: de heer D.J. Droogh de heer W. Frielink Projectnummer: 1114.1211 Datum: 12 juli 2012

Nadere informatie

Detailhandelsvisie A2-gemeenten. Lokale sessie Heeze-Leende 10 februari 2015 Stefan van Aarle

Detailhandelsvisie A2-gemeenten. Lokale sessie Heeze-Leende 10 februari 2015 Stefan van Aarle Detailhandelsvisie A2-gemeenten Lokale sessie Heeze-Leende 10 februari 2015 Stefan van Aarle Vraagstelling visie en uitvoering Regionale visie: Welke kansen zijn aanwezig om de detailhandelsstructuur in

Nadere informatie

Groesbeek DPO Plan Dorpsstraat Groesbeek Opdrachtgever: Gemeente Groesbeek Projectnummer: 896.1109 Datum: 2 december 2009 DPO plan Dorpsstraat DROOGH TROMMELEN EN PARTNERS Voorstadslaan 254 6542 TG Nijmegen

Nadere informatie

Gebiedskoers Detailhandel Overschie. Gemeente Rotterdam

Gebiedskoers Detailhandel Overschie. Gemeente Rotterdam Gebiedskoers Detailhandel 2017-2020 Gemeente Rotterdam Datum Juni 2017 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Situatie van de detailhandel in 4 2.1 Burgemeester Baumannlaan 4 2.2 Abtsweg 4 2.3 Park Zestienhoven

Nadere informatie

Begeleidingscommissie

Begeleidingscommissie Bijlage 1 Begeleidingscommissie Bijlage 2 Begrippenlijst mevrouw D. Bogers mevrouw E. Lambooy mevrouw S.N. MinkemaWedzinga de heer J.S. Nota de heer A. van Wanroij Gemeente Soest KvK Gooi en Eemland Gemeente

Nadere informatie

Detailhandelsstructuurvisie Gemeente Tubbergen

Detailhandelsstructuurvisie Gemeente Tubbergen Detailhandelsstructuurvisie Gemeente Tubbergen Droogh Trommelen en Partners (DTNP) Adviseurs voor Ruimte en Strategie Graafseweg 109 6512 BS Nijmegen T 024-379 20 83 E info@dtnp.nl W www.dtnp.nl Opdrachtgever:

Nadere informatie

Distributieve analyse uitbreiding supermarkt Beethovenstraat Heemskerk

Distributieve analyse uitbreiding supermarkt Beethovenstraat Heemskerk Memo Distributieve analyse uitbreiding supermarkt Beethovenstraat Heemskerk Green Development 25 januari 2011 BOR035/Hft/0105 1 Inleiding Green Development is in samenwerking met de gemeente Heemskerk

Nadere informatie

: Burgemeester en Wethouders : Openbaar / Ter besluitvorming : Ruimtelijke Ontwikkeling : R. Poel, van der

: Burgemeester en Wethouders : Openbaar / Ter besluitvorming : Ruimtelijke Ontwikkeling : R. Poel, van der Voorstel ~atwijk Aan Status Afdeling Medewerk(st)er : Burgemeester en Wethouders : Openbaar / Ter besluitvorming : Ruimtelijke Ontwikkeling : R. Poel, van der Zaaknummer Oatum Paraaf medewerk(st)er: :

Nadere informatie

Distributieve analyse en effectenstudie verplaatsing en uitbreiding Aldi Driebergen

Distributieve analyse en effectenstudie verplaatsing en uitbreiding Aldi Driebergen Distributieve analyse en effectenstudie verplaatsing en uitbreiding Aldi Driebergen Droogh Trommelen en Partners (DTNP) Adviseurs voor Ruimte en Strategie Graafseweg 109 6512 BS Nijmegen T 024-379 20

Nadere informatie

Noordoost-Brabant, Agri Food capital Regionale detailhandelsfoto Felix Wigman 19 februari 2014

Noordoost-Brabant, Agri Food capital Regionale detailhandelsfoto Felix Wigman 19 februari 2014 Noordoost-Brabant, Agri Food capital Regionale detailhandelsfoto Felix Wigman 19 februari 2014 204X00472 Opzet presentatie 1. Aanpak en resultaten regionale detailhandelsfoto 2. Algemene trends en ontwikkelingen

Nadere informatie

Quickscan centrum IJmuiden

Quickscan centrum IJmuiden Quickscan centrum IJmuiden Opdrachtgever: Contactpersoon: Gemeente Velsen de heer M. Tureay Projectteam DTNP: de heer D.J. Droogh mevrouw L. Dicou Projectnummer: 1149.0312 Datum: 23 april 2012 Droogh

Nadere informatie

Analyse marktruimte supermarkten Nistelrode

Analyse marktruimte supermarkten Nistelrode Analyse marktruimte supermarkten Nistelrode Droogh Trommelen en Partners (DTNP) Adviseurs voor Ruimte en Strategie Graafseweg 109 6512 BS Nijmegen T 024-379 20 83 E info@dtnp.nl W www.dtnp.nl Opdrachtgever:

Nadere informatie

Quickscan beoordeling inpassing discountsupermarkt Mook

Quickscan beoordeling inpassing discountsupermarkt Mook Quickscan beoordeling inpassing discountsupermarkt Mook datum: 1-12-2015 projectnummer: 1639.0915 Aanleiding Vorig jaar heeft de ontwikkelcombinatie Progres Real Estate B.V. en JAVO Vastgoed een plan gepresenteerd

