Lerarenregister: betere leerkracht?

Transcriptie

1 Professionalisering Discussie over verplichten van lerarenregister Lerarenregister: betere leerkracht? In 2012 deed het lerarenregister zijn intrede. Hoewel toetreden tot het register nu nog vrijwillig is, gaat dit in 2017 veranderen. Iedere bevoegde leerkracht moet zich verplicht inschrijven in het lerarenregister. Het is deze verplichting die voor heel wat discussie zorgt. Mark van der Veen is leerkracht in het primair onderwijs, eigenaar van OnderWijzer ( en onderwijskundige in opleiding Veel leerkrachten weten niet goed waar het register over gaat en hoe het werkt Artsen en advocaten werken al veel langer met een register. Hiermee onderhouden zij hun vakkennis en bekwaamheid. Als patiënt in het ziekenhuis geeft het een veilig gevoel dat die professionals hun vakkennis up-to-date hebben. Wie zou zich prettig voelen bij een arts die al jaren niets meer heeft geleerd en dus niet op de hoogte is van de nieuwste medicatie en technieken? En nu volgt dus het lerarenregister voor het primair, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs, waarin min of meer hetzelfde idee ontstaat: de beste leerkrachten voor de kinderen zijn zij die hun eigen ontwikkeling onderhouden. Het klinkt logisch, maar vormt slechts het vertrekpunt van de discussie. Want zorgt het register niet voor nog meer werkdruk en maakt het bijhouden van professionalisering in een register de leerkracht echt beter? Het lerarenregister in vogelvlucht Voordat verder op de discussie wordt ingegaan, is het goed om in grote lijnen stil te staan bij het lerarenregister zelf. De praktijk leert namelijk dat veel leerkrachten niet goed weten waar het register over gaat en hoe het werkt. Om te beginnen is het register een onderdeel van een wetsvoorstel, waarin het beroep van de leerkracht wordt omschreven. In het kort bepaalt deze wet wanneer iemand zich een leerkracht mag noemen en is de wet bedoeld om leerkrachten uiteindelijk meer zeggenschap (terug) te geven over de beroepsstandaard. Dit geldt ook voor het register. Leerkrachten bepalen zelf de invulling en eisen die aan leerkrachten worden gesteld. De Onderwijscoöperatie hanteert in dit kader de leus van, voor en door de leraar. Het was dezelfde Onderwijscoöperatie die met het initiatief kwam om een register voor leerkrachten te starten. Deze organisatie wordt gevormd door vijf lidorganisaties, waaronder Beter Onderwijs Nederland en de vakbonden CNV en AOb. Het register ging in de lucht in Leerkrachten die in het register staan, laten zien hun professionalisering en kwaliteit van onderwijs serieus te nemen, zo is het idee. In 2017 wordt het register dus verplicht gesteld door het ministerie en is het overkoepelende idee dat het onderhouden van professionaliteit een hogere kwaliteit van onderwijs oplevert. Om in het register te mogen staan, moet een leerkracht allereerst bevoegd zijn. Als de leerkracht staat ingeschreven, moet hij of zij iedere vier jaar voldoen aan 160 uur scholing, die door middel van het register wordt bijgehouden. Dit aantal uur geldt overigens voor zowel fullals parttimers. Iedere vier jaar volgt een herregistratie. Voldoet de leerkracht aan de gestelde normen, dan blijft de registratie van kracht. Zo niet, dan wordt de leerkracht uit het register geschrapt en mag deze persoon geen les meer geven. De lesbevoegdheid zelf verliest de leerkracht overigens niet, maar hij of zij moet eerst weer aan de gestelde normen voldoen om weer voor de klas te mogen staan. Het kan voor de leerkracht grote juridische gevolgen hebben als hij of zij onbevoegd lesgeeft. Voor het register zijn er veel activiteiten die als geldig worden gezien. Niet alleen cursussen en conferenties, maar ook bijvoorbeeld het lezen van boeken, deelname aan verbeterprojecten en het schrijven van een artikel voor een onderwijsvakblad mogen als activiteit worden opgegeven. Leerkrachten kunnen in het register kiezen uit een lijst van aanbieders die zich hebben laten registreren, maar dit is niet verplicht. Het gaat er vooral om dat leerkrachten aannemelijk kunnen maken dat een activiteit bijdraagt aan het eigen onderwijs. Verantwoording afdragen over activiteiten gebeurt overigens op vergelijkbare wijze als bij de Belastingdienst. Leer- 6 JSW 2 oktober 2016

2 krachten worden namelijk willekeurig geselecteerd om bewijsmateriaal en/of verslagen aan te leveren. Voor het bepalen van de inhoud en de kwaliteitseisen worden verschillende commissies in het leven geroepen waar iedere leerkracht zich voor aan kan melden. De overheid controleert of geregistreerde leerkrachten voor de groep staan en bemoeit zich niet met de inhoud. Het inschrijfjaar is vastgesteld op Van 2018 tot 2022 volgt een proefperiode zonder consequenties. Van 2022 tot 2026 is er sprake van de eerste periode waarbij leerkrachten naderhand ook echt uit het lerarenregister geschrapt kunnen worden. Discussiepunten genoeg Voorstanders van het lerarenregister noemen de argumenten die hiervoor al enigszins werden beschreven: meer autonomie voor leerkrachten, een hogere onderwijskwaliteit en een sterkere beroepsgroep. Dat is toch wat we in het onderwijs al jarenlang willen? De leerkracht krijgt eindelijk meer zeggenschap over het eigen vakgebied. Naast de kwaliteit verbetert dit ook het aanzien van het beroep. Toch hebben ook tegenstanders van het lerarenregister zich inmiddels in de discussie gemengd. Zij uiten zorgen over het ontstaan van een angst- en afrekencultuur. Het leraren- Foto s: Vincent van den Hoogen Zorgt het lerarenregister voor een hogere onderwijskwaliteit en meer autonomie voor de leerkracht of niet? JSW 2 oktober

3 De Raad van State ziet het register liever als sluitstuk van een kwalitatief sterke beroepsgroep register is een spreekwoordelijke stok om mee te slaan. Daarbij versterkt het register de autonomie niet, maar wordt deze juist beperkt. Het is dadelijk een standaard die gaat bepalen wat een leerkracht moet doen om kwalitatief goed te zijn. Hoe specifieker de eisen, hoe beperkter de autonomie. En ontwikkelen leerkrachten zich beter door zich te conformeren aan een systeem? Dat is maar de vraag, net als de vraag of een register daadwerkelijk een bewezen bijdrage levert aan onderwijskwaliteit. Verder betekent het register een toename van de administratieve werkdruk die weer is opgelegd door de overheid, die te ver van het onderwijsveld af staat. Tot slot was het tot dusver de Onderwijscoöperatie die activiteiten van aanbieders beoordeelde op basis van informatie die aanbieders zelf aanleverden. Is deze informatie wel voldoende om de kwaliteit van activiteiten te kunnen bepalen? Advies Raad van State Ook de Raad van State, een van de belangrijkste raadgevers van de overheid, heeft inmiddels zorgen geuit en noemt de invoering prematuur. Het onderwijs heeft te kampen met problemen die een goede werking van het register in de weg staan. Een van deze problemen is het groeiende lerarentekort. Het is volgens de Raad van State niet aannemelijk dat schoolleiders straks iets te kiezen hebben. Daarbij heeft vooral het voortgezet onderwijs te maken met veel onbevoegde leraren die zich niet in het register in kunnen schrijven. Daardoor ontstaat de vreemde situatie dat leraren die niet bevoegd zijn hun baan behouden, terwijl een bevoegde leraar zijn lesgevende taak kan verliezen door het register. De Raad van State ziet het register daarom liever als sluitstuk van een kwalitatief sterke beroepsgroep. Daarvoor moeten problemen, zoals het lerarentekort, eerst worden opgelost. De staatssecretaris van onderwijs, Sander Dekker, heeft het advies van de Raad van State naast zich neergelegd. Het lerarenregister overzees Voor verdere discussie is het misschien goed om een blik te werpen op het buitenland. Nederland is namelijk niet het eerste land dat gebruik wil maken van het lerarenregister. Ook in bijvoorbeeld Schotland, Zweden en Nieuw- Zeeland wordt een register gehanteerd en ook in die landen gaat dit gepaard met de nodige discussie (zie het kader Kritische blik in het buitenland op de volgende pagina voor de discussies die in deze landen worden gevoerd). Waar de potentiewaarde van het register wel degelijk wordt erkend, is in Queensland (Australië) (Anstey & Manitzky, 2003). Het lerarenregister wordt hier gecoördineerd door de Board of Teacher Registration (BTR). Deze onafhankelijke partij wordt voor de helft vertegenwoordigd door leerkrachten. In dit opzicht is de BTR mogelijk te vergelijken met de Onderwijscoöperatie in Nederland. De BTR 8 JSW 2 oktober 2016