Nadere informatie

Factsheets krimp- en anticipeergebieden Feiten en cijfers bij rapport Detailhandel en leefbaarheid

Factsheets krimp- en anticipeergebieden Feiten en cijfers bij rapport Detailhandel en leefbaarheid Factsheets krimp- en anticipeergebieden Feiten en cijfers bij rapport Detailhandel en leefbaarheid Opdrachtgever: Contactpersoon: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Directie Woon-

Nadere informatie

Gebiedskoers Detailhandel Hoek van Holland. Gemeente Rotterdam

Gebiedskoers Detailhandel Hoek van Holland. Gemeente Rotterdam Gebiedskoers Detailhandel 2017-2020 Gemeente Rotterdam Datum Juni 2017 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Situatie van de detailhandel in 4 2.1 Centrum 4 2.2 Verspreide bewinkeling 5 3 Koers detailhandelsstructuur

Nadere informatie

Agenda voor de toekomst voor detailhandelsbeleid regio Achterhoek

Agenda voor de toekomst voor detailhandelsbeleid regio Achterhoek Agenda voor de toekomst voor detailhandelsbeleid regio Achterhoek Opdrachtgever: Contactpersoon: Kamer van Koophandel Centraal Gelderland mevrouw M.H.J. Hendriks Projectteam DTNP: de heer D.J. Droogh

Nadere informatie

voeren. Vraagstelling duurzame in het m² wvo een

voeren. Vraagstelling duurzame in het m² wvo een datum: : 30-3-2015 projectnummer: 1554.0215 Verkenning haalbaarheid en effecten bouwmarkt Voorschotenn Aanleiding Onlangs hebben marktpartijen hun interesse kenbaar gemaakt voor realisatie van een moderne

Nadere informatie

Omvang en invulling winkelcentrum Schuytgraaf Arnhem

Omvang en invulling winkelcentrum Schuytgraaf Arnhem Omvang en invulling winkelcentrum Schuytgraaf Arnhem Opdrachtgever: Contactpersoon: Gemeente Arnhem Mevrouw K.M. Molenaar De heer B.A. de Ruiter Projectteam DTNP: De heer J. Vlek Projectnummer: 1120.0112

Nadere informatie

Supermarktstructuurvisie Gemeente Vlissingen

Supermarktstructuurvisie Gemeente Vlissingen Supermarktstructuurvisie Gemeente Vlissingen Droogh Trommelen en Partners (DTNP) Adviseurs voor Ruimte en Strategie Graafseweg 109 6512 BS Nijmegen T 024-379 20 83 E info@dtnp.nl W www.dtnp.nl Opdrachtgever:

Nadere informatie

Oosterhout, visie boodschappenstructuur. Presentatie gemeenteraad, 6 december 2016 Aiko Mein

Oosterhout, visie boodschappenstructuur. Presentatie gemeenteraad, 6 december 2016 Aiko Mein Oosterhout, visie boodschappenstructuur Presentatie gemeenteraad, 6 december 2016 Aiko Mein Achtergrond Detailhandel sterk in beweging Opkomst e-commerce Dalende bestedingen Omvallende ketens Leegstand

Nadere informatie

Agenda voor de toekomst voor detailhandelsbeleid

Agenda voor de toekomst voor detailhandelsbeleid Agenda voor de toekomst voor detailhandelsbeleid Stadsregio Arnhem-Nijmegen Opdrachtgever: Contactpersoon: Kamer van Koophandel Centraal Gelderland mevrouw M.H.J. Hendriks Projectteam DTNP: de heer D.J.

Nadere informatie

Distributieplanologisch onderzoek supermarkt Bennebroek

Distributieplanologisch onderzoek supermarkt Bennebroek Distributieplanologisch onderzoek supermarkt Bennebroek Droogh Trommelen en Partners (DTNP) Adviseurs voor Ruimte en Strategie Graafseweg 109 6512 BS Nijmegen T 024-379 20 83 E info@dtnp.nl W www.dtnp.nl

Nadere informatie

Perspectief Kerkelanden. 1 Inleiding. 2 Actuele situatie. 2.1 Actueel winkelaanbod Hilversum. Blauwhoed Vastgoed. Actueel DPO.

Perspectief Kerkelanden. 1 Inleiding. 2 Actuele situatie. 2.1 Actueel winkelaanbod Hilversum. Blauwhoed Vastgoed. Actueel DPO. Blauwhoed Vastgoed Perspectief Kerkelanden Actueel DPO Datum 28 juni 2006 BLH006/Sdg/0004 Kenmerk 1 Inleiding Voor Kerkelanden worden plannen ontwikkeld die voorzien in een renovatie en upgrading van dit

Nadere informatie

Discount-supermarkt Breukelen centrum

Discount-supermarkt Breukelen centrum Discount-supermarkt Breukelen centrum Aandachtspunten bij nieuwe discountsupermarkt in of buiten Breukelen-centrum 15-7-2019 Gemeente Stichtse Vecht 2 Inhoud Economie en parkeren 1. Marktgebied en centrumgebied

Nadere informatie

Voorstellen. Afsprakenkader detailhandel regio Achterhoek 22 april 2015. Aanleiding en doel. Proces Afsprakenkader. Toename leegstand.

Voorstellen. Afsprakenkader detailhandel regio Achterhoek 22 april 2015. Aanleiding en doel. Proces Afsprakenkader. Toename leegstand. Voorstellen Rik Eijkelkamp DTNP (Droogh Trommelen en Partners) Ellis Koenders Afsprakenkader detailhandel regio Achterhoek 22 april 2015 EZ gemeente Aalten Proces Afsprakenkader Voorbereid door PoHo DE

Nadere informatie

Beoordeling uitbreidingsplan Aldi centrum Raalte

Beoordeling uitbreidingsplan Aldi centrum Raalte Beoordeling uitbreidingsplan Aldi centrum Raalte Droogh Trommelen en Partners (DTNP) Adviseurs voor Ruimte en Strategie Graafseweg 109 6512 BS Nijmegen T 024-379 20 83 E info@dtnp.nl W www.dtnp.nl Opdrachtgever:

Nadere informatie

MEMO CENTRUMPLAN REUSEL ADVIES RUIMTELIJK- FUNCTIONELE CONSTELLATIE SUPERMARKTEN

MEMO CENTRUMPLAN REUSEL ADVIES RUIMTELIJK- FUNCTIONELE CONSTELLATIE SUPERMARKTEN MEMO CENTRUMPLAN REUSEL ADVIES RUIMTELIJK- FUNCTIONELE CONSTELLATIE SUPERMARKTEN 13 OKTOBER 2017 Status: Definitief Datum: 13 oktober 2017 Een product van: Bureau Stedelijke Planning bv Silodam 1E 1013

Nadere informatie

Bijlage 4. Haalbaarheidsonderzoek. gemeente Bergen 11 januari 2011

Bijlage 4. Haalbaarheidsonderzoek. gemeente Bergen 11 januari 2011 Bijlage 4 Haalbaarheidsonderzoek w i n k e l p r o g r a m m a P l e i n gemeente Bergen 11 januari 211 Haalbaarheidsonderzoek winkelprogramma Plein gemeente Bergen (NH) Opdrachtgever: Contactpersoon:

Nadere informatie

Samenvatting Eindhoven Regionaal koopstromenonderzoek SRE. Samenwerkingsverband Regio Eindhoven

Samenvatting Eindhoven Regionaal koopstromenonderzoek SRE. Samenwerkingsverband Regio Eindhoven Samenvatting Eindhoven Regionaal koopstromenonderzoek SRE Samenwerkingsverband Regio Eindhoven Samenvatting Eindhoven Regionaal koopstromenonderzoek SRE Samenwerkingsverband Regio Eindhoven Rapportnummer:

Nadere informatie

Hillegersberg - Schiebroek

Hillegersberg - Schiebroek Gebiedskoers Detailhandel 2017-2020 Hillegersberg - Schiebroek Gemeente Rotterdam Datum Juni 2017 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Situatie van de detailhandel in Hillegersberg-Schiebroek 4 2.1 Bergse Dorpsstraat

Nadere informatie

GEMEENTEBLAD. Nr. 71764. Beleidsnotitie Detailhandel 2014. 5 augustus 2015. Officiële uitgave van gemeente Wijchen.

GEMEENTEBLAD. Nr. 71764. Beleidsnotitie Detailhandel 2014. 5 augustus 2015. Officiële uitgave van gemeente Wijchen. GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van gemeente Wijchen. Nr. 71764 5 augustus 2015 Beleidsnotitie Detailhandel 2014 Detailhandelstructuur en supermarktbeleid Wijchen, vastgesteld 9 juli 2015 1. Aanleiding

Nadere informatie

Bijlage C: Adviesmemo DPO Beekstraatkwartier Weert

Bijlage C: Adviesmemo DPO Beekstraatkwartier Weert Bijlage C: Adviesmemo DPO Beekstraatkwartier Weert 13.321 // DPO Beekstraatkwartier Weert Hub Ploem 22 januari 2014 Bijlage C: Adviesmemo DPO Beekstraatkwartier Weert Bijlage C: Adviesmemo DPO Beekstraatkwartier

Nadere informatie

Gebiedskoers Detailhandel Noord. Gemeente Rotterdam

Gebiedskoers Detailhandel Noord. Gemeente Rotterdam Gebiedskoers Detailhandel 2017-2020 Gemeente Rotterdam Datum Juni 2017 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Situatie van de detailhandel in 4 2.1 erboulevard (Zwartjanstraat en molenstraat) 4 2.2 Zwaanshalsgebied

Nadere informatie

Detailhandel en leefbaarheid Aanpak detailhandel als strategie in krimp- en anticipeergebieden

Detailhandel en leefbaarheid Aanpak detailhandel als strategie in krimp- en anticipeergebieden Detailhandel en leefbaarheid Aanpak detailhandel als strategie in krimp- en anticipeergebieden Opdrachtgever: Contactpersoon: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Directie Woon- en

Nadere informatie

Bouwstenen detailhandelsnota Venray

Bouwstenen detailhandelsnota Venray Bouwstenen detailhandelsnota Venray Opdrachtgever: Contactpersoon: Gemeente Venray de heer D. Vervoort Contactpersoon DTNP: mevrouw L. Dicou Projectnummer: 1078.0911 Datum: 26 april 2012 Inhoudsopgave

Nadere informatie

Amersfoort. Euterpeplein. ruimtelijk-economisch onderzoek 04-07-2013 081530.17896.00

Amersfoort. Euterpeplein. ruimtelijk-economisch onderzoek 04-07-2013 081530.17896.00 Amersfoort Euterpeplein ruimtelijk-economisch onderzoek identificatie planstatus projectnummer: datum: 081530.17896.00 04-07-2013 projectleider: opdrachtgever: drs. G. Welten Hoorne Vastgoed R.008/04 gecertificeerd

Nadere informatie

Winkelleegstand: dilemma of kans?