4 Gaan leerkrachten beter lesgeven door zich te conformeren aan een systeem? Kritische blik in het buitenland Schotland, Zweden en Nieuw-Zeeland kennen al een lerarenregister, en ook in deze landen ging de intrede van het register gepaard met de nodige discussie. Zo stelden Watson en Fox (2014) in Schotland de invoering van de herregistratie-eis in 2012 ter discussie. Ten eerste noemden zij hetzelfde argument dat in Nederland hoorbaar is: levert het register een bewezen bijdrage aan de onderwijskwaliteit? Ook constateerden ze dat leerkrachten nauwelijks op de hoogte waren van de herregistratie-eis, dat veel wetenschappelijke kritiek terzijde werd geschoven en dat beslissingen overhaast werden doorgevoerd. Diezelfde haast zag Thrupp (2006) in Nieuw-Zeeland, waar de discussie ontstond om de registereisen specifieker te maken. Dit beperkt de autonomie van de leerkracht, die straks alleen nog maar door een hoepeltje springt om te voldoen aan de gestelde eisen, aldus Thrupp. In Zweden is in dit decennium ook een lerarenregister ingevoerd. Solbrekke en Englund (2014) gaan net als Thrupp in op te specifieke eisen. Ook zij beschrijven dat dit de autonomie beperkt, maar constateren tegelijkertijd dat overheden juist steeds vaker kiezen voor specifieke eisen. Dit komt vooral doordat meer precieze eisen beter meetbaar zijn. werkt onder meer samen met onderwijskundigen en adviseert het ministerie. Juist deze samenwerking geeft een sterk gevoel van eigenaarschap onder betrokkenen en vormt mogelijk de grootste kracht van het systeem. Ook ontwikkelt de BTR verschillende standaarden, hetgeen in Nederland ook wordt beoogd. Deze hebben niet het doel om het werkveld te beperken, maar zijn goed aan te passen aan verschillende situaties. In Queensland (Australië) wordt daarom ook voor voortzetting en verdere versterking van het register gepleit. heb gelezen? Anderzijds is dit een kwestie van vertrouwen. Vertrouwen dat wél de basis vormt van de vrijheid om eigen keuzes te maken als het gaat om professionalisering. Net zo belangrijk is de transparantie van het proces. Dat de praktijk leert dat veel leerkrachten geen kennis hebben van het register is iets wat op korte termijn anders zal moeten, wil het idee überhaupt een kans van slagen hebben. En daar kunnen de huidige bedenkers en de overheid niet langer meer mee wachten. De discussie gaat verder Of we nu voor of tegen het lerarenregister zijn, de verplichte registratie komt eraan. Sommigen roepen op om dit massaal te weigeren, anderen schrijven zich (toch maar) in om in aanmerking te komen voor bijvoorbeeld een studiebeurs of omdat men gewoon achter het idee staat. Met het oog op het tijdspad van de overheid (de periode ) lijkt het aannemelijk dat de discussie voorlopig zal doorgaan. In die tijd zullen zowel voor- als tegenstanders bewijsmateriaal verzamelen die de werking van het lerarenregister aantonen of juist verwerpen. Als schrijver van dit artikel roep ik bedenkers, uitvoerders en de overheid op om niet tegen dezelfde problemen aan te lopen die in het buitenland worden genoemd. Maak bijvoorbeeld herregistratie-eisen niet te specifiek. Het maakt activiteiten enerzijds moeilijker meetbaar. Wie zegt dat ik bijvoorbeeld dat boek of artikel echt VERDER LEZEN! Blog Michelle van Dijk Ik weiger het lerarenregister: De website van het lerarenregister: Meer informatie over valide activiteiten: veelgestelde-vragen/ voor-leraren/professionele-ontwikkeling LITERA TUUR! Anstey, M., & Manitzky, J. (2003). Case Study for the Role of Teacher Registration in Teacher Education: the development of literacy standards in pre-service education in Queensland. Asia Pacific Journal of Teacher Education, 31 (1), Solbrekke, T.D., & Englund, T. (2014). Certification of teachers: Tensions in a new signature reform. Professions and Professionalism, 4 (2), Thrupp, M. (2006). Professional standards for teachers and teacher education: Avoiding the pitfalls. Wellington: PPTA. Watson, C., & Fox, A. (2015). Professional re-accreditation: Constructing educational policy for career long teacher professional learning. Journal of Education Policy, 30 (1), JSW 2 oktober

5 Wil jij op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in het basisonderwijs? Neem nu een abonnement op JSW Wil je niets missen, neem dan een abonnement op HJK én JSW en betaal slechts 119,50 per jaar Ontvang 10 x JSW JSW lezen op tablet en pc via Schooltas Krijg toegang tot het digitaal archief Studenten ontvangen 40% korting Samen voor 78,- per jaar Meer weten? Ga naar of bel