Winkelleegstand: dilemma of kans? Winkelleegstand: dilemma of kans? Enkele landelijke trends en ontwikkelingen 1. Schaalvergroting (food) en schaalverkleining (modisch) 2. Branchevervaging 3. Toenemende problematiek PDV clusters 4. Filialisering

Nadere informatie

01 Opening, mededelingen en vaststelling van de agenda (9:00-9:05 uur)

01 Opening, mededelingen en vaststelling van de agenda (9:00-9:05 uur) Onderwerp: Agenda Vergadering: Portefeuillehoudersoverleg Economische Zaken / REO Datum: 30 maart 2012 9.00-12.00 uur Locatie: gemeentehuis Katwijk Agendapunt: 1 01 Opening, mededelingen en vaststelling

Nadere informatie

Den Haag Scheveningen. Mogelijkheden en effecten supermarkt Badhuisweg

Den Haag Scheveningen. Mogelijkheden en effecten supermarkt Badhuisweg Den Haag Scheveningen Mogelijkheden en effecten supermarkt Badhuisweg Den Haag Scheveningen Mogelijkheden en effecten supermarkt Badhuisweg Opdrachtgever: gemeente Den Haag Projectnummer: 894.1109 Datum:

Nadere informatie

ZWOLLE perifere detailhandel hoek Blaloweg/Katwolderweg

ZWOLLE perifere detailhandel hoek Blaloweg/Katwolderweg ZWOLLE perifere detailhandel hoek Blaloweg/Katwolderweg ruimtelijk-economisch onderzoek Zwolle perifere detailhandel hoek Blaloweg/Katwolderweg ruimtelijk-economisch onderzoek identificatie planstatus

Nadere informatie

Alles blijft Anders. Het winkellandschap 2003-2011-2020. Gerard Zandbergen CEO Locatus

Alles blijft Anders. Het winkellandschap 2003-2011-2020. Gerard Zandbergen CEO Locatus Alles blijft Anders Het winkellandschap 2003-2011-2020 Gerard Zandbergen CEO Locatus Enkele begrippen Dagelijks aankopen Winkels / Detailhandel Mode & Luxe Wel oppervlak: Vrije Tijd WVO = In en om het

Nadere informatie

Ontwerp Regionale structuurvisie en Beleidsplan PDV Zuid-Holland Zuid

Ontwerp Regionale structuurvisie en Beleidsplan PDV Zuid-Holland Zuid Ontwerp Regionale structuurvisie en Beleidsplan PDV Zuid-Holland Zuid Opdrachtgever: Contactpersoon: REO Zuid-Holland Zuid de heer A.M. Putman Projectteam DTNP: de heer K. Trommelen de heer W. Frielink

Nadere informatie

Actualisering PDV/GDVbeleid. FoodValley. Raadsinformatiebijeenkosmt. 23 november Guido Scheerder

Actualisering PDV/GDVbeleid. FoodValley. Raadsinformatiebijeenkosmt. 23 november Guido Scheerder Actualisering PDV/GDVbeleid FoodValley Raadsinformatiebijeenkosmt 23 november 2016 Guido Scheerder 2 Inhoud presentatie Doel actueel PDV / GDV beleid Projectaanpak Definities Actuele aanbodstructuur Vraag

Nadere informatie

Gebiedskoers Detailhandel Hoogvliet. Gemeente Rotterdam

Gebiedskoers Detailhandel Hoogvliet. Gemeente Rotterdam Gebiedskoers Detailhandel 2017-2020 Gemeente Rotterdam Datum Juni 2017 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Situatie van de detailhandel in 4 2.1 Winkelcentrum - Binnenban 4 2.2 In de Fuik 5 2.3 Lengweg 5 2.4

Nadere informatie

Detailhandel gemeente Teylingen. Analyse en visiepunten

Detailhandel gemeente Teylingen. Analyse en visiepunten Detailhandel gemeente Teylingen Analyse en visiepunten Inhoud Trends & Ontwikkelingen Huidig aanbod Passantenonderzoek KSO 2018 Plannen en ontwikkelingen Aanzet visie algemeen en per kern T&O situatie

Nadere informatie

Bijlage 2: afwegingskader locatiekeuze supermarkt

Bijlage 2: afwegingskader locatiekeuze supermarkt Bijlage 2: afwegingskader locatiekeuze supermarkt In deze bijlage is het afwegingskader opgenomen voor de locatiekeuze van de supermarkt in Geertruidenberg. De locaties Venestraat en Schonckplein zijn

Nadere informatie

BEHOEFTE AAN BEOOGDE SUPERMARKT

BEHOEFTE AAN BEOOGDE SUPERMARKT BEHOEFTE AAN BEOOGDE SUPERMARKT Aldi is enige discounter in het Bildt De Aldi speelt een specifieke rol vervult binnen het koopgedrag van consumenten. Bij discounters doen consumenten vooral aanvullende

Nadere informatie

Analyses detailhandelsvisie. 10 september 2015 Stefan van Aarle

Analyses detailhandelsvisie. 10 september 2015 Stefan van Aarle Analyses detailhandelsvisie 10 september 2015 Stefan van Aarle BRO Sinds 1962 Programma Ontwerp Ordenen Regionale en lokale Visies: samenwerking tot ontwikkelplan Supermarkten, PDV / GDV, internethandel,

Nadere informatie

Beoordeling plan De Wending Zeist

Beoordeling plan De Wending Zeist Beoordeling plan De Wending Zeist Opdrachtgevers: Stichting Centrummanagement Zeist Van den Bos Vastgoed VVE Korte Steynlaan VVE Belleville Winkeliersvereniging Kerckebosch Jumbo Supermarkten B.V. Stichting

Nadere informatie

MARKTRUIMTE EN EFFECTEN UITBREIDING DEKAMARKT ORDENPLEIN Stec Groep aan Dreef Beheer. Stec Groep B.V. Guido Scheerder Januari 2011

MARKTRUIMTE EN EFFECTEN UITBREIDING DEKAMARKT ORDENPLEIN Stec Groep aan Dreef Beheer. Stec Groep B.V. Guido Scheerder Januari 2011 MARKTRUIMTE EN EFFECTEN UITBREIDING DEKAMARKT ORDENPLEIN Stec Groep B.V. Guido Scheerder Januari 2011 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 1 1.1 Uw situatie en vragen 1 1.2 Onze aanpak 1 1.3 Leeswijzer 1 2. ADVIES

Nadere informatie

5 december X _1-TDr\RBe

5 december X _1-TDr\RBe Gemeente Apeldoorn Economische Zaken t.a.v. mevrouw N. Aalbers Postbus 9033 7300 ES APELDOORN datum uw schrijven ons schrijven 5 december 2006 203X00246.037068_1-TDr\RBe onderwerp Second opinion supermarktontwikkeling

Nadere informatie

2 Trends en ontwikkelingen

2 Trends en ontwikkelingen 2 Trends en ontwikkelingen 2.1 Landelijke ontwikkelingen Bij winkelbezoek hangt het gedrag van de consument vooral samen met het bezoekmotief. Globaal kunnen we een onderscheid maken tussen boodschappen

Nadere informatie

Gebiedskoers Detailhandel Rozenburg. Gemeente Rotterdam

Gebiedskoers Detailhandel Rozenburg. Gemeente Rotterdam Gebiedskoers Detailhandel 2017-2020 Gemeente Rotterdam Datum Juni 2017 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Situatie van de detailhandel in 4 2.1 Centrum Raadhuisplein 5 2.2 Emmastraat 5 2.3 Verspreide bewinkeling

Nadere informatie

Strategie voor detailhandel op perifere locaties Holland Rijnland

Strategie voor detailhandel op perifere locaties Holland Rijnland Strategie voor detailhandel op perifere locaties Holland Rijnland Opdrachtgever: Contactpersoon: Holland Rijnland de heer J.J. Boon Projectteam DTNP: de heer D.J. Droogh de heer W. Frielink Projectnummer:

Nadere informatie

Actieplan binnenstad Maassluis

Actieplan binnenstad Maassluis Actieplan binnenstad Maassluis 1 Inleiding De dynamiek in de detailhandel is bijzonder groot en kent vele trends en ontwikkelingen. Een aantal trends is al jaren zichtbaar, zoals schaalvergroting. Andere

Nadere informatie

Detailhandel gemeente Teylingen. Analyse en visiepunten

Detailhandel gemeente Teylingen. Analyse en visiepunten Detailhandel gemeente Teylingen Analyse en visiepunten Inhoud Trends & Ontwikkelingen Huidig aanbod Passantenonderzoek KSO 2018 Plannen en ontwikkelingen Aanzet visie algemeen en per kern T&O situatie

Nadere informatie

Schagen. ruimtelijk-economisch onderzoek Makado Schagen. identificatie drs. G. Welten. auteur(s):

Schagen. ruimtelijk-economisch onderzoek Makado Schagen. identificatie drs. G. Welten. auteur(s): Schagen ruimtelijk-economisch onderzoek Makado Schagen identificatie projectnummer: datum: 060904.16366.00 25-06-2014 projectleider: ir. R.J.M.M. Schram opdrachtgever: Makado Schagen BV auteur(s): drs.

Nadere informatie

Heerhugowaard Stad van kansen

Heerhugowaard Stad van kansen Raadsvergadering Heerhugowaard Stad van kansen Besluit: Voorsteinummer: (2x3 CLo l) OSL( Agendanr. : 7 Voorstelnr. : RB2011054 Onderwerp : Vaststelling detailhandelsvisie Regio Alkmaar Aan de Raad, Heerhugowaard,

Nadere informatie

snel dan voorzien. In de komende jaren zal, afhankelijk van de (woning)marktontwikkeling/

snel dan voorzien. In de komende jaren zal, afhankelijk van de (woning)marktontwikkeling/ 2 Wonen De gemeente telt zo n 36.000 inwoners, waarvan het overgrote deel in de twee kernen Hellendoorn en Nijverdal woont. De woningvoorraad telde in 2013 zo n 14.000 woningen (exclusief recreatiewoningen).

Nadere informatie

Detailhandelsstructuurvisie Enschede 2011

Detailhandelsstructuurvisie Enschede 2011 Detailhandelsstructuurvisie Enschede 2011 Inhoudsopgave 0 Samenvatting 1 1 Inleiding 3 2 Uitgangssituatie 4 2.1 Detailhandelsstructuur 4 2.2 Positie in de regio 8 2.3 Aantal inwoners 10 3 Trends en beleid

Nadere informatie

Eelde-Paterswolde. Functie en positie Eelde-Centrum

Eelde-Paterswolde. Functie en positie Eelde-Centrum Eelde-Paterswolde Functie en positie Eelde-Centrum Eelde-Paterswolde Opdrachtgever: Gemeente Tynaarlo Projectnummer: 855.0509 Datum: 28 oktober 2009 Functie en positie Eelde-Centrum DROOGH TROMMELEN EN

Nadere informatie

winkelruimte oost-nederland Overijssel en Gelderland

winkelruimte oost-nederland Overijssel en Gelderland Landelijke marktontwikkelingen Veel consumenten nemen een afwachtende houding aan. De economische vooruitzichten zijn immers niet goed en de dalende koopkracht zorgt ervoor dat klanten alleen maar langer

Nadere informatie

Notitie beoordeling centrumplan Nieuw-Lekkerland

Notitie beoordeling centrumplan Nieuw-Lekkerland datum: 25-9-2013 projectnummer: 1333.0813 Notitie beoordeling centrumplan Nieuw-Lekkerland Inleiding In het dorp Nieuw-Lekkerland (samen met Kinderdijk circa 9.500 inwoners) zijn twee winkelcentra, te

Nadere informatie

Afsprakenkader detailhandel regio Achterhoek

Afsprakenkader detailhandel regio Achterhoek Afsprakenkader detailhandel regio Achterhoek datum: 24-4-2015 projectnummer: 1419.0414 Aanleiding en doel afsprakenkader De acht gemeenten in de Achterhoek (Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Doetinchem,

Nadere informatie

Detailhandelsnota Tiel gemeente T i e l

Detailhandelsnota Tiel gemeente T i e l Detailhandelsnota Tiel 2012-2017 gemeente T i e l Inhoudsopgave 0 Samenvatting 1 1 Inleiding 5 2 Uitgangssituatie 6 2.1 Detailhandelsstructuur 6 2.2 Lokaal draagvlak 9 2.3 Positie in de regio 10 3 Trends

Nadere informatie

WINSCHOTER WERELDBAZAR PAPIERBAAN 80

WINSCHOTER WERELDBAZAR PAPIERBAAN 80 Geen bedreiging voor koopcentrum Winschoten Nieuw bloed voor de Winschoter bloedsomloop WINSCHOTER WERELDBAZAR PAPIERBAAN 80 WINSCHOTER WERELDBAZAR Overdekte markt 550 units inpandig van 30, 40 en 50m2

Nadere informatie

VERZONDEN 20SEP.2Ö13. Het college van burgemeester en wethouders van Tilburg Postbus LH TILBURG

VERZONDEN 20SEP.2Ö13. Het college van burgemeester en wethouders van Tilburg Postbus LH TILBURG Het college van burgemeester en wethouders van Tilburg Postbus 90155 5000 LH TILBURG Brabantlaan 1 Postbus 90151 5200 MC 's-hertogenbosch Telefoon (073) 681 28 12 Fax (073) 614 11 15 info@brabant.nl wv/w.brabant.nl

Nadere informatie

Leegstand detailhandel: oorzaken en wat doen we ermee? Peter ter Hark Lectoraat Fontys Hogescholen Vastgoed en Makelaardij 22 april 2015

Leegstand detailhandel: oorzaken en wat doen we ermee? Peter ter Hark Lectoraat Fontys Hogescholen Vastgoed en Makelaardij 22 april 2015 Leegstand detailhandel: oorzaken en wat doen we ermee? Peter ter Hark Lectoraat Fontys Hogescholen Vastgoed en Makelaardij 22 april 2015 Onderwerpen: Wat is er gebeurd de afgelopen jaren? Wat gaat er gebeuren

Nadere informatie

Haalbaar programma buurtgebonden voorzieningen Lammenschanspark Leiden

Haalbaar programma buurtgebonden voorzieningen Lammenschanspark Leiden Haalbaar programma buurtgebonden voorzieningen Lammenschanspark Leiden Droogh Trommelen en Partners (DTNP) Adviseurs voor Ruimte en Strategie Graafseweg 109 6512 BS Nijmegen T 024-379 20 83 E info@dtnp.nl

Nadere informatie

Detailhandelsvisie Westvoorne

Detailhandelsvisie Westvoorne Detailhandelsvisie Westvoorne Opdrachtgever: Contactpersoon: Gemeente Westvoorne De heer J. Littel Projectteam DTNP: De heer K. Trommelen De heer W. Frielink Projectnummer: 1164.512 Datum: 15 oktober 212

Nadere informatie

PDV/GDV cluster Eijsden (Gronsveld)

PDV/GDV cluster Eijsden (Gronsveld) PDV/GDV cluster Eijsden (Gronsveld) Effecten op winkelgebieden in omgeving Opdrachtgever: Wyckerveste Adviseurs BV. Rotterdam, 4 november 2010 Over Ecorys Met ons werk willen we een zinvolle bijdrage leveren

Nadere informatie

ONDERWERP: Detailhandelsvisie Arnhem

ONDERWERP: Detailhandelsvisie Arnhem Aan de gemeenteraad Documentnummer Zaaknummer ONDERWERP: Detailhandelsvisie Arnhem 2016-2021 Voorstel 1. richtinggevende kaders en concrete ambities voor de ontwikkeling van de detailhandel vast te stellen,

Nadere informatie

DPO Grootschalige bouw- en tuinmarkt Harnaschpolder Midden-Delfland

DPO Grootschalige bouw- en tuinmarkt Harnaschpolder Midden-Delfland DPO Grootschalige bouw- en tuinmarkt Harnaschpolder Midden-Delfland Droogh Trommelen en Partners (DTNP) Adviseurs voor Ruimte en Strategie Graafseweg 109 6512 BS Nijmegen T 024-379 20 83 E info@dtnp.nl

Nadere informatie

Samenvatting Inleiding Werkgelegenheid Brabantse detailhandel Winkelaanbod in Noord-Brabant... 8

Samenvatting Inleiding Werkgelegenheid Brabantse detailhandel Winkelaanbod in Noord-Brabant... 8 Inhoud Samenvatting... 2 1. Inleiding... 5 2. Werkgelegenheid Brabantse detailhandel... 6 3. Winkelaanbod in Noord-Brabant... 8 3.1 Winkels per type winkelgebied... 9 3.2 Winkels in 4 grootste steden,

Nadere informatie

5 MAART 2015 ACTUALISATIE DPO NIET- DAGELIJKSE SECTOR HEERENVEEN BROEKHUIS RIJS ADVISERING

5 MAART 2015 ACTUALISATIE DPO NIET- DAGELIJKSE SECTOR HEERENVEEN BROEKHUIS RIJS ADVISERING B i j l a g e 3 : A c t u a l i s a t i e D P O, m a a r t 2 0 1 5 5 MAART 2015 ACTUALISATIE DPO NIET- DAGELIJKSE SECTOR HEERENVEEN BROEKHUIS RIJS ADVISERING 1. Inleiding De gemeente Heerenveen is de afgelopen

Nadere informatie

Centrummanagement Wijchen, update branchering centrumgebied 203X01341

Centrummanagement Wijchen, update branchering centrumgebied 203X01341 Centrummanagement Wijchen, update branchering centrumgebied 203X01341 Inleiding In de update komen de volgende onderwerpen aan de orde: Een tweetal kaarten met de invulling van het centrumgebied naar bezoekmotief

Nadere informatie

Winkelleegstand: dilemma of kans?

Winkelleegstand: dilemma of kans? Winkelleegstand: dilemma of kans? Enkele landelijke trends en ontwikkelingen 1. Schaalvergroting (food) en schaalverkleining (modisch) 2. Branchevervaging 3. Toenemende problematiek PDV clusters 4. Filialisering

Nadere informatie

Vereniging van Pandeigenaren Centrum Wijchen T.a.v. het bestuur p/a Markt 24a 6602 AN Wijchen. Geacht bestuur,

Vereniging van Pandeigenaren Centrum Wijchen T.a.v. het bestuur p/a Markt 24a 6602 AN Wijchen. Geacht bestuur, Vereniging van Pandeigenaren Centrum Wijchen T.a.v. het bestuur p/a Markt 24a 6602 AN Wijchen datum: 27-02-2013 projectnummer 1270.0213 onderwerp: Reactie op Supermarktenvisie Wijchen Geacht bestuur, De

Nadere informatie

Gebiedskoers Detailhandel Prins Alexander. Gemeente Rotterdam

Gebiedskoers Detailhandel Prins Alexander. Gemeente Rotterdam Gebiedskoers Detailhandel 2017-2020 Gemeente Rotterdam Datum Juni 2017 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Situatie van de detailhandel in 4 2.1 Alexandrium 4 2.2 Binnenhof 5 2.3 Hesseplaats 5 2.4 Lage Land

Nadere informatie

Economische effecten openstelling Overdiemerweg

Economische effecten openstelling Overdiemerweg Economische effecten openstelling Overdiemerweg Droogh Trommelen en Partners (DTNP) Adviseurs voor Ruimte en Strategie Graafseweg 109 6512 BS Nijmegen T 024-379 20 83 E info@dtnp.nl W www.dtnp.nl Opdrachtgever:

Nadere informatie

Wethouder Haring; Wethouder ten Hagen; F.Bots; C.vanDam; L.Lindeman; Archief

Wethouder Haring; Wethouder ten Hagen; F.Bots; C.vanDam; L.Lindeman; Archief VOORSTEL AAN BURGEMEESTER EN WETHOUDERS & RAADSINFORMATIEBRIEF Van: I. Baggen Tel nr: 8816 Nummer: 16A.00952 Datum: 22 november 2016 Team: RPB Tekenstukken: Nee Bijlagen: 1 Afschrift aan: N.a.v. (evt.

Nadere informatie

Gemeente Assen Oplegnotitie Detailhandel Assen Kwaliteit en beleving centraal!

Gemeente Assen Oplegnotitie Detailhandel Assen Kwaliteit en beleving centraal! Gemeente Assen 23-09-2011 Oplegnotitie Detailhandel Assen Kwaliteit en beleving centraal! Inleiding In de periode van 1997 tot en met 2010 is in de gemeente Assen de detailhandelsmonitor uitgevoerd om

Nadere informatie

Detailhandelsstructuurvisie Vlissingen

Detailhandelsstructuurvisie Vlissingen Detailhandelsstructuurvisie Vlissingen Opdrachtgever: Contactpersoon: Gemeente Vlissingen de heer B. Pouwer Projectteam DTNP: de heer K. Trommelen de heer W. Frielink Projectnummer: 1035.0411 Datum: 8

Nadere informatie

Detailhandelsstructuurvisie Almelo

Detailhandelsstructuurvisie Almelo Detailhandelsstructuurvisie Almelo 2013-2018 Opdrachtgever: Contactpersonen: Projectteam DTNP: Projectnummer: 1274.0213 Datum: 31 mei 2013 Gemeente Almelo De heer J. Vreeling Mevrouw M.L. Stamsnieder

Nadere informatie

Herijking Gebiedsvisie Bussum centrum

Herijking Gebiedsvisie Bussum centrum Herijking Gebiedsvisie Bussum centrum 25 September 2018 Felix Wigman & Tineke Brinkhorst Agenda 19:00 19:10 Welkom & inleiding door wethouder Munneke-Smeets & wethouder Luijten 19:10 19:40 Presentatie

Nadere informatie

Uden. wijkwinkelvoorziening Uden-Zuid. ruimtelijk-economisch onderzoek

Uden. wijkwinkelvoorziening Uden-Zuid. ruimtelijk-economisch onderzoek Uden wijkwinkelvoorziening Uden-Zuid ruimtelijk-economisch onderzoek identificatie planstatus projectnummer: datum: 085600.18534.00 06-06-2014 projectleider: drs. G. Welten opdrachtgever: gemeente Uden

Nadere informatie

Mededeling van het college aan de gemeenteraad (2011-42)

Mededeling van het college aan de gemeenteraad (2011-42) Onderwerp: Uitkomsten koopstromenonderzoek (consumentenonderzoek) binnenstad Portefeuillehouder: Steven Kroon Datum: 18 april 2011 Aanleiding voor de mededeling Doetinchem heeft de ambitie haar bovenregionale

Nadere informatie

De binnenstad in 2020. Binnenstadsdebat Nijmegen 25 juni 2012 Felix Wigman Directeur BRO

De binnenstad in 2020. Binnenstadsdebat Nijmegen 25 juni 2012 Felix Wigman Directeur BRO De binnenstad in 2020 Binnenstadsdebat Nijmegen 25 juni 2012 Felix Wigman Directeur BRO Trends & Ontwikkelingen Consument Mobiel Goed geïnformeerd (internet) Kritisch, hoge verwachtingen Zoekt beleving,

Nadere informatie

Marktmogelijkheden PDV- en GDV-branches Weert. Nadja Bressers 7 mei 2014

Marktmogelijkheden PDV- en GDV-branches Weert. Nadja Bressers 7 mei 2014 Marktmogelijkheden PDV- en GDV-branches Weert Nadja Bressers 7 mei 2014 Opzet presentatie Vraagstelling Termen PDV en GDV Aanbodanalyse Trends en ontwikkelingen Perspectief en marktmogelijkheden Visie

Nadere informatie

Factsheets. Profielen gemeentes van Utrecht

Factsheets. Profielen gemeentes van Utrecht Factsheets Profielen gemeentes van Utrecht Leeswijzer Profielen gemeentes van Utrecht Per gemeente van de provincie Utrecht is een profiel gemaakt. Dit profiel is weergegeven op basis van vier pagina s.

Nadere informatie

: Gemert-Bakel, nadere onderbouwing beperking vestigingsmogelijkheden supermarkten. 1. Inleiding

: Gemert-Bakel, nadere onderbouwing beperking vestigingsmogelijkheden supermarkten. 1. Inleiding Advies : Gemert-Bakel, nadere onderbouwing beperking vestigingsmogelijkheden supermarkten Datum : 21 september 2018 Opdrachtgever : Gemeente Gemert-Bakel Ter attentie van : Projectnummer : P01011 Opgesteld

Nadere informatie

CONCEPT advies. Onderwerp: Overwegingen bij toestaan verplaatsing Vomar naar bedrijventerrein (039700.17302.00)

CONCEPT advies. Onderwerp: Overwegingen bij toestaan verplaatsing Vomar naar bedrijventerrein (039700.17302.00) CONCEPT advies Postbus 150, 3000 AD Rotterdam Telefoon: 010-2018555 Fax: 010-4121039 E-mail: info@rboi.nl Onderwerp: Overwegingen bij toestaan verplaatsing Vomar naar bedrijventerrein (039700.17302.00)

Nadere informatie

Ruimtelijk-economische onderbouwing Goossens Tweewielers Velp

Ruimtelijk-economische onderbouwing Goossens Tweewielers Velp Ruimtelijk-economische onderbouwing Goossens Tweewielers te Velp In opdracht van: Goossens Tweewielers Velp Apeldoorn, 9 juli 2012 Copyright MKB Reva 2012 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd

Nadere informatie

Dynamiek door beleid Hoe de overheid de winkelmarkt stimuleert

Dynamiek door beleid Hoe de overheid de winkelmarkt stimuleert Dynamiek door beleid Hoe de overheid de winkelmarkt stimuleert Opdrachtgevers: Contactpersonen: Hoofdbedrijfschap Detailhandel CBW-Mitex P.I.A.M. Manning (HBD) mw. S. van der Linden (CBW-Mitex) Projectteam

Nadere informatie

Effecten verplaatsing Albert Heijn Voorthuizen

Effecten verplaatsing Albert Heijn Voorthuizen Effecten verplaatsing Albert Heijn Voorthuizen Opdrachtgevers: zie bijlage 1 Projectteam DTNP: de heer D.J. Droogh de heer J. Vlek Projectnummer: 941.0410 Datum: 12 juli 2010 Droogh Trommelen en Partners

Nadere informatie

Regionale structuurvisie detailhandel Midden-Holland

Regionale structuurvisie detailhandel Midden-Holland Regionale structuurvisie detailhandel Midden-Holland Opdrachtgever: Contactpersoon: ISMH Mevrouw H. Bouwens Projectteam DTNP: De heer K. Trommelen De heer R. Eijkelkamp Mevrouw C. Hutting Projectnummer:

Nadere informatie